23214	MAT 1:1	Je̱ Jesucristo je̱ jyu̱jpit jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Abraham, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ David. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñaske̱ꞌxidi:
23219	MAT 1:6	je̱ Isaí tseꞌe je̱ myajntk je̱ yakkutojkpa David; je̱ yakkutojkpa David je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe ijt je̱ jamyaꞌaju Urías je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ myajntk je̱ Salomón.
23225	MAT 1:12	Tá̱vani tseꞌe je̱ israeejlit jayu ake̱e̱ꞌy yakvo̱vda vyeꞌna, je̱tseꞌe jyaaꞌknañaske̱ꞌxijidi: je̱ Jeconías tseꞌe je̱ myajntk je̱ Salatiel; je̱ Salatiel tseꞌe je̱ myajntk je̱ Zorobabel;
23229	MAT 1:16	je̱ Jacob tseꞌe je̱ myajntk je̱ José, je̱ María je̱ ñu̱yaaꞌy. Je̱ María tseꞌe je̱ Jesús je̱ tyaak. Je̱ Jesús tseꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit.
23231	MAT 1:18	Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesucristo kyeꞌx. Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu yꞌijt juuꞌ veꞌe José du̱xa̱a̱j. Pú̱kani tseꞌe du̱jayep vyeꞌna toꞌk je̱ kiixa̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe María du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ Jesucristo tyaaki. Ka̱kꞌapu̱kna veꞌe cha̱a̱nada vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin ka̱jx du̱yaktaajñ je̱ María ónu̱k ma̱a̱t.
23235	MAT 1:22	Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌayook, veꞌem ax joꞌn vyaajñ toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:
23237	MAT 1:24	Ku veꞌe je̱ José jyo̱tvij, veꞌem tseꞌe du̱tuujn ax joꞌn je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles ña̱ꞌmu̱xji, mya̱a̱ttsu̱u̱niꞌukvaan tseꞌe je̱ María;
23241	MAT 2:3	Ku veꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes du̱mo̱tu, vanꞌit tseꞌe ñavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji, nay veꞌempa tseꞌe nu̱jom je̱ jerusaleenit jayu.
23243	MAT 2:5	Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱m Belén, yaja judéait yꞌit ja̱a̱t, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe du̱jatyaajñ je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa:
23244	MAT 2:6	Je̱ts miitsta, beleenit jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yaja judéait yꞌit ja̱a̱t, mnu̱má̱jidup xa miitseꞌe nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yaja Judea, ku̱x je̱meꞌe mkajpu̱n ka̱jxmda jyé̱jat toꞌk je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe du̱ꞌixꞌijtnup a̱ts je̱ njáyuda, je̱ israeejlitta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ.
23250	MAT 2:12	Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyuknu̱jaꞌvijidi je̱ kumaꞌaj ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌukvimpijttinit joma veꞌe je̱ Herodes. Je̱ viijnk tooꞌ tseꞌe pya̱jktinu je̱tseꞌe ña̱jkxtini joma veꞌe je̱ yꞌitta je̱ ñaaxta.
23251	MAT 2:13	Ku veꞌe ña̱jkxtini je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup, vanꞌit tseꞌe je̱ José je̱ kumaꞌaj ka̱jx yakꞌixji toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m na̱ꞌmu̱xju: ―Pojtu̱ku̱, yaktso̱o̱ꞌnu̱ ya̱ piꞌk mix ma̱a̱t ya̱ tyaak je̱ts ma̱a̱tke̱ꞌe̱ku̱n. Na̱jkxta je̱m Egipto, je̱m tseꞌe mtándat vanꞌit paat ku a̱ts mitseꞌe nvaajnjat, ku̱x je̱ Herodes yakjayꞌíxtajapeꞌe ya̱ piꞌk mix ónu̱k je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱t.
