23236	MAT 1:23	Jakuꞌun seꞌe ɨɨn ñaꞌan lulu un, ti kuu i ɨɨn suchi yɨɨ. Ti suchi lulu un konani i Emanuel, ja kuni kaꞌan: “Kancha Yandios jiin yo.”
23238	MAT 1:25	Ko tu ni ka najnaꞌan da, chi ni ndatu da undi ni kaku seꞌe ña. Ti ni ka skonani da i Jesús.
23244	MAT 2:6	Ti roꞌo yɨvɨ ñuu Belén, ja kanchuku ra ñuu Judá, tu ndaꞌu xaan kendo ra ja kuu nuu taka ga ñuu ka iyo nuu ñuyɨvɨ, chi jaꞌa kuu nuu kaña ɨɨn chaa kuñaꞌnu, ja koto ñuu ri Israel. Kachi tutu. Siaꞌan ni ka kachi chaa un nuu rey Herodes.
23246	MAT 2:8	Yukan na ti ni taji da chaa un kuankoyo da ñuu Belén, ti ni kachi da: ―Kuankoyo naa ra ti nduku jnuꞌun ndaa ra nanu kancha suchi lulu un. Nu ni ka naniꞌin ra nuu kancha i, ti chakoyo ra ti kasjnuꞌun ra nuu ri nava suni na kiꞌin tu ruꞌu, kin chiñuꞌun ri i ―ni kachi da.
23251	MAT 2:13	Nu ni ka yaꞌa chaa tuꞌva un kuankoyo da, ti ni kaꞌan tuku ɨɨn ángel Yandios jiin José nuu ñujani, ti ni kachi: ―Kiꞌin suchi lulu jña jiin nana i, ti kuankoyo ichi ñuu Egipto naa ra. Ti yukan kunchuku ra naa ra undi na kachi maa ri tuku, chi kuni nanduku rey Herodes suchi lulu jña ja kaꞌni da i ―ni kachi ángel ya.
23256	MAT 2:18	Ni ka ndeꞌe xaan yɨvɨ ñuu Ramá, ti iyo xaan jnuꞌun kuiꞌya ini. Raquel kuu ñaꞌan ndeꞌe xaan jaꞌa seꞌe ña, ti tu kuni ndusɨɨ ini ña, chi ja ni ndɨꞌɨ i ni ka jiꞌi. Kachi tutu.
23258	MAT 2:20	―Kiꞌin suchi lulu jña jiin nana i, ti nandeokuñɨ ñuu Israel, chi ja ni jiꞌi chaa kuni kaꞌni maa i un ―ni kachi ángel Yandios un.
23260	MAT 2:22	Ko nu ni jini José ja Arquelao ni nukuɨñɨ da nuu tata da Herodes ti taꞌu da jniñu nuu ñuu Judea, ti ni yuꞌu da kiꞌin da yukan, chi ja ni iyo ɨɨn ñujani nuu da, ti kuaꞌan da ichi ñuu Galilea.
23264	MAT 3:3	Ti sɨkɨ Juan jaꞌa kuu ja ni kaꞌan profeta Isaías na ni chaa da ɨɨn tutu siaꞌan: Kin kaꞌan ɨɨn chaa, kin kaꞌan undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ti kachi da: “Koo tuꞌva ra naa ra, chi ja yajni chaa Jitoꞌyo. Ti kuni ja na kaka ndaa ra naa ra.” Siaꞌan ni chaa profeta Isaías nuu tutu na janaꞌan.
23275	MAT 3:14	Ko tu kuni Juan ni kuu, ti ni kachi da jini Jesús: ―Maa ni kuu ja skuanducha saña, ti ansu ja maa ni vaji nuu na ―ni kachi Juan.
23282	MAT 4:4	Ti ni kachi Jesús: ―Kachi nuu tutu Yandios: “Ansu jiin nɨnɨ staa kuchaku yɨvɨ naa i, chi suni kuu kuchaku i jiin taka jnuꞌun kaꞌan Yandios”, ―ni kachi Jesús.
