23233	MAT 1:20	Ɨxam ɨdøꞌøn ja wyɨnaty jadeꞌen wyɨnmay ku ja ojts aguma̱a̱ꞌyꞌampy tyukꞌijxyɨ ja Dios yꞌa̱nkɨlɨs jøts ja ojts ñɨɨꞌmxyɨ: ―José, metsxɨ mdeetyꞌamøjɨp ja David, kidits mdsøꞌøgɨ, møøt amajtskɨ yø María. Yikaxøꞌøkwampy mutskuꞌnk tuꞌuk, Dios yꞌEspíritu Santo jadeꞌen myøkꞌa̱jtɨn tyikwɨngaxøꞌøkp.
23240	MAT 2:2	jaꞌats jam ojts tyiknɨdøwɨdɨ, yɨdeꞌen ja wya̱ndøø: ―¿Ma̱ døꞌøn ja tø kyeꞌexy jaꞌ pøn tnɨwɨndsønꞌa̱tp ja ya̱ꞌɨt israelɨt ja̱a̱ꞌy? Tøts øøts ja nꞌejxpa̱a̱jtɨ ja mya̱a̱dsa̱ꞌ ma̱ øø tø ndsøøñ, ɨxya̱ts øøts ja tø nnɨmiñ jøts øøts ja nwɨndsøꞌøgɨwya̱ꞌa̱ñ.
23243	MAT 2:5	Xjats ja tnɨmaadyøø: ―Jam Judeɨt etjotp ma̱ ka̱jp jam txøøwɨ Belén; pø yɨdeꞌenɨmxɨ ja Dios kyugajpxy jekyɨp tjaadyañ:
23246	MAT 2:8	Jøts ja ojts tkexy jøts ja ñøjkxtɨt jam Belén, yɨdeꞌen ja tnɨma̱a̱y: ―Nøjkxtɨ jam, øyɨm yikxonɨm ɨdøꞌøn xyiknɨdøwɨdɨt ja mixyuꞌnk; kuts xpa̱a̱ttɨt, jatyɨts meets ja xnɨga̱jpxt jøts meets ja xukmadoꞌot, jøts øts ja nayɨdeꞌen nꞌatswɨndsøꞌøgɨt.
23251	MAT 2:13	Tøts ɨdøꞌøn ja wijyja̱a̱ꞌy jam wyɨnaty choondɨ, ku ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm ja yꞌa̱nkɨlɨs ña̱nkyꞌejxøø jøts ja José ja aguma̱a̱ꞌyjøtpy ojts tꞌixy, yɨdeꞌen a̱nkɨlɨs ja ñɨma̱a̱jyøø: ―Tsojk pɨdøꞌøk, møøt tsoon yø mutsk møøt yø tya̱a̱k jøts mgaknøjkxtɨt jam Egiptɨt etjotp, ta̱a̱ꞌnɨdɨ jam. Pønɨ wɨneꞌen jam mda̱a̱ꞌnɨdɨ øtsnɨm ja køꞌøm nnɨga̱jpxp, jaꞌagøjxp ku Herodes yø tꞌɨxa̱ꞌa̱wa̱ꞌa̱ñ yø mutsk jøts yø tyikꞌookwa̱ꞌa̱ñ.
23253	MAT 2:15	Jam ja chɨnaadyɨ jeky kunɨm ja Herodes yꞌøꞌjky. Jadeꞌenꞌampy ɨdøꞌøn ja jadeꞌen tyimyja̱jty ti mɨba̱a̱t ja Dios kyajpxy jadiꞌiñɨ yꞌukna̱xt pø patyxɨ wyɨnaty yɨdeꞌen tø tyikwa̱a̱ñ ja kyugajpxy: “Egiptɨt etjotp øts ja nꞌUꞌnk nyiktsøꞌøñ ku øts ja nwa̱a̱dsøøy.”
23258	MAT 2:20	―Pɨdøꞌøk, jøts xmøødɨt yø mixyuꞌnk yø Jesús møøt yø tya̱a̱k, wɨmbejtnɨdɨ nøjkxnɨdɨ jam Israelɨt etjotp, tø ja yꞌooꞌkøjxnɨdɨ pøn jaty yꞌijty tyikꞌookwa̱ndɨp yø mutskuꞌnk.
23263	MAT 3:2	yɨdeꞌen ja jam wya̱ꞌa̱ñ: ―Ja̱wɨdɨ mbøky, yiktɨga̱jtstɨ mdsɨna̱a̱ꞌyɨndɨ, ja wyɨngøñ ja Dios kyutujk midi ja tyanɨtanaapy ja yja̱a̱ꞌy.
23264	MAT 3:3	Yø Juan ɨdøꞌøn jaꞌ midi ja kugajpxy Isaías ñɨga̱jpx ku ja yɨdeꞌen tjaadya̱a̱ñ: Yikmadoop ayuujk jam aba̱k etjotp ku wya̱ꞌa̱ñ møkꞌampy: “Awejxɨdɨ ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm yꞌɨxpøjkɨn; yiktøwdɨ yiktuuda̱ꞌa̱ktɨ mwɨnma̱a̱ꞌñ.”
23268	MAT 3:7	Jøts ku døꞌøn Juan ojts tꞌixy jøts ku ja fariseotøjk mayꞌampy yjanchmendɨ nøbajtpɨ møøt ja saduceotøjktɨ, jøts ja tnɨma̱a̱y: ―¡Mee mɨkuꞌ! ¿Pøn mee tø mnɨɨꞌmxyɨ jøts ku jadeꞌen mgayiktabayøꞌødyɨt ja mbøky, jøts ku yøꞌøyɨ chøkyɨ ku meets ya̱ nøbajtpɨ tø mmiñ?
23270	MAT 3:9	jøts kidi mee køꞌøm mnawya̱ꞌa̱ñɨdɨ namyɨkajxɨbɨm: “Tixɨ kaꞌap ti chøkyɨ kumɨ ja Abraham adøm nꞌa̱pteetyꞌamøjꞌa̱jtyɨndɨp”; jøts kaꞌats yjadeꞌenɨ ti Dios kama̱jyɨp øy ja pøn ttukmɨguꞌukꞌa̱tt ja Abraham pønɨ pøn ja køꞌøm yꞌaꞌejxɨp.
23275	MAT 3:14	Kaꞌap ja Juan ja twa̱ꞌa̱ñ jøts ja tyiknøbatt, yɨdeꞌen ja Jesús yiknɨma̱a̱y: ―¿Jawyeen me xtsøky jøts me nyiknøbatt? Pø metsxɨ døꞌøn ndijy xyiknøbatp.
23276	MAT 3:15	Yɨdeꞌen ja Jesús yꞌadsøøy: ―Wan ɨdøꞌøn tꞌukjaty; jadeꞌen neꞌegɨ ndyimdyøøꞌjɨnt jøts ku jaꞌayɨ nbaduꞌunɨnt sa̱ Dios Teety tyɨyꞌa̱jtɨn wya̱ꞌa̱ñ. Kyupøjk ɨdøꞌøn ja Juan ja jadeꞌen.
23278	MAT 3:17	Wɨnets ja Dios Teety yꞌayuujk yikmadøøy, yɨdeꞌen ja jap tsa̱jpjøtpy wya̱ꞌa̱ñ: ―Ya̱ꞌa̱t øts ɨdøꞌøn nꞌUꞌnkꞌajtpy, yøꞌ øts ɨdøꞌøn ndsøkyꞌajtpy, njantyajotkujkꞌajtpyts øts yøꞌ.
23281	MAT 4:3	Wɨnets mɨkuꞌ ja jam ñɨmeejnɨ jøts ja yikpøktyunwa̱ꞌa̱ñɨ, yɨdeꞌen ja ojts ñɨꞌɨmxyɨ: ―Pønɨ janch ku me mjanchdiosuꞌngɨ, yiktsa̱pkaakyja̱t yø tsa̱a̱.
23282	MAT 4:4	Xjats ja Jesús yꞌadsøøy: ―Yɨdeꞌen Dios kyajpxy wya̱ꞌa̱ñ: “Kuuyɨ Dios kyajpxy myøjɨ, kidi jaꞌajɨp na̱xwiiꞌñɨt ja̱a̱ꞌy nugo tyajujkyꞌa̱ttɨp ti jaty yikjøøꞌkxp.”
23284	MAT 4:6	jøts ja ojts ñɨɨꞌmxyɨ: ―Pønɨ janch Dios Uꞌnk mets, kajtswoon ya̱; pø nømpxɨ ja Dios kyajpxy jøts ku: Ja tnøjmɨt yꞌa̱nkɨlɨs jøts me myikꞌejxꞌett jøts ku me kaꞌap ti mja̱ttɨt. Jøts ku mets ja a̱nkɨlɨs mdsaꞌanjøꞌøkɨt, jøts mdeky tsa̱a̱ kyakumɨt kyayoꞌodsɨt.
23285	MAT 4:7	Xjats ja Jesús tꞌadsøøy jøts ja tnɨma̱a̱y: ―Janch nayɨnømts Dios kyajpxy: “Kidi mDios xjotꞌixy.”
23287	MAT 4:9	yɨdeꞌen ja ojts ñɨɨꞌmxyɨ: ―Ngøya̱jkøjxp øts yø ka̱jp tukɨꞌɨyɨ jøts mets yø xjaꞌbøkøxt, pønɨ xwɨnguxanaapy øts, pønɨ xwɨndsøꞌjkɨp øts.
23288	MAT 4:10	Wɨnets ja Jesús wya̱a̱ñ jøts ja tnɨma̱a̱y: ―Mɨkuꞌ, jɨwa̱ꞌa̱k, kidi øts ya̱ xwɨnꞌixy, pø yɨdeꞌents Dios kyajpxy wya̱ꞌa̱ñ: “Ja Dios Teety tuꞌugyɨ mwɨndsøꞌøgɨp, jaꞌ mbaduꞌump pønɨ sa̱ ja wya̱ꞌa̱ñ.”
23295	MAT 4:17	Kuts ja Jesús jaꞌayɨ jam Capernaum kya̱jpkøjxp yja̱ꞌa̱ty, yɨdeꞌen ja kya̱jpxwa̱ꞌkxnɨbøjkɨyɨɨꞌñ: ―Ja̱wɨdɨ mbøky, yiktɨga̱tstɨ mdsɨna̱a̱ꞌyɨndɨ, jaꞌagøjxp ku ja wyɨngøñ ja Dios kyutujk midi ja tyanɨtanaapy ja na̱xwiiꞌñɨt ja̱a̱ꞌy.
23297	MAT 4:19	Wɨnets ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja ñɨma̱a̱jyɨdøø: ―Mada̱ꞌa̱ktɨ, møøt wɨdettɨk øts jøts nduknɨja̱wɨdɨt sudso ja̱a̱ꞌy ja nɨtsoꞌokꞌa̱jtɨn tpa̱a̱tt.
23306	MAT 5:3	―Tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp jaꞌ Dios kyunuuꞌkxɨn pøn ja yꞌamutskꞌa̱jtɨn yja̱ꞌwɨp, jaꞌats pya̱a̱ttɨp ja Dios kyutujk midi ja tyanɨtanaapy ja yja̱a̱ꞌy.
23307	MAT 5:4	’Tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp Dios kyunuuꞌkxɨn jaꞌadɨ pøn jotmaya̱xtɨp pøn jotmayꞌooꞌktɨp, jaꞌ ɨdøꞌøn Dios ayoꞌejxɨdɨp.
23308	MAT 5:5	’Tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp jaꞌ Dios kyunuuꞌkxɨn pøn myɨduda̱ꞌa̱kyꞌa̱jttɨp ja yꞌawejxꞌa̱jtɨn, jaꞌats pya̱a̱ttɨp ja øyꞌa̱jtɨn midi ja Dios tø tnɨꞌadsowɨ.