23252	MAT 2:14	Vanꞌit tseꞌe je̱ José pyojtu̱k je̱tseꞌe ko̱o̱ꞌts du̱ma̱a̱ttsa̱a̱ꞌn je̱ piꞌk mix ónu̱k ma̱a̱t je̱ tyaak, je̱tseꞌe je̱m Egipto ña̱jkxti.
23253	MAT 2:15	Je̱m tseꞌe tyaandi vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Herodes yꞌo̱o̱ꞌkni. Ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe tyoojnji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌayook, veꞌem ax joꞌn vyaajñ toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Nvatso̱o̱v a̱tseꞌe je̱ nꞌOnu̱k je̱tseꞌe je̱m Egipto pyítsumnit.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ.
23254	MAT 2:16	Ku veꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes du̱ꞌix je̱ts vinꞌa̱a̱ꞌnju̱du veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup, o̱o̱y tseꞌe tyunnaajkjo̱tmaꞌtji, yakjayꞌo̱o̱ꞌkka̱jxju veꞌe nu̱jom je̱ piꞌk mix ónu̱kta juuꞌ veꞌe du̱kata̱jkipna toojk joojnt je̱tseꞌe je̱m jyoojntykada vyeꞌna beleenit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts ta̱ma̱naat; veꞌemeꞌe du̱payo̱ꞌy pa̱n vinxu̱p joojntani veꞌe je̱ piꞌk mix Jesús, veꞌem ax joꞌn ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup.
23255	MAT 2:17	Ax ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe tyoojnji je̱ Jeremíasje̱ yꞌayook, toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:
23257	MAT 2:19	A̱a̱ꞌkani tseꞌe je̱ Herodes vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱m Egipto je̱ José toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles yakꞌixji je̱ kumaꞌaj ka̱jx, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji:
23259	MAT 2:21	Vanꞌit tseꞌe je̱ José pyojtu̱k je̱tseꞌe du̱va̱a̱jv je̱ piꞌk mix ma̱a̱t je̱ tyaak, je̱tseꞌe je̱m ña̱jkxtini israeejlit yꞌit jo̱o̱tm.
23260	MAT 2:22	Ax ku tseꞌe je̱ José du̱mo̱tu je̱ts je̱ Arquelao veꞌe yakkutojkp je̱m Judea, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ tyeeꞌ Herodes du̱vintikts, tsa̱ꞌki tseꞌe je̱ José ku veꞌe je̱m ña̱jkxu̱t. Ku veꞌe yakvaajnji je̱ kumaꞌaj ka̱jx, je̱m tseꞌe galiléait yꞌit jo̱o̱tm ñu̱jkx.
23261	MAT 2:23	Ku veꞌe je̱m jye̱ꞌy, je̱m tseꞌe nazarétit kyajpu̱n ka̱jxm ñu̱jkx tsu̱u̱niva. Ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe kyo̱jtstu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe vyaandi je̱ts nazarétit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús.
23262	MAT 3:1	Ku veꞌe je̱ Jesús chu̱u̱ni je̱m Nazaret, vanꞌit tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan ñu̱jkx joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm.
23263	MAT 3:2	Je̱m tseꞌe du̱tukꞌixꞌukvaajñ je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe nu̱na̱jkxju̱du. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Napya̱a̱jmjidini je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ku̱x myaaxu̱xju̱dupeꞌe je̱tseꞌe je̱m mꞌijttinit.
23264	MAT 3:3	Ya̱ Juaants je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yꞌavaꞌni je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ: Yakmó̱tup xa veꞌe ku veꞌe toꞌk je̱ jayu jidu̱ꞌu̱m ma̱kk kya̱ts joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na: “Yakꞌo̱ꞌyijada, yakta̱a̱jvjada je̱ tooꞌ joma veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ñáxu̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jatyaajñ.
23268	MAT 3:7	Ax ku tseꞌe je̱ Juan du̱ꞌix je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ saduceota̱jk ñu̱na̱jkxjada je̱tseꞌe du̱yakna̱pé̱ttat, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Miitsta, je̱ tsaaꞌn je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, je̱ ka̱ts xa veꞌe tu̱xmó̱tuda je̱ts tá̱minup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachtoꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xkuke̱ꞌe̱kta.
