Wildebeest analysis examples for:   mux-mux   PUNCTUATION    February 11, 2023 at 19:10    Script wb_pprint_html.py   by Ulf Hermjakob

23214  MAT 1:1  Isrel-yambumanga ui-pulu-pulu anda-kolepa Eprayam kene penga yandupa eninga yi nuim king auli Depit kene elsele-ni Yesos Krais kalku liiringli mele i-sipa:
23229  MAT 1:16  Jekop-ni Josep mirim. Josep Maria yi-min. Josep-ni Maria ui naa liipili Maria yunu kangambula oluna monjupa mulurum. Penga ambu-yisele muluringli kene Maria-ni Yesos mirim. Pulu Yili-ni “Enini nokupa konjumba yi-nuim te liipu mundumbu.” ui nimba makó turum yili penga Yesos yi akili omba mulurumeliinga yunga bi te wasie siku kene ‘Kraisele’ niringko.
23230  MAT 1:17  Eprayam kene Eprayam-ni yandupa-yandupa kalupa liipa Depit kalupa liipa tirim yima Yesos-nga anda-kolepa malapunga tale muluring. Penga Depit-ni yandupa-yandupa ui Bapillon yambuma-ni Juda-yambu mare ka siku kolea Bapillon anju naa meku pangi kalupa liirim anda-kolepa malapunga tale-ko muluring. Juda-yambu mare ka siku kolea Bapillon meku puring kene penga yandupa-yandupa yi-nuim Kraisele kalku liiring kene yi malapunga tale-ko muluring.
23233  MAT 1:20  Josep aku-sipa numanu liipa mundupa mulupili Auliele-nga angkella te-ni Josep uru-kumbu sipa kene nimba mele: “Josep, yi nuim king Depit-ni kalupa liirim yili, Mini Kake Tiliele-ni Maria ulu te tirimeliinga yu kangambula monjulemú akiliinga nu-ni yu liinindu pipili naa kolkunu, lii.” nirim.
23243  MAT 2:5  Enini yunundu niku mele: “Kolea Judia distrik sukundu Betelliem taon-na yu mingí. Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Maika-ni penga aku-sipa wendu ombá mele ui buk turum akuna molemú kanili. Yu-ni nimba mele:
23253  MAT 2:15  ‘Erot kolumba kene kelepu lkundu pumulú.’ niku ui Isip anju muluring. Aku tiringeliinga Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Osia-ni ulu te penga wendu ombá ui nirim mele kamu wendu urum. Akili i-sipa mele: “Pulu Yili-ni nimba mele: ‘Nanga kangale “Kolea Isip munduku kelkunu wendu ui.” nirindu.’ nirim.” nimba yi Osia kanili-ni aku-sipa nirim kanili.
23261  MAT 2:23  akuna lirim Nasaret taon-na pupa mulurum-na Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yambuma niku siring yima-ni Yesos-kene ulu te penga wendu ombá niku ui niring mele kamu wendu urum. Enini niku mele: “Yambuma-ni yu bi leku ‘Yu Nasaret taon yi te.’ ningí.” niring kanili.
23262  MAT 3:1  Yesos Nasaret taon-na we mulupili No-Liinjili Jon omba kolea Judia distrik sukundu kolea-wakana ele-ung nimba kene nimba mele:
23264  MAT 3:3  Yi kanili ui naa mulupili aima kórunga-ui Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Asaya-ni Pulu Yili-nga ung te nimba sipa buk turum. Ung kanili i-sipa mele: “Kolea-wakana yambu tenga kerina ung te nimba mele: “Auliele ombá kupulanumele teku mimi tenjai. Yu ombá kupulanum kelúma toku sumbi sai.” nikem.” nirim. Jon-ni aima penga temba mele Asaya-ni ui aku-sipa nimba panjipa buk turum.
23268  MAT 3:7  Yu-ni Juda-yambumanga yi-auli Perisima kene Sadusima kene yi pulele no liingíndu uring kanupa kene, enini ung-mura sipa nimba mele: “Gólu topa yambuma tepa kis-sili wambiyelenga walúma, Pulu Yili arerembi kolumba enaliinga nae-ni “Eni takara toku pai.” nim-na enini ‘Pulu Yili-ni naa tepa kis-sipili.’ niku ‘No liimulú.’ niku okumeleye?
23272  MAT 3:11  Ulu-pulu-kísima kanuku kis piliiku numanu topele tolemele yambuma na-ni sika no liinjiliu. Akiliinga-pe yi te aelepa ombále yu-ni Pulu Yili-nga Mini Kake Tiliele kene tepéle kene eni liinjimba liingí. Na kene aelepa ombá yi ili yunga tondulale aima olandupa, nanga tondulale aima mania-kilia. Na yunu-kene kapula mólu. Yambu-aulimanga kongun kis tili kendemande-yambuma-ni sika eninga aulimanga kongun kísima tinjingíndu kimbu-suma wendu liinjilimele akiliinga-pe na-kene aelepa ombáliinga kimbu-su wendu liinjimbu kongun kanili aima olandupa mele na-ni kapula naa tenjilka, na yi aima kisele.
23274  MAT 3:13  Jon-ni yambuma no liinjipa mulurum kene Yesos kolea Gallalli distrik mundupa kelepa kene, ‘Jon-ni yu no liinjipili.’ nimba Jon no-Jodan kéluna mulurumna yu purum.
23277  MAT 3:16  Yesos no liipa pora sipa kene nona sumbi-sipa wendu urum. Wendu ombá urum kene muléle takape nimba anju-yandu purum, Pulu Yili-nga Minéle, kera-waembonu mele, mania omba Yesos mulurumna pupa kangina ola mulurum kanurum.
23279  MAT 4:1  Yesos no liirim kene Pulu Yili-nga Minéle yu-kene omba molupa kene, Minéle yu-niKurumanga nuim depollale-ni yu kundi tupili.’ nimba Yesos kolea-wakana memba purum.
23281  MAT 4:3  Kanu-kene kundi tuli kuru Seten omba kene yundu nimba mele: “Nu Pulu Yili-nga Málale lem ku-mulú ima ‘Pllawa kaluli au talupili.’ ni.” nirim.
23284  MAT 4:6  yundu nimba mele: “Nu Pulu Yili-nga Málale lem nu tepa liimba akiliinga pu-nikunu mania pui.” nirim. “Pulu Yili-nga bukele-ni nimba mele: ‘Pulu Yili yunga angkellama-ni ‘Nu oku nokai.’ nimbá. Enini nu ‘Ku te-ni kepe naa tupili.’ niku nu eninga kima-ni oku kanglku liingí.’ nimba molemú kanili. Aku-sipa nirimeliinga piliiku kene aku-sikunu ti.” nirim.
23289  MAT 4:11  Kanu-kene depollale-ni Yesos yu mundupa kelepa yu purum. Purum kene mulú-koleana angkellama-ni oku Yesos nukuring.
23290  MAT 4:12  Kanu-kene No-Liinjili Jon ka siku ka-lkuna panjiringele piliipa kene Yesos kelepa kolea Gallalli distrik-ndu yandu omba
23292  MAT 4:14  Kapeniam taon-na pupa mulurumeliinga kórunga-ui Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Asaya-ni ulu te penga wendu ombá ui nirim mele kamu wendu urum. Asaya-ni nimba mele:
23293  MAT 4:15  “Sepullan-ni kalupa liirim yambuma pelemelé koleale kene, Naptallai-ni kalupa liirim yambuma pelemelé koleale kene, no-numúna lepa pulimú kupulanumele no-Jodan nekendu lelemú koleale kene, kolea Gallalli wikindu yambu-lupa pulele molemele koleale kene, kolea akumanga molemele yambuma aima sumbulú túlina molemele.
23295  MAT 4:17  Kapeniam omba mulurum ena kaniliinga Yesos-ni yambuma pulu monjupa ungma nimba sipa kene nimba mele: “Pulu Yili yi nuim kingele molupa nokumba enale nondupa wendu ombá tekemaliinga ‘Pulu Yili yu-ni nokumba yambumanga talapena sukundu molamili.’ niku ulu-pulu-kis telemelema munduku kelku numanu topele tai.” nirim.
23297  MAT 4:19  Aku-siku teku muluringli kanupa kene nimba mele: “Na lumbili wangli. Oma liinglíndu oma liili wale te liiku nona suku mundulimbili kene omama walena omba pelemú mele, penga ‘nanga kongunale tinglíndu nanga ungele piliikulu niku silsiliiku andunglí kene yambuma nanga talapena sukundu oku molangi.’ nimbu ‘Else na lumbili wale.’ niker.” nirim.
23298  MAT 4:20  Aku nirim mele piliikululiinga lkisikulu elsengla oma liili walema munduku kelkulu kene Yesos lumbili puringli.
23313  MAT 5:10  “Pulu Yili-ni “Teai.” nilimú ulu sumbi nílima teku molemeláliinga yambu lupama-ni enini mindili silimele akiliinga Pulu Yili eninga yi nuim kingele molumbáliinga enini “Numanu kaí pípili molku konjangi.” nilimú kupulanum-na molemele.
23315  MAT 5:12  Yambuma-ni eni aku-siku mele telemeláliinga eni mulú-koleana pungí kene kanuna Pulu Yili-ni eni méle kalupa konjumbaliinga numanu aima lakuku siku numanu kaí pípili molai. Yambuma-ni ekupu eni mindili silimele mele aku-siku eni naa molangi kóru-ui Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yambuma niku silsiliiku anduring yambuma we-yambuma-ni enini kepe mindili siringko kanili.” nirim.
23316  MAT 5:13  “Eni ma-koleana yambumanga api-kusa mele molemele. Akili méle kaí akiliinga-pe yu sungu naa temba kene ‘Yu kelepa sungu tipili.’ nimbu ulu te kapula temulúye? Yu kongunale temba tondulu te alsupa naa pembaliinga we topu mundupu kelemulú kene yambuma-ni anduku kambiliingí kene kapula.
23318  MAT 5:15  Yambuma-ni tepi-llam kanduku kene mingina suku naa monjulemele. ‘Lkuna sukundu pa tipili, mélema kanangi.’ niku talang pa tinjili tepi-llam akili polu tenga ola monjulemele.