23284	MAT 4:6	ti ni kachi tuku jaꞌuꞌu un jiin ya: ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, ti skanakava maa ra undi nuu ñuꞌun un, chi siaꞌan yoso nuu tutu: Na taꞌu Yandios jniñu nuu ángel ya ja na koto ya roꞌo. Ti nakindaꞌa ya roꞌo jiin ndaꞌa ya, nava tu tuji sɨꞌɨn ra nuu ni ɨɨn yuu. Kachi tutu, ni kachi jaꞌuꞌu un.
23285	MAT 4:7	Ti ni kachi tuku Jesús: ―Tuu, chi suꞌva yoso nuu tutu Yandios: “Koto maa keꞌe ga ra maa jitoꞌo ra Yandios”, kachi tutu ―ni kachi Jesús.
23288	MAT 4:10	Yukan na ti ni kachi Jesús: ―Kuxio nuu ri roꞌo jaꞌuꞌu, chi suꞌva kachi nuu tutu Yandios: “Chiñuꞌun nuu maa ɨɨn ni ya kunukuachi ra nuu”, kachi tutu ―ni kachi Jesús.
23291	MAT 4:13	Ko tu ni kendo ya ñuu Nazaret, chi kuaꞌan ya undi ñuu Capernaum, ɨɨn ñuu kande yajni yuꞌu mar Galilea, ja kendo nuu ñuꞌun ñuu Zabulón jiin ñuꞌun Neftalí, ti yukan ni kuncha ya.
23296	MAT 4:18	Kuaꞌan Jesús yuꞌu mar Galilea, ti ni jini ya uu chaa kaꞌiin un, ɨɨn da kuu Simón ja suni nani da Pedro, ti ɨnga da kuu Andrés, ñani da. Kaꞌiin da ka jnɨɨ da chāká, ti ja ni ka chunde da ñunu da ini nducha,
23297	MAT 4:19	ti ni kachi Jesús jiin da: ―Kundikun ruꞌu naa ra, na choꞌo. Ja ni ka jnɨɨ xaan ra chāká, ko vijna ruꞌu, na xnaꞌan ri roꞌo nasa nastutu ra yɨvɨ. Ti xnaꞌan ra yɨvɨ un maa jnuꞌun Yandios ja na kandixia i ruꞌu ―ni kachi Jesús.
23299	MAT 4:21	Ni jika ya tɨꞌlɨ ga, ti ni jini ya kaꞌiin uu ga da, Jacobo jiin ñani da Juan, seꞌe yɨɨ Zebedeo. Kaꞌiin da ini ɨɨn barco jiin tata da, ka nachaa da ñunu da, ti ni kana Jesús xini da.
23301	MAT 4:23	Kuaꞌan Jesús nɨ ñuu Galilea, kuaꞌan ya xnaꞌan ya nuu yɨvɨ ini taka veñuꞌun yɨvɨ Israel ja na kutuꞌva yɨvɨ un jnuꞌun Yandios. Xnaꞌan ya nuu yɨvɨ nava taꞌu Yandios jniñu, ti suni kenchaa ya taka nuu kueꞌe ka jnaꞌan yɨvɨ.
23303	MAT 4:25	Kuaꞌa yɨvɨ ñuu Galilea ni ka ndikun ya, yɨvɨ ñuu Decápolis, yɨvɨ ñuu Jerusalén, jiin ñuu Judea, jiin yɨvɨ taka ñuu ka kendo ichi nuu kaña ndikandii yucha Jordán.
23307	MAT 5:4	Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ja ka iyo jnuꞌun kuiꞌya ini sɨkɨ kuachi i, ti kuaꞌa Yandios jnuꞌun ndee ini nuu i.
23308	MAT 5:5	Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ vita ini, ti niꞌin i ñuꞌun ni chisojnuꞌun Yandios.
23309	MAT 5:6	Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka ñukuu ini maa ya ti ka jandatu i jniñu taꞌu ya, ti ka saꞌa i taka nava kuni ya, chi maa ya chindee i ja na siuku i.
23310	MAT 5:7	Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka kundaꞌu ini jnaꞌan, ti suni kundaꞌu ini Yandios maa i.
23311	MAT 5:8	Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka iyo ndoo añu, ti kuaꞌa ya taꞌu i ja kunchuku i jiin ya.
23312	MAT 5:9	Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ saꞌa ja na kukuee kunchuku yɨvɨ naa i, chi nakinseꞌe Yandios maa i.
23313	MAT 5:10	Suni kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka jito uꞌu yɨvɨ maa i sɨkɨ ja ka jika ndaa i ichi Yandios. Kandichi Yandios jiin yɨvɨ ya un, ti jandaa kuu ja kɨvɨ i ñuu nuu taꞌu maa ya jniñu.
23320	MAT 5:17	Koto kondoꞌo ini ra naa ra ja ni chaa ri xnaa ri ley Moisés, xi jnuꞌun ni ka xnaꞌan taka profeta. Tu xnaa ri jnuꞌun un, chi suꞌva vaji ri ja na siuku ri taka jnuꞌun un.
23322	MAT 5:19	Ja yukan kuu yɨvɨ tu ka jandatu nuu taka ley ni jaꞌa Yandios, vasu ɨɨn jniñu lulu, ja na xnaꞌan i nuu ɨnga yɨvɨ ja na saꞌa i, ti na kachi ndaa ri ja yɨvɨ un, tu kuu kɨvɨ i ini ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Ko yɨvɨ jandatu ti xnaꞌan i nuu ɨnga yɨvɨ ja na kuandatu i, ti yɨvɨ yukan ndixia chi najaa i nuu taꞌu Yandios jniñu ti yukan nduñaꞌnu i.
23324	MAT 5:21	Ka jini ra naa ra ɨɨn jnuꞌun ni ka kaꞌan jnaꞌan ra na janaꞌan ja kachi: “Tu kaꞌni ra ndɨyɨ, chi nu ɨɨn yɨvɨ na kaꞌni ndɨyɨ ti kiꞌin yɨ nuu juez ja na xndichi da i.”
23325	MAT 5:22	Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn yɨvɨ na kɨtɨ ini i nuu ñani jnaꞌan i, ti suni kundaꞌa da yɨvɨ un nuu juez. Nu na saꞌa ndevaꞌa i nuu ñani jnaꞌan i, ti kiꞌin i nuu junta kaꞌnu Israel ja na xndichi da maa i. Ti nuu nau yɨvɨ na kachi ja kakuꞌu xi ja tu iyo ndɨꞌɨ ini ñani jnaꞌan i, na kuñukuu ini i ja kiꞌin i nuu infiernu.
23330	MAT 5:27	Ka jini ra nava ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Koto kusɨkɨnchaa jnaꞌan ra jiin ɨnga ñasɨꞌɨ.”
23335	MAT 5:32	Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn chaa na xndoo da ñasɨꞌɨ da, ti nu tu naa kuachi ni saꞌa ña, ja kinikava ña jiin ɨnga chaa, ti chaa un chakuachi da maa ña. Ko nu ɨnga chaa na nandaꞌa jiin ɨɨn ñaꞌan ni kendo un, ti suni chakuachi da maa da.
23336	MAT 5:33	Suni siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Koto naa ini ra, ti tu siuku ra taka jnuꞌun ni chisojnuꞌun ra nuu Yandios, ja maa Yandios kuu ya kuaꞌa jandaa jaꞌa ra.”
23337	MAT 5:34	Ko na kachi ri nuu ra naa ra ja tu chisojnuꞌun ra siaꞌan, chi nu na chisojnuꞌun ra ja andɨvɨ kuu ja kuaꞌa jandaa jaꞌa ra, ti yukan kuu nuu kancha maa Yandios.
23342	MAT 5:39	Ko ruꞌu na kachi ri: Koto kinjnaꞌan ra jiin yɨvɨ kani roꞌo, chi suꞌva nu ni kani i ɨɨn nuu nuu ra, kuaꞌa ɨnga nuu ra na kani tuku i.
23346	MAT 5:43	Ka jini ra ja suni siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Kundaꞌu ini nuu yɨvɨ kundaꞌu ini roꞌo, ti koto uꞌu nuu yɨvɨ jito uꞌu roꞌo.”