23269	MAT 3:8	Je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondinup juuꞌ veꞌe o̱y je̱tseꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts mmaso̱o̱ktinu veꞌe je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda.
23274	MAT 3:13	Ku veꞌe je̱ Juan je̱ jayu du̱yakna̱pejt, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ jordaanit ma̱ja̱ na̱a̱j, je̱m joma veꞌe je̱ Juan vyeꞌna. Je̱ꞌe̱ tseꞌe ñu̱na̱jkx je̱tseꞌe je̱ Juan yakna̱pé̱tju̱t.
23277	MAT 3:16	Ku tseꞌe je̱ Jesús ña̱pe̱jtku̱jx, vanꞌit tseꞌe pyítsumni je̱m na̱jo̱o̱tm. Tun toꞌmayji tseꞌe o̱jts je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaꞌach je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe ñu̱ka̱daꞌakyju̱ je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, veꞌemeꞌe ñu̱ka̱daꞌakyju̱ ax joꞌn toꞌk je̱ pak.
23278	MAT 3:17	Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ayook yakmo̱tu juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp, o̱o̱yts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k.
23281	MAT 4:3	Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap vyinkutá̱miji je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji, ukvinꞌa̱a̱ꞌnuvaajnju tseꞌe: ―Pa̱n tyú̱vam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k mitseꞌe, mukó̱tsu̱ts nꞌit ya̱ tsaaj je̱tseꞌe vyimpítu̱t tsapkaaky.
23282	MAT 4:4	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ka tun je̱ꞌe̱ ka̱jxjyap xa veꞌe je̱ jayu jyoojntyka ku veꞌe juuꞌ du̱kay du̱ju̱ꞌkx, je̱ ayook ka̱jxeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱jtsp.”
23284	MAT 4:6	je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi: ―Pa̱n tyú̱vam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k mitseꞌe, naajkku̱stá̱kajats nꞌit, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱pavaꞌanup je̱ yꞌaangelesta̱jk je̱tseꞌe mꞌíxju̱t mjayé̱pju̱t, je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j mtukꞌamátsajat je̱tseꞌe je̱ mtek je̱ tsaaj kyayaktsaachajat.
23288	MAT 4:10	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Na̱jkxni, Satanás, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Vinjávada vintsa̱ꞌa̱gada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk mvinjávadap mvintsa̱ꞌa̱gadap.”
23290	MAT 4:12	Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts je̱peꞌe poxu̱ntu̱jkp je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱m Galilea;
23291	MAT 4:13	ax kaꞌa tseꞌe tyaajñ je̱m nazarétit kyajpu̱n ka̱jxm, je̱meꞌe Capernaum ñu̱jkx tsu̱u̱niva. Je̱ kajpu̱n, myutá̱mipeꞌe je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya je̱m zabuloonit je̱ts neftaliijit yꞌit jo̱o̱tmda.
23292	MAT 4:14	Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe je̱ Isaías jyatyaan, toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ:
23293	MAT 4:15	Je̱ it je̱ naax juuꞌ veꞌe Zabulón je̱ts Neftalí du̱xa̱a̱j, je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ꞌyp je̱m maaxy na̱paꞌam je̱tseꞌe ñaxy je̱m jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam, je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm joma veꞌe jyoojntykada pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap,
23294	MAT 4:16	je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts tsu̱u̱nidu, yꞌíxtuts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk je̱ ma̱ja̱ kujajpa je̱ ma̱ja̱ kuta̱ꞌkxpa; pa̱n pa̱n jatyeꞌe maaydup tajtup ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat, kujajju̱du kuta̱ꞌkxju̱du tseꞌe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jatyaajñ.