23309	MAT 5:6	’Nayɨdeꞌents ja ttaꞌøyꞌa̱jtmɨdɨt ja Dios kyunuuꞌkxɨn pøn tjantyimtyojktɨp ja øyꞌa̱jtɨn ja tɨyꞌa̱jtɨn midi Dios yjaꞌajɨp, pudøkɨyɨdɨpts jaꞌ jøts ja jadeꞌen ttuꞌundɨt sa̱m ɨdøꞌøn ja ttsoktɨ.
23310	MAT 5:7	’Ñayɨ tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp Dios kyunuuꞌkxɨn jaꞌamɨdɨ pøn tꞌayoꞌejxtɨp ja myɨguꞌuk, ayoꞌejxɨdɨpts Dios ja nayɨdeꞌendɨ.
23311	MAT 5:8	’Tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp Dios kyunuuꞌkxɨn jaꞌadɨ pøn ja yjanchja̱ꞌwɨn tuꞌugyɨ yikꞌejttɨp, kuwa̱nɨts ja Dios ja tpa̱a̱ttɨt.
23312	MAT 5:9	’Tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp Dios kyunuuꞌkxɨn jaꞌadɨ pøn yikxon tka̱jpxꞌøyɨdɨp jøts tsep tkana̱nktyuñɨdɨ, jaꞌabɨ ja̱a̱ꞌy ɨdøꞌøn Dios uꞌnkꞌa̱tɨdɨp una̱ꞌjkꞌa̱tɨdɨp.
23313	MAT 5:10	’Ñayɨ tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp Dios kyunuuꞌkxɨn jaꞌamɨdɨ pøn tkuꞌayoꞌomba̱a̱jtɨdɨp ja øy chɨna̱a̱ꞌyɨn, jøts yikjemdundɨ yiktedundɨ, jaꞌabɨts ɨdøꞌøn pa̱a̱tꞌa̱jtɨdɨp ja Dios kyutujk midi ja tyanɨtanaapy ja yja̱a̱ꞌy.
23314	MAT 5:11	’Ñayɨ tyaꞌøyꞌa̱jtɨdɨp Dios kyunuuꞌkxɨn jaꞌamɨdɨ pøn yikjemnɨmaadyɨp yiktenɨmaadyɨp uk yikjemdundɨ yiktedundɨ, yiknɨwa̱mbattɨ aꞌøyꞌampy øts køjxp.
23316	MAT 5:13	’Jadeꞌen meets ɨdøꞌøn sa̱m ka̱a̱n tyuñɨn midi wa̱ꞌa̱ts midi na̱xwiiꞌñɨt ja̱a̱ꞌy yiktundɨp jøts chuꞌjch kyawɨndɨgøꞌødyɨt. Nayɨdeꞌen ɨdøꞌøn ndejɨnt mdunkpa̱a̱ttɨt ku mmɨguꞌuk xukmadoꞌodɨt ja Dios yjaꞌ sudsoꞌampy yꞌanmɨja̱ꞌwɨn kyawɨndɨgøꞌødyɨt. Kuts kaꞌap jadeꞌen mduꞌundɨt tø wyɨnaty mbɨdsømdɨ ejxɨm ja ka̱a̱nɨn midi kawa̱ꞌa̱ts midi katump.
23317	MAT 5:14	’Kuwa̱nɨ myikꞌejxtɨt myiknɨja̱wɨdɨt nayɨdeꞌen sa̱mɨ ka̱jp yikꞌijxyɨn midi jam ejxɨnꞌa̱m midi jam kojpkøjxp. Jadeꞌen meets ɨdøꞌøn ejxpajt mwa̱ꞌa̱ndɨp sa̱m ja̱j yja̱jyɨn tyɨɨꞌkxyɨn.
23320	MAT 5:17	’Kidi meets jadeꞌen mwɨnmaañɨdɨ jøts ku øts jaꞌ tø nnɨmiñ jøts øts ja Moisés kyutujk jøts øts ja Dios kyugajpxy yꞌɨxpøjkɨn nyikudɨgøjyɨdɨt; kidi jaꞌapts ø tø nnɨmiñ, jaꞌaxɨ ø nnɨmimpy jøts øts ja jadeꞌen yikxon nja̱a̱ktyimñɨgajpxy sa̱ jaty ja tø wya̱ꞌa̱ndɨ.
23324	MAT 5:21	’Tøxɨ xnɨmadowdɨ ku ja nꞌa̱pteetyꞌamøj yiknɨmaadyøø: “Kidi myikja̱a̱ꞌyꞌøøky, pønɨ pøn yikja̱a̱ꞌyꞌooꞌkp yiktɨɨdyuꞌump jaꞌ.”
23326	MAT 5:23	’Paty pønɨ mbɨkta̱ꞌa̱kwa̱ndɨp ja myøxy jam alta̱jrwemp, kuts jam mja̱ꞌa̱ttɨ jøts wɨnet xja̱ꞌmyatstɨ jøts kudam ja mmɨguꞌuk jap tuꞌuk pøn mmɨdsepꞌa̱jtɨp,
23328	MAT 5:25	’Ku pøn mnɨꞌøønɨwya̱ꞌa̱ñɨdɨ jøts ja myiknøjkxwa̱ꞌa̱ñɨdɨ jam kudunk wyɨndum, na̱mgaꞌanɨm jam myiknijkxyɨdɨ, tiku yikxon xkaka̱jpxꞌøyɨdɨ jøts ja møøt mnamyɨjotjɨmbetɨdɨt jadɨgojk, jøts kidi myiknijkxyɨdɨ jam wɨndsøn tɨɨdyumbɨ wyɨndump. ¿Ja ti nøꞌømp ja wɨndsøn jam? Pø mgøya̱kɨdɨpxɨ ja jam jøts mee myikøya̱kt ma̱ ja ta̱jk mayojr jamdɨ, jaꞌats mee myikpuxøjktøkɨyɨp jøts mee myiktsuꞌumt.
23330	MAT 5:27	’Tø meets ɨnet ja xnɨmadøy ku jekyɨp yɨdeꞌen yjawa̱ꞌa̱ndɨ: “Kidi mmɨguꞌuk ñɨya̱a̱ꞌy ñɨdøꞌøxy xpøjkxɨyɨ.”
23332	MAT 5:29	’Pønɨ kaꞌap yø mween yꞌøyɨ ku yø mduktunkꞌatyɨ jøts myikpøktyunwa̱ꞌa̱ñ, jadeꞌen neꞌegɨ mdyimdyøꞌøt jøts ku mnawyenjuudɨt, jøts jagam xpɨkta̱ꞌa̱kt ja mween; neꞌegɨ øyꞌa̱jtp jadeꞌen ku jaꞌayɨ wyɨndɨgøꞌøty midi myikpøktyunwa̱jnɨp, jøts kidi amuum mwɨndɨgøøgyixy, jøts kidi amuum mnijkxy jap ayoda̱a̱jkjotpy.
23334	MAT 5:31	’Nayɨ tø jekyɨp yiknɨgajpxy: “Pønɨ pøn ñɨdøꞌøxy tmajtstuꞌutwa̱mp, tɨyꞌa̱jtɨngøjxpts ja tmɨnawya̱ꞌkxɨt, kojp tuꞌuk ja nøky.”
23336	MAT 5:33	’Nayɨ tøts ɨnet xnɨmadowdɨ ku ja mdeetyꞌa̱ptøjk jekyɨp yiknɨmaadyɨ: “Pønɨ ti mnɨꞌadsoꞌowɨp Dios wyɨngujkp, kidits meets ja xkaꞌukyikꞌadujknɨ ja mgajpxy ja mꞌayuujk.”
23341	MAT 5:38	’Nayɨ tø net xnɨmadowdɨ ku ojts jekyɨp yɨdeꞌen yiknɨgajpxy: “Jøts nayɨdeꞌen pøngapøn ja myɨguꞌuk tyikꞌayoꞌomba̱a̱tt pønɨ ti ayoꞌon ja jadeꞌen ttuñ, nayɨdeꞌents ɨdøꞌøn ja tyimyiktuꞌunt.”
23346	MAT 5:43	’Nayɨ tø xnɨmadowdɨ ku jekyɨp yɨdeꞌen yiknɨgajpxy: “Jaꞌ møøt mnamyayɨt pøn møøt mnamyɨguꞌukwa̱ꞌa̱ñɨ, jøts ja kawɨnꞌijxyɨm xja̱wɨt pøn møøt mnamyɨdsepꞌatyɨ.”
23349	MAT 5:46	Kuts meets jaꞌayɨ møøt mnamyayɨ pøn mee mmɨyujyꞌa̱jtɨp, ¿tits ja jadeꞌen ñɨwya̱ꞌa̱nt, ti mayꞌa̱jt meets ja jadeꞌen myiktagumøyɨp? Pøn ja jadeꞌen tkaja̱jtp, yikugubajtpɨ pa̱a̱t ja jadeꞌen ttuñ.
23350	MAT 5:47	Uk xka̱jpxpooꞌkxtɨts jaꞌayɨ pøn jaty mmɨguꞌukꞌa̱jtɨp pøn tuꞌugyɨ ja mdsɨna̱a̱ꞌyɨn møøt ñabya̱a̱dyɨ, ¿ti øyꞌa̱jtɨn meets ɨdøꞌøn jadeꞌen mdumpy? Ti pøn ja jadeꞌen tkaja̱jtp, pø nayɨdeꞌenxɨ ja yꞌadøꞌøtstɨ pøn Dios tkajanchja̱ꞌwɨdɨp.
23352	MAT 6:1	’Øyɨm xꞌejxtɨt, jøts kidi mdsɨna̱a̱ꞌyɨn nugo xaꞌødyøkɨ ñadyijyɨ ja mmɨguꞌuk xukꞌejxtɨ øy pa̱a̱t. Pønɨ mꞌadøꞌøtswa̱ndɨpts jadeꞌen, nɨwɨneꞌenɨnts meets Dios Teety mayꞌa̱jtɨn ja mgadagumøyɨdɨt jaꞌ midi jap tsa̱jpjøtpy.
23356	MAT 6:5	’Jøts ku mdsa̱pka̱jpxtɨt, kidi jadeꞌen xundɨ sa̱m ja ja̱a̱ꞌy midi wɨnꞌøøꞌndɨp, jaꞌ midi tsojktɨp jøts ja tanɨ Diosꞌajotꞌa̱ttɨt jap tsa̱ptøjkjøtpy, uk ma̱ ja̱a̱ꞌy yꞌejxɨdɨt jøts ja jadeꞌen yikajxa̱ꞌa̱ktɨt. Jadeꞌeñɨts ja køꞌøm ñadyukpikyɨdɨ ja myayꞌa̱jtɨndɨ.
23358	MAT 6:7	’Jøts ku døꞌøn jadeꞌen ja Dios xꞌajotꞌa̱ttɨt, kidi ja xka̱jpxjɨmbettɨ xka̱jpxꞌadøjtɨ midi tø xjaꞌuka̱jpxtɨ, kidi jadeꞌen mꞌadøtsnɨdɨ sa̱m ja ja̱a̱ꞌdyɨ pøn Dios tkanɨja̱ꞌwɨdɨp, pøn wɨnmaadyɨp ku ja yꞌøømayɨdɨt kya̱jpxmayɨdɨt wɨnets Dios ja myadowɨdɨt.