23347	MAT 5:44	Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra naa ra ja na kundaꞌu ini ra nuu yɨvɨ jito uꞌu roꞌo. Kakantaꞌu nuu maa Yandios ja kuu yɨvɨ ka kaꞌan ndevaꞌa nuu ra ti ka kaꞌan i sɨkɨ ra, ti chindee yɨvɨ un vasu na kani i roꞌo.
23349	MAT 5:46	Ko nu roꞌo na kundaꞌu ini ra nuu nɨnɨ yɨvɨ ka kundaꞌu ini maa ra, ¿ti nau taꞌu ra iyo ja nu siaꞌan naa saꞌa ra nusa? Ti suni undi chaa ka jikan yaꞌu nuu puestu un ka saꞌa da siaꞌan.
23352	MAT 6:1	Siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya, ti ni kachi ya: ―Koto stuu ra ɨɨn jniñu ja ka saꞌa ra nuu yɨvɨ ja na ndeꞌe i roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti Tata yo Yandios ja kancha andɨvɨ, tu kuaꞌa ya taꞌu ra.
23353	MAT 6:2	Nu ka kuni chindee ra yɨvɨ ndaꞌu naa i, koto stuu ra nuu nɨ ñuu, nanu ka saꞌa yɨvɨ ja ka kaꞌan vixi i, ka jika i ichi, xi ini veñuꞌun Israel, ja jiin jnuꞌun i ka stuu i ja tu ka chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Siaꞌan ka kaꞌan i nava na nakuaꞌa yɨvɨ ja yɨñuꞌun i nuu i maa i naa i. Ko jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja yukan ni kuu ndɨꞌɨ taꞌu i.
23356	MAT 6:5	Nu ka kuni kakantaꞌu ra naa ra, koto saꞌa ra nanu ka saꞌa yɨvɨ ja ka nu kujiin i ini veñuꞌun, xi jikɨ calle ja na kuni yɨvɨ nuu i, ja jiin jnuꞌun i ka stuu i ja tu ka chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Ko na kachi ndaa ri ja jiin yukan ni, ti ja ka iyo taꞌu i.
23357	MAT 6:6	Ko roꞌo nu kuni kakantaꞌu ra, ndɨvɨ ini veꞌe ra, kasɨ yuxeꞌe ra, ti kakantaꞌu nuu Yandios nuu kande maa ɨɨn ni ya jiin ra. Ti jini ya jnuꞌun kaꞌan ra, ti maa ya na kuaꞌa taꞌu jikan ra nuu ya.
23359	MAT 6:8	Koto ma saꞌa ra siaꞌan naa ra, chi xnaka Yandios jini taka ja ka nandɨꞌɨ ra naa ra, ti sa ka jikan ra nuu ya.
23363	MAT 6:12	Kuan kaꞌnu ini ni nuu kuachi ka saꞌa na, nanu ka jan kaꞌnu ini na nuu ñanijnaꞌan na nuu taka ja ka saꞌa i jiin na.
23364	MAT 6:13	Koto maa kuaꞌa ni jnuꞌun ja kotojnuni jaꞌuꞌu un saña, ti suꞌva nama ni saña nuu nundoꞌo un. Chi maa ni xiin nuu taꞌu jniñu, ti maa ni kuu ja ndiso jniñu ñaꞌnu un. Ti ñaꞌnu ga na koo sɨvɨ ni sɨkɨ yo ja kuu saa ni. Ti siaꞌan na koo. Kachi ra naa ra.
23366	MAT 6:15	Ko nu tu sakaꞌnu ini ra nuu yɨvɨ ka jito uꞌu roꞌo naa ra, suni siaꞌan maa Yandios tu sakaꞌnu ini ya nuu kuachi ra naa ra ―ni kachi ya.
23367	MAT 6:16	Siin Jesús xndaku ya ti ni kachi ya: ―Nu ka kuni ra koo ndicha ini ra, koto sakuiꞌya ini ra naa ra nanu ka saꞌa yɨvɨ ja xndoo jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun i. Ka sakuiꞌya i nuu i ko so ja na kuni yɨvɨ ja ka iyo ndicha i. Na kachi ri nuu ra ja jiin yukan, ti ja ni ka niꞌin taꞌu i. Ti yukan ni kuu ndɨꞌɨ ja niꞌin i.