23319  MAT 5:16  Aku-sipa mele ‘Oliu-ni ulu kaíma telemulu mele yambuma-ni kanuku kene oliunga Lapa, mulú-koleana molemále, kape niangi.’ niku, eni-enini eninga pa telemú talang akili yambuma-ni kanangi.” nirim.
23320  MAT 5:17  “Na-ni ‘Pulu Yili-nga ung-manima Moses-ni bukna turum ungma kene Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yambuma niku siring yima-ni bukna turing ungma kene ‘mania pupili.’ nimbá okum.’ niku naa piliangi. Na-ni ‘ung kanuma kamu mania pupili.’ nimbú naa okur. ‘Ung akumanga ung-pulu pelemúma kamu wendu upili.’ nimbú okur.
23321  MAT 5:18  Na-ni enindu aima sika niker: “Mulú-masele ui pora naa nipili Pulu Yili-nga ung-mani Moses-ni bukna tunjurum-manga ung wallú-kolte kepe aima te mania naa pumba. Ung-manimanga pali ung auli kelúmanga pali kongunuma ui wendu ombá.” niker.
23323  MAT 5:20  Na-ni enindu nimbu siker: “Perisi-yima kene Pulu Yili-nga ung-manimanga puluma piliiku ung-bo tonjilimele yima kene enini ulu sumbi-nílima telemele ulumanga olandupa eni we-yambuma-ni naa tíngi lem, Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambu nokulemú talapena sukundu eni aima naa puku mulungí.” niker. Yi kanuma-ni ung-manima piliiku kene telemele mele lupa. Pulu Yili-ni kanupa ulu sumbi-nílima nimba kanolemú mele lupa.nirim.
23324  MAT 5:21  “Kóru-ui Moses-ni “Ulu mare i-siku teai! Mare i-siku naa teai!” nimba anda-kolepalimandu ung-manima sirim-manga te eni piliilimili. Ung-mani kanili i-sipa mele: “Eni yambuma toku naa konjai. Yambu topa konjumba yambale kot-na liiku angnjiku “Yu pundu tupili.” niku buni singí.” nirim kanili.
23329  MAT 5:26  Na-ni nundu aima sika nimbu siker: “Nu ka-lkuna wendu uníndu pundu aima pali tokunu kene mindi wendu uní. We kapula wendu naa uní.” niker.” nirim.
23330  MAT 5:27  Ui Moses-ni ung-mani te sirimele eni piliilimili. Ung-mani kanili i-sipa mele: ‘Ambu yi púlima yi lupama kene waperanale naa teku, yi ambu líílima ambu lupama kene waperanale naa teai.’ nirim kanili.
23331  MAT 5:28  Akiliinga-pe ekupu na-ni eni ung-mani kaniliinga ung-pulele i nimbu siker: “Yi te-ni ambu te kanupa kene ‘Yu kene wasie tapú-topu pelkumbulanje kapula.’ nimba numanuna piliilimú akili numanuna sukundu ambale kene kamu waperanale telemú.” niker.
23333  MAT 5:30  Nunga ki-sele-ni ulu-pulu-kis te tinu lem ki-akusele kari leku wendu mundani. Nunga ki-sele angiliipili nu tepi-koleana liiku mundungí kene kapula naa temba akiliinga kangieliinga méle te wendu liiku munduku kelkunu kene molkunu kunjini kene kapula.” nirim.
23334  MAT 5:31  Ui Moses-ni ung-mani te sipa kene nimba mele: “Yi te-ni yunga ambalendu ‘Kamu pupili.’ nimba makorombandu ambale “Kamu pui.” nimbá mele pepá te topa ambale sipa kene yundu “Kamu pui.” nimba aku tipili.” nirim kanili.
23335  MAT 5:32  Akiliinga-pe na-ni ekupu eni nimbu siker: “Yi puli ambu te yi te kene waperanale naa tipili yunga yili-ni yu makurupa “Kamu pui.” nim lem ‘Waperanale tili ambale mulupili.’ nimba aku telemú. “Pui.” nimba topa makorolemú ambale pe yi te-ni yu liilimú kene yi kanili kepe waperanale telemú-ko.” niker.” nirim.
23336  MAT 5:33  “Kóru-ui Moses-ni anda-kolepalimandu ung-mani te wasie sirimele eni piliilimili. Ung-mani kanili i-sipa mele: ‘ “Aima sika tembu.” niku, niku panjiku mi lingí ungele karaye naa teai. Auliele-ndu “Aima sika tembu.” niku, niku panjiku mi lingí mele aima sika aku-siku teai.’ nirim kanili.
23340  MAT 5:37  Ulu te sika tiní lem sumbi-sikunu “Tembu.” ni. Naa tiní lem “Naa tembu.” ni. Ulu-kisimanga pali ulu-pulele pelemú kurale-ni ambululemú yambuma-ni mindi ung sulu teku nilsiliiku puku mi lelemele.” nirim.
23341  MAT 5:38  Ui Moses-ni ung-mani te sirimele eni piliilimili. Ung-mani kanili i-sipa mele: “Yambu te-ni yambu tenga mong te topa ukunjumba kene yunga mongale toku ukunjangiko. Yambu te-ni yambu tenga gu te topa langonjumba kene yunga gule toku langonjangiko.” nirim kanili.
23344  MAT 5:41  Rom-ami-yi te-ni nu ambulupa kene “Nu-ni na liiku tapunjukunu makó tenga nanga mélema menjani pambili.” nimbá kene makó tenga wasie yu we liiku tapunjukunu mélema menjikunu pui.
23345  MAT 5:42  “Méle te si.” nimba mawa temba yambale mawa temba mélale we si. “Ku-moni te pundu monjukunu si.” nimbá yambale “Mólu.” naa ni.” nirim.
23346  MAT 5:43  Ui Moses-ni ung-mani te sirimele eni piliilimili. Ung-mani kanili i-sipa mele: “Ele-lkeramale numanu monjuku, ele-túli kanuku kis pilíí.” nirim kanili.
23349  MAT 5:46  “Eni numanu monjulemele yambuma mindi numanu monjulemele kene Pulu Yili-ni kanupa kaí piliimbaye? Rom-gapman ku-moni-takis liilimele yambu kisma kepe anju-yandu aku-ko telemeláliinga eni kanuku kis piliilimili yambuma wasie numanu munjingí kene kapula.
23351  MAT 5:48  Akiliinga Moses-ni sirim ung-manima we piliiku naa teku, eninga Lapale mulú-koleana molemú yi aima sumbi-niliele molemú mele eni aku-siku yambu sumbi-nílima molai.” nirim.
23352  MAT 6:1  Yesos-ni ung mare nimba molupa kene ung mare wasie nimba mele: “‘Yambuma-ni ‘Oliu yambu aima kaíma. Uluma aima tepu konjulimulu.’ niku kanangi.’ niku yambuma kanuku molangi eninga ulu kaíma aima naa teai. Aku-siku tingí kene yambuma-ni eni kape ningí. Kape ningí ung kanuma eninga méle kaluliele liingéliinga eninga mulú-koleana molemú Lapale-ni eni méle naa kalomba.
23353  MAT 6:2  Eninga mulú-koleana molemú Lapale-ni aku-siku tingí yambuma méle naa kalombaliinga eni yambu korupa púlima kondu kolku ‘Liipu tapunjamili.’ niku ku-moni te singíndu ‘Temulú mele yambuma-ni kanangi.’ niku, nangale toku niku méle te naa sai. Topele-mapele tuli yima-ni ‘Na yambuma-ni kape niangi.’ niku yambuma máku toku Pulu Yili-nga ungele piliili lkumanga kene kupulanumumanga kene we-yambu pulele-ni mongale-ni kanangi yambu-korupama liiku tapunjulemele. Yi akuma-ni telemele mele eni aku-siku naa teai. Na-ni enindu aima sika nimbu siker: “Aku telemeláliinga enini yambuma-ni kape nilimele ungma eninga méle kaluliele kórunga liilimele.” niker.
23355  MAT 6:4  Kanu-kene yambuma-ni naa kanangi, tingí mele yambu te naa niku siku kene korupa puli yambu te liiku tapunjungí kene eninga mulú-koleana molemú Lapale-ni mo toku telemele uluma kanolemále-ni eni méle kalomba.” nirim.
23357  MAT 6:6  Akiliinga-pe eni Pulu Yili-kene popu toku ung ningíndu eninga suluminana sukundu puku kuna angnjiku mo toku kolea kanuna eninga mulú-koleana molemú Lapa naa kanolemele yili-kene ung niai. Yu akuna molemú. Aku tingí kene eninga mulú-koleana molemú Lapale mo toku telemele uluma kanolemále-ni eni penga méle kalomba.
23359  MAT 6:8  Eninga mulú-koleana molemú Lapale ui mawa naa teangi eni mólu tolemú mélema yu-ni piliipa kanolemú akiliinga yambu kanuma-ni telemele mele aku-siku naa teai.
23364  MAT 6:13  Oliu ‘Ulu te-ni kundi tupili.’ naa nikunu ulu-kismanga pali ulu-pulele pelemú kurale-ni ‘oliu naa ambulupili.’ nikunu yunga kína wendu liiyo. (Nu koleama kene mélemanga pali yi nuim kingele molkunu, tondulu olandupale nu-kene pepa, nu bi aima olandupa molupa nu-kene talang tondulu-tepa pupili taki-taki molkunu mindi pullaliinga aku-sipa tipili.)” niku aku-siku Pulu Yili-kene popu toku ung niai.
23366  MAT 6:15  Akiliinga-pe yambuma-ni eni teku kis-singí uluma ‘We mania naa pupili.’ niku kanuku konde naa tinjíng lem eninga mulú-koleana molemú Lapale-ni eninga ulu-pulu-kísima ‘Mania naa pupili.’ nimba kanupa naa tenjimbako.” nirim.
23368  MAT 6:17  “Akiliinga-pe eni langi naa noku mi toku we mulungíndu ‘We-yambuma-ni na aku teker mele naa kanangi. Tata-ni mindi kanupili.’ niku we-yambuma-ni kanungí uluma naa teangi. Aku tingí kene eninga mulú-koleana molemú Lapale mo toku telemele uluma kanolemále-ni eni méle kalomba.” nirim.
23370  MAT 6:19  “Ya ma-koleana méle nosulimelema oralu topa koka mola lkurena mélema-ni oku noku, wa liili yima oku mélema wa liilimele akiliinga ya mana kamako molupu méle lupa-lupama liipu nosamili.’ ni naa niai.
23371  MAT 6:20  Aku naa teku kene mulú-koleana mélema oralu naa topa koka mola lkurena méle te-ni omba nomba tepa kis naa sipa, wa liili yima oku wa naa liilimeláliinga eni mulú-koleana penga pungéliinga ‘méle kande-kande penga liimulúma ui lipili.’ niku ya ma-koleana ulu kaíma teku molai.
23372  MAT 6:21  Eninga nosulimele mélema lelemú kolea akuna eni numanale-ni piliiku numanu monjuku molemeláliinga ‘mulú-koleana mindi mélema lipili.’ niku molai.” nirim.
23374  MAT 6:23  Akiliinga-pe nunga mongale kis lemba kene nunga kangiele pali sumbulú molombana anduni. Kanu-kene nunga kangina pa tili pembale alsupa sumbulú tomba kene akili aima kamu sumbulú tomba.” nirim.
23376  MAT 6:25  “Akiliinga na-ni eni tingí mele nimbu sambu. ‘Kangikundu molupu konjamili.’ niku numanu pulele liiku naa mundai. Langi nungéliinga kepe no nungéliinga kepe mulumbale pakungéliinga kepe akumanga numanu pulele liiku munduku naa molai. Eni kapula mulungí mele ulu-pulele langi kene mulumbale kene mindiye?
23379  MAT 6:28  “Eni pakungí mélemanga numanu pulele nambimuna liiku mundulimeleye? Pllawa-kukuma mana olemú mele eni naa kanolemeleye? Pllawa-kukuma-ni kongun mindili siku naa teku, mulumbale te teku mimi naa telemele akiliinga-pe pllawa-kukuma molemele mele olandupa, yi nuim king Sollomon kongun pulele tepa kene wale-pakuli aima kaíma pakupa au nirim mele mandupa.
23381  MAT 6:30  Era-kuku tolemúma ekupu-mele molemú, ulsulam-ukundu lkunuku tepina kalemele akuma Pulu Yili-ni aku-sipa nokupa konjulimú lem eni ‘Pulu Yili-ni oliu kapula nokumbanje.’ niku laye-kolte mindi piliilimili yambuma pakungí mélemanga yu-ni kapula liipa naa tapunjumbaye? Eni aima sika liipa tapunjumba.
23382  MAT 6:31  Pulu Yili-ni kerama kene era-kukuma kene we-méle akuma aku-sipa nokulemáliinga eni numanu pulele liiku munduku kene ‘Es, langi te tena liipu nomulúnje?’, mola ‘No tena kolupu nomulúnje?’, mola ‘Wale-pakuli tena liipu pakomulúnje?’ niku piliiku naa molai.
23384  MAT 6:33  Eni langi nungímanga kene mulumbale pakungímanga kene numanu naa liiku munduku, Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú uluma kene yu kanupa kake telemú nimba kanolemú uluma kene mélema kene ‘Kumbi-lepu teambu.’ niku numanu liiku munduku piliiku molai. Aku tingí kene yu-ni we-mélema kepe eni simba.
23385  MAT 6:34  Yu-ni aku tembaliinga ‘Opali nambi tembunje?’ niku ekupu numanu pulele liiku naa mundai. Opalinga langi mola mélema aku opalinga, ekupunga langi mola mélema kene, opalinga kene, liiku tere leku naa piliai! Enamanga lupa-lupa bunima pelemú pembama ena kanumanga mindi. Ekupu buni wendu ombáma kene, opali talú buni wendu ombámanga kene tere leku numanu liiku naa mundai.” nirim.
23386  MAT 7:1  Yesos-ni ung mare nimba molupa kene ung mare wasie nimba mele: “Eni anju yambuma telemele uluma apurungí kene aku-sipa Pulu Yili-ni eni telemele mele anju apurumbako. Eni anju yambuma-ni telemele mele apuruku kanuku kene “Teku kis-sikimili. Tekemele mele Pulu Yili-ni kanupa kis piliipili.” ningí mele Pulu Yili-ni aku-sipa eni apurumba. Aku tembaliingaPulu Yili-ni oliu ulu telemuluma naa apurupili.’ niku eni yambuma telemele uluma naa apurangiko.
23390  MAT 7:5  Topele-mapele tuli yambale, nu-ni nunga monguna lelemú unji-kolomong auliele ui wendu liikunu kene pe kanuku kongnjukunu angenanga monguna lelemú nurupalale kapula wendu liinjui.” nirim.
23391  MAT 7:6  “‘Pulu Yili-nga’ nilimele mélema liiku owa naa sai. Nomba kene pe topele topa eni nombánje akiliinga aku-siku naa teai. Eninga méle kaíma kung molumbana toku naa mundai. Kimbele-ni kambiliimba akiliinga aku naa teai.” nirim.
23392  MAT 7:7  Eninga Lapa, mulú-koleana molemú yili, mélema mawa teku “Si.” niai. Aku tingí kene mélema sika simba liingí. Lapa molemúna mélema korai. Aku tingí kene mélema sika kanuku liingí. Lku-keri-puluna angiliiku “Lkundu wamiliye?” niai. Aku-siku ningí kene “Lkundu wai.” nimba kuna liimba.
23396  MAT 7:11  Pe eni numanu kis pípili molemele yambuma-ni aku-siku eninga kangambulama méle kaíma silimele lem eninga Lapa mulú-koleana molemále-ni “Mélema si.” niku mawa tingí yambuma méle kaí aima olandupama naa simbaye? Aima simba.
23397  MAT 7:12  Akiliinga, ‘Yambuma-ni nu-kene teangi.’ nikunu numanuna piliillu mele nu-ni anju yambuma aku-sikunu ti. ‘Aku teangi.’ nikinu ulu akili ung tálenga pulele. Ulu akili Moses-ni Pulu Yili-nga ung-mani sirim bukna turum-manga pulele kene, Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yambuma niku siring yima-ni bukna turing ungmanga pulele kene, liipa tere lepa nilimáliinga aku-siku anju-yandu yambuma-kene teku kaí teai.” nirim.
23399  MAT 7:14  Akiliinga-pe taki-taki kona molupa konjupa mindi puli koleana pulimú keri-puléle aima wallú, yunga kupulanumele aima si nili kelále lelemú akiliinga yambuma akuna pungíndu mindili silimeláliinga yambu tilu-tilu niku mindi kupulanum akili kanuku kene pulimelé. Aku telemeláliinga eni pala keri-pulu wallú kanuna pai.” nirim.
23401  MAT 7:16  Gólu tuli yambu kanuma oku ulu tingíma kanuku kene, ‘Enini sika gólu túlima.’ niku kanungí. ‘Ámu namili.’ niku takemé kapula olku toku nolkemelaye? Mola ‘Me te namili.’ niku silipú kapula ukuku nolkemelaye? Aima mólu. ‘Ámu lupa, takemé lupako; me lupa, silipú lupako.’ niku kanolemele. Aku-siku mele Pulu Yili-ni sika “Ninjai!” nimba, nimba sili ungma piliiku yambuma sika niku silimele mele lupa, Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba, naa nimba sili ungma yambuma gólu toku niku silimele mele lupako niku kanungí. Unjima mong tolemú kene kanuku kene ‘Ima nomulú lem. Ima naa nomulú lem.’ niku kanuku bi silimele kanili.
23418  MAT 8:4  Kanu-kene Yesos-ni yunundu alsupa nimba mele: “Nu-ni ya ulu tekerale yambu tilurindu kepe aima naa ni. Sumbi-siku pukunu Pulu Yili popu tunjuli yili nunga kangiele liiku ora sikunu, ‘Nanga kangiele alsupa kaí lipili molkur akiliinga.’ nikunu Moses-ni “Ti.” nimba, nimba panjurum mele piliiku liikunu tinindu “Pulu Yili popu toku kalku sai.” nirim mélale liikunu Pulu Yili popu tunjuli yilindu “Kalonjui.” niku yu si. Penga yambuma-ni nu kanuku kene ‘Yu sika kangiele kaí lipili molemú.’ niku piliangi akiliinga niker mele isili-ui ti-pui.” nirim. “Aku-siku tiní kene yambuma-ni nu kanuku kis naa piliingí, nu alsuku we-yambuma molemelena kapula tiluna pukunu muluni.” nirim.
23422  MAT 8:8  Aku nirim mele piliipa kene ami-yi wan-andret nukurum yili-ni yunundu pundu topa nimba mele: “Auliele, na yi kisele mele moliu, nu nanga lkuna unéle kapula naa temba. Na yi te-ni kepe nokupa molemú, yunga ungele piliipu liipu teliu. Na-ni kepe ami-yi mare nokupu moliu. Yi kanumanga te-ndu “Pui.” niliu kene yu pulimú. Mola te-ndu “Ui.” niliu kene yu olemú. Mola nanga kongun tinjili kendemande-yambu te-ndu “I-siku ti.” niliu mele yu aku-sipa telemú kanili. Aku-sipako, nu-ni ung te we niní kene nanga kendemande-yili kona pumba akiliinga ungele nu-ni we ni.” nirim.
23426  MAT 8:12  Akiliinga-pe Pulu Yili-ni ‘yunga yambuma’ nimba makó turum Isrel-yambuma yu nokupa molemú koleana puku molkemela yambuma yu-ni topa makurupa sumbulú túlina mundumba. Kanuna aima mindili noku kene kola teku mindili siku mulungí.” niker.” nirim.
23428  MAT 8:14  Kanu-kene Yesos Pita-nga lkuna lkundu pupa kene Pita-nga kolepa-ambale kuru topa kangiele nurum-na yu anambu lirim kanupa kene,
23432  MAT 8:18  Walse Yesos numú-Gallalli kéluna mulupili yambu pulele liiku máku toku yu liiku póku teku muluring kanupa kene, lumbili andúlimandu “No-numúna nekendu pamili wai.” nirim.
23433  MAT 8:19  Akiliinga-pe ui naa pupa we angiliipili Pulu Yili-nga ung-manimanga puluma piliipa ung-bo tunjurum yi te yu angiliirimna omba yunundu nimba mele: “Ung-Bo Tunjuliele, nu puni koleamanga pali nu lumbili ombú.” nirim.
23434  MAT 8:20  Aku nirim kene Yesos-ni yundu nimba mele: “Piliiyo! Owa-takarama lku pelemelémanga pelemelé; kerama eninga mi takolemelemanga pelemelé, akiliinga-pe Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili pelemú kolea te naa lelemú akiliinga, nu ‘Yu lumbili pupu kene kapula naa molumbu.’ niku piliikunu kene na lumbili ui. We naa ui.nirim.
23435  MAT 8:21  Kanu-kene yu lumbili andurum yi te-ni yunundu nimba mele: “Auliele, nu kamu lumbili wambu aramele-pe ui na pupu nanga lapale kene wasie molambu. Pe yu kolumba kene ónu tepu kene nu lumbili ombú.” nirim.
23436  MAT 8:22  Akiliinga-pe Yesos-ni yundu ung-eku topa kene nimba mele: “Yambu kululi yambuma-ni enini yambu kulungíma ónu teangi. Akiliinga-pe nu na lumbili ui.” nirim.
23437  MAT 8:23  Aku nimba kene numú-Gallalli nekendu pumbandu nona anduli sip tenga suku purum kene yu lumbili andúlima yu lumbili suku puringko.
23438  MAT 8:24  Kanu-kene no-numúna pungí puring kene popuremi aima auli te no-numúna turum. Aku tirimeliinga numéle apsipa ola omba kene sipele liipa panda tomba tirimeliinga-pe Yesos we uru pirim.
23440  MAT 8:26  Yu makiliipa kene eninindu nimba mele: “‘Pulu Yili-ni oliu nokumba.’ niku numanu tondulu naa pili yima, eni nambimuna mini-wale mundukumiliye?” nirim. Aku nimba kene ola molupa popuremale kene numéle kene ung-mura sirim. Kanu-kene popuremale topa kelepa numéle lope naa tepa aima we lirim.
23441  MAT 8:27  Yu-ni tirim mele kanuku kene yima-ni mini-wale munduku kene niku mele: “Apa! Yi ili nambulka yi te-nje? Popuremale-ni kepe no-numéle-ni kepe yunga ungele piliiku liiku kelkembele.” niring.
23442  MAT 8:28  Kanu-kene yu lumbili andúlima kene wasie no-numú nekendu pupa kolea-Gadara puring kene kolea Gadara kanuna yi tale, numanuna kuru mulurum yisele, yambu ónu-koleana wendu okulu yu mulurumna uringli. Elsele aima tondulu mundukulu yambuma tunglí tiringleliinga we-yambuma elsele piringli koleana ‘Elsele-ni enini tunglí.’ niku kupulanum-na oku naa puring.
23444  MAT 8:30  Akuna anjupa kolea tenga bo-kung pulele im noku muluring kanuku kene
23446  MAT 8:32  yu-ni “Kapula, akuna pai.” nirim kanu-kene kuruma yi kanuselenga numanuna wendu oku kene kung akuna muluringmanga numanuna puku muluring kene kung kanuma pali kelep toku lkisiku puku kopuna puka toku no-numúna suku puku no wanguring.
23447  MAT 8:33  Ulu akuma wendu urum mele kanuku kene kung tápu-teku muluring yima takara toku puku kene, taon-na puku akuna muluring yambuma eninga kungma tiring mele kepe kuruma numanuna muluring yisele tiringli mele kepe temani toku siring.
23449  MAT 9:1  Kanu-kene Yesos alsupa nona anduli sip tenga suku pupa kene, Numú-Gallalli yakundu omba yunga kolea Kapeniam taon urum.
23450  MAT 9:2  Yesos yu Kapeniam kelepa omba mulurumna yi mare-ni kimbu-kima kolupa pora sirim yi te taropola teku meku uring. Enini ‘Yesos-ni yi ili kapula tepa kaí temba.’ niku piliiku kene yu meku uring mele kanupa piliipa kene Yesos-ni kimbu-kima kolupa pora sirim yilindu nimba mele: “Nanga kangale, nu numanu waengu nipili. Nunga numanuna ulu-pulu-kis tirinu pelemúma mania pupili, kanupu konde tenjikur.” nirim.
23458  MAT 9:10  Penga Yesos Matyu-nga lkuna langi nomba mulurum kene ku-moni-takis liili yima kene, Juda-yi aulima-ni “ulu-pulu-kísima tili yi” niring yi we kanuma kene pulele oku Yesos kene yu lumbili anduli yima kene enini wasie mania molku langi nuring.
23459  MAT 9:11  Enini aku-siku tiluna langi noku muluringeliinga Perisi-yima-ni kanuku kene yunga lumbili anduli yimandu walsiku piliiku kene niku mele: “Eninga ung-bo tunjuli yili ku-takis liili yima kene ulu-pulu-kísima tili yi wema kene enini-kene yu nambimuna langi wasie nokomeleye?” niring.
23460  MAT 9:12  Aku-siku niring mele piliipa kene Yesos-ni eninindu ung-eku topa kene nimba mele: “Kuru naa tolemú yambuma doktana naa pulimelé. Kuru tolemú yambuma mindi doktana pulimelé kanili.
23462  MAT 9:14  Pe No-Liinjili Jon lumbili anduring yima Yesos mulurumna oku kene yunundu walsiku piliiku kene niku mele: “Oliu kene Perisi-yima kene oliu taki-taki langi mi topu naa nolemulu akiliinga-pe nu lumbili andúlima aku-siku naa telemele akili nambimuna naa telemeleye?” niring.
23463  MAT 9:15  Aku-siku niring-na piliipa kene Yesos-ni pundu topa eninindu ung-eku te topa yu toku kunjingí kolumbaliinga ung te nimba kene nimba mele: “Ambu liimba yi te yunga pulu lelemú yima kene molemú kene enini numanu siku kene “Kola tepu langi naa namili.” kapula ningíye? Kapula naa ningí. Penga mindi, ambu liimba yili enini mulungína oku wendu liingí kene ena kanumanga sika numanu kis panjiku langi naa nungíndu mi tungí. Isili-ui mólu.
23465  MAT 9:17  “Kung-memi kangiele-ni tili mingi-ukundu tenga no-waen kona naa-ko kolemulu kanili. Yambu te-ni mingi-ukundu tenga no-waen kona te kolkanje no-waen kanili mingina sukundu molupa kene penga akolka kene mingi-ukundu kanili naa akopa sungu nilka. Kanu-kene nole kepe mingele kepe kamu kis lelka. Akiliinga, no-waen kona kung-memi kangiele-ni tili mingi konána mindi kolemulu kanili. Pe nole akolemú kene kangiele-ni tili mingi konale anju-yandu pupa sungu naa nilimáliinga nole kene mingi konale wasie kapula lelemú.” nirim.
23466  MAT 9:18  Yesos-ni Jon-nga lumbili anduli yimandu ung nimba mulupili Juda-yambuma máku toku Pulu Yili-nga ungele piliiring lku te nukurum yi te Yesos mulurumna omba yunga kumbi-kerina koporungu langupa yunundu nimba mele: “Nanga ambulale ekupu isili kolupa pora sikem. Akiliinga-pe nu okunu yu kili-ni ambuluní kene yu kona pumba.” nirim.
23470  MAT 9:22  Ambulurum kene Yesos topele topa yu kanupa kene nimba mele: “Nanga ambulale, nu numanu waengu nipili muluyo. ‘Nunga kurale kapula pora nimbá.’ nikunu pilíínu ulu kanili-ni nunga kurale pora nikem.” nirim. Ena-mong kaniliinga ambaliinga kurale pora nirim kene we mulurum.
23471  MAT 9:23  Kanu-kene Yesos Juda-yambuma máku toku Pulu Yili-nga ungele piliiring lkuli nukuli yilinga lkuna lkundu omba kene yambu pulele molku kondu kolku, kulap-mingi languku, kola lakuku teku muluring kanupa kene yu-ni nimba mele:
23472  MAT 9:24  “Eni anju pai! Ambulale kulú naa kulum. We uru mindi pelemú.” nirim. Aku nirim kene ambula kanili sika kolupa pora sirim piliiku kene yu-ni “We uru pelemú.” nirimaliinga yu ung-taka tonjuku tae tinjiring.
23473  MAT 9:25  Kanu-kene yambu máku toku muluring kanuma pulú sipa pena-pena tepa kene ambula ónale lirim suluminana pupa ambulaliinga kili ambulurum kene ambulale ola mulurum.
23475  MAT 9:27  Yesos kolea kanili mundupa kelepa pumba purum kene mong kis lirim yi tale yu lumbili oku walsikulu kene nikulu mele:Yi Nuim King Depit-ni Kalupa Liirim Yili, nu olsu kondu kului.” nikulu wale pulele nikulu walsiliiku uringli.
23485  MAT 9:37  Kanu-kene yambu pulele ‘Yu-ni liipa tapunjupili.’ niku muluringeliinga kanupa kene lumbili anduli yimandu nimba mele: “Langi pulele puniena tepa tolemú akiliinga-pe kongun-yi pulele mólu.
23486  MAT 9:38  Na yi tiluele mindi kongun ili tekeraliinga langimanga Pulu Yili mawa teku kene yu-ni “Langi tepa-túlima liingí kongun tingí yambuma yunga puniena liipa mundupili.” niai.” nirim.
23497  MAT 10:11  “Pe kolea-auli tenga mola kolea-kelú tenga sukundu puku kene, yambuma walsiku piliiku kene “Yi nae yi kaí te molemáliinga oliundu “Wasie piamili wai.” nimbáye?” niai. Kanu-kene te niku singí kene piliiku yu kanuku liiku kene yi kaniliinga lkuna puku yu-kene mindi wasie peku molku kene pe kolea akili munduku kelku pai. Lku tenga puku tenga puku naa teai. Tiluringa mindi langi noku peai.
23498  MAT 10:12  Kolea tenga puku yi kaí te liiku ora singí kene kanuku liiku yunga lkuna lkundu puku kene, lku pulu yambumandu “Eni numanu kaí pípili molai.” niai.
23499  MAT 10:13  Kanu-kene yambu kanuma-ni “Wasie piamili lkundu wai.” níngi lem eninga ung kaí ningí kanili yambu kanuma-kene pípili. Akiliinga-pe yambu kanuma-ni numanu kaí naa panjiku, “Wasie piamili wai.” naa níngi lem ung kaí ui lkundu puku kene ningí kanili “Eni-kene naa pípili.” niku, kelku meku enini munduku kelku yandu wai.
23500  MAT 10:14  “Yambu te-ni enindu “Wasie piamili wai.” ni naa niku eni ung ningíma piliiku naa lííngi lem lku kanili mola taon kanuna yambu kísima munduku kelku pungíndu kolea kanuna yambuma ‘Kamu molku kis-sangi. Pulu Yili-ni enini liipa naa tapunjumba mele piliangi.’ niku kolea kanumanga ma eninga kimbuna angiliimbama tanda siku munduku pai.
23501  MAT 10:15  Na-ni eni aima sika nimbu siker: “Kot enale wendu ombá kene kolea-auli Sodom kene Gomora-sele elsengla yambuma ui ulu-pulu-kis pulele sika tiring akiliinga-pe elsengla kot meliwe mele pemba. Akiliinga-pe yambu enindu “Sukundu wai.” ni naa niku eninga ungma piliiku naa liingí yambu ima kot enale wendu ombá kene eninga kot auliele pemba.” niker.
23502  MAT 10:16  “Eni liipu mundukur yima eni kung-sipsip melema, yambu owa-takara auli kísima-ni sipsipma topa nolemú mele yambuma molemelena eni liipu mundukur. Nanga ungele anduku niku singí kene piliiku kis piliiku kene yambuma-ni eni mindili liiku singí. Yambuma owa-takara mele aku-siku molemeláliinga wambiyema piliipa kungnjuliele aima pelemú-na uluma tembandu mimi-sipa piliipa telemú mele eni wambiye akuma mele molku, kera-waembonu molemú mele molai. Kera akili-ni mélema mindili sipa tepa kis-simba ulu-pulu te naa pelemú.
23503  MAT 10:17  “Yambuma mimi-siku kanai. Eni ‘Na lumbili anduli yambuma mindili noku, kolangi.’ niku, eni mare ambolku liiku kene kanjollumanga mákumanga meku puku kot tenjiku, eni mare Juda-yambuma máku toku Pulu Yili-nga ungele piliilimili lkumanga kundu liiku meku puku kimbulú-ni tungíko.
23504  MAT 10:18  Eni nanga yambuma mulungéliinga eni mare ka siku yambu-lupamanga gapman yi aulima kene yi nuim kingima kene mulungína kot tinjingíndu meku pungíko. Aku-siku tingéliinga eni-enini piliiku kongnjuku molai. Akiliinga-pe kot tinjingí kene kot-na angiliiku kene yi kanuma kene yi kanuma nukungí yi-nuimima kene eni ‘Nanga ungele piliangi.’ niku enini niku singí.
23506  MAT 10:20  Eni ung ningíma eni-enini piliiku kene naa ningí. Eninga mulú-koleana molemú Lapanga Minéle eninga kerina molupa kene nimba simba ungma eni anju ningéliinga numanu liiku naa munduku, piliingí mele we niai.
23507  MAT 10:21  Wale akumanga angin-ni yunga anginele ‘Kulupili toku konjangi.’ nimba kot tenjimba. Lapale-ni yunga kangambulama akuko temba. Kangambulama-ni kepe eninga anupili lapalii-kene arerembi kolku kot-na meku puku “Toku konjangi.” ningíko.
23508  MAT 10:22  Nanga yambuma mulungéliinga yambuma-ni pali eni-kene numanu kis panjingí, akiliinga-pe na munduku naa kelku enama pora naa nipili tondulu munduku mulungí yambuma Pulu Yili-ni tepa liipa ‘Mindili nungí koleana naa puku, wasie molupu konjupu mindi pamili.’ nimbá.
23509  MAT 10:23  Kolea tenga yambuma-ni ‘eni mindili nangi.’ niku teku kis-singí kene kolea tenga-lupa takara toku pai. Na-ni enindu aima sika nikerele: “Eni kolea-Isrel sukundu koleamanga pali anduku nanga kongunale ui teku pora naa sinjangi Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili kelepa yandu ombá.” niker.
23511  MAT 10:25  Lumbili pupa ungma piliilimú yambale kene yunga ung-bo tonjulemú yili kene kapula-kapula molembele akili kapula. Kendemande-yambale kene yunga nukuli yili kene kapula-kapula molembele akili kapulako. Lku pulu yilinga ung naa piliilimili yambuma-ni yu-kene arerembi kolku ung-mura singíndu kurumanga nuim Seten-nga bili manda leku “Yu Belsipull” niku bili lelemele kanili. Pe ekupu lku pulu yilindu aku-siku níngi lem yunga lkuna pelemelé yambumandu pali aima lakuku olandupa ung kísima ningíko.
23512  MAT 10:26  Nanga ele-tu yambuma-ni na teku kis-silimele mele eni na lumbili anduli yima sika teku kis-singíko akiliinga eni yambu kanuma mundu-mong naa teai. Panda tolemú ulumanga tilu kepe pe panda naa topa pali mokeringa lemba. Mo tolemú ulumanga tilu kepe penga mo naa tomba. Ulu kanuma kene ungma pali yambuma-ni pali piliingéliinga mundu-mong naa teai.
23514  MAT 10:28  “Kangiele mindi toku konjuku kene minéle kapula toku naa kunjingí yambuma mundu-mong naa teai. Pulu Yili mindi mundu-mong teai. Yu-ni kangiele kene minéle kene wasie-nele tepi-koleana kapula topa konjumbaliinga yu-mindi mundu-mong teai.
23515  MAT 10:29  “Kera-kalepandele aima kelále molemú, taropu toku liingíndu kera tale kene wasie ku-moni mong tilu mele mindi pulimú kanili. Akiliinga-pe te kolupa we mania naa pulimú. Kera kanuma na lumbili anduli yambumanga mulú-koleana molemú Lapale-ni kanolemú.
23516  MAT 10:30  Eni na lumbili andúlima, eninga pengi-dima kepe yu-ni kórunga tilu-tilu nimba pali kambu turum.
23517  MAT 10:31  Eninga mulú-koleana molemú Lapale-ni aku-sipa eni molemele mele kanupa mololsiliipa pulimáliinga ‘Yambuma-ni oliu teku kis-singí.’ niku mundu-mong naa teai. Kera-kalepandele yunga ku-moni aima koltale mele pulimáliinga-pe kera kanili Pulu Yili-ni kanupa molemú. Eni yambuma aima olandupa aulima piliipa kene eni aima nokupa konjupa molumba.” nirim.
23527  MAT 10:41  Yambu te-ni Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba silimú yambu te olemú kene ‘Yu Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba silimú yambu te akiliinga’ nimba piliipa kene “Wasie molambili ui.” nimba liipa tapunjilimú yambale Pulu Yili-ni yunga ungele nimba silimú yambale méle kalomba mele liipa tapunjilimú yambu kanili kepe tilu-sipa-mele kalombako. Yambu te-ni Pulu Yili-nga ungele piliipa liipa numanu sumbi nipili molemú yambu te olemú kene ‘Yu Pulu Yili-nga ungele piliipa liipa numanu sumbi nipili molemú yambu te akiliinga.’ nimba piliipa kene ‘Wasie molambili ui.’ nimba liipa tapunjilimú yambale Pulu Yili-ni yambu sumbi-nili kanili méle kalomba kene yu liipa tapunjilimú yambale kepe tilu-sipa-mele kalombako.
23529  MAT 11:1  Yesos-ni yunga lumbili anduli yi rurepundu yunga kongunale tinjingí mele mani sipa pora sipa kene, yu kolea kanili mundupa kelepa kolea Gallalli distrik taon-manga andupa ung-mani sipa, ung-bo tonjupa, Pulu Yili-nga ungele nimba sirim.
23530  MAT 11:2  Pulu Yili-ni “Nanga yambuma nokupa konjumba yi te liipu mundumbu.” nimba ui makó turum yi-nuim Kraisele-ni ulu-tonduluma tirimeliinga Jon ka-lkuna pepa piliipa kene, “Yesos-ndu i-sipa i-sipa walsiku piliinjangi.” nimba yu lumbili anduli mare Yesos mulurumna liipa mundurum.
23535  MAT 11:7  Jon-nga lumbili andúlima pungí puring kene Yesos-ni alsupa yambu pulele máku toku muluringmandu Jon-ndu nimba mele:Kolea-wakana Jon-ni no liinjipa mulurum kene eni kolea-waka kanuna nambulkari kanungí puringiye? Lkepanie mele popuremi-ni topa lop-lope tenjipa mulurum te kanungí puringiye?
23536  MAT 11:8  Mólu kanili. Taki-taki kanolemele mele kanungí naa puring lem ulu nambulkari kanungíndu puringiye? Yi te mulumbale aima kaíma pakupa mulurum-na kanungí puringiye? Akili móluko. Yambu mulumbale aima kaíma pakolemelema yi nuim kingimanga lkuna mindi molemele kanili.
23537  MAT 11:9  Aku-sili te kanungí naa puring lem Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba sili yi te kanungí puringiye? Akili sika akiliinga-pe na-ni enindu nimbu siker: “Jon yu sika Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba sili yi te akiliinga-pe yu Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa nimba sili yi we te mólu.” niker.
23538  MAT 11:10  Yunu-ni Pulu Yili-ni ui “Liipu mundumbu.” nirim yilinga kupulanumele tepa mimi tímu kanili. Yi kanilindu Pulu Yili-nga bukna sukundu molemú ung te i-sipa mele:Pulu Yili-ni yunga Málalendu nimba mele: “Piliai. Nanga ung te ninjimba yili na-ni nu puni kupulanum-na yu kumbi-lepu liipu mundukur. Yunu-ni nunga kupulanumele akisinjimba.” nirim.’ ung kanili bukna molemú.
23539  MAT 11:11  Na-ni enindu aima sika nimbu siker: “Ui ma-koleana muluring yambumanga te No-Liinjili Jon-kene kapula mólu. Jon ola-kilia mele. Akiliinga-pe ekupu ena konale wendu okum. Ena kanili Pulu Yili yi nuim kingele molupa nokulemú yambumanga te aima bi naa molupa aima korupa puli yambale ola-kilia; Jon yu mania-kilia.” niker. Ui muluring yambuma mania mele; ekupu na ‘Sika’ niku tondulu munduku piliingéliinga numanu kaí pemba yambuma olandupa mele.
23542  MAT 11:14  Ung te nimbú tekerale piliimulú niku piliiku liingí lem piliangi. Pulu Yili-nga buknaPulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba simba yi Illaija ombá.” nirim yi kanili Jon-ndu nirim.
23543  MAT 11:15  Ya niker mele kum angiliimú yambuma-ni aima mimi-siku piliai!” nirim.
23544  MAT 11:16  “Ekupu mana molemele yambuma nambulka méle te kene enini manda lepu nimbúnje? Enini molemele mele i-sipu nimbu sambu: Enini yambuma máku tolemele koleana kangambulama pepi pereku molemele mele. Kangambula kanumanga mare-ni ne anju molemele kangambula mare wasie pepi pereku mulungí kupulanum te koruku kelku kene eninindu walsiku kene niku mele:
23545  MAT 11:17  “Konana nímulu kene eni ‘Wasie konana niamili.’ naa niku “Mólu.” níngi. Pe kelepu kola tímulu kene eni ‘Wasie kola teamili.’ ni naa níngi. Wasie pepi perepu molomulú kupulanum te mólu lam.nilimele. Ekupu molemele yambuma enini kangambula kanuma mele molemele.
23546  MAT 11:18  Na kene No-Liinjili Jon kene olsu-ni nilimbulu ungma enini piliiku kis piliilimili; telembulu mele kanuku kis piliilimiliko. Jon omba kene ga kene no-waen kene naa nomba mulurumeliinga kanuku kis piliiku kene niku mele: “Yunga numanuna kuru te molemú.” niring.
23547  MAT 11:19  Pe Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili omba ga kene no-waen kene nurum kene kanuku kis-ko piliiku kene niku mele: “Yu ga pulele nomba kis piliipa, no-waen pulele nomba kelep topa telemú yili. Yu ku-moni-takis liili yima kene, ulu-pulu-kis telemele yambu-wema kene ‘Yu-kene pulu lipili wasie tapú-topu molamili.’ nimba telemú.” nilimeleko. Enini aku-siku Jon kanuku kis-ko piliilimili. Na kanuku kis-ko piliilimili. Akiliinga-pe piliipa kungnjuli ulu-pulele Pulu Yili-kene pelemú-na yu-ni telemú mele kanuku kene ‘Papu telemú.’ ningí.” nirim.
23548  MAT 11:20  Aku nimba kene Yesos kolea ui andupa ulu-tondulu pulele tirim koleamanga muluring yambuma yunu-ni tirim mele kanuku kene eninga ulu-pulu-kísima kanuku kis piliiku munduku kelku numanu topele naa turing kanupa kene yunu-ni enini ung-mura sipa kene nimba mele:
23549  MAT 11:21  “Kolea Korasin kene Besaida taon-selenga molemele yambuma mindili noku aima molku kis-singí! Kolea akuselenga sukundu ulu-tondulu pulele tirindu akiliinga-pe akuna molemele yambuma numanu topele naa tolemele. Kolea-auli Taya kene Saidon-selenga sukundu ulu-tondulu te naa tirindu akiliinga-pe kolea kanuselenga sukundu na-ni ulu-tondulu aku-sipu telka kanolkemelanje kolea kanuselenga yambuma-ni enini ulu-pulu-kis telemelema kórunga munduku kelku, liiku bulu siku, numanu topele tolkemela.
23550  MAT 11:22  Akiliinga na-ni enindu nimbu siker: “Penga kot enale wendu ombá kene kolea Taya kene Saidon kanuselenga yambuma ulu-pulu-kis telemeláliinga eninga kot kelú mele pemba. Akiliinga-pe eni kolea Korasin kene Besaida-selenga yambuma na-ni ulu-tonduluma tirindu kene kanuku kene numanu topele naa turingeliinga kot enale wendu ombá kene eninga kot auli-mele pemba.”
23551  MAT 11:23  “Kapeniam taon-na yambuma eni ‘Mulú-koleana pupu molamili.’ niku piliikimiliye? Akili kapula mólu. Eni nanga ungma taki-taki piliilimili akiliinga-pe numanu topele naa tolemeláliinga eni kolea kísina puku mulungí. Eninga koleana sukundu ulu-tondulu pulele tirindu akiliinga-pe eni numanu topele naa turing . Kolea-auli Sodom sukundu ulu-tondulu te naa tirindeliinga-pe kolea kanuna sukundu na-ni ulu-tondulu aku-sipu telka kanolkemelanje yambuma numanu topele tolkemela, pe ekupu kepe kolea kanili we lelka.
23552  MAT 11:24  Akiliinga na-ni eni Kapeniam yambumandu nimbu siker: “Kot enale wendu ombá kene kolea Sodom yambuma ui ulu-pulu-kis pulele sika tiringeliinga-pe eninga kot kelú mele pemba. Akiliinga-pe eni kolea Kapeniam yambuma na-ni ulu-tondulu tirinduma kanuku kene numanu topele naa turing yambuma, kot enale wendu ombá kene eninga kot auli-te mele pemba.” niker.” nirim.
23554  MAT 11:26  Sika, Tata, nu-ni ‘aku-sipa wendu ombá kene numanu simbu.’ nikunu aku-sikunu tirineliinga aku-sipa wendu okum.” nirim.
23555  MAT 11:27  Pulu Yili-ndu aku-sipa nimba kene kelepa yambu muluringmandu nimba mele: “Mélema pali Tata-ni na sirim. Yambu te-ni Málale aima sika molemú mele piliipa kanupa bi silimú yambu te mólu; Lapale-ni mindi yu kanupa bi silimú. Yambu te-ni Lapa aima sika molemú mele piliipa kanupa bi silimú yambu te mólu. Málale-ni mindi kanupa bi silimú; Málale-ni ‘Lapa liipu ora sambu.’ nimbá yambuma enini Lapa kanuku bi singíko.
23559  MAT 12:1  Walse, kóru muluring ena Sambat tenga, Yesos kene yu lumbili anduli yima kene rais-wit puniemanga oku puring kene yu lumbili anduli yima engle-ni kolku kene rais-wit mong mare lkeku nuring.
23560  MAT 12:2  Aku tiring kene kanuku kene Perisi-yima-ni Yesos yunundu niku mele: “Kána! Kóru molemulu ena Sambateliinga ‘Kongun naa teangi.’ nimba pelemú ung-manele nu lumbili anduli yima-ni ung-manele toku pula toku kene aku-siku tekemele.” niring.
23561  MAT 12:3  Yesos-ni pundu topa nimba mele: “Eni Pulu Yili-nga bukna sukundu anda-kolepa yi nuim king Depit-ni tirim mele nimba molemú temanele kanuku kene temaneliinga pulele naa piliilimiliye? Depit kene yunu wasie puring yima kene enini engle-ni kolku kene,
23562  MAT 12:4  Depit Pulu Yili mulurum sell-lkuna sukundu pupa, Pulu Yili-nga kumbi-kerina lirim pllawa kalúlima liipa nomba, yunu wasie puring yima sirim nuringko kanili. Pllawa-kaluli kanumandu Pulu Yili-ni ung-mani te sipa kene nimba mele: “We-yambuma-ni aima naa nangi! Pulu Yili popu tunjuli yima mendepulu nangi!” aku-sipa mele nirim ung-mani kanili topa pula turum kanili. Eni numanu tale nambimuna piliilimiliye? Depit yunu-ni ui aku tirim mele eni piliiku kis naa piliilimiléliinga ekupu na lumbili anduli yima-ni tekemele mele kanuku kis naa piliai.nirim.
23563  MAT 12:5  “Ung-mani te pelemúko. “Pulu Yili popu tunjuli yima-ni kóru mululi ena Sambat-manga Pulu Yili-nga lkuna kongun telemele kene ena Sambat-manga ung-manele pula tolemelaliinga-pe kongun telemele akiliinga mong naa pemba.” nimba molemú akili naa-ko piliilimiliye?
23565  MAT 12:7  Pulu Yili-ni nirim ung te yunga bukna molemú mele i-sipa: “Eni yambuma kondu kolemele kene kanupu kaí piliiliu. Na popu toku kungma kalemele akili ulu te mólu.” nilimú, akiliinga ung-pulele eni Perisi-yima-ni piliilkimilánje yi ulu teku kis naa sikimili yi ima “Teku kis-sikimili.” naa nilkimela.
23566  MAT 12:8  Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili-ni ena Sambatma nokulemú yili molemú-na ena Sambatele-kene yambuma molku kunjingíndu tingí mele kapula nimbá kanili.” nirim.
23572  MAT 12:14  Akiliinga-pe Yesos-ni aku tirim kene kanuku kene Perisi-yima-ni pena puku máku toku “Yu nambi-sipu topu konjumulúye?” niku kupulanum te kururing.
23573  MAT 12:15  Perisi-yima-ni yu tungí tiring piliipaliinga Yesos kolea akili mundupa kelepa purum. Kanu-kene yambu pulele Yesos purum mele yunu lumbili puring kene yunu-ni yambu kuru turum-ma pali tepa kaí tepa kene
23581  MAT 12:23  Aku tirim kanuku kene yambuma-ni pali mini-wale munduku kene niku mele: “Yi ili yi nuim king Depit-nga Málalenje?” niring.
23582  MAT 12:24  Akiliinga-pe niring ung akili piliiku kene Perisi-yima-ni niku mele: “Mólu. Kurumanga nuim Belsipull mindi i yi Yesos-nga numanuna molupa kene yunu tondulu silimú-na yunu-ni kuruma topa makorolemú.” niring.
23583  MAT 12:25  Enini aku-siku numanale-ni piliiring mele Yesos-ni piliipaliinga ‘Yesos ‘Seten-kene ele-tu muluringeliinga Seten-ni yunu naa liipa tapunjulka.’ niku aima piliangi.’ nimba eninindu nimba mele: “Yambu-talape te numanu tiluna naa pupili molku suku-singina oe panjiku eni-enini ele teku lupa-lupa molemele kene talape kanili pora nilimú. Mola kolea tenga yambuma mola lku tiluna pelemelé yambuma numanu tiluna pupili naa molku eni-enini ele telemele kene yambu-talape kanili sungu siku lupa-lupa molemele.
23584  MAT 12:26  Aku-sipako, Seten-ni yunga kuru te topa makurulkanje aku telkaliinga yunga talapele kene ele mele telka. Pe yunga talapele nambi-sipa kapula molkemelaye? Pora nilka.
23585  MAT 12:27  “Ung te kamu piliai. Na-ni Belsipull-nga tondulale-ni kuruma topu makuruliu lem eninga yima-ni naenga tondulale-ni kuruma toku makurulemeleye? Akiliinga, eninga yi kuruma toku makorolemele yima-ni ‘Pulu Yili-ni oliu tondulu silimú-na oliu-ni kuruma topu makorolemulu.’ niku piliilimiléliinga eni nandu nikimili ung ima yi kanuma-ni piliiku apuruku kene “Eni gólu tokomele.” ningí.
23586  MAT 12:28  Akiliinga-pe sika Pulu Yili-nga Minéle-ni na tondulu silimú-na na-ni kuruma topu makuruliu lem Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokumba enale eni molemelena kórunga wendu um.” nirim.
23588  MAT 12:30  “Na naa liipa tapunjilimú yambale-ni na-kene ele-tu molemú. Yambu te-ni na liipa tapunjupa kung-sipsipma sukundu naa liilimú yambale-ni kung-sipsipma topa bulu-bale silimú.
23590  MAT 12:32  Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili ung-taka tonjupa ung nimba kis-silimú yambale aku-sipa ulu-kis telemúma Pulu Yili-ni ‘Mania pupili.’ nimba kanupa konde temba. Akiliinga-pe Mini Kake Tiliele-ni ulu te telemú kene yambu te-ni ung-taka tonjupa, ele tepa sipa “Yunu-ni naa tekem. Kurumanga nuim Seten-ni yunu liipa tapunjilimú-na telemú.nilimú yambu akili aku-sipa ulu-kis telemále ekupu kepe mulú ma pora nimbá ena kene kepe ‘Mania naa pupili.’ nimba aima kanupa konde naa tenjimba.
23597  MAT 12:39  Yesos-ni pundu topa nimba mele: “Ekupu ma-koleana molemele yambuma kis mindi molemele. Enini teku kis-siku Pulu Yili liiku su silimele yambuma-ni “Pulu Yili-ni mindi ulu-tonduluma kapula telemú mele kanamili ti.” niku na mawa telemele. Akiliinga-pe Pulu Yili-ni na liipa mundurum-na ombu molkur. Yu-kene tapú-topu kongun telembulu mele liipa ora simba ulu-tondulu te wendu naa ombá. Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi Jona-kene wendu urum ulu akili-ni mindi liipa ora silimále kapula kanungí.
23598  MAT 12:40  Oma auli te-ni Jona topa pengí mundurum kene yunu omaliinga oluna sumbulsum tanguli ena yupuku molupa pirim kene omale-ni yunu no-numú kéluna miku topa wendu mundurum kene yunu alsupa we mulurum mele Mania Omba Mana-Yi Au Talurum Yili kolumba kene angnjiku panjingí kene aku-sipa sumbulsum tanguli ena yupuku mana sukundu pepa kene lomburupa ola molumba.
23599  MAT 12:41  “Ui kolea-auli Ninipa-yambuma sika molku kis-siringeliinga-pe Pulu Yili-ni wendu ombá mele “Nikunu si.” nimba yundu nimba sirim mele Jona-ni piliipa Ninipa-yambuma pupa nimba sirim kene piliiku kene teku kis-siring mele kanuku kis piliiku numanu topele toku molku kunjuring. Aku tiringeliinga ekupu molemele yambuma-ni Jona-nga olandupa yi te ya molemú yilinga ungele liiku su siku naa piliilimiléliinga kot-enale penga wendu ombá kene Ninipa-yambuma-ni kot-na angiliiku, ekupu molemele yambumandu “Teku kis-siring. Mindili nungí kene kapula.” ningí.” nirim.
23600  MAT 12:42  “Ui oliu Isrel-yambumanga yi nuim king Sollomon yunu yi aima tondulu te molupa, yunu ung lupa-lupama piliipa kungnjuliele pípili mulurum mele kolea Sipa nukurum ambu nuim kuinele piliipaliinga, Sollomon-ni ung kaíma mindi nirim mele piliimbandu yunu kolea suluna molupa kene Sollomon mulurumna ena pulele kupulanum-na pelsiliipa urum. Aku-sipa tirimeliinga, yi-nuim Sollomon-nga olandupa ya molemú yili-ni nilimú ungele ekupu mana molemele yambuma-ni naa piliiku, liiku su silimeláliinga kot-enale wendu ombá kene kolea Sipa ambu nuim kuinele-ni nimba mele: “Sollomon-ni ung kaí nirim akili na-ni piliimbundu kupulanum suluna urundu akiliinga-pe Sollomon-nga olandupa mulurum yili-ni nirim ungele eni naa piliiku, liiku su siring yambuma tiring akiliinga eni mindili nungí kene kapula.” nimbá.” nirim.
23606  MAT 12:48  Yesos-ni yundu pundu topa ung-eku topa kene nimba mele: “Nanga anum naeye? Nanga anginipili nameléye?” nimba kene,
23609  MAT 13:1  Yambu máku toku muluringmandu aku-sipa nimba pora sipa kene, Yesos lkuna molupa pena pupa numú-Gallalli kéluna pupa mania mulurum.
23615  MAT 13:7  Bo mare kumbulu-sirkambu aku-sipa mele mulurumna mania purum, sirkambu melale ola omba wit-boma topa nurumeliinga omba kaí naa tepa mong te naa turum.
23616  MAT 13:8  Bo mare ma kaína mania purum-ma ola omba mong kaíma turum. Mare mong tokapu-angere mele topa, mare mong tokapu-yupuku mele topa, mare tokapu-tilu mele turum.” nirim.
23617  MAT 13:9  Aku nimba kene “Yambu kum-peú lelemúma-ni ung ili piliai.” nirim.
23619  MAT 13:11  Yunu-ni eninindu pundu topa nimba mele: “Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma kene mélema kene nokulemáliinga ulu-pulu yu-yunu piliirim ulu-pulu kanuma ‘Ekupu eni na lumbili olemele yambuma piliangi.’ nimba kene eni nimba sikem. Akiliinga-pe we-yambuma nimba naa sikem.
23623  MAT 13:15  Yambu imanga numanuma aima pipi silimú; enini ung piliingíndu kum naa leku molemele; eninga monguma kumbulku molemele. Aku-siku teku molemeláliinga naa kanuku naa piliiku molemele. Ulu ima aku-sipa naa telkanje enini eninga mongale-ni kanuku kumele-ni piliiku numanale-ni piliiku kene topele tolkemela, kanu-kene na-ni ‘Enini kaí molangi.’ nilka.” nirim. Asaya-ni aku-sipa nirim mele ekupu we-yambuma aku-siku teku molemele.
23624  MAT 13:16  “Akiliinga-pe na lumbili andúlima eni mongale-ni aima sika kanuku kumele-ni aima sika piliiku molemeláliinga eni Pulu Yili-ni “Numanu kaí pípili molku konjangi.” nilimú kupulanum-na molemele. Na-ni enindu aima sika nimbu siker: “Ui muluring yambuma, Pulu Yili-ni “Ninjai!” nimba ung nimba sirimuma piliiku yambuma niku siring yima kene, Pulu Yili-nga ungma piliiku liiku sumbi-siku muluring yambuma kene, yambu pulele kanuma ekupu eni mongale-ni kanuku molemele mélema kene uluma kene kanungíndu “Kanámuluka!” niku muluringeliinga-pe naa kanuring. Eni ekupu kumele-ni piliiku molemele ungma piliingíndu “Piliámuluka!” niku muluringeliinga-pe naa piliiring, akiliinga ekupu sika kanuku sika piliilimiléliinga eni Pulu Yili-ni membu panjilimú kupulanum-na molemele.” niker.
23627  MAT 13:19  Bo mare tanda sirim kene kupulanum-na mania purum kanumanga ung-pulele i-sipa mele: Yambu te-ni Pulu Yili yi nuim kingele molupa mélema nokulemáliinga ungele piliipa naa liilimú kene ulu-kísimanga pali ulu-pulele pelemú kur ale-ni omba langi-bo tanda sili numanuna pupa pelemúma walsekale torulupa wendu liilimú.
23628  MAT 13:20  Bo mare tanda sirim kene ku pirimna mania purum kanumanga ung-pulele i-sipa mele: Yambu mare aku-sílima molemele. Enini ungele piliiku walsekale sumbi-siku numanu siku piliiku liilimele.
23630  MAT 13:22  Bo mare tanda sirim kene kumbulu-sirkambu mele mulurumna mania purum kanumanga ung-pulele i-sipa mele: Yambu mare kepe aku-sílima molemele. Enini ungele piliilimili kene numanuna buni telemú bunima kene, méle pulele nosuku kene ‘Méle akuma-ni oliu liipa tapunjilimú tapunjumba.’ niku piliiku molemele uluma kene, kanu sili ulu mare wendu omba ung kanili topa nolemú kene ungele-ni ulu te naa tepa langi mong naa tolemú.
23631  MAT 13:23  Bo mare tanda sirim kene ma kaína mania purum kanumanga ung-pulele i-sipa mele: Yambu mare aku-sílima molemele. Enini ungele piliiku liiku kene ung-pulele piliiku konjulemele. Penga enini langi mong tolemele. Yambu mare kanumanga langi mong tokapu-angere mele topa, yambu marenga mong tokapu-yupuku mele topa, marenga mong tokapu-tilu mele topa, aku-sipa tolemú. Ung-ekaliinga ung-pulele aku-sipa.nirim.
23633  MAT 13:25  Akiliinga-pe yambuma uru piring kene yunga ele-tu yi te omba era-kis rais-wit mele era te akiliinga bo te wit-puniena tanda sipa kene kelepa purum.
23640  MAT 13:32  yunga puniena bo mundurum. Mastet-bo akili langi-bomanga pali yu aima wallú-mele-wele akiliinga-pe ola omba ai lelemú kene puniena molemú mélemanga pali yu aima auliele. Kamu ai lepa unji mele angiliimú kene kerama unji kanuna oku polamanga pelemelé. Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.nirim.
23641  MAT 13:33  Ung-eku te wasie yambuma topa sipa kene nimba mele: “Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili i-sipa mele: Ambu te-ni yu langi-pllawa tepa auli mundulimú méle yis laye-sele pllawa puleliinga mundurum kene pllawa pali akurum. Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.nirim.
23643  MAT 13:35  Aku-sipa tirimeliinga kórunga-ui Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba sirimuma piliipa yambuma nimba sirim yi te-ni ui nirim ung te kamu wendu urum. Akili i-sipa mele: “Na-ni ung nimbúndu ung-eku mendepulu topu nimbále. Pulu Yili-ni ui mulú-masele tirim kene kepe yandupa-yandupa kepe mokeringa naa niring mo topa pirim ungma nimbúndu ung-eku mendepolu topu nimbú.” nirim.
23644  MAT 13:36  Yesos-ni ung-eku akuma topa pora sipa kene, yu máku toku muluring yambuma mundupa kelepa lkundu purum kene yu lumbili anduli yima-ni yu mulurumna oku kene niku mele: “Puniena era-kis urum ung-ekaliinga ung-pulele oliu niku para si.” niring.
23646  MAT 13:38  Puniele ma-koleale pali. Langi-bo kaíma yambu ‘Pulu Yili nanga yi nuim kingele mulupili.’ nilimeláliinga eninga numanumanga Pulu Yili-ni tápu-tepa molupa nokulemú yambuma. Era-bo akuma ulu-kísimanga pali ulu-pulele pelemú kuru akiliinga yambuma.
23647  MAT 13:39  Era-bo kis tanda sirim ele-tu yi akili kurumanga nuim depollale. Wit lkundu liiku máku tungí ena akili ma-kolea pora nimbá enale. Wit-monguma lkundu liingí yambuma mulú-koleana angkellama.
23651  MAT 13:43  Ena kanuna numanu sumbi nili yambuma eninga Lapa yi nuim kingele molupa nokulemú koleana ena talang pulimú mele enini aku-siku kanuna talang pupili mulungí. “Yambu kum-peú lelemúma-ni ung ili pilíí.” nirim.
23652  MAT 13:44  Yesos-ni aku nimba kene kelepa nimba mele: “Pulu Yili yi nuim kingele molupa yambuma nokulemú akili i-sipa mele: Ku-moni beng te laku teku punie tenga-lupa ui mo turing we pirim kanili yi te-ni penga walse kanupa liipa kene alsupa panda turum. Panda topa kene numanu sipa pupa yunga mélema pali liipa maket tepa ku-moni talse yandu liipa kene punie kanili pupa taropu topa yandu liirim. Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.nirim.
23654  MAT 13:46  Kanu-kene sisipalé-kaí ku-moni aima pulele puli te kanupa kene, yu pupa yunga mélema pali taropu topa ku-moni yandu liipa kene sisipalé-kaí kanili taropu topa yandu liirim. Pulu Yili yi nuim kingele molumba mele aku-sipa.nirim.
23658  MAT 13:50  yambu teku kis-siku mulungíma liiku tepi auli we nomba pelemú koleana toku suku mundungí, kanuna aima mindili noku kola teku mindili siku mulungí.” nirim.
23659  MAT 13:51  Ung-ekuma topa pora sipa kene Yesos-ni lumbili andúlima walsipa piliipa kene nimba mele: “Ung akuma pali ung-puluma eni pilííngiye?” nirim. Enini yundu niku mele: “Pilíímulu.” niring.
23662  MAT 13:54  Mundupa kelepa pupa kene yunga pulu-kolea Nasaret taon-na omba kene Juda-yambuma máku toku Pulu Yili-nga ungele piliiring lkuna lkundu pupa yambuma ung-bo tonjupa mani sirim kene piliikuliinga enini suru niku mini-wale munduku kene niku mele: “Yi ili yunga piliipa kungnjuliele kene yunga ulu-tondulu telemúmanga tondulale kene yu tena liirimuye?
23664  MAT 13:56  Yunga kimulupili pali oliu kene wasie naa molemuluye? Yu aima sika yi akili molemále. Aku lem yunga piliipa kungnjuliele kene yunga ulu-tondulu telemúmanga tondulale kene yu tena liirimuye?” niring.
23665  MAT 13:57  Aku-siku ungma niku yu ung nimba uluma tepa mulurum mele kanuku kis piliiku yunu-kene aima numanu kis piliiring. Kanu-kene enini yu-kene arerembi kuluringeliinga ulu-pulele piliipa kene Yesos-ni eninindu nimba mele: “Pulu Yili-ni “Ninjui!” nimba ung nimba silimúma piliipa yambuma nimba silimú yi te koleamanga pali bi ola pulimú, yambuma-ni pali yunga ungma piliiku liilimele. Akiliinga-pe yunga pulu-koleana yu-kene wasie tapú-toku molemele yambuma mendepolu yu-ni nilimú ungele piliiku kene ‘Yu oliunga we-yi te. Yu bi mululi yi te mólu.’ niku yu-ni nilimú ungma naa piliiku, liiku su silimele.” nirim.
23666  MAT 13:58  Kanu-kene yu ung nimba uluma tepa yu-yunu mulurum mele ‘Sika’ niku tondulu munduku naa piliiringeliinga yu kolea kanuna ulu-tondulu pulele naa tirim, koltale mendepolu tirim.
23669  MAT 14:3  King Erot-ni aku-sipa nirim ungeliinga pulele i-sipa mele: Ui walse Erot-ni yunga angin Pillip-nga ambu-min Erodias mangupa liirim. No-Liinjili Jon-ni Erot aku-sipa tirim kanupa kene yunundu taki-taki nimba mele: “Nu-ni Pulu Yili-nga ung-mani te toku pula tokunu angenanga ambale mangukunu liirinu. Akili tekunu kis-sirinu.” nirim kene Erot-ni yu liipa ka sipa ka-lkuna panjurum.
23674  MAT 14:8  Erot-ni nirim mele piliipa kene ambu-wenipale-ni anum walsipa piliirim kene anumu-ni ung te nimba sirim piliipa kene yunu-ni Erot-ndu nimba mele: “No-Liinjili Jon-nga numiele kari lekunu yunga pengale dis tenga nosukunu yandu si.” nirim. Jon-ni ui taki-taki “Erot kene Erodias-seleni teku kis-siringli.” nirimaliinga arerembi kolupa kene Erodias-ni ‘Yu kulupili. Sika kulumnje na kanambu.’ nimba “Pengale meku okunu si.” nirim.
23675  MAT 14:9  Yu-ni aku-sipa mele mawa tirimeliinga piliipa kene Erot numanu buni lirimeliinga-pe yunu-ni “Aima sika simbu.” nimba, nimba panjipa Pulu Yili-nga bi lepa mi lirim mele kepe, yu numanu topele tomba kene yu-kene wasie langi noku muluring yima yu kanuku kis piliingí mele kepe, ulu akusele piliipa kene, ka-lkuna nukuring yimandu ung te nimba mundupa kene “Yunu-ni mawa tepa “Si.” nikem mele sangi akiliinga No-Liinjili Jon-nga numiele kari leku yunga pengale yandu meku wai.” nirim.
23678  MAT 14:12  Aku tiring piliiku kene Jon lumbili anduring yima oku yunga ónale liiku meku puku ónu teku kene Yesos mulurumna puku temani toku siring. King Erot-ni No-Liinjili Jon ui aku-sipa topa kunjurum kulurumeliinga penga Yesos-ni ulu-tonduluma tirim mele piliipa kene “Jon numi kari lirindu yili lomburupa ola molemú lem.” nirim.
23679  MAT 14:13  Yi nuim king Erot-ni No-Liinjili Jon topa kunjurum piliipa kene, Yesos yu mulurum koleale mundupa kelepa ‘Tenga yunu molumbu.’ nimba nona andolemú sip tenga suku pupa numú-Gallalli nekendu pupa kolea-waka tenga yunu pumba purum. Akiliinga-pe yambu pulele yu tirim akili piliiku kene eninga koleama munduku kelku kimbu-kongun teku no-numú kéluna poku teku puku yu purumna lumbili aeleku puring.
23685  MAT 14:19  Kanu-kene yambumandu “Erana mania molai.” nimba kene yu-ni pllawa kaluli angere te-guli kene oma tale kene liipa mulú-koleana olandu-sipa kanupa Pulu Yili-kene “Angke” nimba pllawa kalúlima ambulupa puku topa oma kene lumbili anduli yima moke tepa sipa kene “Anju yambuma sai.” nirim, enini yambuma moke teku siring.
23687  MAT 14:21  Langi nuring yima mindi paip-tausen mele. Ambu kangambula mare wasie langi nuring akuma wasie pulele.