23216	MAT 1:3	Tan ra Fares tsihin ra Zara sehe ra Judá tsihin ña Tamar cuvi̱ tsi ra naha. Tan sehe ra Fares cuvi̱ tsi ra Esrom, ra cuvi̱ jutu ra Aram.
23217	MAT 1:4	Tan sehe ra Aram cuvi̱ tsi ra Aminadab, jutu ra Naasón. Tan sehe ra Naasón cuvi̱ tsi ra Salmón.
23218	MAT 1:5	Tan ra Booz, sehe ra Salmón tsihin ña Rahab cuvi̱ tsi ra. Tan sehe ra Booz tsihin ña Rut cuvi̱ tsi ra Obed, jutu ra Isaí.
23220	MAT 1:7	Tan sehe ra Salomón cuvi̱ tsi ra Roboam, ra cuvi̱ jutu ra Abías. Tan sehe ra Abías cuvi̱ tsi ra Aza.
23221	MAT 1:8	Tan sehe ra Aza cuvi̱ tsi ra Josafat, ra cuvi̱ jutu ra Joram. Tan sehe ra Joram cuvi̱ tsi ra Uzías.
23222	MAT 1:9	Tan sehe ra Uzías cuvi̱ tsi ra Jotam, ra cuvi̱ jutu ra Acaz. Tan sehe ra Acaz cuvi̱ tsi ra Ezequías.
23223	MAT 1:10	Tan sehe ra Ezequías cuvi̱ tsi ra Manasés, ra cuvi̱ jutu ra Amón. Tan sehe ra Amón cuvi̱ tsi ra Josías.
23225	MAT 1:12	Tsa yaha̱ can, tan tsicoo̱ sehe ra Jeconías, tan ra ican cuvi̱ ra Salatiel, jutu ra Zorobabel.
23226	MAT 1:13	Tan sehe ra Zorobabel cuvi̱ tsi ra Abiud, ra cuvi̱ jutu ra Eliaquim. Tan sehe ra Eliaquim cuvi̱ tsi ra Azor.
23227	MAT 1:14	Tan sehe ra Azor cuvi̱ tsi ra Sadoc, ra cuvi̱ jutu ra Aquim. Tan sehe ra Aquim cuvi̱ tsi ra Eliud.
23228	MAT 1:15	Tan sehe ra Eliud cuvi̱ tsi ra Eleazar, ra cuvi̱ jutu ra Matán. Tan sehe ra Matán cuvi̱ tsi ra Jacob.
23229	MAT 1:16	Tan ra Jacob cuvi̱ jutu ra José, yɨɨ ña María. Juvin ña cuví sɨhɨ ra Jesús ra cuví Cristo, o cuñí tsi catyí, ra tsa jaquitsi̱ Nyoo tyin quɨhɨ ndaha tsi yo.
23234	MAT 1:21	Tan tsa yaha cacu lee can, cua jacunañi un tsi ra: Jesús. Tacan cua cunañi ra tyin cua jacacu ra tsi nyɨvɨ ra tsa iyó cuatyi ñuu ñayɨvɨ ―catyí ángel can tsihin ra José.
23237	MAT 1:24	Tan tsa ndoto̱ ra José, javaha̱ ra tumaa catyi̱ ángel can tsihin ra. Quihi̱n ra tsi ña María tyin cuvi ña ñasɨɨhɨ ra.
23238	MAT 1:25	Maa tyin ña quixi̱ ra tsihin ña nda cuanda tsa yaha̱ cacu̱ sehe ña. Tan jacunañi̱ ra tsi lee can: Jesús.
23239	MAT 2:1	Cacu̱ ra Jesús ñuu Belén tsa canyií nu cuví Judea. Tan quɨvɨ can ra cuví rey Judea nañí ra Herodes. Tacan tan tsaa̱ juhva ra naha nda ñuu Jerusalén. Quee̱ ra naha ityi nu caná ñicanyii. Tan ra tsitó xaan cuví ra naha.