23295	MAT 4:17	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús kyaꞌamayꞌukvaajñ. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Napya̱a̱jmjidini je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ku̱x myaaxu̱xju̱dupeꞌe je̱tseꞌe je̱m mꞌijttinit.
23296	MAT 4:18	Je̱ja tseꞌe galiléait mya̱ja̱̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi je̱ Jesús ñaxy vyeꞌna, je̱tseꞌe du̱ꞌix nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk, toꞌk uts toꞌk ajch: toꞌk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Simón juuꞌ veꞌe yaktukxa̱a̱ji Pedro, je̱ts jadoꞌk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Andrés. Ajkx maakpats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti; je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌavá̱jada vyeꞌna je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm.
23297	MAT 4:19	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pamiindini a̱ts. Ajkx maakk xa veꞌe mtoondup; ax u̱xyamts a̱ts miitseꞌe je̱ toonk nmo̱ꞌo̱dat je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xtuknu̱míndat.
23301	MAT 4:23	Je̱m tseꞌe nu̱jom galiléait yꞌit jo̱o̱tm je̱ Jesús du̱ꞌayo̱ꞌo̱y du̱ꞌanaxy yꞌijt joma jaty tsapta̱jk je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukyakꞌixpu̱k je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja je̱ts cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ paꞌam du̱jayep, veꞌem tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni.
23304	MAT 5:1	Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ nu̱may jayu, vanꞌit tseꞌe pyejt joma veꞌe toꞌk je̱ tonu̱n je̱tseꞌe je̱m yꞌa̱jxtk. Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñu̱je̱ꞌyjidi,
23316	MAT 5:13	’Miitsta xa veꞌe je̱ kaan joꞌn yaja naxviijn. Ax pa̱n tó̱kinup tseꞌe je̱ kaan je̱ tyaꞌmu̱tsin, ¿vintso̱seꞌe jadoꞌk nax tyaꞌmu̱tsinuvat? Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌuktoonnit, yakꞌu̱xko̱ꞌo̱nupeꞌe je̱ja tooꞌ aajy je̱tseꞌe je̱ jayu ñu̱te̱e̱ꞌnju̱t tyukte̱e̱ꞌnju̱t.
23318	MAT 5:15	Kaꞌa xa veꞌe je̱ ta̱ꞌkxpa yakna̱ꞌa̱k je̱tseꞌe ti yaktuknaxjópu̱t; ka̱jxm je̱ꞌe̱ veꞌe yakpu̱m je̱tseꞌe du̱kuta̱ꞌkxu̱t anañu̱joma je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱p tu̱jkp.
23322	MAT 5:19	Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kakutyoomp je̱ pavaꞌnu̱n, du̱kanu̱ma̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n, je̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu du̱tukꞌix, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱piꞌkiká̱xup je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kutyoomp je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu du̱tukꞌix, ñu̱má̱japts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm.
23329	MAT 5:26	Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌajameꞌe mpítsumdat je̱p poxu̱ntu̱jkp viꞌnameꞌe xkakuve̱tta nu̱jom juuꞌ veꞌe myó̱jidup.
23334	MAT 5:31	’Ko̱jtstuva tseꞌe je̱ jayu jidu̱ꞌu̱m: “e̱pya̱na xa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱ꞌo̱kuvaannup, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp du̱mo̱ꞌo̱t je̱ ña̱k joma veꞌe yakꞌíxu̱t je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌuknu̱da̱ꞌa̱xini.”
23335	MAT 5:32	Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts pa̱n pa̱n yaaꞌtya̱jkeꞌe du̱maso̱o̱knup je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, pa̱n ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ navya̱jku̱n, je̱ yaaꞌtya̱jk ka̱jx tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ navya̱jku̱n ku veꞌe je̱ viijnk yaaꞌtya̱jk du̱pu̱k. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k du̱pa̱jkp je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy tu̱myaso̱o̱kjini, nay yakvintsa̱ꞌkintó̱kivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n.