23365	MAT 6:14	’Pønɨ mmaaꞌkxuktɨp ja ja̱a̱ꞌy pøn mjemduujnɨdɨp mdeduujnɨdɨp, nayɨdeꞌents meets ja Dios Teety mmaaꞌkxukɨdɨt pøn jap tsa̱jpjøtpy;
23367	MAT 6:16	’Jøts ku mꞌama̱a̱yꞌa̱ttɨt ku ø xkagugayɨdɨt xkaguꞌuugɨdɨt, kidi meets jotmayꞌøøgyɨm xꞌejxnɨdɨ, kidi meets ja jadeꞌen xyiknɨgaxɨꞌɨky sa̱m yꞌadøꞌøtstɨ ja wɨnꞌøøꞌmbɨ ja̱a̱ꞌdyɨ; jadeꞌenꞌampy ja jadeꞌen ttundɨ jøts ja ttukꞌejxtɨ øy pøn ja̱a̱ꞌy ku ja jadeꞌen yꞌama̱a̱yꞌa̱ttɨ. Jadeꞌeñɨ ja tpa̱a̱ttɨ ja mayꞌa̱jtɨn jøts ja kaꞌap Dios yjaꞌ tpa̱a̱jtɨdɨ.
23370	MAT 6:19	’Kidi meeñ kidi pɨkta̱ꞌa̱ky ya̱ na̱xwiiñ nugo xꞌabøjktøkɨdɨ ma̱ ja̱ꞌa̱mbɨ jøøꞌkxpɨ tyikudɨgøy ja pɨkta̱ꞌa̱ky, jøts ma̱ maaꞌtspɨ kadyeꞌebyɨ tyøkɨdɨ jøts ja tukɨꞌɨyɨ tyikpɨdsømguixy ja pɨkta̱ꞌa̱ky.
23373	MAT 6:22	Xjats ja Jesús yja̱a̱kwa̱a̱ñ: ―Jadeꞌen ɨdøꞌøn yø mween nꞌukpɨkta̱a̱jkɨnt sa̱m ja ja̱jɨn, yøꞌøts tyikuja̱jta̱a̱jkɨp tyikudøøꞌkxa̱a̱jkɨp amuum ja mneꞌkx mgojpk; kuts ja mween yꞌøyꞌaty, nayɨdeꞌents ja amuum tjagyepy ja neꞌkx ja kojpk, kaꞌap ja ttuktuñ ja kyaꞌøybɨ;
23374	MAT 6:23	kuts ja mween kyaꞌøyɨ, nayɨdeꞌents ja tyikjaty ja neꞌkx ja kojpk sa̱m pøn kubeꞌets kugoots yꞌity. Pønɨ jamts ja ja̱j xmøødɨ jøts kuts ja xja̱a̱ktyimyikꞌooknɨ ku ja jadeꞌen yja̱a̱ktyimyja̱jtnɨ sa̱m kyootsꞌityɨn, ¡ja̱a̱ktyimyjɨna̱jxpts jaꞌ ya̱m ja tø yjakoodsɨmyɨ!
23375	MAT 6:24	’Kaꞌ pøn tumbɨ namajtsk wyɨndsøn tmɨduñ, ku ja jadeꞌen ttuꞌunt, tuꞌukts ja pyɨdsøꞌømt pøn ja wyɨnja̱wɨp, jøts ja yjaduꞌukpɨ ja tkawɨnja̱wɨt, tuꞌuk ja tꞌømyɨduꞌunt jøts ja yjaduꞌukpɨ ja tkaꞌømyɨduꞌunt. Paty nayɨdeꞌen kaꞌ pya̱a̱tꞌatyɨ jøts nmɨduꞌunɨn ja meeñ ɨxya̱damts Dios njamɨduꞌunmaꞌandɨ, tuꞌugyɨ Dios nꞌajotꞌa̱jtɨn.
23376	MAT 6:25	’Jaꞌagøjxp øts ɨdøꞌøn nwa̱ꞌa̱ñ, jøts kidi xjotmayꞌa̱ttɨ pønɨ ti døꞌøn mgaꞌadyɨp mꞌuuktɨp, pønɨ ti døꞌøn mdajujkyꞌa̱ttɨp, nɨ ja mwet mna̱a̱my xkajotmayꞌa̱ttɨt ti døꞌøn mnadyaxoxɨdɨp. ¿Ti jadeꞌen ja jujkyꞌa̱jtɨn yikpa̱a̱ty sa̱mɨ kaaky jɨɨꞌkxyɨn? Pø kaꞌaxɨ. ¿Jøts ja wet na̱a̱my mɨba̱a̱t ja tꞌukꞌamɨba̱a̱t nayɨdeꞌen pønɨ sa̱ døꞌøn ja neꞌkx ja kojpk yikmøøtꞌaty?
23377	MAT 6:26	Ejxtɨ yø joon, ejxtɨ yø jɨyujk midi kakwɨdejttɨp jam tsa̱jpwemp, kaꞌaxɨ yø ñeꞌeptɨ kyojtɨ, kaꞌaxɨ pyɨkta̱ꞌa̱ky yø tyikpɨdøꞌøktɨ, kaꞌaxɨ pyɨkta̱ꞌa̱ky yø tpøkjøꞌøktɨ jøts tpɨkta̱ꞌa̱ktɨt jap tsaꞌjxjøtpy; øy yø jadeꞌen yjagatundɨ, yikmøødyɨpts yjɨɨꞌkxy yøꞌ, jaꞌ yø tmøøpy pøn mee mꞌajotꞌa̱jttɨp, ja Dios Teety pøn jap tsa̱jpjøtpy. ¡Tits mee mdsow sa̱ ja jɨyujk jadeꞌen ja yjaꞌ yikmoꞌodɨ!
23378	MAT 6:27	¿Pøn køꞌømdsøky tyimyꞌukna̱nkyojnɨp jagujkp metrɨn, øy ja ma̱ba̱a̱t jadeꞌen tjadyimyjatsøky?
23379	MAT 6:28	’¿Jøts tiku xjotmayꞌa̱ttɨ ja wet ja xox? Ejxtɨ yø ujts ejxtɨ yø pɨjy midi yomp a̱a̱yjøøjty ujtsjøøjty, kaꞌaxɨ yø pyeettɨ kyojtɨ, kaꞌaxɨ yø ti ttundɨ;
23381	MAT 6:30	Pønɨ xyøjxpy tamts Dios jadeꞌen ja ujts midi ja ɨxya̱m yomp ja a̱a̱yjøøjty ja ujtsjøøjty, øy ja jabom wɨxøjkp yjayiknɨtsaañɨt, ¡tits mee mdsow sa̱ ja ujts sa̱ ja pɨjy jadeꞌen yja̱a̱kyikxøxy, meets kaja̱ꞌgyukɨbɨdɨ meets kaꞌajotꞌa̱jtpɨdɨ!
23382	MAT 6:31	Paty kidi mmaydɨ mda̱jtɨ, jøts kidi mwa̱ꞌa̱ndɨ: “¿Ti døꞌøn nga̱a̱ꞌyɨm njøøꞌkxɨm? uk ¿ti døꞌøn nꞌuujkɨm? uk ¿ti døꞌøn nwetꞌa̱jtɨm nna̱a̱myꞌa̱jtɨm?”
23386	MAT 7:1	’Kidi pøn nugo o ti xapøkyꞌejxtɨ, jøts Dios nayɨdeꞌen mgapøkyꞌejxɨdɨt.
23388	MAT 7:3	¿Sudso døꞌøn ja mmɨguꞌuk pyøky xꞌejxpa̱a̱jtɨyɨ, jøts ja mjaꞌ neꞌegɨ xkaꞌixy kudam ja jawaanɨ møj?
23389	MAT 7:4	Jøts, ¿sudsots mets ɨdøꞌøn namyɨkajxɨbɨm xka̱jpxꞌøyɨwya̱ꞌa̱ñ ya̱m mets ja mdsɨna̱a̱ꞌyɨn øy xkayikyøꞌøy?
23390	MAT 7:5	¡Meets wɨnꞌøøꞌmbɨ ata̱a̱dyɨ! yikꞌøyɨdɨ jawyeen ja mgaꞌøchɨna̱a̱ꞌyɨndɨ, wɨnetnɨmts ja mmɨguꞌuk chɨna̱a̱ꞌyɨn xka̱jpxꞌøyɨyɨdɨt.
23391	MAT 7:6	’Jøts kidi nugo aja̱wɨ øy pøn xmoꞌodɨ midi ja Dios yjaꞌajɨp, kidi jadeꞌen xundɨ sa̱m ukꞌotigati nugo aja̱wɨ yikmøꞌøy, ku ja nay jaꞌayɨ mꞌuktanɨbɨdøꞌjknɨyɨdɨt, jøts tsojk tatsuꞌutsaꞌam mꞌukyikꞌejxnɨdɨt. Jøts kidi nugo aja̱wɨ xukmadowdɨ Dios kyajpxy pøn tkaja̱ꞌgyukɨdɨp, ku ja nugo tꞌukꞌa̱mnɨxeknɨdɨ tꞌuktsaachnɨxeknɨdɨ, taxiꞌiky nugo tja̱wɨdɨ.
23392	MAT 7:7	’Amɨdowdɨ pøktsowdɨ, jøts Dios mmoꞌojɨdɨt; ɨxa̱ꞌa̱dɨ pønɨ ti mgaꞌejtxɨdɨp, mdukpa̱a̱dɨpts meets Dios jaꞌ; uk ku mguga̱jpxɨdɨt muum, yikꞌawa̱ꞌa̱tspts øy pøn ja tøjkꞌa̱a̱w.
23394	MAT 7:9	’¿Ti wan meets ja ndejɨn wɨna̱a̱gɨn pøn yꞌuꞌnk yꞌuna̱ꞌjk tmøøpy tsa̱a̱ ku ja tꞌamɨdøy tsa̱pkaaky?
23395	MAT 7:10	¿Uk tmøꞌøy tsa̱a̱ꞌñ ku ja tꞌamɨdøy a̱jkx tsa̱ꞌa̱y?
23396	MAT 7:11	Øyts mee ma̱ba̱a̱t mjagatyimyꞌøyja̱a̱ꞌyꞌa̱ttɨ, mja̱jtɨpts ku xmoꞌodɨt mꞌuꞌnk mꞌuna̱ꞌjk midi øy tsuj pɨdsømp, ¡tits Dios tyungɨp pø tsa̱jpjøtpyxɨ jaꞌ, myoꞌopts jaꞌ ja øyꞌa̱jtɨn ja tsujꞌa̱jtɨn pønɨ pøn ja amɨdoꞌoxɨyɨp!
23397	MAT 7:12	’Jadeꞌen ɨdøꞌøn xunꞌettɨt, meets ɨdøꞌøn ja mmɨguꞌuk mwɨndsøꞌøgɨp sa̱m meets ja køꞌøm xjatsøky ja nawyɨndsøꞌøgɨ; kumɨ yøꞌ ɨdøꞌøn ja Moisés kyutujk ñɨꞌaneꞌempy, jøts nayɨdeꞌen wya̱ꞌa̱ñ ja kugajpxtyøjk ja ñøktyɨ.
23398	MAT 7:13	’Jap ɨdøꞌøn mdøkɨdɨt ma̱ ja tøjkꞌa̱a̱w kadanaxyɨm midi mutsk midi xuꞌuts. Møj ñɨdøjkꞌa̱a̱w jaꞌ, møj ñɨduuꞌ jaꞌ midi nøjkxp jap ayoda̱a̱jkjøtpy ma̱nɨm ɨdøꞌøn tukɨꞌɨyɨ wyɨndɨgøøgyixy, may jaꞌ pøn jap tøjkɨdɨp;
23400	MAT 7:15	’Øyɨm mnayꞌejxꞌetɨdɨt, øyɨm xꞌejxtɨt ja ja̱a̱ꞌy pøn wɨnꞌøøꞌndɨp, ñadyijyɨwya̱ꞌa̱ndɨ jøts ku Dios yjaꞌ ja tka̱jpxɨdɨ. Ñadyijyɨ ja mnɨnijkxyɨdɨ a̱myujy tsaachyujy, jaꞌ yꞌa̱a̱wɨdɨp yjojtɨdɨp ja kubetyꞌa̱jtɨn, jaꞌ wyɨnma̱a̱ꞌñꞌa̱jttɨp ja kyaꞌøybɨ.
