23214	MAT 1:1	Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² ã³si³wxe³jau³xai²la¹wa². A²nxe³jah¹lai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ Jah¹lai²na² a²wĩ³na²nãu³xu¹tai²na² ĩ³yau¹ũ³jau³xai²la¹wa². A²nxe³sxã³ Je³su²jah³la² sũ̱³nu²tu̱³ Ta³vi²yah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ta³vi²yah³la² sũ̱³nu²tu̱³ A³bra³ãu²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la².
23219	MAT 1:6	Je²sah³la²ki³lha³tu̱³ Ta³vi²yah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²na² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³yah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ Ta³vi²yah³la² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³yah³lai²na² a²sxe³xa³ka³lxa² a²wi¹lhĩ¹na² U³ri²ah³la² sxe³xa³ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ya³sxã³ a²ki³lha³tu̱³ Sa³lo³mãu²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la².
23229	MAT 1:16	Ja³ko²ah³la²ki³lha³tu̱³ Jo³se²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² a²sxe³xa³ka³lxa² Ma³ri²a³ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³ri²a³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² wẽn³su² Je³su²jah³lo²su² a³li³lah¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Je³su²jah³la² ĩ³yĩ¹li²hain¹jau³xa²sa¹. Kris²tu³jah¹lo²su¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jau³xai²na² a²si³yxau³jau³xa²su² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la²nũ³a² so¹jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23230	MAT 1:17	Jã¹nxe³jut3su² Je³su²jah³la² sũ̱³na²nãu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ A³bra³ãu²ah³la² ã³si³wxe³ki̱³ka³tu̱³ Ta³vi²yah³la² hãi¹nxã¹ki̱³kxai²nãn²tu̱³ a²sũ̱³na²nãu³xa² ĩ³yĩ¹lih²xai³ain¹te²nãu³tu̱³ hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²sxã³ 14 nxe³ki̱³te²ju²hẽ³la². Te²yã¹nxe³sxã³ Ta³vi²yah³la² ã³si³wxe³ki̱³ka³tu̱³ hu³ Ba³bi³lo²na²ko³nãu³a² sa²tã³nyhain¹tãu³nai³tã² hãi¹nxã¹ki̱³kxai²nãn²tu̱³ a²sũ̱³na²nãu³xa² ĩ³yĩ¹lih²xai³ain¹te²nãu³tu̱³ hi³ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²sxã³ 14 nxe³ki̱³te²ju²hẽ³la². Te²yã¹nxũn³sxã³ Ba³bi³lo²na²ko³nãu³a² sa²tã³nyhain¹tãu³nai³tã² ã³si³wxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ hu³ Kris²tu³jah¹la² a³li³lah¹ju³ta² hãi¹nxã¹ki̱³kxai²nãn²tu̱³ a²sũ̱³na²nãu³xa² ĩ³yĩ¹lih²xai³ain¹te²nãu³tu̱³ hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²sxã³ 14 nxe²ki̱³te²ju²hẽ³la².
23231	MAT 1:18	Jã¹nxe³jut3su² Je³su² Kris²tu³jah¹la² a³li³lah¹jau³su² nxe³te³nah¹lxi¹. Ma³ri²a³ka³lxai²na² Je³su²jah³la² a²hã³ka³nai²na² nxe³ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² Jo³se²ah³la² so¹nyhu¹kxi³ju³ta³nũ³a² e³hau³kon³ta³lu²nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². E³hau³kon³ta³lu²nain¹nũ²la² yxãn¹ta¹ so¹nyhu¹xa³ta̱³lxa¹ Ma³ri²a³ka³lxa² wẽh³ni³ta¹hxai²hẽ¹la². Hai³txi³ Jo³se²ah³lo²la³ wĩn¹txi²nxa³ta̱³lxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² te²hi²sen³su² wẽ³sai²la² a²ẽ¹nai²na² ũh³wxe³ni¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23232	MAT 1:19	Nxa²ha¹te¹ Jo³se²ah³lo²kxai³lu² ju¹tai²li² ã³ne³wxe³nũ²la², Ma³ri²a³ka³lxa² wẽh³ni³ju³ta² ã³ne³wxe³nũ²la² a²ẽ¹na² ne³kxe³kxi²nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Ne³kxe³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: — Wain³txi³ kãi³jah¹lo²sa¹xã¹. Hai³txi³ kuh³lxa³thin¹sxã³ kãi³te²txã³xã¹. Ta¹ka³lxai²na² wẽ³sa² wẽh³ni¹kxa² wet1sa²jah¹lo²sxa³xã¹. Nxe³kxan²ti³ kwa² ĩ³ãu²lxi²sa²ju³ta² ten³sa²nxa³nhã¹. Nxe³sa²nxa³ha²kxai³ kwa² hãi³a² ã³a¹tũ¹xã¹. Ma³ri²a³ka³lxa² ã³a¹tũ¹xã¹. Nxe³nha²ta¹hxai²hẽ¹la².
23233	MAT 1:20	Nxe³tãu³ãn²tu̱³ta¹ nũ¹ha̱in³nha²tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²si¹hã³jah¹la² oh³xan¹jah¹la² wxa²kan³sxã³ wxã³ta¹hxai²hẽ¹la². Wxã³ka³tu̱³ Jo³se²ah³la² sxa³sxã³ ãu³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ãu³xi²tãu³a² ã³nhxi²sxã³nho³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². ónhxi²sxã³nho³kxi²te³nah¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² sa²si¹hã¹jah¹la² ã³tĩ³sxã³ e³kxi²te³nah¹lxi¹: — Jo³se²ah³lãi³. Ta³vi²yah³lu¹ta² a²ne³sa³wit3si¹lxi¹. Txa²wãn³txa² e³kxi¹nx2ta¹jau³xa² wi¹lain³kxi¹sẽ¹li¹. “Ta¹ka³lxa² Ma³ri²a³ka³lxa² so¹nha¹tũ¹xã¹.” Nxi¹lxi¹. Nxẽ¹nha²kxai³ hxi²waun³txi³txa³hẽ¹li¹. Ta¹ka³lxai²na² so¹sẽ¹li¹. Wẽ³sai²na² ta¹ka³lxa² wẽh³ni¹kxa² hai³txi³ yuh³xai²nãn¹te² we¹kxe³su² nxe²nxa³i¹. Yxãn¹ta¹ Sũ̱³na² yãu³ka³jxah¹la² te²hi²sen³su² wĩn¹txi²nxa³kxan²ti³ wẽ³sa² wet1jah¹lai²la¹wi¹.