23342	MAT 5:39	Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts kaꞌa veꞌe xtonu̱mpijtjadat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap pa̱n pa̱neꞌe mmuto̱kintoojnju̱dup; ñojkꞌó̱y xa veꞌe, pa̱n pa̱neꞌe mꞌakupa̱ꞌkxijidup toꞌk adoꞌom aaj, mo̱o̱yduva tseꞌe jadoꞌk adoꞌom je̱tseꞌe mjaaꞌkꞌakupa̱ꞌkxajadat.
23347	MAT 5:44	Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup: Tso̱kta pa̱n pa̱neꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup, amó̱tuda je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱kunooꞌkxu̱t pa̱n pa̱neꞌe mko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsijidup, o̱tyoojnjada pa̱n pa̱neꞌe mko̱ꞌo̱tyoojnju̱dup, nu̱tsapko̱tsta je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam o̱y tyoꞌnu̱xjadat pa̱n pa̱neꞌe mvinko̱jtspe̱jtju̱dup je̱ts pa̱n pa̱neꞌe mjomtoojnju̱dup mtitoojnju̱dup,
23351	MAT 5:48	Vaꞌajts tseꞌe mnaajkꞌijtjidinit, veꞌem ax joꞌn ñaajkꞌítju̱ vaꞌajts je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm.
23353	MAT 6:2	Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ku tseꞌe xputá̱kadat je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup, kaꞌa tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu xtuknu̱jávadat, ku̱x veꞌemeꞌe jyátu̱kada je̱p tsaptu̱jkp je̱ts je̱ja tooꞌ aajy pa̱n pa̱n jatyeꞌe me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tonda je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌo̱ñu̱kó̱tsajadat. Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y je̱ Nteꞌyam tyonu̱mpijtu̱xjadat, nvaatani je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yakꞌo̱ñu̱ko̱jtsidi.
23356	MAT 6:5	’Ku miitseꞌe mtsapkó̱tstat, kaꞌa tseꞌe veꞌem mtsapkó̱tstat ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta, ténip tseꞌe chapko̱tsta je̱p tsaptu̱jkp je̱ts joma veꞌe je̱ tooꞌ ñavyinnaxyju̱, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tonda je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌíxjadat ku veꞌe chapko̱tsta. Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y je̱ Nteꞌyam tyonu̱mpijtu̱xjadat, nvaatani je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu veꞌem yꞌíxjada.
23359	MAT 6:8	Kaꞌats miitseꞌe veꞌem mjátu̱kadat, ku̱x namkaꞌana miitseꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ xꞌamó̱tuda, ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mkaꞌijtu̱xju̱dup.
23371	MAT 6:20	ñojkꞌó̱yeꞌe xnu̱pa̱jkpé̱ttat je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, joma veꞌe je̱ tó̱tu̱k juuꞌ jaty du̱katukkaya, joma veꞌe juuꞌ jaty kyavinto̱ki, je̱ts joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa kyatá̱kada.
23373	MAT 6:22	’Veꞌem xa veꞌe je̱ jayu je̱ vyiijn ax joꞌn je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin. Pa̱n o̱y xa veꞌe je̱ mviijnda, mꞌíxtup tseꞌe o̱y. Ax pa̱n maꞌat tseꞌe je̱ mviijnda, ko̱o̱ꞌts tseꞌe je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta tyañ. Nay veꞌempats je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. Pa̱n vaꞌajts tseꞌe je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda, je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup; ax pa̱n mꞌajo̱o̱tidup tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe vintok mꞌitta, je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup, veꞌemts miitseꞌeda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijtp je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t je̱tseꞌe nu̱yojk kuko̱o̱ꞌts tyañ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viints jayu.