23406	MAT 7:21	’Pønɨ pøn jaty øts jadeꞌen nugo xka̱jpxpa̱tp, jøts nɨkaꞌap ja Dios Teety yjaꞌ tpaduujnɨyɨdɨ, jaꞌats kaꞌ tpa̱a̱ttɨ ja Dios kyutujk.
23407	MAT 7:22	Ku tpa̱a̱tt jaꞌabɨ tiempɨ, ku yja̱ꞌa̱tt ja xøøw jumøjt, may øts ja ja̱a̱ꞌy xnøjmɨdɨt: “Wɨndsønꞌa̱jtɨm, wɨndsønꞌa̱jtɨm, jaꞌats øøts tø nga̱jpxwaꞌkxy mets ja mjaꞌ, mets køjxp øøts ja jadeꞌen tø nduñ ku øøts ja mɨkuꞌ tø nga̱jpxpɨdsimy jøts øøts ja̱a̱ꞌy ja ndukmajtstuꞌuty, jøts ku øøts ja mɨla̱grɨ nayɨdeꞌen mayꞌojk tø nduñ.”
23408	MAT 7:23	Kuts ja ja̱a̱ꞌy jadeꞌen xnøjmɨt, wɨnets nꞌadsoꞌot: “Kaꞌaxɨ mee ma̱ møøt nnayꞌijxyꞌatyɨ, jɨwa̱ꞌa̱ktɨ ya̱ kidi øts ya̱ xwɨnꞌejxtɨ, ku meets kawɨneꞌen tø mgawɨndɨyꞌaty jøts xundɨ ja kyaꞌøybɨ.”
23409	MAT 7:24	’Pøn ø xmɨmadoop jøts jadeꞌen ttuñ sa̱ nwa̱ꞌa̱ñ, jadeꞌen ɨdøꞌøn jaꞌ sa̱m ja ja̱a̱ꞌy midi wijy midi tyøjk tkojp tsa̱a̱gøjxp, tum tsa̱a̱ ja amuum tyukojpkꞌajtpy.
23412	MAT 7:27	Ku ja tuu ojts myiñ, jøts ja nøøꞌa̱a̱w nøøjoojt kyøømy, jøts ja poj jadiꞌiñɨ tyikpojwɨmbejtnɨ ja tøjk, ojts ja tøjk kyɨday. ¡Adsøꞌjkɨbɨm ja ojts yjanchkujetɨ!
23416	MAT 8:2	Xjats ja̱a̱ꞌy ja ojts tuꞌuk wɨngon ñɨnijkxyɨ, møj puꞌuts pa̱ꞌa̱m ja pøjkɨp, jaꞌats ɨdøꞌøn jam ojts ñagyuxendya̱ꞌa̱gyɨ jam nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús wyɨngujkp, jøts ja tnɨma̱a̱y: ―Teety, mmøøtꞌajtpy ja møkꞌa̱jtɨn jøts xyiktsoꞌokt, yiktsokts øts mdsojkꞌa̱jtɨngøjxp.
23417	MAT 8:3	Xjats ja ojts jaꞌayɨ tkønɨxa̱jy, yɨdeꞌen ja tnɨma̱a̱y: ―Ndsøkyꞌajtpy øts jøts mdsoꞌokt. Tsoknɨ. Jaꞌayɨ ja jadeꞌen wya̱a̱ñ, jøts ja puꞌuts pøjkɨbɨ jatyɨ ña̱jxy ja pya̱ꞌa̱m, jatyɨ tyaagyɨjxy ja pyuꞌuts.
23418	MAT 8:4	Jøts nwɨndsønꞌa̱jtɨm ja ojts ñɨɨꞌmxyɨ: ―Øyɨm xꞌext, kidi pøn xukmadøy; øy jaꞌayɨ xnɨnøjkxt ja teety jaꞌ, jaꞌayɨ mꞌatspa̱a̱tp jøts ja myøxy jaꞌayɨ xpɨkta̱ꞌa̱kt midi ja Moisés ojts tnɨꞌaneꞌemy, jøts ja ja̱a̱ꞌy tꞌejxtɨt jøts ku tø mdsøꞌøky.
23420	MAT 8:6	yɨdeꞌen ja wya̱a̱ñ: ―Teety, ɨxajp øts tuꞌuk ndumbɨ pa̱ꞌa̱m tmɨgoꞌknɨ ndøjkjøtpy, jadiꞌiñɨ tø myujknɨ xyujxnɨ, yjanchkupijkpy ɨdøꞌøn ja jap ja ja̱jyɨ tøøyɨ.
23421	MAT 8:7	Wɨnets ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja tnɨma̱a̱y: ―Øy øts ja nꞌatsyiktsoꞌokt.
23422	MAT 8:8	Jøts ja ja̱a̱ꞌy yɨdeꞌen yꞌadsowɨmbijty midi ɨdøꞌøn twɨndsønꞌa̱jtp nɨdukpiky ja solda̱dɨdɨ: ―Teety, kaꞌap ø xpa̱a̱tꞌaty jøts mets mdøkɨt ndøjkjøtpy; anaꞌam jaꞌayɨ jøts choꞌokt øts ja ndumbɨ.
23424	MAT 8:10	Xjats ku Jesús ja jadeꞌen tmadøøy, ñɨgyuma̱a̱p ja tja̱ꞌwɨyɨɨꞌñ, jøts ja tnɨma̱a̱y pøn jaty ja jam wyɨnaty payøꞌøyɨyɨp: ―Janch øts ɨdøꞌøn nwa̱ꞌa̱ñ, nɨ Israelɨt ja̱a̱ꞌy øts ya̱ ma̱ jadeꞌen ngapa̱a̱dynɨm sa̱m ya̱ꞌa̱t ja̱a̱ꞌy tmøødɨn ja janchja̱ꞌwɨn møkꞌampy.
23427	MAT 8:13	Jøts ɨdøꞌøn ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús tnɨma̱a̱y ja ja̱a̱ꞌy midi tnɨwɨndsønꞌa̱jtp tukpiky ja solda̱dɨdɨ: ―Nøjkxnɨ mdøjkwɨndum, jøts sa̱ tø xjanchja̱wɨ yiktuꞌumpts ja jadeꞌen. Jøts ja tumbɨ nay jatyɨ myøkpɨjky.
23431	MAT 8:17	Jadeꞌenꞌampy ɨdøꞌøn ja jadeꞌen yja̱jty, jøts ɨdøꞌøn ja jadeꞌen tyimyjaty sa̱ wyɨnaty tø tnɨgajpxy ja kugajpxy Isaías, ku ja yɨdeꞌen wya̱a̱ñ: “Jaꞌ tukɨꞌɨyɨ tmɨdanaagyøjxp adøm nꞌayoꞌon, nay jaꞌ tmɨdanaapy adøm ja nbøjkɨn nꞌa̱a̱ꞌnɨn.”
23433	MAT 8:19	Wɨnets tuꞌuk ja ka̱jpxwejpɨ myiiñ ma̱ ja Jesús jam wyɨnaty, jøts ja Jesús ojts yiknøjmɨ: ―Wɨndsøn, tsoomp øts, nbanøjkxp mets øy ma̱dsoo pønɨ ma̱ me mnijkxy.
23434	MAT 8:20	Jøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús yꞌadsøøy, yɨdeꞌen ja wya̱a̱ñ: ―Neꞌegɨ jaa ja wa̱a̱jx yjut, neꞌegɨ jaa ja joon pyaꞌan; øtsts, nɨti ø xkaꞌejtxɨ øyɨk øts ɨdøꞌøn ma̱ nꞌøønɨꞌɨnt.
23435	MAT 8:21	Xjats ja ja̱a̱ꞌy jaduꞌuk wya̱mɨ midi ja wyɨnaty pyabøjkpɨꞌajtpy, yɨdeꞌen ja ñɨma̱a̱jyøø: ―Wɨndsønꞌa̱jtɨm, tnijkxy øts jawyeen ja ndeety tꞌatsyikna̱xøkɨ.
23436	MAT 8:22	Wɨnets ja Jesús yꞌadsøøy jøts ja wya̱a̱ñ: ―Møødɨk øts, majtstuꞌut yø ooꞌkpɨ, wan ja tyikpɨdøꞌøktɨ ja myɨꞌooꞌkpɨ pøn yꞌanmɨja̱ꞌwɨn jajujkyɨ tø tyikꞌooꞌknɨdɨ.
23439	MAT 8:25	Wɨnets pyabøjkpɨtøjk ja ojts yuxyɨyɨ, yɨdeꞌen ja ojts ñɨɨꞌmxyɨyɨ: ―¡Wɨndsønꞌa̱jtɨm, ejx øø nnøøjøøꞌkxnɨ, yiknɨtsok øøts! ¡Pø nødøjkɨyꞌadøjtsnampts!
23440	MAT 8:26	Jøts ja tꞌadsøøy yɨdeꞌen: ―¿Ti mdsøꞌjkɨdɨp ku mdsøꞌøgɨdɨ? ¡Janch yiiꞌnɨm meets ja janchja̱ꞌwɨn xmøøtꞌaty! Xjats ja tyanaagyukɨyɨɨꞌñ, jøts ja ojts tnøjmɨ ja poj jøts wan tnaxy jøts ja mejy kyaꞌukꞌadøtsnɨt; jøts ɨdøꞌøn ja jadiꞌiñɨ myøøñ, nayɨdeꞌen jotkujkꞌatyɨm tya̱a̱ñ sa̱m ɨdøꞌøn ku ja et kyapøjy.
23441	MAT 8:27	Jøts ñɨgyuma̱a̱p ja tyimyja̱ꞌwɨdøø, nømdɨp jaꞌ: ―¿Ti pøn ja̱a̱ꞌy yø jadeꞌen, mɨmadoojɨpa̱a̱t poj yøꞌ, mɨmadoojɨpa̱a̱t mejy yøꞌ?
23443	MAT 8:29	Jøts ja yjanchaba̱a̱bɨna̱xwa̱ꞌa̱ktøø: ―¿Ti øø xanɨbøjkɨp, ti tsepxɨk adøm njagyejpyɨm, mets Jesús, mets Dios Uꞌnk? ¿Jaꞌ mets ya̱ tø xnɨmiñ jøts øøts ɨxya̱myɨ xtyimyikꞌayoꞌomba̱a̱twa̱ngøjy?
23445	MAT 8:31	wɨnets ja mɨkuꞌ nuuꞌkxa̱a̱jkɨngøjxp tꞌamɨdoodøø ja Jesús, yɨdeꞌen ja tnɨmaadyøø: ―Pønɨ xyikpɨdsømwa̱mp øøts, wants øøts yøꞌ kuch ttatøkɨ.
23446	MAT 8:32	Xjats ja Jesús wya̱a̱ñ, yɨdeꞌen ja tnɨma̱a̱y: ―Nøjkxtɨ. Jøts ɨdøꞌøn ja mɨkuꞌ jadeꞌen pyɨdsømdøø, ojts tmajtstuꞌuttɨ ja ja̱a̱ꞌy jøts ja maagyuch ja ttøjkɨdyøø; wɨnets ja kuch nɨdukɨꞌɨyɨ yjanchnabyaguna̱jxɨdøø jap ja̱a̱ꞌjøtpy jøts ña̱xkɨda̱ktøø jap nøøjøtpy, japts ja ñøøjøøꞌkxkøjxtøø.
23450	MAT 9:2	Jamts ja̱a̱ꞌy ja ojts tuꞌuk yiktanɨnijkxy midi køxujxp pakxujxp, kɨꞌɨy ja jam ojts tyiknøjkxtɨ. Jøts ku døꞌøn ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ojts jadeꞌen tꞌixy ja ja̱a̱ꞌy jøts kudam ja møkꞌampy ja janchja̱ꞌwɨn tjanchmøødɨdɨ, jøts ja pama̱a̱ꞌy ja tnɨma̱a̱y: ―Kidi uꞌnk nugo mdyimyjotmayꞌøøky; nbojkpɨmeeꞌkxpy mets.
23451	MAT 9:3	Wɨnets wɨna̱a̱gɨn ja ka̱jpxwejpɨtøjk wyɨnmaadyøø jøts ja wya̱ndøø: “Dios yø jadeꞌen kyaꞌømyɨgajpxpy, pø nugo ja̱a̱ꞌyxɨ yøꞌ.”
23452	MAT 9:4	Jøts kumɨ wa̱ꞌa̱ts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja tnɨja̱wɨ sa̱ jaty ja wyɨnmaydɨ, jøts ja tnɨma̱a̱y: ―¿Tigøjxp ku jadeꞌen kaꞌøwyɨnma̱a̱ꞌñ xjagyaptɨ?
23453	MAT 9:5	¿Ja ti neꞌegɨ jawaanɨ ja̱jtnɨ, kuts yø pa̱ꞌa̱mja̱a̱ꞌy nnøjmɨt: “Nmeeꞌkxpy øts yø mbøky”, uk ku nnøjmɨt: “Wa̱ꞌkukɨ, pøkmuknɨ yø mma̱a̱bajt jøts nøjkxnɨ mdɨga̱m”?
23454	MAT 9:6	Ɨxya̱mnɨm meets ɨnet xꞌukꞌext ma̱ba̱a̱t øts ɨdøꞌøn ja møkꞌa̱jtɨn nmøøtꞌaty ya̱ na̱xwiiñ jøts ø nmaaꞌkxt ja pøky. Xjats ja tnɨma̱a̱y ja køxujxpɨ pakxujxpɨ: ―Pɨdøꞌknɨ wa̱ꞌkukɨñɨ, wejtsjøꞌøk yø mma̱a̱bajt jøts mnøjkxnɨt mdɨga̱m.
23457	MAT 9:9	Xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús jam ojts chøøñ, jøts ja ojts tꞌejxpa̱a̱ty tuꞌuk ja ja̱a̱ꞌy pøn txøøwꞌa̱jtp Mateo, jam ja wyɨnaty chøønɨ ma̱ ja yikugubajtpɨ yꞌɨxa̱ꞌa̱ktɨ, jøts ɨdøꞌøn ja tnɨma̱a̱y: ―Mada̱ꞌa̱k, møøt wɨdetk øts. Wɨnets ja Mateo tyanaagyukɨyɨɨꞌñ, jøts ja ojts pyadsøøñɨyɨ.
23459	MAT 9:11	Jaꞌayɨ ja fariseotøjk ja ojts jadeꞌen tꞌejxtɨ, xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús pyabøjkpɨtøjk yikꞌamɨdoodøø: ―¿Tigøjxp ku yø mwɨndsøn tmøøtkay yø yikugubajtpɨtøjktɨ møøt yø kawɨndɨyja̱a̱ꞌdyɨ?
23460	MAT 9:12	Ojts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja tmadøy, xjats ja køꞌøm tnɨma̱a̱y ja fariseotøjk: ―Pøn møk pøn kasa̱ja̱jtɨp, ¿ti ja tyikwa̱ꞌa̱ndɨt ja tsøøyɨbɨ? Jaꞌ ja ttsojktɨp pøn pøjkɨdɨp.
23461	MAT 9:13	Kidi jaꞌajɨp ø tø nnɨmiñ pøn øy pøn wa̱ꞌa̱tstɨ, jaꞌ ø tø nnɨmiñ pøn pøktyundɨp jøts ja chɨna̱a̱ꞌyɨn tyiktɨga̱tstɨt. Nøjkxtɨ jɨwa̱ꞌa̱ktɨ, pamaadyɨ pada̱jtɨ pønɨ ti døꞌøn tyijpy ya̱ꞌa̱t Dios kyajpxy: “Jaꞌ ø ndsøjkpy jøts xmøøtꞌa̱ttɨt ja paꞌayoꞌowɨn ja ayoꞌejxɨn, jøts neꞌegɨ kidi xyikꞌooktɨ yø jɨyujk yø tsaka̱a̱ midi jaty myojxtɨp.”
23462	MAT 9:14	Wɨnets ja Juan Bautista tyumbɨ myendøø ma̱ ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús jam wyɨnaty, jøts ja ojts tyiktøwdɨ, yɨdeꞌen ja tnɨmaadyøø: ―¿Tigøjxp ku øø nꞌama̱a̱yꞌaty møøt ja fariseotøjktɨ, ngakay ngaꞌuuky øøts jøts mets yø mbabøjkpɨtøjk jaayɨ yjanchkaydɨ yjanchjøøꞌkxtɨ, nɨwɨneꞌen kyaꞌama̱a̱yꞌa̱ttɨ?
23463	MAT 9:15	Xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús yꞌadsøøy jøts ja tnɨma̱a̱y: ―¿Ma̱ meets jadeꞌen tø xꞌuknɨja̱wɨ jøts ku tøꞌøxñɨgaabyɨ tøꞌøxñɨꞌukpɨ wɨnet yꞌama̱a̱yꞌa̱ttɨ wɨnet kyakaydɨ kyaꞌuuktɨ ku ja jemya̱a̱ꞌy jamnɨ? Abikñɨmts ja tiempɨ tyimyja̱ꞌtmɨt ku ja jemya̱a̱ꞌy wyɨnaty kyaꞌukꞌejtnɨ ku ja jam wyɨnaty tø choꞌonɨ, jaanɨmts ɨdøꞌøn tɨy pøn kyaꞌukaañɨt kyaꞌukꞌuknɨt; jaanɨm ɨdøꞌøn ja yꞌama̱a̱yꞌa̱ttɨt.
23464	MAT 9:16	’Kaꞌaxɨ pøn wyetpach ttaꞌagɨyɨ jemwyet midi tyimyjemñɨm, ku ja jadeꞌen yiktuꞌunt jøts kumɨ mujkpɨ ja jemwyet jøts ja tja̱a̱ktyimgyøøꞌtsnɨ ja wetpach, ja̱a̱ktyimyɨwenɨp ja kyøøtsꞌa̱jtɨn jaꞌ.
23466	MAT 9:18	Ɨxam ɨdøꞌøn ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús jadeꞌen wyɨnaty wya̱ꞌa̱ñ, ku yja̱ꞌjty tuꞌuk ja wɨndsøn pøn tnɨguba̱jkꞌa̱jtɨp ja israelɨt ja̱a̱ꞌy, jøts ja ojts ñagyuxendya̱ꞌa̱gyɨyɨ jaꞌ wyɨngujkp, jøts ja ñɨma̱a̱jyøø: ―Tø øts nnøøxuꞌnk yꞌøøky tyimyꞌɨxanɨm; kudsɨk mets ɨnet jaꞌayɨ mmeꞌent jøts waanɨ xkønɨxa̱jt, jujkpyøjkp ɨnet ja jadɨgojk.
23469	MAT 9:21	jøts kumɨ yɨdeꞌen ɨdøꞌøn ja wyɨnmay: “Jaꞌayɨk øts ja wyet ɨnet yø ndojnɨt jøts øts ɨnet ndsoꞌokt.”
23470	MAT 9:22	Jøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ojts wya̱ꞌkjɨmbity, ojts ja tyimyꞌixy ja tøꞌøxyøjk jøts ja tnɨma̱a̱y: ―Kidi uꞌnk mdsøꞌøgɨ; jaꞌagøjxp tø mdsøꞌøky ku ø tø xjanchja̱wɨ. Jøts ɨdøꞌøn ja nay jatyɨ myøkpɨjky.
23472	MAT 9:24	xjats ja tnɨma̱a̱y: ―Pɨdsømdɨ; kaꞌap yø kiixyuꞌnk yꞌøøgyɨ, ma̱a̱p yø jaꞌayɨ. Jøts ja yjanchyiknɨxijkxy ku døꞌøn ja jadeꞌen wya̱a̱ñ.
23475	MAT 9:27	Kuts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús jam chøøꞌñ, wɨnets ja wɨna̱p ja̱a̱ꞌy namajtsk tuuꞌa̱jy pyadsoꞌonɨyɨ, møk ja yjanchnømdɨ: ―¡Rey David me mꞌa̱pꞌa̱jtɨp, ayoꞌejxk øøts!
23476	MAT 9:28	Kuts ja Jesús tyøjkɨyɨɨꞌñ jap tøjkjøtpy, wɨnets ja namajtskpɨ wɨna̱p ja̱a̱ꞌy ñɨmejnɨ, xjats ja tnɨma̱a̱y jøts ja ttɨɨbyɨjky: ―¿Mwa̱ndɨp ɨdøꞌøn amumjoojt jøts ku øts yø yjadeꞌembɨ xmaꞌaty? Jøts ja ñømdøø: ―Wɨndsønꞌa̱jtɨm, wa̱mp øøts ɨdøꞌøn jadeꞌen.
23477	MAT 9:29	Wɨnets ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja mɨmøj twɨngudoꞌonɨyɨɨꞌñ, yɨdeꞌen ja tnɨma̱a̱y: ―Wan ɨdøꞌøn jadeꞌen tjaty pønɨ ma̱ba̱a̱t mee nayɨdeꞌen ja mjanchja̱ꞌwɨn xmøøtꞌaty.
23478	MAT 9:30	Jøts wyeen ja øy tya̱ndøø, ojts ja wyɨnꞌejxpøktɨ. Jøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja møkta̱ꞌa̱ky tnɨma̱a̱y: ―Øyɨm mnayꞌejxɨdɨt jøts kidi pøn xuknɨja̱wɨdɨ.
23481	MAT 9:33	Jaꞌayɨts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús tyikpɨdsɨɨmy ja mɨkuꞌ, jøts ja uum ja̱a̱ꞌy jatyɨ jadɨgojk yꞌawijy. Jøts ɨdøꞌøn ja mayja̱a̱ꞌy ñɨgyuma̱a̱p yja̱jtøø, yɨdeꞌen ja wya̱ndøø: ―Kaꞌanɨm ya̱ Israel pøn jadeꞌen tꞌijxñɨm sa̱m ɨxya̱m yikꞌijxyɨn.
23482	MAT 9:34	Ja fariseotøjktɨ yɨdeꞌen ja wya̱mɨdɨ: ―Jadeꞌenꞌampy yø ja̱a̱ꞌy tyikpɨdsimy yø mɨkuꞌ ku yø nayɨꞌ wyɨndsøn myøkꞌa̱jtɨn tyiktuujnɨyɨ.
23485	MAT 9:37	Xjats ja tnɨma̱a̱y ja pyabøjkpɨtøjk: ―Janch øts ɨdøꞌøn nwa̱ꞌa̱ñ, ku ja ja̱a̱ꞌy may pøn tnɨja̱wɨwya̱ndɨp ja Dios yjaꞌ, jats kaꞌejtɨp pøn ttukmadowɨdɨp.
23491	MAT 10:5	Yɨdeꞌen ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús tꞌaneꞌemy ja ñɨmakmajtskpɨ pabøjkpɨtøjk ku ja ojts tkajxtsøøꞌñ: ―Kidi jam etjotp mnøjkxtɨ ma̱ chøønɨdɨ pøn kaꞌisraelɨt ja̱a̱ꞌdyɨ, kaꞌaba̱a̱t mnøjkxtɨt ma̱ jaty ja ka̱jp jam Samaria;
23495	MAT 10:9	’Kidi ti meeñ xkondɨ, nɨ oorɨ, nɨ pla̱tɨ, nɨ cobre,
23497	MAT 10:11	’Ku øy ma̱ mja̱ꞌa̱ttɨt wan tka̱mjotpɨ wan tka̱jpjotpɨ, jamts xꞌɨxa̱ꞌa̱dɨt tuꞌuk ja ja̱a̱ꞌy midi nɨja̱wɨ, midi tsojkp ja Dios yjaꞌ, jaꞌ tyøjkjotp mja̱ꞌda̱ꞌa̱ktɨt kunɨm mdsoondɨt jam ka̱jpjotp, wɨnetnɨmts jam mbɨdsøꞌømdɨt.
23502	MAT 10:16	’¡Øyɨm xmadoꞌodɨt jøts xnɨja̱wɨdɨt jøts ku meets jam nguexy ma̱ kaꞌap nugo aja̱wɨ øy pøn tyøkɨ! Mjadyimñayꞌejxꞌetɨdɨp, yikxonɨm mnañɨwijyꞌa̱tɨdɨt, kidi øy ti xtsepøktɨ, yujy køꞌøm mnabyɨkta̱ꞌa̱gɨdɨt.
23507	MAT 10:21	’Jadeꞌen nøjkx jaty kyubety pønɨ pøn øts njaꞌ wyɨnaty xkupøjkɨyɨp, jøts ja myɨguꞌuk pa̱a̱t ja tyamɨdsepøkɨt jøts ja tna̱nkyikꞌoogɨt, jøts ja uꞌnkteety jøts ja uꞌnkta̱a̱k nayɨdeꞌen ttumɨdɨt ja yꞌuna̱ꞌjk nay jaꞌagøjxp ku øts njaꞌ janchpabøjkɨdɨ nɨduꞌugɨn; jøts ja uꞌnk una̱ꞌjk nayɨdeꞌents ttumɨdɨt ja tyeety tya̱a̱k, tyikꞌooktɨt pa̱a̱t jaꞌadɨ.
23510	MAT 10:24	’Kaꞌ pøn ɨxpøjkpɨ tja̱a̱ktyimyjɨnaxy ja myaꞌestrɨ, jøts nɨ ja tumbɨ tkajɨnaxy ja wyɨndsøn.
23511	MAT 10:25	Tyajotkujkꞌa̱ttɨp ɨdøꞌøn ja ɨxpøjkpɨ, janch møj ɨdøꞌøn ja wyɨnaty ku yja̱ꞌa̱ttɨt jadeꞌen sa̱m ja myaꞌestrɨ, jøts ja tumbɨ sa̱m ja wyɨndsønɨn. Pønɨ mɨkuꞌdam ø nyiktijy ku mee nnɨwɨndsønꞌaty, ¿tits meets mdsow, ti meets jadeꞌen mja̱a̱kayiktejp?
23512	MAT 10:26	’Paty kaꞌ pøn xtsøꞌøgɨdɨt. Kaꞌaxɨ ti kyanɨgaxɨꞌɨky øy pøn ti tjadyimyꞌamaꞌatskꞌaty, kaꞌats ja kyayiknɨja̱wɨ øy pøn ti tjadyimyjayuꞌuchꞌity.
23515	MAT 10:29	’O døꞌøn ja joon ma̱ba̱a̱t kyɨdyimchoba̱a̱ty, nayɨdeꞌen ɨdøꞌøn ja Dios Teety ja tꞌejxꞌity. Nɨ tuꞌugɨn ja kyawɨndɨgøy pønɨ kaꞌap ja køꞌøm tyikutuky.
23517	MAT 10:31	Kidi mdsøꞌøgɨdɨ, neꞌegɨ jawaanɨ jɨnaxy mee mnɨbayøꞌøyɨ, ¿ti ti meets mdsow, ti sa̱ ja mayjoon choba̱a̱ty?
23518	MAT 10:32	’Pøn jaty ø xpuka̱jpxɨp, pøn wa̱mp mayja̱a̱ꞌyjøøjty jøts ku øts ja xpabiky, nayɨdeꞌents øts ja møk nnɨtanɨt jam Dios Teety wyɨngujkp pøn jap tsa̱jpjøtpy.
23520	MAT 10:34	’Kidi mee mwa̱nɨ jøts ku øts ja̱a̱ꞌy kuwa̱nɨ xtyimyjatytajotkujkꞌa̱ttɨt, pø may ɨdøꞌøn ja nøjkx kyanachokɨdɨt øts køjxp.
23523	MAT 10:37	’Pøn tyeety tya̱a̱k jawaanɨ tyikmøjtøjkɨp sa̱m ø kaꞌap xmøjpɨkta̱ꞌa̱gyɨn, kaꞌap øts ja mɨba̱a̱t njaꞌaty; jøts nayɨdeꞌen pøn yꞌuꞌnk yꞌuna̱ꞌjk jawaanɨ tyikmøjtøjkɨp jøts nɨgɨdi kaꞌap øts, nayɨdeꞌen øts ja kaꞌap mɨba̱a̱t njaꞌbiky;
23526	MAT 10:40	’Ja ja̱a̱ꞌy pønɨ pøn mgupøjkɨdɨp, øts ɨdøꞌøn ja wyɨnaty jadeꞌen xkupøjktɨp; jøts pøn øts jadeꞌen xkupøjkp, jaꞌats ja nayɨdeꞌen kyupijkpy pøn ø xkajxp.
23531	MAT 11:3	jøts ja tꞌatsyiktøꞌødɨt yɨdeꞌen: ―¿Mjanchjacristo mets ɨdøꞌøn, ja yiknɨtsokpɨ midi tijy menwa̱mp, uk njøpꞌejxp øøts ɨdøꞌøn jaduꞌukpɨ?
23532	MAT 11:4	Xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús yꞌadsojɨmbijty: ―Nøjkxtɨ jøts jadeꞌen xukmadoꞌodɨt ja Juan sa̱ jaty ti jaty mꞌejxtɨp mnɨja̱ꞌwɨdɨp.
23535	MAT 11:7	Ɨxanɨm ɨdøꞌøn ja wyɨnaty tyimchoondɨ ja Juan Bautista yja̱a̱ꞌy midi ja pyabøjkpɨꞌajtpy, ku ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús tnɨmadya̱ktøjkɨyɨɨꞌñ ja Juan, yɨdeꞌen ja tnɨma̱a̱y ja mayja̱a̱ꞌy: ―¿Ti ojts xꞌejxtɨ jam aba̱k etjotp ku jam ojts mnøjkxtɨ? ¿Ojts meets jam yja̱wɨ xꞌixy tuꞌuk ja ja̱a̱ꞌy midi jadeꞌen ja̱jtp sa̱m kapy pyojɨmbity pyojꞌadɨjy? Pø kaꞌaxɨ, pø tuꞌugyɨxɨ ja tmɨꞌity ja wyɨnma̱a̱ꞌñ.
23536	MAT 11:8	¿Tits ɨdøꞌøn ojts xꞌatsꞌejxtɨ? ¿Uk ojts xꞌejxtɨ tuꞌuk ja ja̱a̱ꞌy midi janchwetɨ janchna̱a̱myɨ, midi janch tsuj ja wyet tø tyikpety? Pø wa̱ꞌa̱tsxɨ xnɨja̱wɨdɨ pøn jadeꞌen naxyojxɨdɨp jøts ku ja jam ñachøkyɨdɨ ma̱ ja wɨndsøndøjk jam chøønɨdɨ.
23537	MAT 11:9	¿Tits ɨnkwan ɨdøꞌøn mjantyimꞌatsꞌejxtøø? ¿Tuꞌuk ja Dios kyugajpxy? Janch jaꞌats ɨdøꞌøn pøn jawaanɨ tja̱a̱ktyimyøj, nɨgɨdiba̱a̱t ja yjaduꞌukpɨ jadeꞌendɨ.
23540	MAT 11:12	’Jaayɨp ja Dios kyutujk chepta̱kꞌokwa̱nɨ ku yø Juan Bautista myiiñ jøts ɨxya̱mba̱a̱tnɨm kyakixy kyanaxy. Aguwa̱nɨ ja tjadyimyjamɨmajada̱ꞌa̱kwa̱ꞌa̱ndɨ pøn nadyaꞌaja̱ꞌwɨyɨdɨp ja yjotmøkꞌa̱jtɨndɨ.
23544	MAT 11:16	’Jadeꞌen meets mdamɨꞌejxɨ sa̱m ja mutskuna̱ꞌjk muum yꞌadøꞌøtstɨ jam ma̱a̱yjotp, ku ja myɨꞌuna̱ꞌjk nɨsudsoꞌampy tkagupøjkɨyɨdɨ ja kyuya̱jtɨn midi ja yjaꞌ ttsøjkpy yjaguya̱twampy, jadeꞌen ja yiknɨmaadyɨ:
23545	MAT 11:17	“Tø øø njaxuꞌuxy, kaꞌats mꞌatswa̱ꞌa̱ndɨ; tø øøts ja cancion jotmayꞌøøgyɨm njaꞌøømɨ, nɨ jadeꞌents tø mgaya̱ꞌa̱xtɨ.”
23549	MAT 11:21	―¡Mjanchꞌayøøy meets, Corazíngɨt ja̱a̱ꞌdyɨ! ¡Mjanchꞌayøøy meets Betsaidɨt ja̱a̱ꞌdyɨ! Ku jeexyɨp ja mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn tyuñɨ jam Tiro jøts jam Sidón midi meets ya̱ tø myiktuꞌunxɨ, ku ja jeexyɨp jam yiktuujnɨdɨ ja mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn, wɨndiꞌixyɨp ja jeexyɨp tyiktɨga̱jtsnɨdɨ ja chɨna̱a̱ꞌyɨndɨ, ku ja pyøky jeexyɨp tyimchaachja̱wɨdɨ.
23551	MAT 11:23	Jøts meets Capernaumɨt ja̱a̱ꞌdyɨ, ¿ma̱ mee xijy mnøjkxtɨ tsa̱jpjøtpy? Pø japxɨ meets ayoda̱a̱jkjøtpy mnøjkxtɨt. Ku jeexyɨp ja mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn yiktuñ jam Sodoma midi meets ya̱ tø myiktuꞌunxɨ, neꞌegɨ nay jaa ja ka̱jp jeexyɨp, kaꞌap ja jeexyɨp sa̱ yjaty.
23553	MAT 11:25	Xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús yja̱a̱kwa̱a̱ñ: ―Dios Teety tsa̱jpjotpɨt, yikjujkyꞌa̱jtpɨ ya̱ na̱xwiiñ, nmøja̱ꞌwɨp mets ngunuuꞌkxyja̱ꞌwɨp mets, jaꞌagøjxp ku tø xamɨdsøky o pøn ja mnɨtsoojkɨn jøts yø wijy ja̱a̱ꞌy ja tø tkaja̱ꞌgyukɨdɨ køꞌøm, neꞌegɨ tøts ja xukꞌixy xuknɨja̱wɨ pøn ɨdøꞌøn kaꞌejxɨɨyɨmdɨ.
23555	MAT 11:27	Xjats ja Jesús tnɨma̱a̱y ja mayja̱a̱ꞌy: ―Tum jaꞌ øts ndeety xuktump midi ja køꞌøm tyunwampy. Kaꞌap øts pøn jadeꞌen xnɨja̱wɨ sa̱m øts ndeety køꞌøm xnɨja̱wɨ; nɨkaꞌats øts ndeety pøn wa̱ꞌa̱ts ñɨja̱wɨyɨ sa̱m øts ja køꞌøm ndyimñɨja̱wɨ, jøts pønɨ pøn øts ja nduknɨja̱wɨwyampy, jaꞌats tnɨja̱wɨdɨp ja Dios Teety.
23560	MAT 12:2	Xjats kuts ja fariseotøjk ja jadeꞌen tꞌejxtøø, wɨnets ja ttama̱jtstøø ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús: ―Ejx yø mbabøjkpɨtøjk jadeꞌen yꞌadøꞌøtstɨ, jøts kaꞌats pya̱a̱tꞌatyɨ jøts yø jadeꞌen yꞌadøꞌøtstɨt ku pooꞌkxɨn xøøw.