23236	MAT 1:23	— Nxe³jah³lxi³wxi¹. Tu¹ha³ka³lxa² in³txa² wĩn¹ti²nxa³ta¹ka³lxa² wẽh³nĩ¹tu¹wi¹. Wẽh³nĩ¹ka³tu̱³ wẽ³sai²li² a²ki³lha³lxai²li² a³li³lah¹kxi²tu¹wi¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ a²ĩ³lxa² ĩ³lxi³hain¹tu¹wi¹. E³ma³nu³e²lah³lo²su¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te² ĩ³lxai²na² a²si³yxau³tãu³khai³xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² ã³nũ²kxi²sxã³ yxau³ah³nẽ³na³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23240	MAT 2:2	— Ĩh¹nũ¹la³ta̱³ Ju³te²a² wa³kxẽn³yah³lo²nũ³a² kwẽn¹ta² a³li³lah¹jah¹la² he¹ji¹wi¹? Txa²ha³lo²a² a³li³sĩ¹na¹hĩ¹nai³tã² a²hxi³ka²ta³khai³xa² ĩ²sĩ¹na¹hẽ³li¹. Nxe³ka³tai²na² ĩ²sĩ¹na¹ha²kxai³ wẽ³sai²li² sa²nẽn¹kxi²te³lhxã³ wxã³ye¹nx2ti³nha¹wi¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23241	MAT 2:3	Nxe³nxa²ha¹te¹ nxe³jau³jau¹xai²na² ain³kxain¹nũ²la² E³ro²jah³la² yu̱h³lxi³khaix1ta¹hxai²hẽ¹la². — A²wa³kxẽn³yah³lo²sa¹ju³ta² sa²tã³ni²lã³kxi²sa²te³na³na¹. Nha²jau³su² E³ro²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². Te²yã¹nxũn³sxã³ Je³ru³sa³lẽ² tũ̱³ka̱³txa² whãi²na¹ E³ro²jah³la² yã¹nxe² yu̱h³lxain¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23242	MAT 2:4	Nxe³te²kxa³ya̱³lhu² E³ro²jah³lai²na² te²hi²sen³su² a²nũ²a² hxi²kan¹txi³nãu³xa² nxe³te²he³la³kxa² ã³yã³nũ²kxi²xi²si¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wã³nxĩn¹te² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² ĩ³kaix1tha²kxai³ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³kaix1tha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Kris²tu³jah¹la² Txa²wã¹sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3jah¹la²nũ³ãn²ta² a³li³la¹jen³nũ³a² ĩh¹nũ¹la³ta̱³ a³li³la¹ji¹wi¹? Nxẽn³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23244	MAT 2:6	“Wxãi²na² Be³lẽ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txi³si²yah³lxi¹lxi¹. Ju³te²a²ko³xan¹thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi¹lxi¹. Thĩn³kãi²nxa³te²hũ̱³kxan²ti³ Ju³te²a² hxi²kan¹te²nãu³xai²na² kãin²te²lo³yah³lxi¹lxi¹. Nxe³sxã³ wxa²nũ̱³ka̱³txa² a²nũ²a² ka³na³ka³na³jah¹la²nũ³a² hxi²kan¹ta² si³yxau³ti³lo³nx2tu¹wi¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ txa²nũ̱³ka̱³txai²na² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txi³su² txa²nũ̱³ka̱³txi³su² ha²kxai³ a²wa³kxẽn³no³nĩn¹tu¹wi¹.” Nxe³jau³xai²na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² nũ̱³ka̱³txa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23250	MAT 2:12	Nxe² ta³lu²nain¹nũ²la² hã²wxãn³txa³ a³li³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kxã³nxai³tã² Be³lẽ²thĩ³na² a³li³xai¹nxa³ta̱³lxa¹ hxi²sxã³nhon³yah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². Hxi²sxã³nhon³yah³lxi³te³nah¹lxi¹, Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: — Nxe³jah³lxi³wxi¹. E³ro²jah³lai¹tã² sxi²ha² ã³wa̱³lah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe² hxi²sxã³nhon³yah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ tĩh³na² wxã³ain¹tĩh³nai¹tã² ĩ³xai¹nxa³ha²kxai³ tĩh³nu³ ã̱³lxi³ ĩ³xai¹nha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23251	MAT 2:13	Nxe³nxa²ha¹te¹ tĩh³nu² ã̱³lxi³ ĩ³xain¹tãu³a² Jo³se²ah³la² sxa³sxã³ ãu³xi²nũ²la² hxi²sxã³nhon³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²an¹jah¹la² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: — Jo³se²ah³lãi³. Ĩ³sa²yxau³txu¹li¹. Wẽ³sai²na² tẽ³i² a²hã³ka³nãin²txi³ tẽ³i² nxẽ³ka³tu̱³ E³ji²ta²ko³xa² ih³saun³txa²hẽ³li¹. E³ro²jah³la² Wẽ³sa² ĩ³su²lhã³te³na³li¹. Nxe³ha²kxai³ wa³su³txi³ ih³saun³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²ai²li² yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ yxau²ta³lun²na³na¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³hen³txi³nx2ta¹tu¹wi¹. Oh³xan¹jah¹la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23253	MAT 2:15	Hã²wxãn³txa³ E³ji²ta²ko³xa³nãu³a² yxau²xai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². E³ro²jah³la² ka³te̱³na² he¹tãu³a² yxau²xai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³jut3su² kxã³nxai³tã² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² hen³txi³jah¹la² jau³xau³hxai²tẽx1ta² e³ta¹hxai²hẽ¹la². E³te³nah¹lxi¹: — Sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lo²na¹xai²na² Txa²ki³lha³lxa²khai³xai²na² E³ji²ta²ko³nãu³a² ĩ³kaix1sxã³ sa²sai¹ai¹na¹hẽ³li¹. Nxe³jau³xau³hxai²tẽx1tã² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23258	MAT 2:20	— Nxex3sa²lxi¹. Ĩ³sa²yxau³txu¹li¹. Wẽ³sai²na² a²hã³ka³nũ¹na² nxe³sxã³ tẽ³txa²hẽ³li¹. Tẽ³sxã³ ĩ³xi²txu¹li¹. I³sa³e²ko³xa² ĩ³xi²txu¹li¹. Wẽ³sai²na² ĩ³su²lhã³ain¹ju³ta² ten³jah¹la² ya³lu²na²hẽ³li¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³xi²txu¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23260	MAT 2:22	Nxe³nxa²ha¹te¹ ĩ³xi²tãu³ãn²tu̱³ a²ha³lo²a² ha³ta̱³nxe³jau³xa² ĩ³hen³txi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³hen³txi²nyhain¹te³ãn¹jau³kxai³lu¹: — E³ro²jah³lai¹tã² Ju³te²an¹ko³xai²na² I³sa³e² ko³xa² kãi²nxa³ko³xai²na² ha³txih³xan¹ko³xai²na² a²hxi²kan¹jah¹laix1tã² ya²la³tu̱³ ya³lu²na²hẽ³li¹. Ya³lu²ha²kxai³ a²ki³lha³lxa² Ar³ke³lau²sah³la² ã³wẽ̱³not3sxã³ ha³lo²a² wa³kxẽn³yah³la² hxi²kan¹txi³lon³na³li¹. Nxe³jau³xai²na² ha³ta̱³nxe³jau³su² ĩ³hen³txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³hen³txi³nũ²la² yuh³lxi³jau³su² thĩ³na² yxau²xai³thĩ³nai³tã² hai³txi³ wa̱³li²sxã³ yxau²xai³to³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe²nxa³kxe³su² hxi²sxã³nhon³txi²si¹ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wa̱³li²si¹hxa³jau³su² ain³kxi²ha²kxai³ ha³lo²a² ã̱³xa² Ka³li³le²a²ko³xa²nãu³a² I³sa³e² ko³xa² kãi²nxa³ko³xai²na² ha³txih³xan¹ko³xai²na² ai³sxã³ yxau²xai³lyain¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23261	MAT 2:23	Ko¹xai²na² yxau²xai³lyain¹nũ²la² Na³sa³re²thĩ³na² ã³wih¹sxã³ yxau²xai³lyain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³jut3su² kxã³nxai³tã² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹la²nãu³xa² jau³xau³hxai²tẽx1ta² e³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². E³kxain¹te³nah¹lxi¹: — Jah¹lai²li² Na³sa³re²thĩ³nãn¹jah¹lo²sin¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23263	MAT 3:2	— Nxex3jah³lxi³sa²lxi¹. Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³sxã³ ã³nxa̱³wã²na³jah¹lxi³hẽ¹li¹. ósxã³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² ti³hẽn¹te³na³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23264	MAT 3:3	A²nxe³ju³tai²na² kxã³nhxĩ¹nai³tã² I³sa³i²ah³lu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1ta² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: — A²nũ²a² ã̱³jah¹la² wxã³tu¹wi¹. Ha³lo²ai²na² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³nãu³a² ai³sxã³ ĩ³ye³kxi²tu¹wi¹. Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a² hxi²kan¹jah¹lo²su² wxã³ju³ta²nũ³a² yũ³kxai²nãn²tu̱³ a²wxã³tĩh³na³nũ³a² wxa²hau³ko³tain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² wxã³ju³ta²nũ³a² wxa²ẽ¹nãu³ai²na² wxa²hau³ko³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ya²la³tu̱³ wxã³ti³wa³ki³lxon³na³li¹.” Nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23267	MAT 3:6	A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu¹ a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² Sũ̱³na² ĩ³hen³txain¹sãn²nũ²la² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nyhu¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² yo³ha² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ki³kxai³lu² ã³wa²su¹jau³su² yxo²ĩ²ah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². Yxo²ĩ²ah³lxi³ha²kxai³ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nyhu¹ah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la².
23268	MAT 3:7	Nxe³tãu³ãn²tu̱³ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² wxã³ha²kxai³ sa³tu³se²a² nũ̱³ka̱³txa² wxã³ha²kxai³ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nyhu¹te³lhxã³ wxã³ain¹tãu³a¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² e³te³nah¹lxi¹: — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³nai²li² a̱n³txi¹nx2ti³na³li¹. Nxe³sxã³ wxa²ẽ¹nãn¹jau³su² nxe³te³nah¹lxi¹: “Ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹sain¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹yex1sain¹tũ¹xã¹, a²nũ²a² a²yxo²ha³kxa²su¹.” Nxe³nyhah¹lxin¹kxan²ti³ ti³he¹nxe²nxa³wi¹. Nxe³sxã³ wi¹lhin¹ki³lxo³yah³lxin¹kxan²ti³ Txa²wã¹sũ̱³nai²li² ĩ³ki²ha¹kxi²yah³lxan³tho³li¹.
23269	MAT 3:8	Ya²la³tu̱³ wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³sxã³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha²si¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ wain³txi³ kãi³sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Hi³a²ne³kxai²na² wi¹lye²kxai²nãn²tu̱³ a²nxã̱³kxai²na² wi¹nũn³te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³jah³lxi³nũ³nhẽ¹li¹. Wi¹tẽ³kxai²na² wi¹lxa³nxã̱³kxi²kxa²yã¹nxa² wi¹kãi³sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹.
23270	MAT 3:9	Nxe³yãn¹ta¹ wãn³txi³la³ ĩ³wa²lũ³xi²sah³lxin¹jau³la³ nxe² e³kxi²sah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Sah²lxan³te³nah¹lxi¹: “A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³su² ki̱³tã³li¹. Nxe³ki̱³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wi¹lhxã³ ĩ²nẽ³tu¹wi¹.” Nxe² ĩ³ye³kxi²syah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³sxã³ A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² wxa²sũ̱³nu²khai³su² kxan²ti³ Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²kan¹khaix1jah¹lai²la¹wi¹. Ten³kxai²nãn²tu̱³ kwa²txah³la³kai²na² tẽ³sxã³ A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³a² ka³te̱³na² wet1si¹jau³su² hxi²ka¹nhĩ̱³nx2na³li¹, Txa²wã¹sũ̱³na²su¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² wẽ³ha³lxi³su² ti³hi¹tai¹nhĩ̱³nx2na³li¹.
23272	MAT 3:11	Nxe³nũ²la² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹tũ̱³ka̱³txai²na² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: — Jã¹nxa¹jut3su² txai²na² sa²kxai³lu² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nxa²lxin¹ju³ta³nũ³a² hxi²ka¹nhĩ̱³na¹wi¹. Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³sxã³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha²si¹nx2ti³sãn²ka³tu̱³ ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nxa²lxin¹ju³ta² hxi²ka¹nhĩ̱³na¹i¹. Nxe³nx2ta¹kxa²ha³ta̱³nxãn²tu̱³ txa²si³yo³na² a²nũ²a² hxi²kan¹txi³ wa³to²hi²sa²jah¹la² wxã³tu¹wi¹. Wxã³te³na¹ hxi²kan¹txi³ wa³to²hi²sa³ha²kxai³ a²yu³kxa² yu³wi²kxi²nha²ka³lo³a² tẽ³sxã³ ã³nhit1sxã³ ã³si³tẽ³kxi²na¹kxe³su² hxi²ka¹nhĩ̱²nxa³nha²wi¹. A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ũ³hũ¹nx2ti³ha²kxai³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² ã³nhxan³ka²ti³nx2ti³ha²kxai³ nxe³jah¹lo²su²na³li¹.
23276	MAT 3:15	Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: — Nxe²nxa³wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wain³txi³ sa²yxo²we¹te³la¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe² e³kxi²ta³lun²nyhu¹nũ²la² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² hxi²ka² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23277	MAT 3:16	Nxe³nxa²ha¹te¹ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nyha¹nhũ²la² Je³su²jah³lai²na² ĩ̱³yau³xa² wxa²li³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ oh³sĩ̱³na² sa²yxo²hai¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²yxo²hai¹ka³tu̱³ kwa³sxa³xa² hũ̱³nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² oh³nãu³a² a³ka³nxi²xi²ye²ka³tu̱³ Je³su²jah³lai²na² ãn³ka³la³kxi³we̱³kxi²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23278	MAT 3:17	óka³la³kxi³we̱³kxi²yain¹sxã³ oh³nãu³an¹te²a² wãn³txa² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain³kxain¹te³nah¹lxi¹: — Jah¹lai²na² Txa²ki³lha³lxa²khai³xai²la¹wi¹. A³lxi²na¹kxah³lai²la¹wi¹. Wi¹lxo³kxi²sain¹jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23279	MAT 4:1	Nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ã³nũ²kxi²xai³sxã³ ha³lo²ai²na² a²nũ²a² yxau³nũ¹xa³ko³xa² ã³sa²so¹si¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² sa²yxo²ã³ ĩ³wa³ka³nxe³sain³si¹jau³su² Sa³ta³na²jah¹la² hi²sen³su² ã³tĩ̱³ta¹hxai²hẽ¹la².
23281	MAT 4:3	Nxe³nxa²ha¹te¹ Sa³ta³na²jah¹la² ã³tĩ̱³sxã³ e³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². E³kxi²te³nah¹lxi¹: — Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²su² nxĩ¹nha²kxai³ txah³lxa³kxai²na² e³kxi²txai¹nhẽ³li¹. Txah³lxa³kxa² tẽ³sxã³ yain³txi³nũ³xa² ĩ³yat1sxã³ wet1si¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹sẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23282	MAT 4:4	Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: — Kwa²nxi¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³sxa³wi¹. Sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1ta² nxe³te³nah¹lxi¹: “Yain³txi³khai³xa² so¹lxi³ yain³sxã³ yxau²xai³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² a²yxo²sai¹jau³xai²na² hãi¹nxe³ti³jau³xa¹ wet1yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23284	MAT 4:6	Ũh³wxe³kxi²te³nah¹lxi¹: — Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²su² nxĩ¹nha²kxai³ yuh³ã³na¹nha¹txa²hẽ³li¹. Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³ka³jah¹la² a²hxi²ki³kxai³lu² wi¹lhau³ko³txa²tu¹wi¹. Nxe³nĩn¹ju³ta²nũ³a² Sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1ta² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² oh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txai²na² wi¹lhau³ko³txa²si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹na²hẽ³li¹. Nxe³sxã³ wi¹lhau³ko³txain¹kxai²nãn²tu̱³ a²hxi²ki³khai³xa² ã³sa²so¹nxain¹tu¹wi¹. Txah³lxa³kxi³su² ã³yu̱³kxĩh³ton³nxa²kxa²ya̱n³txi³su² nxe³nxa²ha¹wi¹.” Nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23285	MAT 4:7	Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ĩ³wa²lũ³xi²te²an¹jau³kxai³lu¹: — Kwa²nxi¹lxi¹. Sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1ta² yau³xã̱³xai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² Wxa²hxi²kan¹txa² Si³yxau³jah¹la² wi¹la³ ã³si³tẽ³kxi²ju³ta² ye²si¹jau³su² wã³nxĩn¹ju³ta² o²la³kxi²sain³txa³hẽ¹li¹.” Nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23288	MAT 4:10	Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³xa² kwa³na³te³nah¹lxi¹: — Sa³ta³na²jah¹lãi³. ówaix3txa²hẽ³li¹. Ten³nxa²hxa³nhai¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1ta² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lai²na² Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹lai²na² so¹lxi³ ã³ka³ti³wxe³sxã³ sa²nẽn¹kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Jah¹lai²na² so¹lxi³ sa²yxo²wet1sxã³ yau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23294	MAT 4:16	A²nxe³te²nãu³xa² wãn³txa² wi¹jau³xa² yũ²na³li¹. Ka³nxah³ju³ta² yxau²xai³tũ̱³ka̱³txi³sin²ta²wi¹. A²nxe³te²nãu³xa² ha³lo²a² ha³te¹khai¹nxe³ju³ta² ĩ³ain¹na²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a²nãu³xa² ya³lu²te²hũ̱³nxe² yxau²xai³te²nãu³xa² ha³lo²a² ka³nxah³khai¹nxe³ju³ta² nxe³tũ̱¹ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ha³lo²a² sa²kxĩ̱³kxi²su² ĩ²ain¹na²hẽ³li¹. A²ẽ¹nãu³ai²na² ya³lu²ju³ta² so¹lxi³ yũ³na²hẽ³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ hĩ¹na² ka³tẽ³na² wi¹tãu³a² yũ³ain¹na³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23295	MAT 4:17	Jã¹nxe³sxã³ Je³su²jah³lai²na² yxau²xai³ka³tu̱³ wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txi³ ã³si³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³hen³txi³te³nah¹lxi¹: — Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³sxã³ ã³nxa³wã²na¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. ósxã³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a²wxã³ti³wa̱³kxi³lxon³na³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la².
23299	MAT 4:21	Nxe³ka³tu̱³ta¹ jũ¹nxa² yan¹nãu³a² ã³nxai³ain¹ka³tu̱³ta¹ Se³be³te²u²jah³la² a²ki³lha³nãu³xa² Jo³ãu²ah³la² Ti³a²kah³la² nxe³ya³sxã³ ka³no¹a² ka³lo³ẽ¹na² ã³wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówxe³sxã³ a̱i³na² ta³lã²la²ka³lo³a² sa²ka³tũ¹sxã³ sa²hau³ko³tain¹je²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ a²kwẽn¹tai²na¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu² ĩ³kaix1tain¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23300	MAT 4:22	Ĩ³kaix1te³na¹ Jo³ãu²ah³la² Ti³a²kah³la² nxe³ya³sxã³ a²wĩ³na² ã³waix3ti² ka³no¹a² ka³lo³a² ã³i² nxe³yah³nũ²la² Je³su²jah³la² hi¹txai³lya³ta¹hxai²hẽ¹la².
23301	MAT 4:23	Nxa²ha¹te¹ hã²wxãn³txa³ Ka³li³le²a²ko³nãu³a² Je³su²jah³la² ai³lha²thet3ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³xa² ã³wih¹xai³lha²thet3sxã³ wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txi³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² nxe³jau³xa² ĩ³yau¹ũ³ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³kxa²yu³su² a²nũ²a² ĩ²li³te²na¹ ĩ³ta³ka³txa² ĩ³ton³ta̱³nxa² kwa²ha̱i²ha̱in²ta̱³nxa² nxe³te²na² ã³tĩ̱³kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²na² whãi²na¹ wi¹we²txi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la².
23303	MAT 4:25	Jã¹nxe³te²kxa²ya̱n³tu̱³ a²nũ²a² ka³lxa²khai¹nxe³te²nãu³xa² Ka³li³le²a²ko³xan¹te²nãu³xã² Te³ka²po³li²ko³xan¹te²nãu³xã² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹te²nãu³xã² Ju³te²a²ko³xan¹te²nãu³xã² ha³lo²ai²na² Jor³tãu²yau³xa² ha³tih³xan¹ko³nãn¹te²nãu³xã² nxain¹sxã³ Je³su²jah³lo²kxai³ ã³si³tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la².
23306	MAT 5:3	A²nũ²a² ĩ²li³te²na² a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹: — “Txa²ẽ¹nãu³ai²na² a̱u³txi³ hxi²ka¹nha¹ju³ta² yũ³ti³hex1sa²nxa³nha¹. Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ hxi²nũn¹sa²jah¹lai²la¹wi¹.” Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² yxau²xai³yah³lxin¹tu¹wi¹.
23308	MAT 5:5	Hĩ¹nai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a² thãi³ti³la² yxau²xai³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³ye³kxi¹nx2ti³jau³xai³tã² hãi¹nxe³ti³xa¹ sa²hau³ko³tũh¹nx2ti³tu¹wi¹.
23309	MAT 5:6	A²nũ²a² he³ja³lu²te²nãn²tu̱³ yain³txa² yxo²kwa̱in³te²ju²hẽ³li¹. Ya̱³lxu²khaix1te²nãn²tu̱³ ĩ̱³yau³xa² yxo²kwa̱in³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³tũ̱³ka̱³txai²li² yã¹nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² wain³txi³ kãi³ju³ta³nũ³a² ten³sxã³ kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Kxã³nãu³a¹ a²nũ²a² yain³ta³lun²te²na² ũ³kxi²kxa² yã¹nxe³sxã³ ha³lo²a²nũ³a² ã̱³xa² ten³yah²lxan³tho³li¹.
23310	MAT 5:7	A²nũ²a² ã̱³xai²na² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³jah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Kxã³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ki³kxai³lu² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³txa²txi³tu¹wi¹.
23311	MAT 5:8	Hĩ¹nai²na² wxa²ẽ¹nãu³ai²na² wi¹ju³ta² so¹lxi³ yũ³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² yã¹nxe² yxau²xai³yah³lxi¹nha²kxai³ kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³nain²txi³ ye³ĩ²yah³lxin¹tu¹wi¹.
23312	MAT 5:9	Hĩ¹nai²na² a²nũ²a² ã³nhãu²no³nyhu¹kxi³ju³ta² o²la³kxi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² te²hi²sen³su² a²ki³lha³lhxu² ti³hi¹txa²lxi³tu¹wi¹.
23313	MAT 5:10	Hĩ¹nai²na² wain³ju³ta² so¹lxi³ kãi³yah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² khãuh³lxa³thin¹nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Kxã³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² yxau²xai³lyah³lxin¹tu¹wi¹.
23314	MAT 5:11	Hĩ¹nai²na² Txa²wãn³txa² sa²yxo²we¹jah³lxi¹lxi¹. Yxah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²ai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³te²su² te²a² ko̱³nxe³ti³ e³kxi²nx2ti³ta̱³nxa² khãuh³lxa³ti³nx2ti³ta̱³nxa² ki³han³jau³su² e³kxi²nũ¹nx2ti³ta̱³nxa² nxe³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹.
23315	MAT 5:12	Kãin² ka³lih³sxã³ wi¹lxon³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²ai²na² oh³nãn¹ko³nãu³a¹ ũ³yho³hi¹nx2ti³ju³ta³nũ³a² wi¹ju³ta² yũ³nx2ti³tu¹wi¹. Jã¹nxe³sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³nx2ti³kxa²yã¹nxe² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² wxa²ne³hẽ³tu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² khãuh³lxa³tain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹li¹, Sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³ain¹te²nũ̱³ka̱³txa²su¹.
23317	MAT 5:14	Te²yã¹nxe³jut3su² Txa²wã¹ha³lo²ai²na² a²ha²tet1jut3sũ̱³yah³lxi³tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi¹lxi¹. Wã³la³ka³txa² a²ne³ka³nah²nãu³a² sxi²je³na² we¹ki̱³kxai²nãn²tu̱³ hãi³i² yxau³hĩ̱³nx2nxa³wi¹. A²nũ²a² a²yxo²ha³kxa¹ e³lxah¹ ĩ²ain¹tu¹wi¹. Te²yã¹yxah³lxi¹lxi¹. Wi¹kãi³sxã³ yxau²xai³yah³lxin¹ju³tai²li² a²nũ²a² e³lxah²lxi³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² e³lxah²lxi³ ĩ²ain¹tu¹wi¹.
23319	MAT 5:16	Te²yã¹nxe³jut3su² lã³pi³ãu²tẽ³na² sa²kĩ̱³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²a² wi¹lha²tet1te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe² kãi³yah³lxin¹ju³tai²na² a²nũ²a² a²yxo²ha³kxa¹ e³lxah²lxi²na³li¹. Nxe³ha²kxai³ wi¹kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² oh³nãn¹ko³xai²na² yxau³jah¹lai²na² sa²nẽn¹kxain¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta² kãi³jah³lxi³hẽ¹li¹.
23320	MAT 5:17	Nxa²ha¹te¹ wxa²ẽ¹nãn¹jau³su² nxe³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txai²na² wãn³txu¹tai²na² nxe³jau³xai²na² whãi²na¹ ã³na¹si¹jau³su² Je³su²jah³la² a²ten³jau³su² na³xã¹.” Nxe³yah³lxin¹jau³tu̱³ nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Wai³nxa³wi¹. Nxe³to³ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹txai²na² hãi¹nxe³ti³xa¹ sa²yxo²wet1sxã³ kãi³jah¹lo²sa¹wi¹. Nxe³ye¹nxa²lxa¹wi¹.
23321	MAT 5:18	Ya²la³tu̱³ e³kxi¹nx2ta¹wi¹. Txa²wã¹ha³lo²ai²na² oh³nãn¹ko³nãu³a² yuh³nãn¹ko³nãu³a² nxe³sxã³ wa³su³txi³ tĩ¹hxan³kxi²nẽ³lxa³lho³li¹. Nxẽn²nxa³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² tĩ¹hxan³kxi²nẽ³lxa³lho³li¹. Wãn³txai²na² yxau³ka³na³ka³na³kxan²ti³ yau³jũ¹lxi³jau³su² kxan²ti³ hai³txi³ tĩ¹hxan³kxi²nẽ³lxa³lho³li¹. Jã¹nxe³jau³xu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1ta² we¹ta³lun²sãn²tu¹wi¹.
23322	MAT 5:19	Jã¹nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² ĩ²li³te²la³ wãn³txai²na² e³kxi²te³nah¹lxi¹: “Sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1ta² ten³sa²nxa³nhai¹. óna¹hxa³ta¹tũ¹xã¹. A²nũ²a² ã̱³xa² jau³jau¹xai²na² ã³na¹hxa³si¹hain¹jau³su² ĩ³yau¹ũ³ai¹na¹tũ¹xã¹.” Nxe³jau³xai²na² a²nũ²a² nxe²e³kxi²ke³la³te²kxai³ kxã³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² yũ³hĩ¹na¹ jah¹lai²li² hai³txi³ ĩ³sa²nẽn¹kxi²ju³ta² yũ²nxa³lho³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ Sũ̱³na² wãn³txa² whãi²na¹ ĩ³yau¹ũ¹hxa³ti² sa²yxo²we¹ti² nxe³kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ Sũ̱³na² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² yũ³hĩ¹na¹ kãin² ĩ³sa²nẽn¹kxi²ju³ta² yũ³tu¹wi¹.
23323	MAT 5:20	Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. E³kxi¹nx2ta¹wi¹. Ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² nũ̱³ka̱³txa² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² nxain¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² sa²yxo²we¹tai¹nxa³wi¹. Nai¹nxa³ha²kxai³ wxãi²na² sa²kxai³lu² wa³to²hi² wi¹la³ wet1jah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² yũ³nx2ti³xa³lho³li¹.
23325	MAT 5:22	Nxe³yãn¹ta¹ Txa²wãn³txa² e³kxi¹nx2ta¹jau³xai²na² nxe³nx2ta¹te³nah¹lxi¹: “Wxa²lo³nai²na² ĩ³a̱n³ta³kxi²nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²hxi²kan¹txi³nãu³xai²na² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³sxã³ ĩ³sun²tã¹nx2ti³ha³tai¹.” Te²yã¹nxe³sxã³ wxa²lo³nai²na² nxe²e³kxi²yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Ra²ka²jah¹lo²si¹lxi¹. Ĩ³lxi³thi¹nxa³jah¹lo²si¹lxi¹.” Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Si³ne²tri³o²tũ̱³ka̱³txai²na² Ju³te²a² a²hxi²kan¹ti³nũ̱³ka̱³txai²nãn²ta² hxi²ka² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³sxã³ ĩ³sun²tã¹nx2ti³ha³tai¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ nxe² e³kxah²lxin¹te³nah¹lxi¹: “A²hoh³lxi³su² yũ³nxãn²nxa³i¹.” Nxe² e³kxah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²a² ko̱³nxe³khaix1ju³ta² ha³nxe² ĩ̱³sa²tẽ³ju³tai²na² yxau³yah³lxin¹ju³ta³nũ³a² yũ³yah³lxi¹nha³tai¹.
23326	MAT 5:23	Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ai³sxã³ ã³wih¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: “Txa²wã¹sũ̱³nai²na² yen³kxa² ũ³hũ¹ai¹na¹tũ¹xã¹.” Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ²sxã³ ĩ³sa²wa²lho¹xi²nha¹jah³lxi³sã²nhẽ³li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²wã³tã̱³xai²na² hit3txã²ti³kxe³su² ĩ³sa²wa²lho¹xi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hãi¹nxã¹jah¹lxi³sã²nhẽ³li¹. Yen³kxai²na² Sũ̱³na² ũ³hũ¹ain¹yah³lxin¹ju³ta³nũ³ai²na² hãi¹nxã¹jah¹lxi³sã²nhẽ³li¹.
23329	MAT 5:26	Nxe³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ ya²la³tu̱³ wa³su³txi³ ã³wa²su¹kxi¹nx2ti³xa³lho³li¹. Yen³kxa² ũ³yho³hi²ta³lun²yah³lxi³sã²nĩn¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ã³wa²su¹kxi¹nx2ti³ju³ta³nũ³a² yũ³hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³ju³ta² yã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ã³wa²su¹si¹nx2ti²jau³su² ĩ³ye³kxah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³ha³tai¹.
23330	MAT 5:27	Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² jau³xau³hxai²tẽx1ta² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txu¹ha² ã̱³xai²na² ũ³whĩn¹ta³kxi²nyhu¹ah³lxi³txa³hẽ¹li¹.” Nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹.
23331	MAT 5:28	Nxe³yãn¹ta¹ e³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Txu¹ha² ã̱³xai²na² ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² e³yah³lxin¹jau³su² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txu¹hai²li² ũ³whĩn¹ti³sah²lxun¹nãn³kũ².” Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² ya²la³tu̱³ txu¹hai²na² ũ³whĩn¹ta³kxi²nyah¹lxin¹kxa² yã¹nxe² hxi²ki³te²li³ yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹.
23333	MAT 5:30	Te²yã¹nxe³jut3su² wxa²hxi²kai²na² hxi²wi¹tãu³a² hxi²kai²na² ko̱³nxe³ti³ hxi²kãi³nyhah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³hxi²ki²lho¹nha²sxã³ u²lxã³na¹jah³lxi³hẽ¹li¹. A²nxe³ju³tai²na² hxi²ka² ka³na³ka³na³te²a² ã³na¹sxã³ ã³nhxi²kho³nyhah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ jũ¹nxe² ãin²ta³lxi³nyhah¹lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ txa²wã¹nũ²a² whãi²na¹ ha³lo²a² ko³xai²na² ha³nxe²a² i³sa²tẽ³ko³xa² ã³na¹nẽ³tain¹kxai²nãn²tu̱³ kãin² ãin²ta³lxi³nha²hĩ̱³ki̱³tã³li¹.
23334	MAT 5:31	Txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² wãn³txa² nxe³te³nah¹lxi¹: “A²nũ²ai²na² a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹ nxe³te³nah¹lxi¹: ‘Txu¹sa²khai³ta¹ka³lxa² ã³na¹a¹tũ¹xã¹.’ Nxe³kxai²nãn²tu̱³ ha³te̱h³nxã³nxa² tẽ³sxã³ a²ten³jau³su² ũ³wha²li¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³txã³nxai²na² tẽ³sxã³ txu¹hai²na² ũ³hũ¹jah³lxi³sãn²sxã³ ã³wa²sut1sxã³ yxau³hĩ̱³nx2na³li¹.” Nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹.
23335	MAT 5:32	Nxe³yãn¹ta¹ Txa²wãn³txai²na² ĩ³yau¹ũ¹nx2ta¹jau³xa²sa¹: Txu¹hai²na² txu¹sa²khai³ta¹ka³lxa² in³txa² ã̱³xai²na² ũ³whĩn¹ti³nhãn²nxa³ta¹ka³lxa² nxe³ta¹ka³lxãin²txi³ tẽ³sxã³ ã³na¹kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ in³txa² ã̱³xah³la² so¹nh³kxai²nãn²tu̱³ txu¹hai²na² te²ain²txi³ a²nũ²a² ã̱³xa² ũ³whĩn¹ti³nyhu¹kxa²yã¹nxe² hxi²ki³la³hĩ̱³nx2na³li¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³tai²la¹wi¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ in³txi³su² ĩ²li³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² txu¹hai²li² ã³na¹kxi²ta¹ka³lxai²li² nxe³ta¹ka³lxãin²txi³ so¹nh³kxai²nãn²tu̱³ nxe³jah¹lai²na² txu¹ha² ã̱³xa² ũ³whĩn¹ti³nhyu¹kxa² yã¹nxe² hxi²ki³lon³jah¹lo²su² hĩ̱³nx2na³li¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³tai²la¹wi¹.
23336	MAT 5:33	Nxa²ha¹te¹ txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² yau³xã̱³xai²na² ain³kxain¹jau³xu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “Wxãi²na² e³in¹jau³su² nxĩn¹te³nah¹lxi¹: ‘Txa²wã¹sũ̱³nu²sa²na³li¹. Txa²wãn³txa² ya²la³lyau³xai²la¹wi¹.’ Nxĩn¹jau³su² nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ ya²la³tu̱³ wãn³txi³khai³xa² so¹lxi³ e³txa²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ ki³han³jau³su² e³in¹kxai²nãn²tu̱³ e³in¹jau³nũ³a² nxe³txa³hẽ¹li¹. Nxe²nxa³te³nah¹lxi¹: ‘Txa²wã¹sũ̱³na² ã³ye³yxo²nũ¹sa²na³li¹. Ya²la³lyau³xai²la¹i¹.’ Nxẽn¹jau³su² nxe³txa³hẽ¹li¹.” Kxã³nhxĩ¹nai³tã¹jau³su² ta¹hxai²hẽ¹li¹.
23337	MAT 5:34	Nxe³yãn¹ta¹ Txa²yxo²wãn³txa² e³a¹jau³xai²na² ã̱³lxi²jau³xai²la¹i¹. Nxe³na¹te³nah¹lxi¹: Wãn³txa² e³in¹jau³nũ³a² ã³ye³yxo²nũ¹nẽ³ju³ta³nũ³a² e³txa³hẽ¹li¹. Oh³nãn¹ko³xai²na² ã³ye³yxo²nũ¹nẽ³ju³ta³nũ³su² wai³nxa³wi¹. A²nxe³ko³xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lai²na² ã³wxe³ko³xai²la¹i¹.
23338	MAT 5:35	Yuh³nãn¹ko³xai²na² ã³ye³yxo²nũ¹nẽ³jau³nũ³su² wai³nxa³wi¹. Nxe³ko³xai²na² Sũ̱³na² yu³kxai²na² ti̱³yu̱³wxe³nha²ju³tai²la¹wi¹. Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³ye³yxo²nũ¹nẽ³jau³nũ³su² wai³nxa³wi¹. Nxe³thĩ³nai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3jah¹la² a²sxi²khai³xai²la¹wi¹.
23340	MAT 5:37	Hãi¹nxe³sxã³ e³in¹jau³nũ³su² nxĩn¹te³nah¹lxi¹: “Nxẽn²na³li¹.” Ta̱³nxa², “Nxe²nxa³wi¹.” Ta̱³nxa², nxĩn¹jau³su² ã³nhĩ̱³nx2na³li¹. Nxĩn¹kxa²yu³su² jau¹xai²lan¹nha²kxai³ wai³nhĩ̱²nxa³wi¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³hĩ̱³nxa¹lxi¹.
23341	MAT 5:38	Nxa²ha¹te¹ txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² ain³kxain¹te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nxa²kxai²nãn²tu̱³ ã³wa²to²hi²sxã³ kãi³ũh¹txa³hẽ¹li¹. Nxĩn¹ju³kxai³la¹. A²nũ²a² ã̱³xai²na² wxa²ye³na² sa²ye³sai¹nxain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³kxai²nãn²tu̱³ jah¹lai²na² ye³nai²na² te²yã¹nxe² kãi³sxã³ ã³wa²la³kxi²nhãn¹kxai²nãn²tu̱³ sa²ye³sai¹ai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³ju³ta²nũ³a² wain³te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ a²nũ²a² ã̱³xai²na² wxa²wxi²ai²na² sa²wxi²sa²tã³nxain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³kxai²nãn²tu̱³ jah¹lai²na² wxi²ai²na² te²yã¹nxe³ kãi³sxã³ ã³wa²la³kxi²nhãn¹kxai²nãn²tu̱³ sa²wxi²sa²tã³ai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ nxai¹nĩn¹ju³ta³nũ³a² wain³te²ju²hẽ³li¹.” Nxe³jau³xau³hxai²tẽx1jãx1sxã³ jau³xai²na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹.
23344	MAT 5:41	Te²yã¹nxũn³sxã³ a²nũ²a² hxi²kan¹te²su² te²na² e³kxi¹nxain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²yen³kxa² sa²nah³so¹sxã³ ũ³hũh¹sẽ¹li¹. Tĩh³nai²na² ai³na¹tĩh³na² ũ² ki³lo²me³tro³tĩh³na² ã³si³tẽ³kxi¹sẽ¹li¹.” Jau³su² nxe³nxain¹kxai²nãn²tu̱³ tĩh³na² ki³lo²me³tro³tĩh³na² tĩh³nha¹li¹ yen³kxai²na² sa²nah³so¹sxã³ ã³si³tẽ³kxi¹txai¹nhẽ³li¹.
23345	MAT 5:42	Te²yã¹nxe³jut3su² a²nũ²ai²na² wxa²yen³kxai²na² a²ten³jau³su² e³kxi¹nxain¹kxai²nãn²tu̱³ ũ³hũ¹txai¹nhẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³: “Wxa²yen³kxa² kwa² ũ³hũ¹sẽ¹li¹.” Nxe³nxain¹kxai²nãn²tu̱³ kwa² ũ³hũ¹txai¹nhẽ³li¹.
23346	MAT 5:43	Nxa²ha¹te¹ txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² yau³ã̱³xai²na² ain³kxain¹jau³xu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a² wa³kxa² yxau³nũ¹jah¹la² a³lxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ wxa²ko̱¹ko̱¹ah³la² hi̱t3jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³sxa³wi¹. A²nũ²a² ĩ³tih³nxe³nx2ti³ te²nãu³xu¹tai²na² wãn³txi³su² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹.
23348	MAT 5:45	Nxe² kãi³ũ¹hain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹wĩ³na² Si³yxau³tãu³a² oh³na² yxau³jah¹la² a²ki³lha³lxa²nãu³lot3nx2ti³tu¹wi¹. A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³nai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² a²yxo²ha³kxa¹ wi¹lhin¹te²la³ ta̱³nxa² ko̱³nxe³thin¹te²la³ ta̱³nxa² nxe³te²na² a²yxo²ha³kxa¹ u³je³na³ka² ĩ³ha³te¹kxi²te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²ai²na² wi¹kãi³ta̱³nxa² ko̱³nxe³ti³ kãi³ta̱³nxa² a²yxo²ha³kxa¹ wẽ³ha²yau³xa² wẽ³hã¹si¹jau³su² sa²si¹hã³te²ju²hẽ³li¹.
23350	MAT 5:47	Te²yã¹nxe³jut3su² a²nũ²a² ne³khauh²hain¹yah³lxin¹te²na² wxa²wã³tã̱³nãu³sxu² kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²na² so¹lxi³ wi¹le³kxain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wai³nhĩ̱²nxa³wi¹. A²nũ²a² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³te²nãu³xa² te²yã¹nxe² kãi³ain¹nũn³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³te²nãu³xa² hai³txi³ ã³wa²to²hi² wi¹le³kxi²yah³lxi³hĩ̱³nx2nxa³lxi¹.
23351	MAT 5:48	Jã¹nxe³kxa²ya̱n³ti³su² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² Oh³na² yxau³jah¹la² hãi¹nxe³kxe³hũ̱³sxã³ a³lxi²nha²jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³kxa²yã¹nxe² kãi³sxã³ a³lxi²nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹.
23352	MAT 6:1	Ju¹ta³la³ nxe³ha²kxai³ wi¹lhin¹sxã³ kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² sa²nẽn¹kxi¹nx2tain¹jau³nũ³su² yũ³tu¹wi¹. Nxe³nx2tain¹ju³ta² wi¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxi²si¹nx2ti³jau³su² jau³xa² so¹lxi³ kãi³sxã³ ãn³ten³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³to³ta¹ nxe² kãi³sxã³ ãn³ten³yah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ kxã³nãu³a¹ Wxa²wĩ³na² Si³yxau³ka³txa² Oh³nãn¹jah¹la² wi¹kãi³yah³lxin¹kxa²yo³ha² ũ³hũ¹nx2ti³xa³lho³li¹.
23355	MAT 6:4	Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hãi³a² wi¹kãi³ye²yah³lxi¹nha²kxai³ Txa²wã¹wĩ³na² Si³yxau³jah¹la² hãi³a² kãi³ki̱³kxa² ĩ²nẽ³jah¹la² ũ³yho³hi¹nx2ti³tu¹wi¹.
23356	MAT 6:5	Nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² e³kxi²yah³lxi³to³hin¹tãu³a² a²nũ²a² wi¹lhin¹ki³lxo³te²nãu³xa² te²yã¹nxe² kãi³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. A²nxe³te²nãu³xai²na² sa²kxai³lu² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² ã³wih¹sxã³ a²nũ²a² ne³kxaix3tãu³a² ĩ³sa²nxũ³sxã³ e³kxi²to³hi² sxi²je³na² nu²ki³ye³lot3tãu³a² ĩ³sa²nxũ³sxã³ e³kxi²to³hi² nxain¹te²ju²hẽ³li¹. Kwa²sa²nẽn¹kxi²nha²ju³ta² yxo²kwa̱i³nain¹te²ju²hẽ³li¹. A²nxe³te² he³la³kxi³nãu³xai²na² hĩ¹na¹ so¹lxi³ kãi³ain¹kxa²yo³ha² yũ³te²ju²hẽ³li¹.
23357	MAT 6:6	Yxãn¹ta¹ wxãi²na² sa²kxai³lu²: “Sũ̱³na² e³kxi²to³ha¹tũ¹xã¹.” Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ²kxi²nẽ³jah¹la² nũh¹lxi³ ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² te²hi²sen³su² hãi³a² e³kxi²ki̱³to³jau³xai²na² ĩ²kxi²nẽ³jah¹la² Te²hi²sen³kxai³lu² ũ³yho³hi¹nx2ti³tu¹wi¹.
23359	MAT 6:8	Nxe³ha²kxai³ te²yã¹nxe² kãi³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² te²hi²sen³kxai³lu² ã³ten³yah³lxin¹jau³su² e³kxi²yah³lxan³ta̱³lxa¹ ã²la² wi¹ko̱³nh²te²ju²hẽ³li¹.