23240	MAT 2:2	Tsica̱ tuhun ra naha tsi nyɨvɨ tan catyí ra naha: ―¿Nu maa nyií ra cuví rey cuenda nyɨvɨ Israel? Tyin ityi nu caná ñicanyii nyehe̱ ndi tiñuu tsa tsahá cuenda tyin cacu̱ ra ityi ihya. Tan vatsí ndi vatsí jacahnu ndi tsi ra ―catyí ra naha.
23242	MAT 2:4	Tacan tan cana̱ ra Herodes tsi tandɨhɨ ra jutu tsa cuví ityi nuu tsihin ra cuví jutu tan tsihin tandɨhɨ ra cuví maestro cuenda ley vehe ñuhu naha ra. Tan tsica̱ tuhun ra tsi ra naha numaa nda taahán tsi cacu ra Cristo.
23244	MAT 2:6	Tan yooho Belén ñavin iin ñuu luhlu ñi cuví un tsa nuu tandɨhɨ maa ñuu tsa cayucú Judá tyin nuu yooho cua quita ra cua quɨhɨ ndaha tsi nyɨvɨ ñuu yu Israel. Maa ra cua jaha cuenda ra tsi ñi. Tacan catyí nu tutu Nyoo, ―catyí ra can naha ra tsihin ra Herodes.
23246	MAT 2:8	Tacan tan jacuhu̱n ra tsi ra naha nda ñuu Belén, tan catyí ra tsihin ra naha: ―Cu̱aahan ndo, tan nda̱ca tuhun vaha ndo tsa cuenda ra lee can. Tatun nañihi ndo tsi ra, qu̱itsi ca̱tyi tuhun ndo tsihin yu, tyin cuhun ndɨhɨ yu cujacahnu yu tsi ra ―catyí ra Herodes tsihin ra naha.
23249	MAT 2:11	Tan quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi vehe nu canyií lee can. Tan nyehe̱ ra naha tsi ra tsihin ña María, sɨhɨ ra. Tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra naha tyin jacahnu ra naha tsi lee can. Tacan tan nuña̱ ra naha yuhu caja tsa ndahá ra naha. Tan tava̱ ra naha regalo tsa cuví xuhun cuaan, tan cutu vixi, tan ndutya tami tsa nañí mirra. Tan tsaha̱ ra naha tsi lee can.
23253	MAT 2:15	Ndacan tsicoo̱ ñi nda cuanda tsa tsihi̱ ra Herodes. Tacan cuvi̱ tyin cundaa̱ tsa caha̱n ra cuvi̱ ndusu yuhu Jutu Mañi yo taha̱n tsanaha jaha̱ Nyoo. Tyehen catyi̱ ra: “Nda Egipto cana̱ yu tsi Sehe yu”, catyi̱ ra.
23254	MAT 2:16	[Tsa ndi cumañi ca cúu ra Herodes tan ndi ndatú ra tsa quitsi nyico ra tsitó xaan can naha ra] tan tsa tuvi̱ iñi ra Herodes tyin ra tsitó xaan can naha ra jandavi̱ ñaha ra naha tsi ra, tan nduxaa̱n xaan ra. Tan tava̱ tyiñu ra na cahñi andaru tsi tandɨhɨ ra nyihi tsa iyó ñuu Belén can tan inga ñuu tsa cayucú yatyin ñi, ra nyihi tsa ndi cacu̱ nda cuanda ra nyihi tsa uvi cuiya. Tacan javaha̱ ra tyin tsicá iñi ra tyin tacan cuiya ra Jesús tumaa catyi̱ ra tsitó xaan can naha ra tsihin ra.
23260	MAT 2:22	Maa tyin quɨvɨ tsito̱ ra José tyin ra Arquelao, sehe ra Herodes, cuví ra rey nda Judea, nayuhvi̱ ra tan ña cuñí ra cuhun ra ndacan. Tan cuanuhu̱ ñi nda Galilea tyin tacan jacoto̱ Nyoo tsi ra tsitsi ñumaahna.
23262	MAT 3:1	Quɨvɨ tsa ndi iyó ñi ñuu Nazaret, ra Juan, ra jacoondutyá tsi nyɨvɨ, cuahán ra nu tsɨquɨ tsa iyó Judea. Tan quitsaha̱ caahán ra tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ tsa tsaá nu nyií ra.
23265	MAT 3:4	Tan ra Juan nditsí ra jahma tsinu̱ tsihin ixi camellu. Tan cinturón ra, ñɨɨ cuví tsi. Tan tica xama tsatsí ra tan tsihí ra ndutya ñuñu.
23267	MAT 3:6	Tan tsa yaha̱ nahma̱ ñi cuatyi ñi, ra Juan jacoondutya̱ ra tsi ñi yutya cahnu Jordán ican.
23270	MAT 3:9	Maa tyin ña ndu̱yaa ndo tan catyí ndo tyin nyɨvɨ tata ra Abraham cuví ndo. Tyin vasu tsihin yuu ihya, Nyoo cuví jananduvi ra nyɨvɨ ra Abraham.
23271	MAT 3:10	Tsa ndatú yatsa Nyoo tsi tandɨhɨ ndo tsa cuví ndo tumaa yutun tsa ña tsahá tsɨtɨ vaha. Cua tyahnya tun tan cua cayu tun, tacan cua javaha Nyoo tsihin ndo ―catyí ra Juan―.
23272	MAT 3:11	Tsa nditsa tyin yuhu jacoondutyá yu tsi nyɨvɨ tsihin ndutya, tan cuví tsi iin seña tyin tsa ndu uvi̱ iñi ñi cuatyi ñi. Maa tyin tsa yaha jacoondutya yu tsi ñi tsihin ndutya, vatsí inga ra cua jacoondutya tsi ñi tsihin Tatyi Ii Nyoo tan tsihin ñuhu̱ ihñi. Iyó ca tunyee iñi Nyoo tsi maa ra tan ñavin ca yuhu. Tan ndi tsa cuiso yu nditsan ra tan nduve yahvi nyaá yu, tyin maa ra cahnu ca cuví ra.
23273	MAT 3:12	Tan ra ican ndahá ra pala tyin cua jandava ra trigu. Cua tava sɨɨn ra trigu vaha, tan cua natyihi vaha ra itsi. Tan cua cahmi ra tsahan tsa quita tsihin trigu can tsihin ñuhu̱ tsa ña cua ndahva maa ―catyí ra Juan.
23274	MAT 3:13	Tacan tan quita̱ ra Jesús Galilea tan tsaa̱ ra yutya cahnu Jordán nu nyií ra Juan, tyin cuñí ra tsa jacoondutya ra Juan tsi ra.
23275	MAT 3:14	Tsa jihna ñi ña cuñí ra Juan jacoondutya ra tsi ra, tan quitsaha̱ catyí ra tsihin ra: ―Cuñí un tsa jacoondutya yu tsi un, maa tyin ña taahán tsi tsa jacoondutya yu tsi un. Maa un taahán tsi jacoondutya tsi yu ―catyí ra.
23276	MAT 3:15	Maa tyin ra Jesús catyí ra tsihin ra: ―Tsa vityin, na cuvi tsi cuhva catyi̱ yu tsihin un. Tyin cuñí tsi tsa javaha yo tandɨhɨ tsa vaha tsa cuñí Nyoo ―catyí ra tsihin ra Juan. Tacan tan ndoo̱ ra Juan vaha.
23283	MAT 4:5	Tacan tan quihi̱n nu ña vaha tsi ra. Tan cuahán ra tsihin nu nda ñuu ii Jerusalén. Tan jandaa̱ nu tsi ra jiñi vehe ñuhu cahnu.
23284	MAT 4:6	Tan catyí nu tsihin ra: ―Tatun Sehe Nyoo cuví tsi un, nda̱va nu nyaá un nu sucun ihya nda cuanda nu ñuhu. Tyin catyí tsi nuu tutu Nyoo tyehen: Nyoo cua tava tyiñu ra tsi ángel naha ra, cua jaha cuenda ra naha tsi un. Cua janahndɨ ra naha tsi un, tan ña cua nañi tsaha un nuu yuu.
23285	MAT 4:7	Tan nacaha̱n ra Jesús tan catyí ra: ―Tan juvin ñi catyí tuhun Nyoo: “Ña nducu cuhva un tsi Nyoo un” ―catyí ra Jesús tsihin nu ña vaha.
23286	MAT 4:8	Tacan tan quihi̱n nu ña vaha tsi ra inga tsaha, tan cuahán ra tsihin nu iin jiñi yucu sucun. Tan janaha̱ nu tandɨhɨ tsa cahnu cuví nu ndacá ñaha rey tan ra cumí tyiñu naha ra tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ.
23287	MAT 4:9	Tan catyí nu tsihin ra: ―Yuhu cuhva yu tandɨhɨ maa tsa janaha̱ yu tsi un, tatun yooho tan cuɨñɨ tsɨtɨ un nuu yu tan jacahnu un tsi yu.
23288	MAT 4:10	Tacan tan nacaha̱n ra Jesús tan catyí ra tsihin nu: ―Cu̱aahan, cuihna. Tyin nyaá tuhun Nyoo catyí: “Ja̱cahnu tsi intuhun ñi maa Jutu Nyoo, tan ja̱ha tyiñu tyiñu ra.”
23289	MAT 4:11	Tacan tan cuahán nu ña vaha, tan ndoo̱ ra Jesús. Tan tsaa̱ ángel tan jatyinyee̱ ra naha tsi ra.
23294	MAT 4:16	Nyɨvɨ iyó nu naa, ñi iyó nu iyó tixahñu tuhun tsiihi, nyehé ñi iin ñuhu̱ nditsin tsa jandunditsín nu yucú ñi, catyi̱ ra Isaías.
23297	MAT 4:19	Tacan tan catyí ra Jesús tsihin nduvi taahan ra naha: ―Na̱ha ndo, qu̱itsi nyicun ndo tsi yu. Tan yuhu cua jatyinyee tsi ndo tyin tumaa tsa tɨɨ́n ndo tyaca, tacan cua ñihi ndo nyɨvɨ cua cuvi nyɨvɨ Nyoo ―catyí ra Jesús tsihin ra naha.
23299	MAT 4:21	Luxu ñi tsica̱ ra naha ityi nuu, tan nyehe̱ ra Jesús tsi inga uvi ca ra tsihin yañi ra: ra Jacobo tan ra Juan. Sehe ra Zebedeo cuví tsi ra naha. Yucú ra naha tsitsi iin yutun ndoo tsihin jutu ra naha naquicú ra naha traya. Tan cana̱ ra Jesús tsi ra naha.
23300	MAT 4:22	Juvin ñi cuhva can tan nacoo̱ ra naha tsi jutu ra naha tan yutun ndoo can, tan cuahán ra naha tsihin ra.
23301	MAT 4:23	Cuahán ra Jesús tsicá ra tandɨhɨ ñuu cuenda Galilea jacuahá ra tsi nyɨvɨ tsitsi vehe ñuhu tan iin tan iin ñuu. Caahán ra tuhun vaha nácaa ndacá ñaha Nyoo tsi yo. Tan janduvaha̱ ra tsi nyɨvɨ cuuhví tsihin tandɨhɨ ñi nuu cuehe tsa yɨhɨ́ tsi ñi.
23302	MAT 4:24	Tacan tan tsito̱ tandɨhɨ nyɨvɨ ñuu cuenda Siria tuhun ra Jesús. Tan tsindaca̱ ñi tandɨhɨ nyɨvɨ cuuhví tsi ra: juhva ñi yɨhɨ́ tatyi ña vaha. Tan yɨhɨ́ ñi tsiihí naaha ñi. Tan yɨhɨ́ ñi ndohó ñi cuehe xii. Tan janduvaha̱ ra Jesús tsi tandɨhɨ ñi.
23305	MAT 5:2	Tacan tan quitsaha̱ jacuahá ra tsi ñi tan catyí ra:
23308	MAT 5:5	’Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa ña cahnu jahá ñi tsi ñi, nasocó Nyoo tsi ñi, tan cua naquihin cuenda ñi ñuhu ñayɨvɨ tsa catyi̱ Nyoo tyin cuhva ra tsi ñi.
23309	MAT 5:6	’Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa cuñí xaan javaha cuhva catyí Nyoo, nasocó Nyoo tsi ñi, tan cua jatyinyee ra tsi ñi tan cua cuvi javaha ñi cuhva cuñí maa ra.
23311	MAT 5:8	’Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa janduvaha̱ Nyoo añima, nasocó ra tsi ñi, tan cua nyehe ñi tsi ra.
23313	MAT 5:10	’Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa javahá cuhva cuñí Nyoo tan ndasɨ cuñí nyɨvɨ nyehe ñi tsi ñi, nasocó Nyoo tsi ñi, tan tsa cuenda ñi cuví nu ndacá ñaha ra.
23314	MAT 5:11	’Nasocó Nyoo tsi nyooho tsa caahán nyɨvɨ ndavaha ñi tsata, tan javahá ñi tsa uhvi tsi ndo, tan caahán ñi cuendu tsa ña nditsa sɨquɨ ndo tsa cuenda tsa tsinú iñi ndo tsi yu.
23315	MAT 5:12	Cu̱sɨɨ iñi ndo tun tacan javahá nyɨvɨ tsihin ndo; sɨɨ cu̱ñi ndo, tyin cahnu xaan tan sɨɨ xaan caá tsa cua ñihi ndo nda gloria. Tyin juvin ñi tacan javaha̱ nyɨvɨ tsa ña vaha tsihin tandɨhɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha.
23316	MAT 5:13	’Nyooho tsa tsinú iñi tsi yu, tumaa ñɨɨ vaha cuví ndo. Maa tyin tatun ñɨɨ, tan ndɨhɨ tsa uhva tsi, ña cua jandu uhva ca tsi tsa catsi yo. Ña vaha ca ñɨɨ can. Tacan tan javita yo can, tan cuañi nyɨvɨ tsata can.
23317	MAT 5:14	’Nyooho cuví ndo tumaa ñuhu̱ tsa jandunditsín nu tsicá nyɨvɨ. Iin ñuu tsa canyií jiñi iin yucu, ña cua cuvi quɨhɨ xeehe tsi.
23318	MAT 5:15	Ña tuhvá yo tyaá ñuhu̱ tyuma, tan tyihí xeehe yo itsi tsitsi iin caja. Tyin tuhvá yo tyaá ñuhu̱ tan tinyií yo itsi iin nu sucun tyin tacan tan jandunditsin tsi nu yucú yo tsitsi vehe yo.
23319	MAT 5:16	Tan tacan taahán tsi jandunditsin tucu nyooho tsihin ñuhu̱ Nyoo tsa iyó añima ndo nu tsicá nyɨvɨ. Tacan tan nyehe ñi tsa vaha tsa javahá ndo, tan jacahnu ñi tsi Jutu yo Nyoo, ra nyaá gloria.
23320	MAT 5:17	’Ña cu̱ñi ndo tyin yuhu vatsí janaa yu ley tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra Moisés tyin tyaa ra. Tan ndi ña vatsí janaa yu tuhun tsa tyaa̱ tandɨhɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Ñavin tyiñu can vatsí yu. Yuhu vatsí yu vatsí tyaa yahvi yu tsa caahán ley can, tan catyi tuhun yu tsihin ndo náa cuñí tsi catyí ley can.
23322	MAT 5:19	Yacan cuenda, ra tsa ña tyaá yahvi cuhva catyí Nyoo, vasu iin tsa luhlu ñi; tan janahá ra tsi nyɨvɨ na javaha ñi tacan, luxu cuii ñi cua cuvi ra nu ndacá ñaha Nyoo. Maa tyin ra tsa tyaá yahvi tandɨhɨ, tan janahá ra tsi inga nyɨvɨ, cahnu xaan cua cuvi ra nu ndacá ñaha Nyoo.
23323	MAT 5:20	Catyí yu tsihin ndo tyin tun ña tyaá yahvi vaha ca ndo tsi Nyoo tan ñavin ca tumaa javahá ra cuví maestro cuenda ley vehe ñuhu naha ra, tan ra cuví fariseo naha ra, ña cuvi quɨhvɨ ndo nu ndacá ñaha Nyoo.
23326	MAT 5:23	’Tan yacan cuenda quɨvɨ cuahán un vehe ñuhu, tan ndahá un tsa cua jamañi un tsi Nyoo, tan nducuhún iñi un tyin iyó tsa javaha̱ un tsi yañi un,
23327	MAT 5:24	na̱coo tsa cuahán tsihin un ityi nu altar vehe ñuhu. Tan cu̱hun jihna un ndacan un tucahnu iñi tsi yañi un. Tacan tan cuhun un nda vehe ñuhu inga tsaha, tan cu̱hva cuenda un tsa cua jamañi un tsi Nyoo.
23328	MAT 5:25	’Tatun iin ra tsicán cuatyi tsaha un, tan cuahán un tsihin ra nda nu nyaá ra cumí tyiñu, ndu̱cu cuhva cahan un tsihin ra tyin tacan tan ña cundaca ra tsi un nu nyaá ra cumí tyiñu, tyin ra cumí tyiñu can cua nacuhva cuenda ra tsi un tsi ra juez. Tan ra juez can cua nacuhva cuenda ra tsi un tsi ra vitya naha ra. Tan ra vitya can cua tyihi ra naha tsi un vehe caa.
23329	MAT 5:26	Tan tsa nditsa catyí yu tsihin un tyin tun ña javaha un tacan ña cua tava ra naha tsi un vehe caa tun ña cua tyahvi un tandɨhɨ xuhun tsa cua ndacan ra naha.
23332	MAT 5:29	’Tatun tinuu cuaha un janacavá tsi un tsitsi cuatyi, vaha taxin ca ta̱va un tinuu un tan ja̱vita un can. Tyin vaha ca quɨhvɨ un nu ndacá ñaha Nyoo tsihin intuhun ñi tinuu un, tan ñavin ca tsa cuhun un anyaya tsihin nduvi taahan tsi.
23333	MAT 5:30	O tatun iin ndaha un janacavá tsi un tsitsi cuatyi, vaha taxin ca ca̱hnya un ndaha un tan ja̱vita un can. Tyin vaha ca tsa quɨhvɨ un nu ndacá ñaha Nyoo tsihin tsa lundu ndaha un, tan ñavin ca tsa nanɨɨ un tan cuhun un anyaya.
23334	MAT 5:31	’Tan juvin ñi catyi̱ Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicoo̱ taha̱n tsanaha tyin yóo ra nacoo ihñi ñasɨɨhɨ ra, cuñí tsi tsa canɨ ra tutu tsa tindaha̱ ra tsihin ña.
23336	MAT 5:33	’Tan tsiñi̱ ndɨhɨ ndo, tyin catyi̱ tucu Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicoo̱ taha̱n tsanaha: “Tatun catyí ndo ‘naha Nyoo maa’ tyin cua javaha ndo iin tsa cua javaha ndo nuu ra, taahán tsi tsa javaha ndo can tan ña jandavi ñaha ndo.”
23339	MAT 5:36	Tan ndi ña ca̱han ndo tuhun jiñi ndo, tyin ña cuvi janducuitsin ndo tan ndi tsa jandutuun ndo ndi intuhun ixi jiñi ndo.
23340	MAT 5:37	Vaha ca ca̱han ndo iin ndaha ñi tun nditsa o tun ña nditsa tsa caahán ndo. Tyin tsa catyí ndo “naha Nyoo maa” nu ña vaha jacahán tsi ndo tsa cahan ndo tacan.