23376	MAT 6:25	’Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, kaꞌa tseꞌe xvinmáydat je̱ mkaakyta je̱ mna̱a̱jta ti veꞌe mtukjoojntykadap, ni kaꞌa tseꞌe xvinmaayduvat je̱ mvitta je̱ mxo̱xta juuꞌ veꞌe mjayé̱ptap. Ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk ku veꞌe je̱ jayu jyoojntyka je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ kaaky je̱ na̱a̱j juuꞌ veꞌe jyayejpp; ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ vit je̱ xo̱x juuꞌ veꞌe jyayejpp.
23378	MAT 6:27	Jyatunvinmay je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿pa̱nts miitseꞌeda juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe ñaajkyó̱nju̱t jadoꞌk noox?
23380	MAT 6:29	ax veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts ó̱yameꞌe je̱ yakkutojkpa Salomón vaꞌajts tsoj tyunnaxya̱xju̱ yꞌijt, kaꞌa tseꞌe du̱muvaaꞌty ax joꞌn je̱ pu̱j.
23383	MAT 6:32	Ku̱x nu̱jom je̱ꞌe̱ veꞌe, yakvinkó̱pkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada; ax je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti u̱u̱ꞌmeꞌe xkaꞌijtjimdup.
23397	MAT 7:12	’Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n vintso̱ xa veꞌe xtso̱kta je̱tseꞌe je̱ jayu mtoꞌnu̱xjadat, veꞌemts miits je̱ꞌe̱ veꞌe xtoojnjiduvat, ku̱x je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts juuꞌ veꞌe jyavye̱jttu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌíxtup je̱ts ti veꞌe yaktónup ku veꞌe je̱ jayu ñachó̱kjada vimpit atu̱j.
23417	MAT 8:3	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnji je̱tseꞌe je̱ paꞌam jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe. Vaꞌajts tseꞌe mtaanni. Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, tun jatyji tseꞌe je̱ lepra paꞌam ñu̱vaatsjini.
23418	MAT 8:4	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Ni pa̱na xa veꞌe xkavaajnjat pa̱neꞌe tu̱myakjo̱tka̱daꞌakyju̱. Na̱jkxu̱ joma veꞌe je̱ teeꞌ je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t je̱ts ta̱ veꞌe mjo̱tka̱daꞌaky, vanꞌit tseꞌe xyó̱xu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Moisés pyavaan ku veꞌe je̱ jayu kyo̱o̱ꞌkpa̱jkjini je̱ lepra paꞌam, veꞌem tseꞌe anañu̱joma du̱nu̱jávadat je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ paꞌam mnu̱vaꞌachju̱.
23420	MAT 8:6	Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Vintsá̱n, je̱meꞌe ta̱kꞌam a̱ts je̱ ntoompa pyaꞌammaꞌaj, mojkp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe o̱o̱y tyuntsaachpaaꞌty.
23423	MAT 8:9	Ku̱x je̱m xa veꞌe pa̱n a̱tseꞌe xyakkutojkjip, je̱mpa tseꞌe a̱ts je̱ ntojpa juuꞌ a̱tseꞌe nyakkutojkjivap. Ku a̱tseꞌe toꞌk nmu̱u̱jma je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t, na̱jkxpts je̱ꞌe̱ veꞌe; ku a̱tseꞌe jadoꞌk nmu̱u̱jma je̱tseꞌe myínu̱t, miimpts je̱ꞌe̱ veꞌe; ku a̱tseꞌe je̱ ntoompa juuꞌ ntukpavaꞌañ, tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe.
23424	MAT 8:10	Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tunajxy, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaajñ je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi je̱ jayu juuꞌ veꞌe pana̱jkxju̱dup: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts yaja veꞌe nu̱jom israeejlit yꞌit ja̱a̱tta, ni toꞌkats a̱tseꞌe nkapaaꞌty juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip ax joꞌn ya̱ jayu.
23426	MAT 8:12	ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe uktukka̱daakju̱dup je̱tseꞌe je̱m ku̱yꞌitta, yakpá̱mdapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m ako̱o̱ꞌts ítum. Je̱m tseꞌe nu̱may yaaxtinit je̱m tseꞌe nu̱may ñatya̱tskaaꞌtjidinit.