23368	MAT 6:17	Ko roꞌo naa ra, nu ka kuni koo ndicha ini ra, nakacha nuu ra, ti nachuꞌun ra kuka xini ra.
23370	MAT 6:19	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Koto skaya ra ja kuñavaꞌa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi nde iyo tikixin ti nde kuaꞌa jniñu ka stɨvɨ tɨ, ti suni kuu kɨvɨ ñakuiꞌna ti sakuiꞌna i.
23374	MAT 6:23	Ko nu tu ndijin nduchi ra, ¿ti nasa kundijin ichi kiꞌin ra nusa? Ti ñuñaa kuaꞌan ra nu siaꞌan. Chi nu na ndaꞌva yɨtɨ un, ti nduva ra ti tuji ra. Ti tu kuu nasa ndoko ra, chi iyo xaan kaa ichi ñuñaa kuaꞌan ra un.
23377	MAT 6:26	Ndeꞌe naa ra, kɨtɨ ka ndava nuu tachi un, tu naa jniñu ka saꞌa tɨ ja nastutu tɨ, ti savaꞌa tɨ kuꞌiin, ko Tata ra Yandios, ya kancha ya andɨvɨ, jaꞌa ya ja ka yee tɨ. Ko na kachi ri ja kanuu ga roꞌo naa ra ja kuu kɨtɨ ka ndava un.
23380	MAT 6:29	Ko na kachi ri ja ni Salomón, chaa ni kuu rey Israel na janaꞌan, tu ni suku da nanu ita un, vasu vii xaan ni kaa saꞌma da.
23381	MAT 6:30	Ti maa Yandios skuaꞌnu ya ita un, ti vii xaan na skutu ya i. Ko vasu vii xaan ni kanda vijna ti ijña ja ni ka ichi, ti tukaa ga kuni yo. Chi suꞌva kayu nuu ñuꞌun. Ja yukan kuu ja nu siaꞌan saꞌa Yandios ja jito vaꞌa ya ita un, ¿ti ansu kanuu ga roꞌo naa ra ja na koto vaꞌa ya nu? ¿Ndoo xaan ka ndɨꞌɨ ini ra nusa?
23383	MAT 6:32	Chi taka un ka kaꞌan yɨvɨ, ja tu ka nakuni i nau kuu Yandios. Ko roꞌo naa ra, iyo ɨɨn Tata ra ja kuu Yandios kancha andɨvɨ, ti ja jini ya ja taka un ka nandɨꞌɨ ra naa ra.
23386	MAT 7:1	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Koto kuu ichi ini ra nuu yɨvɨ ja kaꞌan ndoo ra, nava suni Yandios tu ske ichi ya roꞌo, ja suni siaꞌan kaa tu maa ra.
23389	MAT 7:4	Ko nu ja kuu ga kaa maa ra jiin kuachi ra, ¿ti ndoo kaꞌan vixi ra nuu ñanijnaꞌan ra ja iyo ndoo ra nusa? ndeꞌe na kaa jniñu saꞌa ra, ti suni yuji xaan ra jiin kuachi ra.
23390	MAT 7:5	Ko na kachi ri ja ka kuu ra nanu ja xndoo jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun, yɨvɨ ja tu jini ra ja xnakan ndeꞌe vaꞌa ra nasa kancha maa ra jiin kuachi ra, ti sa kuu kotonchaa ra ɨɨn kuachi lulu ka saꞌa ñanijnaꞌan ra.
23391	MAT 7:6	Koto xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ kanchuku nanu ina, chi tu kuantaꞌu i jnuꞌun kaꞌan ra. Suꞌva ske ichi i jnuꞌun un, chi ka kuu i nanu ina xaan ja ka jnɨɨ ñɨꞌɨn tɨ yoꞌo. Ni koto xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ kanchuku nanu kɨtɨ, chi ske xiko i jnuꞌun un, ti kuañu niꞌnu i. Ndeꞌe ra kɨtɨ un nu ni chitu chii tɨ ti tuxijni tɨ, chi nuni un ti jañu niꞌnu tɨ sɨkɨ ―ni kachi Jesús.
23392	MAT 7:7	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi da: ―Koto xndiꞌi ra ini ra, ja kakantaꞌu ra nuu Yandios. Siin kakantaꞌu ra nuu ya nanu ja kana ra xini ɨɨn yɨvɨ nu nandɨꞌɨ ra ɨɨn ndajniñu. Ti siaꞌan na kunisoꞌo ya ti kuaꞌa ya nau ja nandɨꞌɨ ra.
23400	MAT 7:15	Koto maa ra naa ra jiin yɨvɨ ka xndaꞌu ñaꞌan, ja ka kaꞌan ja ka kuu i profeta ka kaꞌan jnuꞌun Yandios un. Chi yɨñuꞌun vekoyo i nuu ra naa ra, ko añu i kuu nanu kɨtɨ xaan, chi ka ñuꞌun kuiꞌna ini i.
23401	MAT 7:16	Ti roꞌo naa ra tu ka jini ra ndoo ka ndoꞌo ini yɨvɨ un, nu ka ndoꞌo vaꞌa ini i xi tuu. Ko jiin jniñu saꞌa i un ti kuni ra naa yɨvɨ ka kuu i. Chi na kachi ri ja tu kuu kuniꞌin yo ndeꞌe tɨkaꞌya xini ɨɨn nuꞌiñu, xi kuniꞌin yo tɨchɨ vixi xini ɨɨn nuꞌiñu xaan.
23408	MAT 7:23	Ko yukan na ti kachi ri jini yɨvɨ un: “Jankɨvɨ ni nakuni ri roꞌo ja kuu ra seꞌe ri. Kuxio nuu ri naa ra, ti kuankoyo roꞌo, yɨvɨ ndevaꞌa”, kachi ri ―ni kachi Jesús.
23411	MAT 7:26	Ko yɨvɨ ni jinisoꞌo ti tu ni siuku i taka jnuꞌun kaꞌan ri, kuu i nanu ɨɨn chaa ñaa ja ni jani da veꞌe da nuu ñuꞌun taꞌya.
23417	MAT 8:3	Yukan na ti ni skaa ya ndaꞌa ya, ni keꞌe ya sɨkɨ da, ti ni kachi ya jiin da: ―Kuni ri, na ndundoo ra vijna ―ni kachi ya. Nu ni kaꞌan ya siaꞌan, ti ni nduvaꞌa ni chaa kuꞌu un.
23418	MAT 8:4	Ti ni xndaku ya nuu da: ―Kuaꞌan, ti koto kani ra jnuꞌun nuu ni ɨɨn yɨvɨ ja, ja ni nduvaꞌa ra. Xnakan, kuaꞌan ti kiꞌin ra nuu sutu un, na kuni da ja, ja ni nduvaꞌa ra. Ti kundaꞌa nau ja soko ra nuu Yandios, siaꞌan nava kachi ley Moisés, nava na kuni yɨvɨ ja, ja ni kenchaa ndɨꞌyɨ un roꞌo ―ni kachi ya.
23423	MAT 8:9	Chi saña, suni iyo ɨɨn chaa kuñaꞌnu taꞌu jniñu nuu na. Ti suni maa na, yɨndaꞌa na soldado na. Ti nu na kachi na jiin ɨɨn da: “Kuaꞌan”, ti kiꞌin da. Ti kachi na jiin ɨnga: “Ñaꞌan jaꞌa”, ti kii da. Ti taꞌu na jniñu nuu muzu na ja na saꞌa i ɨɨn jniñu un, ti saꞌa i ―kachi da.
23425	MAT 8:11	Ko na kachi ri nuu ra naa ra ja nde kuaꞌa yɨvɨ kikoyo i ichi nuu kaña jiin ichi nuu kee ndikandii, ti kɨvɨkoyo i ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu, ti nukoo i xiin Abraham, Isaac, jiin Jacob.
23426	MAT 8:12	Ko kuaꞌa yɨvɨ Israel ja ka kuni kunchuku ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu un, keniꞌin ya maa i kinkoyo i ichi fuera ñuu un, ti koo i nundoꞌo kunchuku i. Yukan ti ndeꞌe i ja jnuꞌun kuiꞌya ini, kuꞌyu yuꞌu i, ti nakeyɨꞌɨ i jnuꞌun i ja xaan nakani ini i ―kachi Jesús.
23427	MAT 8:13	Yukan na ti ni kachi ya jini chaa kuu capitán un: ―Kuanoꞌon veꞌe ra, ti na kuu siaꞌan nava ni kandixia ndaa ra ―ni kachi ya. Ti un, ni nduvaꞌa ni muzu chaa un.
23434	MAT 8:20	Ti ni kachi Jesús jiin da: ―Ñukuii un chi ka iyo yau kava ka yɨꞌɨ tɨ. Ti saa un suni ka iyo taka tɨ nuu ka ndetatu tɨ. Ko ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, va sa nanu iyo nuu ndetatu tɨꞌlɨ xini ri ―kachi Jesús.
23438	MAT 8:24	Yukan ti ni ndonda ɨɨn tachi sau xaan tonto nuu lago un, ni kejaꞌa kava nuu mani ga nducha un nuu barco un. Ko Jesús chi kixi kixi ni ya.
23439	MAT 8:25	Ti ni ka xndoto ndajaꞌa un ya, ti ni ka kachi da: ―¡Jitoꞌyo, nama ni, yoꞌo chi naa yo. Ka kuni kekaꞌnu yo chii nducha jaꞌa! ―ni ka kachi da.
23440	MAT 8:26	Ko ni kachi ya jiin da: ―Ndoo xaan ka yuꞌu ra. ¿Xi ka jani ini ra ja tu chindee Yandios roꞌo naa ra nu? ―ni kachi ya. Yukan ti ni ndokuɨñɨ ya, ti ni taꞌu ya jniñu nuu tachi sau xaan un jiin lago un, ti naꞌin kuɨtɨ ni kuu.
23446	MAT 8:32	Yukan ti ni kachi Jesús jini tachi xaan un: ―Kuaꞌan naa ra ―ni kachi ya. Yukan ti ni ka xndoo tachi xaan un chaa un naa da, ti ni ka kekoyo kuaꞌan, ti ni ka najnaꞌan jiin kɨnɨ un. Ni ndɨꞌɨ kɨnɨ un ni ka jaꞌa tɨ corrɨ, ti ni ka nukoyo tɨ ɨɨn xaꞌva, ti ni ka kɨvɨ tɨ nuu nducha lago un, ti ni ka kancha tɨ nducha un, ti ni ka jiꞌi tɨ.
23458	MAT 9:10	Ti nu ni jaa Jesús veꞌe Mateo yukan ni yee ya staa. Ti kuaꞌa xaan chaa ka kinyaꞌu puestu ni kuꞌiin un, jiin tɨjnɨ chaa tu ka siuku ley Israel. Kanchuku da jiin ya nuu mesa ka yee da staa, jiin taka ndajaꞌa ya.
23459	MAT 9:11	Ko nu ni ka jini chaa fariseo yukan, ti ni ka jikajnuꞌun da ndajaꞌa ya, ti ni ka kachi da: ―¿Ndoo kuu ja yaji maestro ra staa jiin chaa ka kinyaꞌu puestu un jiin taka chaa tu ka siuku ley Israel yukan? ―ni ka kachi da.
23461	MAT 9:13	Kuanoꞌon naa ra ti skuaꞌa ra nasa kuni kaꞌan jnuꞌun jaꞌa: “Ruꞌu kuni ri ja na kuankaꞌnu ini nuu jnaꞌan ra naa ra, ti ansu ja soko ra kɨtɨ naa ra.” Chi ansu vaji ri ja kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka jani ini ja iyo ndoo jiin kuachi i. Chi suꞌva ni chaa ri ja na kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka nakuni ja ka iyo kuachi i, nava na nakani ini i nuu Yandios ―kachi Jesús.
23463	MAT 9:15	Yukan ti ni kachi Jesús: ―¿Va nu kuu koo ndicha ini yo nu iyo ɨɨn viko nandaꞌa, ti tu kusɨɨ ini yo nu kancha novio un jiin yo nu? Ko nu na jaa kɨvɨ ja kuxio novio un kiꞌin da, yukan na ti sa kuu koo ndicha ini yɨvɨ un naa i. Suni siaꞌan kuu ja nu nɨ kancha ri ti tu kuu koo ndicha ini chaa ka skuaꞌa jiin ri. Ko jaa ɨɨn kɨvɨ nu na kuxio ri kiꞌin ri, yukan na ti sa na koo ndicha ini da naa da ―ni kachi ya.
23470	MAT 9:22	Ko ni ndeokoto Jesús, ni ndeꞌe ya nuu ña, ti ni kachi ya: ―Ndee saꞌni ra hija, ja ni nduvaꞌa ra chi ni kandixia ra ruꞌu, ja kuu saꞌa ri tajna maa ra ―ni kachi ya. Ti yukan un ni nduvaꞌa ni ñaꞌan un.
23472	MAT 9:24	ti ni kachi ya: ―Kuan kee naa ra fuera un, chi tu ni jiꞌi suchi lulu jaꞌa, chi so kixi i ―kachi ya. Ti yɨvɨ kaꞌiin un so ni ka jaku i ja siaꞌan ni kaꞌan Jesús.
23473	MAT 9:25	Ko ni keniꞌin Jesús maa i kuankoyo i ichi fuera, ti ni kɨvɨ ya ini veꞌe un, ni jnɨɨ ya ndaꞌa ñaꞌan lulu un, ti ni ndoko i.
23475	MAT 9:27	Nu ni kee Jesús yukan ti kuaꞌan ya, ti ni ka ndikun uu chaa kuaa jata ya, ti ka kanajiin da kuajakoyo da: ―¡Kundaꞌu ini ni saña naa na, niꞌin ja kuu seꞌe David, chaa ni kuu rey Israel undi na janaꞌan! ―ni ka kachi da.
23476	MAT 9:28	Ti nu ni jakuɨñɨ Jesús ɨɨn veꞌe, ni ka tuꞌva chaa kuaa un nuu ya, ti ni jikajnuꞌun ya maa da naa da, ti ni kachi ya: ―¿Kandixia ra naa ra ja kuu saꞌa ri jniñu jaꞌa nu? ―kachi ya. Ti ni ka kachi da: ―Jitoꞌyo, ka kandixia na ―kachi da naa da.
23479	MAT 9:31	Ko jiꞌi ni ni ka kee da kuaꞌan da, ti ni ka jani ni da jnuꞌun nuu taka yɨvɨ ñuu un jniñu ni saꞌa Jesús.
23482	MAT 9:34	Ko ni ka kachi chaa fariseo un: ―Keniꞌin chaa jaꞌa tachi xaan un kuaꞌan, ko jiin sɨvɨ maa jaꞌuꞌu un saꞌa da ―kachi naa.
23490	MAT 10:4	Simón, chaa ni yɨꞌɨ jiin partido Kananista; jiin Judas, ɨɨn chaa ñuu Cariote ja kuee ga ti ni nakuaꞌa da Jesús nuu enemigo ya.
23491	MAT 10:5	Ni taji Jesús ndɨ uxi uu chaa un, ko xnakan ni xndaku ya nuu da, ti ni kachi ya: ―Koto kinkoyo ra ñuu nuu tu kanchuku yɨvɨ ka kuu yɨvɨ Israel, ni tu kɨvɨ ra ni ɨɨn ndañu Samaria naa ra.
23492	MAT 10:6	Kuankoyo nuu kanchuku yɨvɨ nación Israel, chi ka kuu i nanu rɨɨ ni ka sana, ti siaꞌan tu ka chaku ini i na ichi kuankoyo i.
23502	MAT 10:16	Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: ―Ndeꞌe naa ra, ruꞌu taji ri roꞌo kinkoyo ra nanu rɨɨ kuankoyo nuu kaꞌiin kɨtɨ xaan. Kava vivo ra naa ra, ko so ja koto maa ɨɨn ja saꞌa ra jiin yɨvɨ. Kuee kava ini ra naa ra nanu ɨɨn sata, ja tu nduxaan tɨ. Ti siaꞌan kunchuku ra.