23561	MAT 12:3	Xjats ja yɨdeꞌen yiknɨmaadyøø: ―¿Ti kaꞌanɨm meets ja Dios kyajpxy xꞌixy midi tnɨga̱jpxp sa̱ ja David tukꞌojk tmøøtꞌadɨɨjch ja myɨguꞌuk, ku yuu ja wyɨnaty yikꞌookwa̱ꞌa̱nɨyɨdɨ?
23563	MAT 12:5	¿Jøts nɨgɨdiba̱a̱tnɨm meets ja kutujk xꞌejxnɨ midi ja Moisés yja̱a̱y, midi wa̱mp jøts ku teetyøjk kaꞌ pyooꞌkxtɨ jap tsa̱ptøjkjøtpy ku pooꞌkxɨn xøøw, jøts nɨkaꞌats ja pyøkyɨ?
23565	MAT 12:7	Kaꞌ meets yø xnɨmadøy pønɨ sa̱ døꞌøn yø tjatijy ya̱ꞌa̱t Dios kyajpxy ku ja Dios Teety wya̱a̱ñ: “Jaꞌ ø ndsøjkpy jøts xmøøtꞌa̱ttɨt ja paꞌayoꞌowɨn ja ayoꞌejxɨn, jøts neꞌegɨ kidi xyikꞌooktɨ yø jɨyujk yø tsaka̱a̱ midi jaty myojxtɨp.” Kuk yꞌijty xja̱ꞌgyukɨdɨt, kaꞌabɨk mmɨguꞌuk yꞌijty xpøkyꞌejxtɨt øy ja ti pøky tjagatundɨ.
23568	MAT 12:10	ma̱ wyɨnaty jam tuꞌuk ja ja̱a̱ꞌy midi ja kyøꞌ jadiꞌiñɨ tøtsnɨp tuktama̱jñ; jøts kumɨ øy ɨdøꞌøn ja tyimyꞌɨxa̱ꞌa̱dɨ ti ja yjadyimyꞌuktanɨꞌøønɨdɨp ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús, jøts ja tyiktøødøø tꞌamɨdoodøø ñadyijyɨ: ―¿Kutujk yøꞌ ku pama̱a̱ꞌy ja̱a̱ꞌy nyiktsojkɨn ku pooꞌkxɨn xøøw, u kaꞌ?
23569	MAT 12:11	Jøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja ojts tꞌadsøy, yɨdeꞌen ja tnɨma̱a̱y: ―¿Wan meets ja mborreek ndejɨn jadiꞌiñɨ xmajtstuꞌutt ku ja wyɨnaty tø kyunaxy jap jutjøtpy ya̱m pooꞌkxɨn xøøw? Pø kuwa̱nɨxɨ ja xnɨnøjkxtɨt jøts ja xꞌatsjuuttɨt.
23570	MAT 12:12	¿Ti sa̱ts ja jɨyujk jadeꞌen yja̱a̱kyikjotmayꞌaty, jøts ja ja̱a̱ꞌy jadiꞌiñɨ yikmajtstuꞌutt? ¡Pø kaꞌaxɨ, pø ja̱a̱ꞌyxɨ jaꞌ! Pa̱a̱tꞌa̱jtɨp nꞌødyuꞌunɨn øy pøn ku pooꞌkxɨn xøøw.
23571	MAT 12:13	Xjats ja yiknɨma̱a̱y midi ja kyøꞌ wyɨnaty tøtsp: ―Xa̱jtøw. Jøts ku døꞌøn ja ojts xya̱jtɨy, tyimyøkpøjk ja kyøꞌ jaꞌ, nayɨdeꞌen ja tyimyja̱ꞌwɨyɨɨꞌñ sa̱m ja yjaduꞌukpɨ køꞌ midi møk.
23581	MAT 12:23	Jøts ɨdøꞌøn ja ja̱a̱ꞌy ja ñɨgyuma̱a̱p tyimyja̱ꞌwɨdøø, yɨdeꞌen ja ojts wya̱ꞌa̱ndɨ: ―¿Ti ya̱ꞌa̱t ndejɨn, ja rey David yꞌa̱pɨp?
23582	MAT 12:24	Xjats ja fariseotøjktɨ jaꞌayɨ ja ojts jadeꞌen tnɨmyadowdɨ, xjats ja wya̱ndøø: ―Jadeꞌenꞌampy ya̱ꞌa̱t ja̱a̱ꞌy tyikpɨdsimy yø mɨkuꞌ kumɨ ja møj mɨkuꞌ myøkꞌa̱jtɨn yø yiktuujnɨp, jøts yø ttuktabɨdsimy ja myɨmɨkuꞌ, yøꞌøts yø wyɨndsønꞌa̱jtɨp.
23583	MAT 12:25	Wa̱ꞌa̱ts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja tnɨja̱wɨ sa̱ jaty ja wyɨnaty wyɨnmaydɨ, jøts ja tnɨma̱a̱y: ―Nɨmidiꞌibɨ kutujk køꞌømyɨ ñamyɨdsepꞌatyɨ, kuts ja cheptundɨ ja xem ya̱m jadiꞌiñɨts ja ña̱nkyudɨgøyɨdɨ; u ku ka̱jp u ku ja̱a̱ꞌy tukmɨguꞌuk ñamyɨdsepikyɨdɨ jøts ñawyaꞌkxyɨdɨ, kaꞌap ja yikjøpꞌijxyꞌaty jøts ja jeky ña̱nkchøønɨyɨdɨt.
23584	MAT 12:26	Jøts nayɨdeꞌen yjaty ku ja møj mɨkuꞌ tyikpɨdsimy ja myɨmɨkuꞌ, tøts ɨdøꞌøn ñamyayɨ ñawya̱ꞌkxnɨyɨ; ¿sudsoꞌampyts ja jadeꞌen yꞌett ja myøkꞌa̱jtɨn?
23585	MAT 12:27	Pø jadeꞌenxɨ mee mwa̱ꞌa̱ñ jøts ku øts jadeꞌenꞌampy ja mɨkuꞌ nyikpɨdsimy ku øts ja møj mɨkuꞌ myøkꞌa̱jtɨn nyiktuujnɨyɨ; pønɨ janch jadeꞌents, ¿pønts meets ja mmɨguꞌuk ja myøkꞌa̱jtɨn yiktuujnɨp ku ja mɨkuꞌ ja nayɨdeꞌen tyikpɨdsømdɨ? Jaꞌaxɨ mee mnɨꞌøøꞌnɨyɨdɨp jøts ku nugo jadeꞌen nugo mjadyimgya̱jpxɨgøydɨ.
23587	MAT 12:29	’¿Pønts øy nugo tyimyꞌuknɨdøjkɨp ja ja̱a̱ꞌy jap tyøjkjøtpy midi janch kamaabyɨm, øy ja pøn tyimyjapøjkxɨwya̱jnɨ ja pyɨkta̱ꞌa̱ky? Jawyeenxɨ ja yikøwøønt yikpakwøønt, wɨnetnɨmts ja yikpøjkøjxɨt ja pyɨkta̱ꞌa̱ky, pø tøxɨ øts nayɨdeꞌen ja mɨkuꞌ yjaꞌ nmɨmajada̱ꞌa̱ky.
23588	MAT 12:30	’Pøn ø xkabudøjkɨp, jaꞌ øts ɨdøꞌøn xmɨdsepwa̱mp; jøts ku øts pøn ti møøt njapøkmukwa̱ꞌa̱ñ, jøts ja jɨnaxy tpøkwaꞌkxy.
23589	MAT 12:31	’Paty meets ɨdøꞌøn nnøjmɨ, jøts ku øy tyimyjapønɨ yikmaaꞌkxkøjxp jaꞌ pyøky, pønɨ ti jaty pøn tyumpy kyajpxpy; kuts pøn tkaꞌukꞌømyɨga̱jpxt ja Espíritu Santo, nɨwɨndem ja mɨba̱a̱t kyayikpojkpɨmeeꞌkxy.
23591	MAT 12:33	’Ku kipy yꞌøyɨ, nayɨdeꞌen ja øy tyøøm tyikwɨngaxɨꞌɨky; jøts midi kaꞌøy, nayɨdeꞌents tyøøm ja tyikwɨngaxɨꞌɨky kaꞌøy. Ja tyøømts ja kipy yiktaꞌejxka̱jp pønɨ sa̱ øy kaꞌøy tyøømɨ.
23592	MAT 12:34	¡Meets wɨnꞌøøꞌmbɨdɨ! ¿Sudso mee mꞌøgya̱jpxt jøts kaꞌats mꞌøyja̱a̱ꞌyɨdɨ? Jøts pønɨ sa̱ yꞌa̱waꞌkxy yø a̱a̱w, tum jamts yø chøøñ midi jam ujts abøkɨ yikmøøtꞌa̱jtp jam a̱mjotp.
23596	MAT 12:38	Wɨnets ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja fariseotøjk ñɨma̱a̱jyøø møøt ja ka̱jpxwejpɨtøjktɨ: ―Wɨndsøn, jaꞌ øø nꞌejxwampy jøts øøts xukꞌext tuꞌugɨn ja mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn, pønɨ janch ku mjanchdiosuꞌngɨ:
23597	MAT 12:39	Xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja tꞌadsøøy: ―Jaꞌ ɨdøꞌøn ja mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn amɨdoodɨp pøn kawɨndɨyja̱a̱ꞌyꞌa̱jttɨp; kaꞌats ti mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn yꞌukyiktukꞌejxnɨdɨt, wan jaꞌayɨ sa̱ yja̱jty kyubejty ja Jonás ja Dios kyugajpxy.
23601	MAT 12:43	’Ku mɨkuꞌ tmajtstuꞌuty ja ja̱a̱ꞌy, jøts ñijkxy wɨdejtpɨ tøꞌøts etjotp, tjaꞌɨxa̱ꞌa̱y ja pyooꞌkxa̱a̱jk; jøts kuts nɨma̱ tkapa̱a̱ty, xjats wyɨnmay:
23602	MAT 12:44	“Nay ja ndøjk ø nꞌawɨmbetɨp ma̱ ø tø ndsøøñ.” Kuts wyɨmbity, jøts ja ja̱a̱ꞌy jadeꞌen yikpa̱a̱ty sa̱m tøjk tawa̱ꞌa̱ts, peꞌety ja̱a̱xy ja jap.
23605	MAT 12:47	Jøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús yiktukmadøøy, jam ɨdøꞌøn ja pøngapøn tnɨga̱jpxkøjy: ―Ɨxap ja mda̱a̱k tøjkwimpy yꞌawixy møøt ja mꞌuch, jøts mets mmɨga̱jpxwa̱jnɨp.
23606	MAT 12:48	Jøts ja tnɨma̱a̱y pøn wyɨnaty jadeꞌen tø tyukmadøyɨ: ―¿Pøn øts nda̱a̱gɨp, pøn øts ɨdøꞌøn nꞌuchɨp?
23607	MAT 12:49	Wɨnets ja tnɨguꞌumɨyɨɨꞌñ ja pyabøjkpɨtøjk jøts wya̱a̱ñ: ―Yøꞌ øts ɨdøꞌøn nda̱a̱gɨdɨp, yøꞌ øts ɨdøꞌøn nꞌuchɨdɨp.
23611	MAT 13:3	Xjats ja ttukꞌɨxpɨjky ja yꞌɨxpøjkɨn, ñɨmyay ɨdøꞌøn ja ojts tnɨga̱jpxkøjy. Tum ejxpajtɨn madya̱ꞌa̱ky ja tyanɨmadyakpy pønɨ midi ɨdøꞌøn ja yꞌukyiktamɨja̱ꞌgyukɨp, yɨdeꞌen ja wya̱a̱ñ: ―Tuꞌuk ja ja̱a̱ꞌy chøøꞌñ neppɨ;
23618	MAT 13:10	Wɨnets ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja pyabøjkpɨtøjk ñɨmejnɨyɨ wɨngon jøts ja tyiktøødøø: ―¿Jadits ku yø ja̱a̱ꞌy jadeꞌen xamɨmadya̱ꞌa̱ky ejxpajtɨn madya̱ꞌa̱ky ku xyikꞌɨxpiky?
23619	MAT 13:11	Jøts ja tꞌadsøøy: ―Meets Dios jaꞌayɨ mduknɨja̱ꞌwɨyɨp ja kyutujk jap tsa̱jpjøtpy midi pøn tkanɨja̱ꞌwɨpnɨm; jøts kaꞌ yø mɨba̱a̱t tnɨja̱wɨdɨt.
23624	MAT 13:16	Xjats ja Jesús tja̱a̱knɨma̱a̱y ja pyabøjkpɨtøjk: ―Meetsts ɨdøꞌøn janchjotkujkꞌatyɨm, kumɨ mdaꞌejxtɨp ja mween jøts kumɨ mdamadoodɨp ja mda̱tsk.
23626	MAT 13:18	’Ukpatmadowdɨm meets, jøts xja̱ꞌgyukɨdɨt pønɨ sudsoꞌampy ɨdøꞌøn ya̱ꞌa̱t madya̱ꞌa̱ky tijy ku ja ja̱a̱ꞌy chøøꞌñ neppɨ.
23632	MAT 13:24	Jøts ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús tja̱a̱ktamɨmadya̱a̱jky jaduꞌuk ja madya̱ꞌa̱ky, jøts ja mayja̱a̱ꞌy yɨdeꞌen tnɨma̱a̱y: ―Jadeꞌen ɨdøꞌøn ja Dios kyutujk midi yja̱a̱ꞌy ja tyanɨtanaapy sa̱m tuꞌuk ja ja̱a̱ꞌy twɨjyɨn ja ødyømt jam kya̱mjotp,
23635	MAT 13:27	Wɨnets ja tumbɨ tꞌatsnɨmaadyøø ja wyɨndsøn: “Wɨndsøn, pø janch tum ødyømts mets ojts xijy xwɨjy jam mga̱mjotp, ¿ma̱ts yø kaꞌøy ujts tø chøøñ?”
23636	MAT 13:28	Jøts ja wyɨndsøn ja ñɨma̱a̱jyɨdøø: “Ja taꞌajkɨbɨ ja tajotma̱ꞌtpɨ net jadeꞌen tø yꞌadøꞌøtstɨ.” Xjats ja tumbɨ tyiktøwdɨ jøts ja wya̱ndøø: “¿Mdsøjkpy jøts øøts ja kaꞌøy ujts nꞌatswejxkøxt?”
23637	MAT 13:29	Yɨdeꞌents ja ojts yꞌadsøyɨdɨ: “Kaꞌ, ku net ja kaꞌøy ujts yjayikwext, nayɨdeꞌents ɨnet ja ariin yikwejxnɨt.
23638	MAT 13:30	Neꞌegɨ tyimyꞌøyꞌa̱tp jøts jadeꞌen xmajtstuꞌuttɨt, wan jadeꞌen tyondɨ, jaanɨm ku wyɨnaty tø tyimbya̱a̱ty jøts yikwejxnɨt; wɨnets øts ja tumbɨ ngaxt jøts ja jawyeen twejxmujkøxtɨt ja kaꞌøy ujts, yikxon tꞌadsuꞌumdɨt tukꞌøøxy jaty jøts ja jadeꞌen yiknɨtsa̱ꞌa̱t, jøts ja ariin yikpøkjøꞌøkt jap abøjkꞌɨɨꞌñjøtpy.”
23639	MAT 13:31	Ñayɨ myadya̱a̱jk ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús jaduꞌuk ja madya̱ꞌa̱ky: ―Jadeꞌen ɨdøꞌøn ja Dios kyutujk midi yja̱a̱ꞌy ja tyanɨtanaapy sa̱m ja møj morta̱s tømdɨn midi ja̱a̱ꞌy wyɨjpy kya̱mjøtpy.
23641	MAT 13:33	Ñayɨ tyamɨmadya̱a̱jk jaduꞌuk madya̱ꞌa̱ky: ―Jadeꞌen ɨdøꞌøn ja Dios kyutujk midi yja̱a̱ꞌy ja tyanɨtanaapy sa̱m ja levadurɨ midi tøꞌøxyøjk tyamɨmøøꞌkxyɨp ja ariin way ku ja tø tkijpxy tɨgøøk ojk aꞌejxɨ, jøts ja jɨch yikxon yaaꞌkpiky.
23644	MAT 13:36	Xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ojts tmɨnawyaꞌkxyɨ ja ja̱a̱ꞌy jøts ja tyøjkɨyɨɨꞌñ tøjkjøtpy, japts pyabøjkpɨtøjk ja ojts ñɨmiñɨyɨ, jøts ja ñɨma̱a̱jyɨyɨ: ―Tuknɨmadook øøts yikxon ja madya̱ꞌa̱ky ku tø xnɨmadya̱ꞌa̱ky ja kaꞌøy ujts midi yomp jam ka̱mjotp.
23645	MAT 13:37	Wɨnets nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja ñɨma̱a̱jyɨdɨ: ―Ja tømt wøjpɨ, øts ɨdøꞌøn jaꞌ,
23651	MAT 13:43	Jøts pønts ja Dios tpadundɨp pønɨ sa̱ ja wya̱ꞌa̱ñ, jaꞌats ɨdøꞌøn jap ja møj kunuuꞌkxɨn tmøøtꞌa̱jttɨp ma̱ ja Dios Teety ja kyutujk ttanɨtanɨ ja yja̱a̱ꞌy. Pønɨ mmøøtꞌa̱jttɨp ja ja̱ꞌgyukɨn, ¡ja̱ꞌgyukɨdɨts!
23652	MAT 13:44	’Nayɨdeꞌen ɨdøꞌøn ja Dios kyutujk sa̱m meeñ yuꞌuchꞌityɨn ya̱ na̱xjøøjty ka̱mjøøjty. Xjats ja̱a̱ꞌy ja tpa̱a̱ty jøts ja nay jap jadɨgojk tyuꞌuch; jøts kumɨ yjantyaxondakpy wɨnets ñijkxy jøts tꞌatstoꞌokixy tukɨꞌɨyɨ ja pyɨkta̱ꞌa̱ky ti jaty jam yjagyejpy, jøts ja na̱a̱jx tjuy ma̱ tø tꞌukyuꞌuch ja meeñ midi tø tpa̱a̱ty.
23653	MAT 13:45	’Nayɨdeꞌen ɨdøꞌøn ja Dios kyutujk midi yja̱a̱ꞌy tyanɨtanaapy sa̱m tuꞌuk ajuubyɨ aga̱jpxpɨ, pøn tꞌɨxaapy tum ja øybɨ tsa̱a̱ meeñ midi ja chow kawɨnmaañɨ,
23655	MAT 13:47	’Nayɨdeꞌen ɨdøꞌøn ja Dios kyutujk sa̱m tuꞌuk ja xuumy midi yiktaꞌa̱jkxma̱kp, kuts ja yiknøøwejtspety jam mejyjotp, jøts ja tyikpɨdsimy køx kɨda̱ꞌa̱k ja a̱jkx.
23659	MAT 13:51	Wɨnets ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja yiktøøjɨdɨ: ―¿Mnɨmadoodɨp ɨdøꞌøn tukɨꞌɨyɨ? Xjats ja wya̱ndøø: ―Nnɨmadøøpy øø nwɨndsønꞌa̱jtɨm yøꞌ.
23660	MAT 13:52	Wɨnets ja ñɨma̱a̱jyɨdɨ: ―Ku tuꞌuk ja ka̱jpxwejpɨ tꞌuknɨꞌɨxpøkɨ sudso tnɨja̱wɨt ja Dios kyutujk midi yja̱a̱ꞌy ja tyanɨtanaapy, jadeꞌents ja pyɨdsimy sa̱m tuꞌuk ja wɨndsøn midi tja̱jtp tyikwɨngaxøꞌkp ja yjotkujkꞌa̱jtɨn ku ja tna̱nkyꞌijxyɨ øy ti køx kɨda̱ꞌa̱k, wan tjemyɨ wan tkuꞌa̱a̱myɨ.
23662	MAT 13:54	jøts ja ojts yja̱ꞌa̱ty jam kyøꞌøm etjotp ma̱ ja kyuga̱jpɨ. Jamts ja yikꞌɨxpøjktøjkøø tsa̱ptøjkjotp midi jam wyɨnaty, jøts ja ja̱a̱ꞌy ñɨgyuma̱a̱p yjanchja̱jtøø, yɨdeꞌen ja wya̱ꞌa̱ndɨ: ―¿Ma̱ yø ja̱a̱ꞌy jadeꞌen tø tjaty yøꞌøbɨ ɨxpøjkɨn? ¿Sudso yø jadeꞌen ttuñ mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn?
23664	MAT 13:56	Naya̱ts ja yꞌuch kiixy yø chɨnaamyɨdɨ ma̱ adøm ya̱. ¿Ti ma̱ts yø jadeꞌen tukɨꞌɨyɨ tø tjaty?
23665	MAT 13:57	Patyts ɨdøꞌøn ja jadeꞌen kaꞌ tmøjpɨkta̱ꞌa̱ktɨ. Xjats ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja ñɨma̱a̱jyɨdɨ: ―Tum yiktsojkp ja Dios kyugajpxy øy ma̱, kuts kyøꞌøm ka̱jpkɨjxy ku kyøꞌøm tøjkjøøjty, kaꞌabɨmts ja tɨɨy yiktsøky.
23668	MAT 14:2	jøts ja tnɨma̱a̱y pøn jaty ja wyɨnaty møøt tyuñ: ―Ja Juan Bautista net jaꞌ midi yꞌijty yiknøbajtp, jaꞌ ɨnet tø yjujkpyiky jadɨgojk. Paty yø jadeꞌen tmøøtꞌaty ja møkꞌa̱jtɨn jøts yø jadeꞌen ttuꞌunt ja mɨla̱grɨꞌa̱jtɨn.
23670	MAT 14:4	Yɨdeꞌen ɨdøꞌøn ja Juan wyɨnaty tø tnɨmaañɨ ja Herodes: ―Kaꞌ pya̱a̱tꞌatyɨ jøts yø jadeꞌen xtyimñɨdøꞌøxyꞌa̱tt.
23674	MAT 14:8	Xjats ja kiixy, tø tya̱a̱k ja wyɨnaty jawyeen yꞌaga̱jpxɨyɨ ku ja tnɨma̱a̱y ja Herodes: ―Møøky øts platɨjotp ja Juan Bautista kyuba̱jk.
23681	MAT 14:15	Tsuuꞌjɨñɨpts wyɨnaty, wɨnets ja pyabøjkpɨtøjk ja ojts ñɨmiñɨyɨ jøts ja ñɨma̱a̱jyøø: ―Tøts ja et chuuꞌjɨñɨ, jøts kaꞌ ya̱ pøn chøønɨ. Kajxnɨ yø ja̱a̱ꞌy, jøts wan tnøjkxnɨdɨ ma̱ jaty ka̱jp jøts jam tjuꞌudyɨt kyaaky tyojkx.
23682	MAT 14:16	Xjats nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja tnɨma̱a̱y: ―Kaꞌ yø ñøjkxtɨt; yikaydɨ meets yøꞌ.
23683	MAT 14:17	Jøts ja wya̱ndøø: ―Kaꞌap øøts ya̱ ti nmøødɨ, jaꞌayɨ tsa̱pkaaky jap ja magoxkyɨ, jøts a̱jkx jamajtskyɨ.
23684	MAT 14:18	Wɨnets ja nwɨndsønꞌa̱jtɨm Jesús ja ñɨma̱a̱jyɨdɨ: ―Ya̱ yikmendɨ.