23428	MAT 8:14	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m je̱ Pedro tya̱kꞌam. Je̱m tseꞌe du̱ꞌix je̱ Pedro je̱ mya̱ꞌvu̱t taak pyaꞌammaꞌaj, ja̱mpa̱jkjup.
23429	MAT 8:15	Vanꞌit tseꞌe je̱ paꞌam jayu je̱m kya̱ꞌm du̱majch je̱tseꞌe je̱ ja̱a̱jn ñu̱vaatsjini. Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk pyojtu̱kni je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pattoꞌni.
23431	MAT 8:17	Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe kyo̱jts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Je̱ꞌe̱ xa veꞌe xtuknu̱vaatsumdu je̱ mpa̱jkpamda je̱ nꞌaampamda.”
23432	MAT 8:18	Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ jayu tyunnaaꞌténijini, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱pavaajñ je̱tseꞌe ñáxtat je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam.
23435	MAT 8:21	Vanꞌit tseꞌe jadoꞌk je̱ yꞌixpa̱jkpa ña̱ꞌmu̱xji: ―Vintsá̱n, yakjajtjik a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe je̱ nteeꞌ nyaknaxtá̱kat, vanꞌitts a̱ts mitseꞌe mpana̱jkxnit.
23441	MAT 8:27	Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ vineꞌe ya̱ jayu je̱ ma̱kkin o̱o̱y du̱tunjayep? ¡Ka̱tsu̱pa̱jkjup xa veꞌe je̱ po̱j paat je̱ts je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paat!
23442	MAT 8:28	Ku veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam, je̱m gadaarait yꞌit jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk vyinkutá̱mijidi juuꞌ veꞌe pítsumdu je̱p o̱o̱ꞌkpa aajntkup. Vaꞌajts muꞌukts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti, ni pa̱na veꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱ꞌyixjini je̱tseꞌe je̱m tso̱ ñáxu̱t. Nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱m tseꞌe jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap.
23446	MAT 8:32	Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―It. Tá̱kada. Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱tukvaatstini je̱ yaaꞌtya̱jkta je̱tseꞌe je̱ ke̱e̱m du̱tukta̱jkidi. Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ ke̱e̱m kyu̱snoomdi je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe yꞌanoꞌmidi je̱m ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm. Je̱p tseꞌe ñaxꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini.
23450	MAT 9:2	Je̱m tseꞌe tyuknu̱na̱jkxjidi toꞌk je̱ mojkpa jayu juuꞌ veꞌe je̱m myaajntku̱n ka̱jxm. Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts jaanchjaꞌvijidupeꞌe, vanꞌit tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Jo̱tꞌama̱ja, meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ.
23451	MAT 9:3	Je̱m tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe vinmaaydu: Vyinko̱jtspejtp xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe veꞌem vyaꞌañ.
23452	MAT 9:4	Ax ñu̱jaꞌvip tseꞌe je̱ Jesús vintso̱ veꞌe vyinmayda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tya̱jxts miitseꞌe mko̱ꞌo̱yvinmáyda?
23453	MAT 9:5	¿Tis vineꞌe ka tsoꞌoxap, ku a̱tseꞌe je̱ jayu nnu̱u̱jma: “Meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ”, ukpu̱ ku a̱tseꞌe nna̱a̱jmat: “Pojtu̱kni je̱ts jaamni”?
23455	MAT 9:7	Vanꞌit tseꞌe pyojtu̱kni, jo̱tka̱daꞌakyani tseꞌe vyeꞌna, je̱tseꞌe ña̱jkxni je̱m tya̱kꞌam.
23457	MAT 9:9	Ku veꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe Mateo du̱xa̱a̱j, je̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe chu̱u̱na vyeꞌna joma veꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n du̱pa̱kmuk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pamiinni a̱ts. Vanꞌit tseꞌe je̱ Mateo tyeni je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxni.