Wildebeest analysis examples for:   mxb-mxbNT   GENERAL_PUNCTUATION    February 11, 2023 at 19:11    Script wb_pprint_html.py   by Ulf Hermjakob

23233  MAT 1:20  Tá ni̱ ndiꞌi ni̱ kaꞌi ini ra̱ ña̱ dión kee ra, ta kúú ni̱ naꞌa̱ noo̱ iin ángel ni̱ kixi noo̱ satoꞌo yo̱ Ndios noo̱ rá ti̱xi sa̱ni. Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: José, na̱ veꞌe David, o̱ sa̱ nákani kuáchi̱ ino̱n kiꞌón María kakuu ñadiꞌóo̱n, dá chi̱ mií Espíritu ii̱ Ndios ni̱ xi̱ꞌo ña̱ꞌa ndato yóꞌo noo̱ xí, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ tu̱u xi ñóꞌo de̱ꞌe xi.
23234  MAT 1:21  Ta dákáki xi iin tayií lóꞌo̱, ta chinanón xi̱ Jesús, dá chi̱ ta yóꞌo dáka̱ki na̱ ñoo xi̱ no̱ó kua̱chi kée na kaá na̱.
23240  MAT 2:2  Ta ni̱ nda̱to̱ꞌón rá na̱ ñoo Jerusalén, ta kaá ra̱: ¿Ndeí ió na̱ kúú rey no̱ó na̱ Israel, na̱ ni̱ kaki ñoó? Dá chi̱ nda̱ ñoo ndu̱ ñoó ni̱ xini ndu̱ ni̱ xi̱nko̱o iin ti̱ñoo̱ sa̱á, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ka̱ndaa̱ ini ndu̱ ña̱ ni̱ kaki na, ta ve̱i ndu kandaño̱ꞌo ndu na̱ kaá ra̱.
23242  MAT 2:4  Sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kana Herodes ndidaá kúú ta̱ duti̱ sakua̱ꞌa̱, xíꞌín ta̱ dánaꞌa̱ ley Moisés, ta ni̱ nda̱to̱ꞌón ñaá rá: ¿Ndeí kaki na̱ kakuu Cristo, na̱ dáka̱ki ñaá?
23243  MAT 2:5  Dá ni̱ kaa ta̱a ñoó xíꞌín rá: Kaki na ñoo Belén, ña̱ nákaa̱ kuendá Judea yóꞌo, dá chi̱ diꞌa ni̱ taa iin profeta ña̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios xíꞌín ná:
23244  MAT 2:6  Ñoo Belén, ña̱ nákaa̱ kuendá Judá, kandaya̱ꞌi cháá ka̱ yo̱ꞌó noo̱ dao ka̱ ñoo ñóꞌo kuendá Judá, dá chi̱ xaa̱n kaki iin ra̱ katiin ndaa na̱ ñoo Israel, na̱ kúú ñooi̱, ta dándáki ñaá rá, kaá Ndios xíꞌín profeta na̱ kaá ra̱.
23246  MAT 2:8  Ni̱ ndiꞌi, dá ni̱ ta̱ndaꞌá ñaá Herodes kuaꞌa̱n ra̱ ñoo Belén, ta kaá ra̱ xíꞌín rá: Kuaꞌán ndo̱ ñoó ndato̱ꞌón va̱ꞌa ndó ndeí ió tayií ñoó. Tá ni̱ na̱níꞌi̱ ndo̱ xí, dá naki̱ꞌo ndó kuendá noo̱í, dá ná koꞌo̱n taꞌani yuꞌu̱ kandaño̱ꞌi xi̱ kaá ra̱.
23251  MAT 2:13  Tá ni̱ ya̱ꞌa ta̱a ñoó kuaꞌa̱n ra̱, dá ni̱ kaꞌa̱n iin ángel ni̱ kii noo̱ satoꞌo yo̱ Ndios xíꞌín José ti̱xi sa̱ni, dá kaá na̱: Ndako̱o yoꞌó, ta kiꞌin taleé xaa̱n xíꞌín naná xi̱, ta kuino kíi̱ kuaꞌán Egipto, ta ñoó kandei ndó nda̱ ná kasto̱ꞌon tukui xíꞌín ndó, dá chi̱ kasáꞌá rey Herodes nándukú rá taleé xaa̱n kaꞌání rá kaá na̱.
23253  MAT 2:15  Ta ñoó ni̱ sa̱ ndei na nda̱ ni̱ kasa̱ndaá kuu̱ ni̱ xiꞌi̱ Herodes. Dión, dá ni̱ xi̱nko̱o to̱ꞌon ni̱ kaꞌa̱n Ndios xíꞌín profeta na̱: Nda̱ ñoo Egipto ni̱ na̱kanai de̱ꞌi ve̱i xi.
23258  MAT 2:20  dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: Ndako̱o, ta kuaka tayií lóꞌo̱ xaa̱n xíꞌín naná xi̱, ta nandió kuéi ndó kuaꞌán nóꞌo̱ ndo̱ Israel, dá chi̱ sa̱ ni̱ xiꞌi̱ ndiꞌi va ta̱a, ra̱ ndúkú tayií lóꞌo̱ xaa̱n kaꞌání rá kaá na̱.
23263  MAT 3:2  ta kaá na̱ xíꞌín ná: Nandikó iní ndo̱ sa̱ꞌá kua̱chi kée ndó, chi̱ sa̱ ni̱ ku̱yati va kuu̱ ña̱ ndu̱ꞌu ña̱yuu ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios dándáki ñaá ná.
23264  MAT 3:3  Ta saꞌa̱ mií Juan yóꞌo ni̱ kaꞌa̱n profeta Isaías tá sa̱ naꞌá, chi̱ diꞌa ni̱ kaa na̱: Kayuꞌú iin ta̱a noo̱ kúú yukú i̱chí, ta kaa ra̱: Kandei nduu ndo̱ natiin ndó satoꞌo yo̱ Ndios, ta ná konó ndó iin ichí ndaa̱ noo̱, kaá na̱.
23268  MAT 3:7  Tá ni̱ xini Juan ña̱ kua̱ꞌá nda̱ꞌo ta̱ fariseo xíꞌín ta̱ saduceo ve̱i taꞌani kodo̱ ndúta̱ rá noo̱ ná, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: ¡Ndoꞌó kúú tata de̱ꞌe koo̱! ¿Ndá yoo kaá daá xíꞌín ndoꞌó ña̱ dión oon ni ka̱ki ndó no̱ó ña̱ xído̱ ini Ndios, ña̱ ve̱i dándóꞌo naní nío̱ ndo̱?
23272  MAT 3:11  Miía̱n ndaa̱ kíán dákodo̱ ndúta̱í ndo̱ꞌó ini ta̱kui̱í, chi̱ ni̱ na̱ndikó iní ndo̱ sa̱ꞌá kua̱chi kée ndó. Tído sata̱ yúꞌu̱ ve̱i iin na̱ ndáya̱ꞌi cháá ka̱ o̱ du̱ú yuꞌu̱, ta ni ko̱ káni víán taó yuꞌu̱ ndisa̱ ná, chi̱ ndáya̱ꞌi cháá ka̱ na̱ o̱ du̱ú yuꞌu̱. Ta no̱ón kúú na̱ dákodo̱ ndúta̱ ndo̱ꞌó xíꞌín Espíritu ii̱ Ndios, xíꞌín ñoꞌó ita̱.
23273  MAT 3:12  Ta no̱ón kúú táto̱ꞌon iin ta̱a tánee iin ña̱ꞌa ndáꞌa̱ ná dáxi̱xi na tirió xíꞌín tachi̱. Ta ki̱ꞌo dión taó xóo na noni̱ tirió tein xe̱ꞌán. Ta nataán va̱ꞌa naa̱n ini yáka̱ ná, ta xe̱ꞌán ñoó chiñóꞌo̱ na̱ xíꞌín ñóꞌo̱ kéi̱, ña̱ ni iin kuu̱ o̱ ndáꞌo̱ kaá Juan.
23275  MAT 3:14  Tído ko̱ xi̱ín taꞌon Juan dákodo̱ ndúta̱ ñaá ná, chi̱ kaá na̱: Yuꞌu̱ diꞌa va xínñóꞌó kodo̱ ndúta̱ kee mií ní. Ta, ¿ndiva̱ꞌa ve̱i diꞌa ní noo̱ yúꞌu̱ ña̱ dákodo̱ ndúta̱í mií ní?
23276  MAT 3:15  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín ná: Joon ní kaao̱n, dá chi̱ kánian kee yó ndidaá choon saꞌándá Ndios kaá na̱. Dá ni̱ xino̱ ini Juan dákodo̱ ndúta̱ ñaá ná.
23278  MAT 3:17  Ta nda̱ induú tái̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios xíꞌín Jesús: Yoꞌó kúú de̱ꞌe mani̱ yuꞌu̱, ta nátaꞌan nda̱ꞌo inii̱ xiníi̱ yo̱ꞌó kaá na̱.
23281  MAT 4:3  Ta kúú ni̱ ka̱sáa̱ ña̱ uꞌu̱, ña̱ xírndodó ñaá, noo̱ ná. Dá ni̱ kaaa̱n xíꞌín ná: miía̱n ndaa̱ ndisa de̱ꞌe Ndios kúú ní, dá kía̱n kaꞌanda ní choon no̱ó yuu̱ xaa̱n, dá ná nduuan pan kaxí ní.
23282  MAT 4:4  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌán: Diꞌa va kaá tuti ii̱ Ndios: du̱ú ta̱ꞌón tóꞌón pan xínñóꞌó ña̱yuu keí ná, dá kataki na̱. Diꞌa to̱ꞌon Ndios taꞌani xínñóꞌó ná kueídóꞌo na, dá kataki ndisa na kaá Jesús.
23284  MAT 4:6  Dá ni̱ kaaa̱n xíꞌín ná: miía̱n ndaa̱ ndisa de̱ꞌe Ndios kúú ní, dá kía̱n dánkao ní mií ní nda̱ no̱ñóꞌo̱ káa, chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: Kaꞌanda Ndios choon noo̱ ángel ná saa̱ na̱ kandaa na̱ yo̱ꞌó. Ta kuita nduu na̱ xíꞌín ndáꞌa̱ ná natiin na yo̱ꞌó, dá kía̱n ná o̱ tákueꞌe̱ sa̱ꞌo̱n kee yuu̱.
23285  MAT 4:7  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌán: Ta diꞌa taꞌani kaá tuti ii̱ Ndios: sa̱ kórndodó ndó Ndios, na̱ kúú satoꞌo ndo̱ kaá na̱.
23287  MAT 4:9  Dá ni̱ kaaa̱n xíꞌín ná: yuꞌu̱ ña̱ naki̱ꞌoi ndidaá ña̱ káa noo̱ ní tá ná nakuii̱n xi̱tí ní no̱ói̱, ta kandaño̱ꞌo ní yuꞌu̱.
23288  MAT 4:10  Dá ni̱ kaa Jesús: Kuya̱ꞌa kuaꞌán noo̱í, ña̱ uꞌu̱, chi̱ diꞌa va kaá tuti ii̱ Ndios: Koo ini ndo̱ kandaño̱ꞌo ndó iin tóꞌón dini̱ Ndios, na̱ kúú satoꞌo ndo̱, ta sa̱va̱ꞌa noo̱ iin tóꞌón míí ná koni kuáchí ndó kaá na̱ xíꞌán.
23295  MAT 4:17  Nda̱ daá ni̱ ka̱sáꞌá Jesús dánaꞌa̱ na̱ no̱ó ña̱yuu ñoó, ta kaá na̱: Nandikó iní ndo̱ sa̱ꞌá kua̱chi kée ndó, dá chi̱ sa̱ ni̱ ku̱yati va kuu̱ ña̱ kía̱n ndu̱ꞌu ña̱yuu ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios dándáki ñaá ná.
23297  MAT 4:19  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: Nakíi̱ ndo̱ ná koꞌo̱ kanooó xíꞌín yuꞌu̱, dá ná dánaꞌi̱ noo̱ ndo̱ taó ndo̱ ña̱yuu tein kua̱chi na táto̱ꞌon kée ndó taó ndo̱ ti̱yaká ini ta̱kui̱í kaá na̱.
23306  MAT 5:3  Ndikáꞌán ndi kúu ví na̱ nákoni ña̱ xínñóꞌó ná Ndios, chi̱ na̱ yóꞌo kúú na̱ sa̱ ñóꞌo ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios.
23307  MAT 5:4  Ndikáꞌán ndi kúu ví na̱ ndéíꞌi̱, dá chi̱ natiin na ta̱ndeé iní noo̱ Ndios.
23308  MAT 5:5  Ndikáꞌán ndi kúu ví ña̱yuu ndaꞌí ió ini, dá chi̱ na̱ yóꞌo kúú na̱ natiin no̱ñóꞌo̱ yóꞌo noo̱ Ndios.
23309  MAT 5:6  Ndikáꞌán ndi kúu ví na̱ xíꞌi̱ do̱ko sa̱ꞌá ña̱ ndaa̱, ta íchi̱ ini na̱ koni na̱ ñá, dá chi̱ ndinoo ini na̱ xíꞌín ña̱ ndaa̱ kee Ndios.
23310  MAT 5:7  Ndikáꞌán ndi kúu ví na̱ káꞌano ini, dá chi̱ kuꞌu̱ ini Ndios saꞌa̱ ná.
23311  MAT 5:8  Ndikáꞌán ndi kúu ví na̱ kómí iin nío̱ vii, dá chi̱ koni xíꞌín noo̱ ná Ndios.
23312  MAT 5:9  Ndikáꞌán ndi kúu ví na̱ ndúkú ña̱ nandei va̱ꞌa dao ka̱ ña̱yuu, dá chi̱ na̱ yóꞌo kúú na̱ kananí de̱ꞌe Ndios.
23313  MAT 5:10  Ndikáꞌán ndi kúu ví na̱ ndóꞌo nío̱ sa̱ꞌá ña̱ kée na ña̱ ndaa̱, dá chi̱ na̱ yóꞌo kúú na̱ ni̱ꞌí ña̱ kañoꞌo na ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios.
23314  MAT 5:11  Ndikáꞌán ndi kúu ví ndoꞌó tá káꞌa̱n ndava̱ꞌa ña̱yuu xíꞌín ndó, o tá kéndava̱ꞌa na xíꞌín ndó, o tá káva̱ꞌa na kua̱ꞌá no̱ó ña̱ to̱ꞌón saꞌa̱ ndo̱ sa̱ꞌá ña̱ kúú ndó kuendá yuꞌu̱.
23316  MAT 5:13  Ndoꞌó kúú táto̱ꞌon ñii̱ ñayuú yóꞌo, tído tá ni̱ ndiꞌi ña̱ oꞌo̱va̱a̱n, ¿ndi kee yó xíꞌán, dá nduꞌoꞌo̱va̱ tukuan? Ko̱ ta̱ꞌón ka̱ ña̱ꞌa kuu kechóon yóa̱n. Ndá kata va yóa̱n sata̱ véꞌe, ta kue̱i niꞌini ña̱yuua̱n kanoo na.
23317  MAT 5:14  Ta kúú taꞌani ndó táto̱ꞌon iin ña̱ꞌa dátoo̱n no̱ó ña̱yuu, ta ndóꞌo ndó táto̱ꞌon ndóꞌo iin ñoo kánóo dini̱ yúku̱, dá chi̱ o̱ kúu taꞌon dáda̱ꞌi na ña̱.
23320  MAT 5:17  dáꞌa ni kaꞌán ndó ña̱ ve̱i yuꞌu̱ dátu̱úí choon saꞌándá ley Moisés xíꞌín ña̱ ni̱ taa ndidaá profeta. Diꞌa ve̱i yuꞌu̱ dáxi̱nko̱oi choon saꞌándáa̱n.
23324  MAT 5:21  Sa̱ ni̱ seídóꞌo va ndó choon ni̱ taꞌa̱nda̱ no̱ó na̱ sáꞌano veꞌe yó: sa̱ ka̱ꞌání ndó ndi̱i, ta ndi ndáa ña̱yuu saꞌání ndi̱i, miía̱n keyíko̱ saꞌa̱ ná sa̱ꞌá kua̱chi ni̱ kee na.
23326  MAT 5:23  Ta viti, tá kuaꞌa̱n ndo̱ doko̱ ndo̱ ña̱ꞌa noo̱ Ndios, ta ni̱ ndu̱sáa̱ ini ndo̱ ña̱ ko̱ ñáꞌa̱ ndeyíko̱ ndo̱ ta̱ndóꞌó ndo̱ xíꞌín ñani ndo̱,
23330  MAT 5:27  Sa̱ ni̱ seídóꞌo va ndó choon kaá diꞌa: sa̱ kée ndó kua̱chi xíꞌín na̱ ko̱ kúú ñadiꞌí ndo̱ o yíi̱ ndo̱.
23332  MAT 5:29  Sa̱ꞌá ño̱ó, tá yáꞌa ndó kée ndó kua̱chi xíꞌín nduchí nóó xoo kuáꞌa ndo̱, dá kía̱n taó ndo̱án, ta kañóꞌó ndóa̱n. Dá chi̱ va̱ꞌa cháá ka̱a̱n ná naá iin nduchí nóó ndo̱ o̱ du̱ú ka̱a̱n dáke̱ta na iin níí ndó indayá.
23334  MAT 5:31  Sa̱ ni̱ seídóꞌo taꞌani ndó iin ka̱ choon kaá diꞌa: Ndi ndáa mií vá ta̱a kóni̱ dánkoo ñadiꞌí ra̱, dá kía̱n naki̱ꞌo ra iin tuti ña̱ káꞌa̱n ña̱ kóni̱ ra̱ dánkoo ñaá rá.
23336  MAT 5:33  Ta sa̱ ni̱ seídóꞌo taꞌani ndó iin ka̱ choon ni̱ taꞌa̱nda̱ no̱ó na̱ sáꞌano ñoo yo̱: sa̱ kétóꞌón ndó ña̱ ni̱ na̱chi̱naꞌá ndó kee ndó noo̱ satoꞌo yo̱ Ndios. Diꞌa koo ini ndo̱ kee ndó ña̱ ni̱ kaa ndo̱ kee ndó.
23341  MAT 5:38  Ta dión ní sa̱ ni̱ seídóꞌo ndó iin ka̱ choon kaá diꞌa: ni̱ taó ná iin nduchí nóó ndo̱, dá kía̱n taó taꞌani ndó nduchí nóó na̱. Tá ni̱ taó ná iin no̱ꞌo ndó, dá kía̱n taó taꞌani ndó iin no̱ꞌo na.
23346  MAT 5:43  Ta sa̱ seídóꞌo taꞌani ndó ña̱ ni̱ kaꞌa̱n dao ka̱ ña̱yuu: Kuꞌu̱ ini ndo̱ saꞌa̱ ña̱yuu xi̱ꞌín ndó, ta koni uꞌu̱ ndo̱ na̱ xiní uꞌu̱ ñaá.
23349  MAT 5:46  Dá chi̱ tá kúꞌu̱ ini ndo̱ sa̱va̱ꞌa sa̱ꞌá na̱ kúꞌu̱ ini saꞌa̱ mií ndó, ¿ndí ki̱án va̱ꞌa niꞌi̱ ndo̱? ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ dión taꞌani kée ra̱ kíꞌin ya̱ꞌi saꞌa̱ ñóꞌo̱?
23350  MAT 5:47  Tá káꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín sa̱va̱ꞌa ñani táꞌan ndó, dá kía̱n, ¿ndí ki̱án va̱ꞌa kée ndó, xiní ndo̱? ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ dión taꞌani kée na̱ ko̱ náꞌá Ndios tein mií ná?
23352  MAT 6:1  Kandaa ndo̱ mií ndó, o̱ sa̱ ndúkú ndó kee ndó ña̱ va̱ꞌa no̱ó ña̱yuu sa̱ꞌá ña̱ kóni̱ ndo̱ kande̱ꞌé va̱ꞌa na ndo̱. Dá chi̱ tá kée ndó dión, dá kía̱n ni iin ña̱ va̱ꞌa o̱ nándió néꞌe tatá Ndios, na̱ ió induú, noo̱ ndo̱.
23356  MAT 6:5  kuaꞌa̱n ndo̱ kaꞌa̱n ndo̱ xíꞌín tatá Ndios, o̱ sa̱ kée ndó táto̱ꞌon kée ta̱a uu̱ noo̱, dá chi̱ kátoó ra̱ kandita ndichi ra̱ ini veꞌe noo̱ nátaka yo̱ kaꞌa̱n ra̱ xíꞌín Ndios, ta kátoó taꞌani ra kandita ra iin rá iin do̱ꞌo keí kaꞌa̱n ra̱ xíꞌín Ndios, dá ná kande̱ꞌé ña̱yuu ña̱ kée ra. Tído miía̱n ndaa̱ ná kaꞌi̱n xíꞌín ndó ña̱ sa̱ ni̱ na̱tiin ra ya̱ꞌi ra sa̱ꞌá ña̱ kée ra.
23358  MAT 6:7  Ta noo̱ káꞌa̱n ndo̱ xíꞌín ná, ná dáꞌa ni nandió kuéi tóó tuku ndó kaꞌa̱n ndo̱ to̱ꞌon, ña̱ sa̱ ni̱ kaꞌa̱n ndo̱ táto̱ꞌon kée ña̱yuu ko̱ náꞌá Ndios, dá chi̱ káꞌán ná ña̱ sa̱ꞌá ña̱ kua̱ꞌá téí káꞌa̱n na̱, dá natiin na ña̱ xíka̱ na̱.
23365  MAT 6:14  chi̱ tá ná kuꞌu̱ káꞌano ini ndo̱ sa̱ꞌá ña̱yuu ni̱ ya̱ꞌa noo̱ ndo̱, dá kía̱n kuꞌu̱ káꞌano taꞌani ini tatá yo̱ Ndios, na̱ ió induú, sa̱ꞌá kua̱chi mií ndó.
23367  MAT 6:16  kuaꞌa̱n ndo̱ kaneꞌe ii̱ ndo̱, o̱ sa̱ kútama̱ ndo̱ táto̱ꞌon kée ta̱a uu̱ noo̱, dá chi̱ ndaꞌí nda̱ꞌo ndéꞌé rá xíonoo ra, dá náꞌa̱ ra̱ mií rá no̱ó ña̱yuu ña̱ néꞌe ii̱ rá. Ta miía̱n ndaa̱ ná kaꞌi̱n xíꞌín ndó ña̱ sa̱ ni̱ na̱tiin ra ya̱ꞌi ra.
23370  MAT 6:19  dáꞌa ni ketútí ndó ña̱ kui̱ká ñayuú yóꞌo, dá chi̱ yóꞌo kúú noo̱ dánaá ti̱kidi ña̱ꞌa, ta yóꞌo kúú noo̱ dánaá da̱yeꞌe ña̱ꞌa, ta yóꞌo taꞌani kúú noo̱ ndéi ta̱ kui̱ꞌíná, chi̱ ko̱kuꞌu ra veꞌe, ta kíꞌin kuíꞌíná rá ña̱ꞌa.
23373  MAT 6:22  Ta nduchí nóó ndo̱ kúú táto̱ꞌon iin ñóꞌo̱ nákaa̱ tóo̱n ñíi̱ ndo̱, ña̱ dátoo̱n nío̱ ndo̱. Sa̱ꞌá ño̱ó tá va̱ꞌa nduchí nóó ndo̱, dá kía̱n iin níí vá túu noo̱ ndo̱.
23375  MAT 6:24  Ta ni iin tóꞌón ña̱yuu o̱ kúu kéchóon no̱ó uu̱ satoꞌo, dá chi̱ iin na koni uꞌu̱ na̱, ta iin ka̱ na̱ koni̱ na̱, o chindaya̱ꞌi na iin na, ta kenóo na iin ka̱ na̱. Ta dión taꞌani o̱ kúu taꞌon ndiko̱ na̱ Ndios, ta ndiko̱ taꞌani na ña̱ kui̱ká.
23376  MAT 6:25  Sa̱ꞌá ño̱ó káꞌi̱n xíꞌín ndó viti, o̱ sa̱ ndíꞌi ini ndo̱ saꞌa̱ ndí ki̱án kasáꞌan ndó, dá kataki ndo̱, ta ni sa̱ꞌá ña̱ koꞌo ndó, ta ni saꞌa̱ dáꞌo̱n kandixi ndó, dá kada̱ꞌi ñíi̱ ndo̱. ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ ió ña̱ꞌa ndáya̱ꞌi cháá ka̱ kee ndó nani takí ndo̱ o̱ du̱ú ña̱ kasáꞌan oon ni ndó? Ta ió ña̱ꞌa ndáya̱ꞌi cháá ka̱ xínñóꞌó ñíi̱ ndo̱ o̱ du̱ú dáꞌo̱n kandixi ndó.
23377  MAT 6:26  Kande̱ꞌé ndó to̱ꞌon ndóꞌo laa, chi̱ ni ko̱ chíꞌi rí tata, ni ko̱ dákée rí, ta ni yáka̱ ri̱ ko̱ó nátaán va̱ꞌa rí ña̱ꞌa rí. Tído tatá yo̱ Ndios, na̱ ió induú, xíto va na ri̱. ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ ndáya̱ꞌi cháá ka̱ ndo̱ o̱ du̱ú laa?
23378  MAT 6:27  ¿Ndi ndáa ndó kandeé kuaꞌano iin kondo̱ ndáꞌa̱ cháá ka̱ sa̱ꞌá ña̱ ndíꞌi ini ndo̱?
23379  MAT 6:28  Ta, ¿ndiva̱ꞌa ndíꞌi ini ndo̱ saꞌa̱ dáꞌo̱n kandixi ndó? Kande̱ꞌé ndó táto̱ꞌon ki̱ꞌo sáꞌano torí ndiꞌindi káa yúku̱, chi̱ ko̱ kéchóon taꞌan vaan, ta ni ko̱ káva̱ꞌan dáꞌo̱n kandixian.
23381  MAT 6:30  Tá ki̱ꞌo dión kée Ndios xíꞌín ita káa yúku̱, táꞌa̱n ña̱ káa kuu̱ víti, tído iin taa̱n chiñóꞌo̱ ñaá ná ini xito̱, ¿á ko̱ náꞌá ndó ña̱ ndato ka̱ ví chindeé Ndios ndo̱ꞌó, ta̱ cháá téí kándéé ini ñaá?
23386  MAT 7:1  dáꞌa ni keyíko̱ mií ndó sa̱ꞌá ña̱yuu, dá kía̱n ná dáꞌa ni keyíko̱ Ndios saꞌa̱ mií ndó.
23388  MAT 7:3  ¿Ndiva̱ꞌa ndéꞌé ndó xeꞌe̱ lóꞌo̱ nákaa̱ noo̱ ñani ndo̱, ta ko̱ xíꞌo ndó kuendá káꞌano ka̱ ti̱ndúꞌu̱ nákaa̱ noo̱ mií ndó?
23389  MAT 7:4  Ta, ¿ndi káa noo̱ ndo̱ kaꞌa̱n ndo̱ xíꞌín ñani ndo̱: Konón ná taóí xeꞌe̱ nákaa̱ noo̱ xaa̱n, kaá ndo̱, ta ko̱ ndéꞌé taꞌon ndó ndi ki̱ꞌo ví káa ti̱ndúꞌu̱ nákaa̱ noo̱ mií ndó?
23390  MAT 7:5  ¡Kúú ndó ña̱yuu uu̱ noo̱! Taó ndó dinñóꞌó ti̱ndúꞌu̱ nákaa̱ noo̱ mií ndó xaa̱n, dá natu̱u va̱ꞌa noo̱ ndo̱, dá kuu taó ndó xe̱ꞌe nákaa̱ noo̱ ñani ndo̱.
23391  MAT 7:6  sa̱ kíꞌo ndó ña̱ ii̱ no̱ó ti̱na, chi̱ nandió kuéi rí tiin rí ndo̱ꞌó. Ta o̱ sa̱ dákue̱i ndó yuu̱ dío̱n néꞌe va̱ꞌa ndó noo̱ ñóꞌo kochí, dá chi̱ chiníꞌini saꞌa̱ ri̱án.
23392  MAT 7:7  Ta kaka̱ ndo̱ ña̱ xínñóꞌó ndó noo̱ Ndios, ta kúú niꞌi̱ vá ndóa̱n. Ndukú ndóa̱n, ta kúú niꞌi̱ vá ndóa̱n. Dákásá ndó yéꞌé, ta kúú nonó váán noo̱ ndo̱.
23394  MAT 7:9  Ta, ¿ndi ndáa ndoꞌó, tá xíka̱ de̱ꞌe ndó pan keí xí noo̱ ndo̱, á xíꞌo ndó iin yuu̱ noo̱ xí?
23395  MAT 7:10  O, tá xíka̱ xi̱ iin ti̱yaká keí xí, ¿á xíꞌo ndó iin koo̱ noo̱ xí?
23396  MAT 7:11  Ko̱ó, dá chi̱ va̱ꞌará kúú ndó ña̱yuu kíni, tído ti̱ꞌa ndó ki̱ꞌo ndó ña̱ va̱ꞌa no̱ó de̱ꞌe ndó. ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ sa̱ kaá ka̱ ví tatá yo̱ Ndios, na̱ ió induú, chi̱ ki̱ꞌo na ña̱ va̱ꞌa no̱ó na̱ xíka̱a̱n?
23398  MAT 7:13  Koo ini ndo̱ ku̱ꞌu ndó noo̱ kúú yéꞌé kuíi̱n, dá chi̱ ndíka̱ nda̱ꞌo yéꞌé, ta ndíka̱ nda̱ꞌo íchi̱, ña̱ néꞌe ñaá kuaꞌa̱n indayá. Ta kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱yuu ko̱kuꞌu kuaꞌa̱n íchi̱ ñoó.
23400  MAT 7:15  Kandaa ndo̱ mií ndó noo̱ profeta to̱ꞌón, dá chi̱ ve̱i ra noo̱ ndo̱, ta kée ra mií rá kúú rá táto̱ꞌon léko, tído ndigüe̱ꞌí lobo va kúú rá.
23406  MAT 7:21  Ta o̱ du̱ú ndidaá ña̱yuu káꞌa̱n xíꞌín yuꞌu̱: ¡Mií ní kúú satoꞌi̱, mií ní kúú satoꞌi̱!, koni ndu̱ꞌu noo̱ dándáki Ndios. Sa̱va̱ꞌa na̱ kée ña̱ kóni̱ tatái̱, na̱ ió induú, no̱ón vá kúú na̱ koni ndu̱ꞌu noo̱ dándáki Ndios.
23407  MAT 7:22  Chi̱ kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱yuu kaa diꞌa xíꞌín yuꞌu̱ tá ná kasandaá kuu̱ dáá ñóó: Satoꞌo nduꞌu̱, satoꞌo nduꞌu̱, ¿á ko̱ ndúsaa̱ taꞌon ini ní ña̱ xíꞌín kuu̱ mií ní ni̱ kaꞌa̱n ndu̱ ña̱ koo chí noo̱, ta xíꞌín kuu̱ mií ní ni̱ taó ndú espíritu kini, ta xíꞌín kuu̱ mií ní kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱ náꞌano ni̱ kee nduꞌu̱?
23408  MAT 7:23  Dá kaai̱ xíꞌín ná: Ko̱ náꞌá taꞌon yuꞌu̱ ndá yoo kúú ndó. Kuxoo ndó noo̱í, chi̱ kúú ndó na̱ kée ña̱ kini.
23409  MAT 7:24  Ta ndi ndáa na̱ seídóꞌo to̱ꞌon dánaꞌi̱, ta kée na choon saꞌándáa̱n, no̱ón kúú na̱ koꞌi̱n dákíꞌin táꞌin ña̱ kée na xíꞌín iin ta̱a ió ña̱xintóni̱, táꞌa̱n ra̱ ni̱ ka̱va̱ꞌa veꞌe noo̱ tóto̱.
23412  MAT 7:27  Ni̱ koon dai̱ dée̱n, ta ni̱ xino̱ ta̱kui̱í kuaꞌa̱ ini yu̱ta ñoó, ta ni̱ kana tachi̱ dée̱n, ta ni̱ kani táꞌan xíꞌín veꞌe ñoó, ta kúú ni̱ kooan, ta ni̱ naá ndíꞌi vaan kaá Jesús.
23416  MAT 8:2  Dá ni̱ na̱tuu yati iin ta̱a ndóꞌo kueꞌe̱ téíꞌi̱ ñíi̱ noo̱ Jesús. Kúú ni̱ sa̱ kuíi̱n xi̱tí rá noo̱ ná, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín ná: Tatá, tá kóni̱ ní, kuu va nduvií ní ñíi̱í.
23417  MAT 8:3  Dá ni̱ chi̱nóo Jesús ndáꞌa̱ ná sata̱ rá, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: Jaa̱n, kóni̱i̱. Ná nduviio̱n kaá na̱. Ta kúú vitíꞌón diꞌa ni̱ nda̱ñóꞌó niꞌini kueꞌe̱ ndóꞌo ra.
23418  MAT 8:4  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: sa̱ kóo ino̱n nakanón xíꞌín ni iin tóꞌón ña̱yuu ña̱ ni̱ keei xíꞌón. Diꞌa kuaꞌán naꞌa̱ miíón no̱ó ta̱ duti̱, ta kaneꞌe ña̱ꞌa kuaꞌán kemáno̱n Ndios, táto̱ꞌon ki̱ꞌo saꞌándá ley Moisés choon, dá ná kandaa̱ ini ra̱ ña̱ sa̱ ni̱ ndu̱vií ñíi̱o̱n kaá na̱.
23420  MAT 8:6  ta kaá ra̱: Tatá, ta̱ kéchóon no̱ói̱ kánduꞌu̱ rá ini veꞌi, ta ni̱ na̱tií saꞌa̱ rá, ta ndóꞌo nda̱ꞌo nío̱ rá.
23421  MAT 8:7  Dá ni̱ kaa Jesús: Kóꞌo̱ veꞌón, dá ná nduva̱ꞌi ra̱.
23422  MAT 8:8  Dá ni̱ kaa ta̱a dándáki iin ciento soldado ñoó xíꞌín Jesús: Tatá, ko̱ ta̱ꞌón ña̱ꞌa kúú yuꞌu̱ ña̱ ku̱ꞌu ní veꞌi, tído xíꞌín to̱ꞌon kaꞌa̱n oon va ní, ta kúú nduva̱ꞌa va ta̱ kéchóon no̱ói̱.
23423  MAT 8:9  Chi̱ kúú taꞌani yuꞌu̱ iin ta̱a nákaa̱ ti̱xi ndáꞌa̱ ta̱ néꞌe choon. Ta ñóꞌo taꞌani soldado ti̱xi ndáꞌa̱ yuꞌu̱. Sa̱ꞌá ño̱ó tá ná kaꞌi̱n xíꞌín iin ra, Kuaꞌán, ta kúú kuaꞌa̱n va ra. Ta tá káꞌi̱n xíꞌín iin ka̱ ra̱, Nakíi̱, ta kúú ve̱i va ra. Tá káꞌi̱n xíꞌín ra̱ kéchóon noo̱í, Kee choon yóꞌo, ta kúú kée va raa̱n kaá ra̱ xíꞌín Jesús.
23424  MAT 8:10  Tá ni̱ seídóꞌo Jesús to̱ꞌon yóꞌo, kúú ni̱ naá iní na̱. Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín ña̱yuu tákuei ñaá ve̱i ñoó: Miía̱n ndaa̱ ná kaꞌi̱n xíꞌín ndó ña̱ ni iin tóꞌón na̱ Israel ko̱ kándéé iní na̱ yuꞌu̱ táto̱ꞌon ki̱ꞌo kándéé iní ñaá ta̱a yóꞌo.
23427  MAT 8:13  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín ta̱a dándáki iin ciento soldado ñoó: Kuaꞌán nóꞌo̱n veꞌón, chi̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé inóo̱n yuꞌu̱, sa̱ꞌá ño̱ó sa̱ io va ña̱ ni̱ xiko̱n kaá na̱. Ta kúú mií hora daá vá ni̱ ndu̱va̱ꞌa ta̱ kéchóon ñoó.
23431  MAT 8:17  Dión, dá ni̱ xi̱nko̱o to̱ꞌon ni̱ kaꞌa̱n profeta Isaías: Mií ná ni̱ na̱kuido kueꞌe̱ ndóꞌo iin rá iin yó, ta ni̱ na̱kiꞌin na ña̱ uꞌu̱ ñíi̱ yo̱.
23432  MAT 8:18  Tá ni̱ xini Jesús ña̱ kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱yuu ni̱ ndi̱tútí ñoó, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín ta̱a xíonoo xíꞌín ná: koꞌo̱ chikaꞌanda yo̱ iin ka̱ xoo ta̱ñoꞌo̱.
23433  MAT 8:19  Ta ni̱ na̱tuu yati iin ta̱ dánaꞌa̱ ley, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín Jesús: Maestro, iói̱ ña̱ kanooi xíꞌín mií ní ndeí kúú míí vá no̱ó koꞌo̱n ní.
23434  MAT 8:20  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: Kanaꞌón ña̱ ió va káo̱ noo̱ ñóꞌo ndikuii, ta ió taꞌani táka̱ noo̱ ñóꞌo laa. Tído na̱ ni̱ nduu ta̱a ñayuú yóꞌo, ni noo̱ kanóo dini̱ na̱ ko̱ó.
23435  MAT 8:21  Dá ni̱ kaa iin ta̱ xíonoo xíꞌín ná ñoó: Tatá, konó ní dinñóꞌó ka̱ ná koꞌi̱n dándu̱xi tatái̱, dá ná kasaa̱i̱, koꞌo̱.
23436  MAT 8:22  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: Nakíi̱, ná kanoo xíꞌín yuꞌu̱ viti, ta dánkoo na̱ kúú ndi̱i ná dándu̱xi ñaá dao ka̱ na̱ kúú ndi̱i kaá na̱.
23439  MAT 8:25  Dá ni̱ na̱tuu yati ta̱a xíonoo xíꞌín ná noo̱ kánduꞌu̱ ná, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín ná: ¡Tatá, dáka̱ki ní nduꞌu̱, chi̱ ió ña̱ kuu ndu̱!
23440  MAT 8:26  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: ¿Ndiva̱ꞌa yuꞌú téí ndo̱? ¿Á ko̱ kándéé taꞌon ini ndo̱ yuꞌu̱? Dá ni̱ nda̱ko̱o na. Dá ni̱ saꞌanda na̱ choon no̱ó tachi̱ xíꞌín ta̱ñoꞌo̱ ñoó. Kúú ni̱ kutádi̱ vá rá xíꞌín tachi̱ ñoó.
23441  MAT 8:27  Kúú ni̱ naá vá iní ta̱a xíonoo xíꞌín ná ñóó. Dá ni̱ ka̱sáꞌá ndátóꞌón táꞌan mií rá: ¿Ndá yoo ví kúú na̱ yóꞌo, chi̱ nda̱ tachi̱ xíꞌín nda̱ ta̱ñoꞌo̱ seídóꞌo choon saꞌándá na̱? kaá ra̱.
23443  MAT 8:29  Dá ni̱ ka̱sáꞌá káyuꞌú espíritu kini ñóꞌo ini ra̱: ¿Ndí ki̱án ndóꞌo ní xíꞌín nduꞌu̱, Jesús, mií ní na̱ kúú de̱ꞌe Ndios? ¿Á ni̱ ka̱sáa̱ ní dándóꞌo naní ní nío̱ nduꞌu̱ tá ko̱ ñáꞌa̱ kasandaá tiempo noo̱ ndiꞌi? kaáa̱n.
23445  MAT 8:31  Dá ni̱ seí ndaꞌí espíritu kini ñoó noo̱ ná: ve̱i ní taó ní nduꞌu̱, dá kía̱n konó ní ná ndu̱ꞌu nduꞌu̱ ini kochí ñóꞌo káa.
23446  MAT 8:32  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌán: Kuaꞌán ndo̱, tá dáá. Dá ni̱ ka̱nkuei ña ini ta̱a ñoó. Dá ni̱ saꞌa̱n ni̱ ndu̱ꞌan ini kochí kuaꞌa̱ ñoó. Ta kúú ni̱ taxí táꞌan ndi ndiꞌi rí kuaꞌa̱n ri̱ yuꞌú daꞌo̱, dá ni̱ da̱kuéi rí mií rí ini ta̱ñoꞌo̱ ñoó. Ñoó ni̱ ka̱ndaa ri̱, dá ni̱ xiꞌi̱ ri̱.
23450  MAT 9:2  Dá ni̱ ka̱sáa̱ dao ta̱a, ta yíꞌi ra iin xi̱to noo̱ kánóo iin ta̱a ni̱ na̱tií saꞌa̱. Tá ni̱ xini Jesús ña̱ kándéé nda̱ꞌo ini ñaá rá, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín ta̱a ni̱ na̱tií saꞌa̱ ñoó: Koo ta̱ndeé inóo̱n, de̱ꞌe lóꞌo̱, dá chi̱ sa̱ ni̱ ndoo va kua̱chón kaá na̱.
23451  MAT 9:3  Dá ni̱ ka̱sáꞌá nákani kuáchi̱ ini ta̱a dánaꞌa̱ ley ndíta ra: Ta̱a káa kúú ra̱ yáꞌa káꞌa̱n ndava̱ꞌa xíꞌín Ndios.
23452  MAT 9:4  Tído ni̱ ka̱ndaa̱ va ini Jesús ña̱ dión nákani ini ra̱. Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: ¿Ndiva̱ꞌa nákani kuáchi̱ ini ndo̱?
23453  MAT 9:5  ¿Ndí ki̱án ko̱ úꞌu̱ cháá ka̱ kaꞌi̱n xíꞌín ta̱a yóꞌo, káꞌán ndó? Sa̱ ni̱ ndoo va kua̱chón, o kaꞌi̱n xíꞌín rá, Ndakuii̱n ndichi, ta kuaꞌa̱n nóꞌo̱n.
23454  MAT 9:6  Tído viti dá ná koꞌi̱n dánaꞌi̱ noo̱ ndo̱ ña̱ kómí ndisa na̱ ni̱ nduu ta̱a ña̱yuu yóꞌo choon ña̱ dándóo na kua̱chi kée ña̱yuu ndéi ñayuú yóꞌo. Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín ta̱ ni̱ na̱tií saꞌa̱ ñoó: Ndakuii̱n ndichi, ta nakiꞌin xi̱to̱n kaneꞌe kuaꞌa̱n nóꞌo̱n.
23457  MAT 9:9  Dá ni̱ keta Jesús veꞌe ñoó kuaꞌa̱n na̱. Kúú ni̱ xini na̱ ió iin ta̱a naní Mateo, ta ió ra̱ kíꞌin ya̱ꞌi ra saꞌa̱ ñóꞌo̱. Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: Nakíi̱, ná koꞌo̱ kanooón xíꞌín yuꞌu̱. Dá ni̱ nda̱kuíi̱n ra̱, dá ni̱ kee ra kuaꞌa̱n ra̱ kanoo ra xíꞌín ná.
23459  MAT 9:11  Dá tá ni̱ xini ta̱ fariseo ña̱ ió Jesús sásáꞌan na xíꞌín ña̱yuu ñoó, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín ta̱a xíonoo xíꞌín ná ñóó: ¿Ndiva̱ꞌa sásáꞌan maestro ndo̱ xíꞌín ta̱a kíꞌin ya̱ꞌi saꞌa̱ ñóꞌo̱, xíꞌín dao ka̱ ña̱yuu kómí kua̱chi?
23460  MAT 9:12  Tá ni̱ sei̱do̱ꞌo Jesús ña̱ ni̱ kaꞌa̱n ra̱ dión, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: Na̱ ió va̱ꞌa ko̱ xínñóꞌó taꞌon na iin ta̱a kétátá ñaá. Sa̱va̱ꞌa na̱ kúꞌu̱ va kúú na̱ xínñóꞌó ñaá.
23461  MAT 9:13  Ta kuaꞌán ndo̱ dákuáꞌa ndó ndi kóni̱ kaa ña̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios noo̱ tuti ii̱ ná, chi̱ diꞌa kaáa̱n: Kóni̱ yuꞌu̱ ña̱ kuꞌu̱ ini ndo̱ saꞌa̱ dao ka̱ ña̱yuu, ta o̱ du̱ú ña̱ doko̱ ndo̱ ña̱ꞌa noo̱í, kaáa̱n. Chi̱ yuꞌu̱, ko̱ véi taꞌon yuꞌu̱ kanai na̱ káꞌán ña̱ kúú ña̱yuu ndaa̱. Ve̱i yuꞌu̱ kanai na̱ nákoni ña̱ kómí ná kua̱chi, dá ná nandikó iní na̱ saꞌa̱ kua̱chi kée na kaá Jesús.
23462  MAT 9:14  Dá ni̱ ka̱sáa̱ ta̱ xíonoo xíꞌín Juan, na̱ dákodo̱ ndúta̱, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín Jesús: Néꞌe ii̱ vá nduꞌu̱, ta néꞌe ii̱ taꞌani ta̱ fariseo. Ta, ¿ndiva̱ꞌa ko̱ néꞌe ii̱ taꞌon ta̱ xíonoo xíꞌín mií ní?
23463  MAT 9:15  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: ¿Á káꞌán ndó ña̱ kánian kandei ndaꞌí ña̱yuu ni̱ na̱taka noo̱ ió vikó tándaꞌa̱ nani ió i̱í vá tono̱ xíꞌín ná? Tído nda̱ ná kasandaá kuu̱ nakiꞌin ra tono̱ kandaka ra koꞌo̱n ra̱, nda̱ daá ví, dá kía̱n kánian kaneꞌe ii̱ ná kaá na̱.
23464  MAT 9:16  Dá ni̱ kaa taꞌani Jesús xíꞌín rá: Ta ko̱ íin taꞌon nákoto no̱ó ni̱ ndata̱ iin doꞌo̱no̱ yátá xíꞌín iin táꞌí daꞌón sa̱á. Dá chi̱ tá ná nakata na doꞌo̱no̱ ñoó, ta kúú natiꞌin va daꞌón sa̱á ñóó, ta kúú víꞌí ka̱ ví ndata̱ doꞌo̱no̱ yátá ñóó.
23465  MAT 9:17  Ta ko̱ íin taꞌon taán vino sa̱á ini ñíi̱ yátá, dá chi̱ tá ná kee na dión, dá kía̱n dákaꞌándí va vino sa̱á ñoó ñií yátá ñóó, ta ndata̱ vá ñíi̱ ñoó, ta kuita̱ ndiꞌi va vino ñoó. Sa̱ꞌá ño̱ó va̱ꞌa cháá ka̱a̱n ná taán yo̱ vino sa̱á ini ñií sa̱á, dá kía̱n ni iin tóꞌán ná o̱ túú.
23466  MAT 9:18  Ta nani ió na̱ dánaꞌa̱ na̱ to̱ꞌon yóꞌo, dá ni̱ ka̱sáa̱ iin ta̱a néꞌe choon. Dá ni̱ sa̱ kuíi̱n xi̱tí rá noo̱ Jesús, dá kaá ra̱: Sa̱ ni̱ xiꞌi̱ va de̱ꞌe diꞌíi̱, tído nakíi̱ ní, ná koꞌo̱, ta chinóo ní ndáꞌa̱ ní sata̱ xí, ta kúú nataki va xi kaá ra̱.
23469  MAT 9:21  dá chi̱ diꞌa ni̱ na̱kani inia̱n: Sa̱va̱ꞌa rá dáꞌo̱n oon na ná kako̱ꞌin, ta kúú ná nduva̱ꞌi.
23470  MAT 9:22  Dá ni̱ na̱ndió ko̱o Jesús, dá ni̱ sa̱ nde̱ꞌé ñaá ná, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌán: Koo ta̱ndeé inóo̱n, de̱ꞌe diꞌí lóꞌo̱, chi̱ ni̱ ndu̱va̱ꞌón sa̱ꞌá ña̱ kándéé inóo̱n yuꞌu̱ kaá na̱. Ta kúú mií hora daá vá ni̱ ndu̱va̱ꞌán.
23472  MAT 9:24  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín ná: Kankuei tóo ndó sata̱ véꞌe, chi̱ ko̱ ní xiꞌi̱ taꞌon tadiꞌí lóꞌo̱ ñoó, kídi̱ va xi kaá na̱. Ta kúú ni̱ saki̱ ndaa va ñaá ña̱yuu ñoó sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kaꞌa̱n na̱ dión.
23475  MAT 9:27  Dá ni̱ keta Jesús veꞌe ñoó kuaꞌa̱n na̱. Kúú ni̱ ka̱sáꞌá tákuei ñaá uu̱ ta̱a ko̱ túu noo̱ kuaꞌa̱n ra̱, ta kaá ra̱ káyuꞌú ñaá rá: ¡De̱ꞌe na̱ veꞌe rey David, kuꞌu̱ ini ní sa̱ꞌá nduꞌu̱!
23476  MAT 9:28  Dá tá ni̱ saa̱ Jesús veꞌe no̱ó kuaꞌa̱n na̱ ñoó, dá ni̱ na̱tuu yati ndi nduú ta̱ ko̱ túu noo̱ ñoó. Dá ni̱ nda̱to̱ꞌón ñaá Jesús: ¿Á kándísa ndó ña̱ ió choon noo̱ ndáꞌí nduva̱ꞌi ndo̱? Dá ni̱ kaa ra̱: Jaa̱n, kándísa ndu ña̱ dión kíán, tatá.
23477  MAT 9:29  Dá ni̱ ka̱ko̱ꞌon ndáꞌa̱ ná noo̱ rá, ta kaá na̱ xíꞌín rá: Sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní ndo̱ yuꞌu̱, sa̱ꞌá ño̱ó ná natu̱u noo̱ ndo̱.
23478  MAT 9:30  Ta kúú ni̱ na̱tu̱u va noo̱ rá. Dá ni̱ saꞌanda na̱ choon noo̱ rá, ta kaá na̱: sa̱ nákani ndó xíꞌín ni iin tóꞌón ña̱yuu ndi ni̱ kuu ni̱ ndu̱va̱ꞌa noo̱ ndo̱.
23481  MAT 9:33  Dá ni̱ taó Jesús espíritu kini nákaa̱ ini ta̱a ñoó, ta kúú ni̱ na̱kaꞌa̱n va ra. Ta kúú ni̱ naá vá iní ña̱yuu ndéi ñoó, ta kaá na̱: Ni kuu̱ ni hora ko̱ xi̱ní yo̱ ña̱ kúu dión ñoo Israel, ña̱ ni̱ xini yo̱ viti.
23482  MAT 9:34  Dá kaá dao ta̱ fariseo ndíta ñoó: Mií vá satoꞌo espíritu kini kía̱n xíꞌo choon noo̱ ta̱a káa, sa̱ꞌá ño̱ó kándéé rá taó ra̱ espíritu kini.
23485  MAT 9:37  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín ta̱a xíonoo xíꞌín ná: Miía̱n ndaa̱ ná kaꞌi̱n xíꞌín ndó ña̱ ña̱yuu yóꞌo kúú táto̱ꞌon iin ñoꞌó xíti káꞌano noo̱ sa̱ ió nduu dákée, tído cháá vá kúú na̱ kéchóon.
23491  MAT 10:5  Ta ndin uxi̱ uu̱ ta̱a yóꞌo ni̱ ta̱ndaꞌá Jesús kuaꞌa̱n ra̱ kanoo ra dánaꞌa̱ ra̱ no̱ó ña̱yuu, ta diꞌa ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: dáꞌa ni koꞌo̱n ndo̱ noo̱ ndéi na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, ta ni o̱ sa̱ kóo ini ndo̱ ku̱ꞌu ndó ni iin ñoo, ña̱ kúú kuendá Samaria.
23493  MAT 10:7  Tá kuaꞌa̱n ndo̱ dánaꞌa̱ ndo̱ no̱ó ña̱yuu, diꞌa kaa ndo̱: Sa̱ ni̱ ku̱yati va kuu̱ ña̱ ndu̱ꞌu ña̱yuu ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios dándáki ñaá ná.
23495  MAT 10:9  sa̱ taán ndo̱ di̱ꞌón oro ni di̱ꞌón plata ni di̱ꞌón kuaán ini vati̱ ndo̱, dá kiꞌin ndó koꞌo̱n ndo̱.
23497  MAT 10:11  Ta ndi ndáa mií vá ñoo náꞌano o ñoo kuálí ni̱ saa̱ ndo̱, ta taó tóꞌon ndó ndeí ndéi ña̱yuu ió ña̱ñóꞌó, ta sa̱va̱ꞌa ñoó ní kandei ndó nda̱ ná kasandaá kuu̱ kankuei ndó koꞌo̱n ndo̱ iin ka̱ ñoo.
23498  MAT 10:12  Tá ni̱ ku̱ꞌu ndó veꞌe ñoó, dá kaa ndo̱ xíꞌín ná, Va̱ꞌa kandei ní.
23502  MAT 10:16  Ta viti, tándaꞌá yuꞌu̱ ndo̱ꞌó koꞌo̱n ndo̱, ta kúú ndó táto̱ꞌon léko kuaꞌa̱n kanoo tein ndigüe̱ꞌí lobo. Sa̱ꞌá ño̱ó kaon koo ndó táto̱ꞌon kée koo̱. Ta ndaꞌí koo ini ndo̱ táto̱ꞌon kée paloma.
23507  MAT 10:21  Ta iin ñani naki̱ꞌo ra ñani mií rá no̱ó ta̱ néꞌe choon, dá kaꞌání ñáá rá. Ta dión taꞌani kee na̱ kúú tatá xíꞌín de̱ꞌe ra. Ta dao de̱ꞌe ndakuei na̱á xíꞌín tatá xi̱, ta kaꞌání ñaá rá.
23510  MAT 10:24  Ta ni iin ta̱ dákuáꞌa ko̱ ndáya̱ꞌi cháá ka̱ no̱ó ta̱ dánaꞌa̱ noo̱ rá, ta ni ta̱ kéchóon, ko̱ ndáya̱ꞌi cháá ka̱ noo̱ satoꞌo ra̱.
23512  MAT 10:26  Sa̱ꞌá ño̱ó ná dáꞌa ni yu̱ꞌú ndo̱ kee ña̱yuu kée dión, dá chi̱ ndidaá vá ña̱ꞌa ió de̱ꞌé, daí ña̱ natu̱uan. Ta ndidaá vá ña̱ꞌa kéde̱ꞌé ña̱yuu, daí ña̱ natu̱uan.
23515  MAT 10:29  ¿Á ko̱ díkó taꞌon ña̱yuu uu̱ laa kuálí saꞌa̱ iin di̱ꞌón ka̱a? Ta va̱ꞌará nóo ya̱ꞌi rí, tído ko̱ kuéi ndava̱ꞌa taꞌon rí nda̱ no̱ñóꞌo̱ tá ko̱ kíán táto̱ꞌon kóni̱ mií tatá yo̱ Ndios.
23518  MAT 10:32  Ta ndi ndáa mií ña̱yuu káꞌa̱n ña̱ kúú ná kuendá yuꞌu̱ noo̱ dao ka̱ ña̱yuu, dión taꞌani kaꞌa̱n yuꞌu̱ ña̱ kúú ná kuendái̱ noo̱ tatái̱ Ndios, na̱ ió induú.
23520  MAT 10:34  dáꞌa ni kaꞌán ndoꞌó ña̱ ve̱i yuꞌu̱ nachindei va̱ꞌi ña̱yuu. Diꞌa ni̱ ka̱sáa̱i̱ xíꞌín espada, dá ná kaꞌanda táꞌan ña̱yuu saꞌa̱ yúꞌu̱.
23526  MAT 10:40  Ta ndi ndáa ña̱yuu nátiin va̱ꞌa ndoꞌó, nda̱ yuꞌu̱ nátiin va̱ꞌa na. Ta na̱ nátiin va̱ꞌa yuꞌu̱, nda̱ na̱ ni̱ ta̱ndaꞌá yuꞌu̱ ve̱ii nátiin va̱ꞌa na.
23531  MAT 11:3  Tá ni̱ saa̱ ra̱, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín ná: ¿Á mií ní kúú na̱ ni̱ kaa Ndios tandaꞌá ná kasaa̱ dáka̱ki ñaá, o á kandati ndu kasaa̱ iin ka̱ na̱?
23532  MAT 11:4  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: Kuaꞌán ndo̱, ta kasto̱ꞌon ndó xíꞌín Juan saꞌa̱ ndidaá ña̱ꞌa ndéꞌé ndó, xíꞌín saꞌa̱ ndidaá ña̱ seídóꞌo ndó.
23534  MAT 11:6  Ndikáꞌán ndi kúu ví ña̱yuu ko̱ nákani kuáchi̱ ini xiní na̱ yuꞌu̱ kaá Jesús xíꞌín ta̱a ñoó.
23535  MAT 11:7  Tá ni̱ ndiꞌi ni̱ na̱ndió kuéi ta̱a ñoó kuaꞌa̱n ra̱, dá ni̱ ka̱sáꞌá Jesús káꞌa̱n na̱ xíꞌín ña̱yuu ñoó saꞌa̱ Juan, ta kaá na̱: ¿Ndá yoo ni̱ saꞌa̱n ndo̱ꞌó ni̱ sa̱ nde̱ꞌé ndó noo̱ kúú ñóꞌo̱ ichí ñoó? ¿Á iin ta̱a ko̱ íin toon, táꞌa̱n ra̱ xíkó táto̱ꞌon xíkó iin ndoo̱ kée tachi̱ ni̱ saꞌa̱n ndo̱ ni̱ sa̱ nde̱ꞌé ndó?
23536  MAT 11:8  Ko̱ó, sa̱ꞌá ño̱ó, ¿ndá yoo ni̱ saꞌa̱n ndo̱ ni̱ sa̱ nde̱ꞌé ndó, tá dáá? ¿Á iin ta̱a ndíxi dáꞌo̱n táyíí ndáa? Ko̱ó, chi̱ náꞌá vá mií ndó ña̱ ña̱yuu ndíxi dáꞌo̱n táyíí ndáa, no̱ón kúú na̱ ndéi veꞌe rey.
23537  MAT 11:9  Sa̱ꞌá ño̱ó, ¿ndá yoo ni̱ saꞌa̱n ndo̱ ni̱ sa̱ nde̱ꞌé ndó, tá dáá? ¿Á iin profeta? Jaa̱n, miía̱n ndaa̱ kuiti kaá yuꞌu̱ ña̱ ñaá kúú ná, ta ndáya̱ꞌi cháá ka̱ na̱ o̱ du̱ú iin profeta.
23540  MAT 11:12  Nda̱ kuu̱ ni̱ sa̱ xi̱onoo Juan, na̱ dákodo̱ ndúta̱ ña̱yuu, ta nda̱ kuu̱ víti de̱én nda̱ꞌo kéndava̱ꞌa ña̱yuu xíꞌín na̱ dánaꞌa̱ no̱ó ña̱yuu ndi kee na ndu̱ꞌu na ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios, ta sadí ña̱yuu kíni no̱ó ña̱yuu ndúkú ndu̱ꞌu ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios.
23544  MAT 11:16  ¿Ndí ki̱án tiin yuꞌu̱, dá kaꞌi̱n xíꞌín ndó táto̱ꞌon kée ña̱yuu ndéi tiempo viti? Chi̱ kée na táto̱ꞌon kée takuáchí tá ndéi xi sádikí xi̱ noo̱ yáꞌi, ta káyuꞌú táꞌan xi:
23545  MAT 11:17  Ni̱ tuu ndu̱ flauta, tído ko̱ ní sársáꞌá taꞌon ndoꞌó. Ta ni̱ xita ndu yaa ndaꞌí kuaꞌa̱n, tído ko̱ ní ndeiꞌi̱ taꞌon ndoꞌó.
23549  MAT 11:21  ¡Ndaꞌí kúú ví ndoꞌó, na̱ ndéi ñoo Corazín! Ta, ¡ndaꞌí kúú ví ndoꞌó, na̱ ndéi ñoo Betsaida! Chi̱ tá ní kée yuꞌu̱ ña̱ náꞌano no̱ó ña̱yuu ndéi ñoo Tiro xíꞌín ñoo Sidón táto̱ꞌon ni̱ kee yuꞌu̱ ña̱ náꞌano noo̱ mií ndó, ta kúú nda̱ sa̱ oon va ni̱ na̱ndixi ndaꞌí na̱, ta ni̱ na̱ndei ndaꞌí na̱ no̱ó yaa̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ na̱ndikó iní na̱ sa̱ꞌá kua̱chi ni̱ kee na, ní kúu.
23553  MAT 11:25  Mií hora daá ni̱ kaꞌa̱n Jesús xíꞌín Ndios: Kékáꞌano yuꞌu̱ mií ní, tatá Ndios, mií ní kúú satoꞌo induú xíꞌín no̱ñóꞌo̱ yóꞌo, chi̱ ni̱ chi̱káa̱ de̱ꞌé ní ña̱ yóꞌo no̱ó na̱ ndi̱chí, xíꞌín na̱ kátóni̱ ini. Ta ni̱ naꞌa̱ nía̱n no̱ó na̱ ko̱ kátóni̱ va̱ꞌa ini.
23555  MAT 11:27  Ta ndidaá ña̱ꞌa ni̱ na̱ki̱ꞌo tatá Ndios noo̱ yúꞌu̱. Ta ni iin tóꞌón ña̱yuu ko̱ náꞌá ndá yoo kúú yuꞌu̱, na̱ kúú de̱ꞌe Ndios, chi̱ iin tóꞌón miíó tatá Ndios kúú na̱ náꞌá ndá yoo kúúí. Ta ni iin tóꞌón ña̱yuu ko̱ náꞌá ndá yoo kúú tatá Ndios, chi̱ iin tóꞌón dini̱ yuꞌu̱, na̱ kúú de̱ꞌe na, kúú na̱ náꞌá ñaá, xíꞌín ndi ndáa mií vá ña̱yuu káꞌán yuꞌu̱, na̱ kúú de̱ꞌe Ndios, naꞌi̱n ná noo̱.
23558  MAT 11:30  dá chi̱ ko̱ kuáchi taꞌon kandio ndó yukú yuꞌu̱, ta o̱ dákuío ve̱e taꞌoin ndo̱ꞌó kaá Jesús.
23560  MAT 12:2  Dá ni̱ xini dao ta̱ fariseo ña̱ kée ra dión, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín Jesús: Yáꞌa ta̱ xíonoo xíꞌín ní kée ra ña̱ ko̱ kánian kee ra kuu̱ nániꞌi̱ ndée̱ yo̱.
23561  MAT 12:3  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: ¿Á ko̱ óon taꞌon kaꞌi ndó ña̱ ni̱ kee David tá sa̱ naꞌá xíꞌín ta̱a sa̱ xi̱onoo xíꞌín ná tá ndaꞌí ni̱ kuiko na?
23563  MAT 12:5  O, ¿á ko̱ óon taꞌon kaꞌi ndó noo̱ ley ña̱ ni̱ ya̱ꞌa ta̱ duti̱ ni̱ ke̱chóon ra ini veꞌe ño̱ꞌo káꞌano yó kuu̱ nániꞌi̱ ndée̱ yo̱? Tído ko̱ ta̱ꞌón kua̱chi kíán ña̱ kée ra dión.
23565  MAT 12:7  Diꞌa kaá to̱ꞌon Ndios: Kóni̱i̱ ña̱ kuꞌu̱ ini ndo̱ saꞌa̱ dao ka̱ ña̱yuu, ta o̱ du̱ú ña̱ doko̱ ndo̱ ña̱ꞌa noo̱í. Tá ni̱ ka̱ndaa̱ ini ndo̱ to̱ꞌon yóꞌo, dá kía̱n o̱ dátai̱ kua̱chi taꞌon ndó na̱ ko̱ ña̱ꞌa kée.
23566  MAT 12:8  Chi̱ ió choon noo̱ ndáꞌa̱ na̱ ni̱ nduu ta̱a ñayuú yóꞌo ña̱ dándáki na tein kuu̱ nániꞌi̱ ndée̱ yo̱ kaá na̱.
23568  MAT 12:10  Ta ñoó nákaa̱ iin ta̱a ni̱ na̱tií iin xoo ndáꞌa̱. Ta kóni̱ ta̱ fariseo niꞌi̱ rá ndi koo dátai̱ kua̱chi ra Jesús no̱ó ta̱ néꞌe choon, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ nda̱to̱ꞌón ñaá rá: ¿Á kuu nduva̱ꞌa yó ña̱yuu kuu̱ nániꞌi̱ ndée̱ yo̱, kaá ley?
23569  MAT 12:11  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: Ta, ¿ndi ndáa ndoꞌó, tá ná kankao iin léko ndo̱ ini iin yái̱ tein kuu̱ nániꞌi̱ ndée̱ yo̱, á o̱ kóꞌo̱n taꞌon ndó taó ndo̱ rí?
23571  MAT 12:13  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín ta̱ kúꞌu̱ ndáꞌa̱ ñoó: dákaa̱ ndáꞌo̱n. Dá ni̱ na̱dákaa̱ ra̱ ndáꞌa̱ rá, kúú ni̱ ndu̱va̱ꞌa vaan táto̱ꞌon ki̱ꞌo ió va̱ꞌa iin ka̱a̱n.
23581  MAT 12:23  Ta kúú ni̱ naá vá ini ña̱yuu kuáꞌa̱ ñoó ni̱ xini na̱ ña̱ ni̱ kee Jesús, ta kaá na̱: Ndá ndi kuu de̱ꞌe na̱ veꞌe rey David, na̱ kaá na̱ tandaꞌá Ndios kasaa̱, kúú ta̱a káa kaá na̱.
23582  MAT 12:24  Tá ni̱ seídóꞌo ta̱ fariseo ña̱ dión ndátóꞌón ña̱yuu ñoó, dá ni̱ kaa ra̱: Kándéé ta̱a káa taó rá espíritu kini, chi̱ Beelzebú, táꞌa̱n ña̱ kúú satoꞌa̱n, xíꞌo choon noo̱ rá kaá ra̱.
23583  MAT 12:25  Kúú ni̱ ka̱ndaa̱ va ini Jesús ña̱ dión nákani ini ra̱, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: Kanaꞌá ndó ña̱ tá na̱á táꞌan iin rey xíꞌín ña̱yuu dándáki ra, dá kía̱n naá vá choon néꞌe ra. Ta dión taꞌani ndoꞌo iin ñoo o iin veꞌe tá saꞌándá dao táꞌan ña̱yuu ndéi inia̱n, chi̱ naá váán.
23584  MAT 12:26  Tá ná taó ña̱ uꞌu̱ kúú no̱ó ña̱ kini kéchóon noo̱án, dá kía̱n taꞌa̱nda̱ táꞌan vaan. Ta, ¿ndi koo kaka choon néꞌan?
23585  MAT 12:27  Sa̱ꞌá ño̱ó tá taó yuꞌu̱ espíritu kini xíꞌín choon ni̱ xi̱ꞌo Beelzebú noo̱í, dá kía̱n, ¿ndá yoo ni̱ xi̱ꞌo choon noo̱ ndáꞌa̱ dao ka̱ na̱ ñoo mií ndó ña̱ taó ná espíritu kini, tá dáá? Mií vá na̱ yóꞌo kúú na̱ náꞌa̱ ña̱ o̱ du̱ú ña̱ ndaa̱ káꞌa̱n ndo̱.
23587  MAT 12:29  Chi̱, ¿ndi kee ví iin ta̱a ku̱ꞌu ra veꞌe iin ta̱a to̱ndó kiꞌin kuíꞌíná rá ña̱ ñóꞌo veꞌe ra tá ná o̱ koꞌóní ñaá rá dinñóꞌó ka̱? Dión kanian kee ra, dá kandeé rá taó ndíꞌi ra ña̱ꞌa ñóꞌo veꞌe ra.
23588  MAT 12:30  Ta na̱ ko̱ ndíta xoo yuꞌu̱, no̱ón kúú na̱ xiní uꞌu̱ ñaá, ta na̱ ko̱ chíndeé yuꞌu̱ noo̱ chóon kéei, no̱ón kúú na̱ dátu̱ú choon kéei.
23591  MAT 12:33  chi̱ iin yíto̱ va̱ꞌa, kui̱ꞌi va̱ꞌa va xíꞌo rá. Ta iin yíto̱ ko̱ váꞌa, nda̱ kui̱ꞌi xíꞌo va rá ko̱ váꞌa. Ta xíꞌín kui̱ꞌi xíꞌo va rá kándaa̱ inio̱ ndá yíto̱ kúú rá.
23592  MAT 12:34  ¡Ndoꞌó kúú kuendá de̱ꞌe koo̱! ¿Ndi kee ví ndó kaꞌa̱n ndo̱ iin to̱ꞌon va̱ꞌa tá ña̱yuu kíni va kúú ndó? Dá chi̱ to̱ꞌon ni̱ chití ñóꞌo ini nío̱ iin ña̱yuu kía̱n kánkuei yúꞌu̱ ná, dá káꞌa̱n na̱.
23596  MAT 12:38  Dá ni̱ ka̱sáa̱ dao ta̱ dánaꞌa̱ ley xíꞌín dao ta̱ fariseo, dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín Jesús: Maestro, kóni̱ ndu̱ ña̱ kee ní iin ña̱ ndato noo̱ ndúꞌu̱.
23597  MAT 12:39  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: Ña̱yuu kíni nda̱ꞌo kúú ndoꞌó, na̱ ndéi tiempo viti, ta xiní xíxi va ndó Ndios, chi̱ xíka̱ ndo̱ ña̱ kee yuꞌu̱ iin ña̱ ndato, dá kandía ndó. Tído ni iin tóꞌón ña̱ ndato o̱ kéei noo̱ ndo̱, sa̱va̱ꞌa ña̱ ndato ni̱ kee Ndios xíꞌín profeta Jonás kía̱n koni ndo̱.
23601  MAT 12:43  kéta iin espíritu kini iin ta̱a, dá kía̱n kuaꞌa̱n iin xíán no̱ó i̱chí ndúkúán noo̱ naniꞌi̱ ndée̱án. Tído ko̱ nániꞌán noo̱ naniꞌi̱ ndée̱án.
23602  MAT 12:44  Dá kásáꞌán nákani inia̱n: Nandió ko̱o tukui noꞌi̱ veꞌe no̱ó ni̱ ketai ve̱ii, kaáa̱n. Tá ni̱ na̱sáa̱a̱n ni̱ ndu̱ꞌan ini ta̱a no̱ó ni̱ sa̱ ioa̱n, ko̱ íin taꞌon nákaa̱ ñoó, ta ndato ni̱ na̱tuꞌán, ta ñóchí vii káaan.
23603  MAT 12:45  Dá kuaꞌa̱n kuakaan usa̱ ka̱ espíritu kini cháá ka̱ o̱ du̱ú miíán. Dá násaa̱a̱n ndu̱ꞌan kañoꞌan ini ta̱a ñoó. Ta kúú kaꞌí ka̱ ví kásáꞌá ndóꞌo nío̱ rá o̱ du̱ú táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ sa̱ ndoꞌo nío̱ rá ni̱ sa̱ kee espíritu kini mií no̱ó ñoó. Dión taꞌani ndóꞌo ña̱yuu ndéi tiempo viti kaá Jesús.
23605  MAT 12:47  Dá ni̱ ka̱sto̱ꞌon iin ta̱a íin ñoó xíꞌín Jesús: Naná ní xíꞌín ñani ní, ta ndíta na sata̱ véꞌe, ta kóni̱ na̱ kaꞌa̱n na̱ xíꞌín ní.
23606  MAT 12:48  Dá ni̱ kaa Jesús: kasto̱ꞌon ndaa̱i̱ xíꞌín ndó ndá yoo kúú nanái̱, ndá yoo kúú ñanii̱ kaá na̱.
23607  MAT 12:49  Ta kúú ni̱ da̱náꞌa̱ ndáꞌa̱ ná ndidaá ta̱a xíonoo xíꞌín ná, dá ni̱ kaa na̱: Ta̱ yóꞌo va kúú nanái̱, kúú ñanii̱.
23608  MAT 12:50  Chi̱ ndidaá na̱ kée ña̱ kóni̱ tatái̱ Ndios, na̱ ió induú, no̱ón kúú ñanii̱, kúú ki̱ꞌoi, kúú nanái̱ kaá na̱.
23611  MAT 13:3  Dá ni̱ ka̱sáꞌá Jesús dákíꞌin táꞌan na dao ña̱ꞌa xíꞌín to̱ꞌon dánaꞌa̱ na̱, ta kaá na̱: Iin ta̱a xíti ni̱ kee ra kuaꞌa̱n ra̱ kuti ra tata no̱ñóꞌo̱ rá.
23617  MAT 13:9  Ndi ndáa ndoꞌó ió do̱ꞌo, ta kueídóꞌo ndó kaá Jesús.
23618  MAT 13:10  Dá ni̱ ka̱sáa̱ ta̱ xíonoo xíꞌín ná noo̱ ió na̱, dá ni̱ nda̱to̱ꞌón ñaá rá: ¿Ndiva̱ꞌa dákíꞌin táꞌan ní dao ña̱ꞌa xíꞌín to̱ꞌon dánaꞌa̱ ní?
23619  MAT 13:11  Dá ni̱ kaa Jesús xíꞌín rá: chi̱ noo̱ ndo̱ꞌó va ni̱ xi̱ꞌo Ndios ña̱ kandaa̱ ini ndo̱ ña̱ náꞌá mií ná sa̱ꞌá ndi kee na dándáki na. Tído ko̱ xíꞌo Ndios noo̱ dao ka̱ ña̱yuu ña̱ kandaa̱ ini na̱ sa̱ꞌá ña̱ yóꞌo.
23624  MAT 13:16  Tído ndikáꞌán ví noo̱ ndo̱ꞌó, chi̱ túu noo̱ ndo̱ ndéꞌé ndó, ta ndikáꞌán ví do̱ꞌo ndó, chi̱ seídóꞌo ndó.
23625  MAT 13:17  Chi̱ miía̱n ndaa̱ káꞌi̱n xíꞌín ndó ña̱ kua̱ꞌá nda̱ꞌo profeta xíꞌín ña̱yuu ndaa̱ ni̱ sa̱ ndei sa̱ naꞌá ni̱ kaꞌán ná koni na̱ ña̱ xiní ndo̱ viti, tído ko̱ ní xiní taꞌon naa̱n. Ta ni̱ kaꞌán taꞌani na kueídóꞌo na to̱ꞌon seídóꞌo ndó viti, tído ko̱ ní seídóꞌo taꞌon naa̱n kaá na̱.
23626  MAT 13:18  Kueídóꞌo va̱ꞌa ndó, chi̱ koꞌi̱n kasto̱ꞌin xíꞌín ndó ndi dándáki to̱ꞌon ni̱ da̱kíꞌin táꞌin ni̱ da̱náꞌi̱ noo̱ ndo̱ sa̱ꞌá ta̱ xíti ñoó.
23631  MAT 13:23  Tído no̱ñóꞌo̱ va̱ꞌa no̱ó ni̱ kue̱i dao ka̱ tata ñoó kúú ña̱yuu seídóꞌo to̱ꞌon Ndios, ta xíꞌo na mií ná ña̱ kándaa̱ ini na̱án. Dao no̱ón kúú táto̱ꞌon tata, ña̱ ni̱ xi̱ꞌo iin ciento noni̱. Ta dao ka̱ na̱ kúú táto̱ꞌon tata, ña̱ ni̱ xi̱ꞌo oni̱ diko noni̱. Ta dao ka̱ na̱ kúú táto̱ꞌon tata, ña̱ ni̱ xi̱ꞌo oko̱ uxi̱ noni̱, chi̱ kée na ña̱ kóni̱ Ndios kaá Jesús.
23632  MAT 13:24  Dá ni̱ da̱kíꞌin táꞌan Jesús iin ka̱ ña̱ꞌa xíꞌín to̱ꞌon ni̱ da̱náꞌa̱ na̱ no̱ó ña̱yuu ñoó, ta kaá na̱: Táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ kee iin ta̱a ni̱ xiti tata va̱ꞌa no̱ñóꞌo̱ rá, ki̱ꞌo dión kée Ndios dándáki na ña̱yuu na̱.
23635  MAT 13:27  Dá ni̱ saꞌa̱n ra̱ ni̱ nda̱to̱ꞌón rá satoꞌo ñóꞌo̱ ñoó: Tatá, ¿á o̱ du̱ú tirió va̱ꞌa ní xíti ní? ¿Ndiva̱ꞌa káa taꞌani tirió kuéi̱ tein tirió ní, tá dáá?
23636  MAT 13:28  Dá ni̱ kaa satoꞌo ñoó xíꞌín rá: Iin ta̱a xiní uꞌu̱ va ñaá ni̱ kexíxi ni̱ chiꞌan. Dá ni̱ kaa ta̱ kéchóon ñoó: ¿Á ko̱ kóni̱ ní ná koꞌo̱n ndu̱ toꞌon ndua̱n?
23637  MAT 13:29  Dá ni̱ kaa ra̱: dáꞌa ni koꞌo̱n ndo̱ toꞌon ndóa̱n, dá chi̱ tá ná toꞌon ndóa̱n, nda̱ tirió va̱ꞌa kana xíꞌán.
23638  MAT 13:30  Konó ndó ná kuaꞌano dáó ñá xíꞌín tirió va̱ꞌa ñoó nda̱ ná kasandaá kuu̱ nakiꞌin va̱ꞌa yó tirió ñoó. Dá tá ná kasandaá kuu̱ taꞌa̱nda̱a̱n, dá kaꞌandai̱ choon no̱ó ra̱ nákiꞌin va̱ꞌa tirió, ta kaai̱ xíꞌín rá: Toꞌon ndó dinñóꞌó tirió kuéi̱, ta kató ndóa̱n táto̱ꞌon kató ndó ndáyo̱ꞌo, dá chiñóꞌo̱ ndo̱án. Tído ña̱ kúú tirió va̱ꞌa ñoó, ná taán va̱ꞌa ndóa̱n ini yáka̱í kaá Jesús.
23639  MAT 13:31  Dá ni̱ da̱kíꞌin táꞌan Jesús iin ka̱ ña̱ꞌa xíꞌín to̱ꞌon ni̱ da̱náꞌa̱ na̱, ta kaá na̱: Táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndóꞌo iin tata naní mostaza, ña̱ ni̱ xiti iin ta̱a no̱ñóꞌo̱ rá, ki̱ꞌo dión kée Ndios dándáki na ña̱yuu na̱.
23640  MAT 13:32  Ta miía̱n ndaa̱ ña̱ yóꞌo kúú tata pálí cháá ka̱ noo̱ dao ka̱ tata chíꞌi yó no̱ñóꞌo̱ yo̱. Tído tá ni̱ xita̱a̱n, ta kúú sáꞌano dikó ka̱ vía̱n o̱ du̱ú dao ka̱ yuku̱, ta ndúuan iin yíto̱, sa̱ꞌá ño̱ó kásaa̱ laa, ta káva̱ꞌa rí táka̱ ri̱ tein ndáꞌa̱ rá kaá Jesús.
23641  MAT 13:33  Dá ni̱ da̱kíꞌin táꞌan tuku na iin ka̱ ña̱ꞌa xíꞌín to̱ꞌon ni̱ da̱náꞌa̱ na̱ no̱ó ña̱yuu ñoó, ta kaá na̱: Ki̱ꞌo dándáki Ndios ña̱yuu na̱ kíán táto̱ꞌon ki̱ꞌo kée ña̱ dákuita̱ ta̱chí yúsa̱ káva̱ꞌa pan, ña̱ ni̱ tiin iin ñáꞌa̱, ta ni̱ da̱kíꞌin táꞌan ñaá xíꞌín oni̱ yáxi̱ harina, dá nakuita̱ ta̱chía̱n kaá na̱.
23644  MAT 13:36  Tá ni̱ ndiꞌi ni̱ kaꞌa̱n Jesús ndisáꞌán xíꞌín ña̱yuu ñoó, dá ni̱ ku̱ꞌu na ini veꞌe íin ñoó. Dá ni̱ na̱tuu yati ta̱ xíonoo xíꞌín ná ñoó, dá ni̱ kaa ra̱: Nakani ní xíꞌín nduꞌu̱ ndi dándáki ña̱ ni̱ da̱náꞌa̱ ní saꞌa̱ tirió kuéi̱ ñoó.
23645  MAT 13:37  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: Ta̱a ni̱ xiti tirió va̱ꞌa ñoó kúú na̱ ni̱ nduu ta̱a ñayuú yóꞌo.
23652  MAT 13:44  Táto̱ꞌon ki̱ꞌo dándáki Ndios ña̱yuu na̱ kíán táto̱ꞌon iin ki̱di di̱ꞌón nákaa̱ de̱ꞌé no̱ñoꞌó xítí. Chi̱ iin kuu̱, dá ni̱ na̱níꞌi̱ iin ta̱a ki̱di ñoó, dá ni̱ na̱chi̱káa̱ de̱ꞌé tuku raa̱n, ta kádii̱ ini ra̱ kuaꞌa̱n nóꞌo̱ rá. Dá ni̱ saꞌa̱n ra̱ ni̱ di̱kó ndíꞌi ra ña̱ꞌa ió noo̱ rá, dá ni̱ xiin ra ñóꞌo̱ noo̱ nákaa̱ de̱ꞌé ki̱di di̱ꞌón ñoó.
23653  MAT 13:45  Táto̱ꞌon ki̱ꞌo dándáki Ndios ña̱yuu na̱ kíán táto̱ꞌon ña̱ ni̱ niꞌi̱ iin ta̱a ni̱ nakaꞌán ndaꞌi̱ xíꞌín yuu̱ dío̱n.
23655  MAT 13:47  Táto̱ꞌon ki̱ꞌo dándáki Ndios ña̱yuu na̱ kíán táto̱ꞌon iin ñóno̱, ña̱ kía̱n chírnee ra ini ta̱ñoꞌo̱, ta ndi ndáa mií vá ti̱yaká sárnee noo̱án.
23658  MAT 13:50  Ndiꞌi, dá taán ná ña̱yuu kíni ñoó noo̱ kéi̱ ñóꞌo̱ ini xito̱. Ta ñoó kuaki na, ta ñoó kañoꞌo na nakuchi táꞌan no̱ꞌo na kaá na̱.
23659  MAT 13:51  Dá ni̱ nda̱to̱ꞌón Jesús ta̱ xíonoo xíꞌín ná: ¿Á ni̱ ka̱ndaa̱ ini ndo̱ ndidaá ña̱ ni̱ kaꞌi̱n xíꞌín ndó? Dá ni̱ kaa ra̱ xíꞌín ná: Jaa̱n, tatá.
23660  MAT 13:52  Dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín rá: Kanaꞌá ndó ña̱ tá ni̱ ndu̱ꞌu iin ra̱ dánaꞌa̱ ley Moisés ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios, dá ndoꞌo ra táto̱ꞌon ndóꞌo satoꞌo iin veꞌe, dá chi̱ taó rá ña̱ sa̱á xíꞌín ña̱ yatá ñóꞌo ini sato̱ rá.
23662  MAT 13:54  Dá tá ni̱ na̱sáa̱ na̱ ñoo mií ná, dá ni̱ da̱náꞌa̱ na̱ ini veꞌe noo̱ nátaka na̱ ñoo ñoó. Ta ni̱ naá ini na̱ ñoo na̱ ndéꞌé ñaá ná, ta kaá na̱: ¿Ndeí ni̱ niꞌi̱ ta̱a káa ña̱ ndi̱chí náꞌá rá, xíꞌín ña̱ kándéé rá kée ra ña̱ náꞌano xíꞌín ña̱yuu?
23663  MAT 13:55  ¿Á o̱ du̱ú de̱ꞌe ta̱a túxí yíto̱ vá kúú ra̱ káa? ¿Á o̱ du̱ú María va kúú naná ra̱ káa, ta ñani ra̱ kúú Jacobo xíꞌín José, xíꞌín Simón, xíꞌín Judas?