23233	MAT 1:20	Nɛ nu ra José, nu'bʉ ngubʉ mim bɛ̨ni, bi 'uį n'da ra t'į 'bʉ min ąpʉ rán ngunsɛ, bi nu rám 'bɛhni Oją bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'i, hague José, rám bom'bɛto i ra David, xʉn ho 'bʉ gam 'bʉhmi a ra xisu, nguetho nu ra 'uɛre dim 'bʉi, dim 'bʉi nangue rá Hogandąhi Oją a.
23236	MAT 1:23	N'da ra hmute ngue hin jąm'bʉ n'dandį bi zo a n'da ran 'yohʉ, nɛ din hąt'ʉhni. Nɛ nu'a rá t'ʉhni dim 'bʉi da t'ɛ̨mbi ra Emanuel, bi 'yɛ̨n'a ra pøngahyą maya'bʉ. Nɛ nu'a ra Emanuel in nde da ma: “Dí 'bʉhmbʉ Oją.”
23240	MAT 2:2	Nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ Jerusalén bi 'yän'dʉ 'bʉpʉ: ―Hapʉ i 'bʉcua a rá hmuts'ʉt'abi yʉ judío ja bim 'bʉi, bi 'yɛ̨n'ʉ. Nguetho dán nuhe n'da ra sø njąm'bʉ dá nuhe n'dandį. Nɛ gue'a ra hmɛpya bi 'yurcahe ngue ya bim 'bʉi, nɛ bá ɛ̨hmbe ya ga thąndehe a, bi 'yɛ̨n'ʉ bi nu ra sø.
23241	MAT 2:3	Nɛ nu ra ts'ʉt'abi Herodes, nu'bʉ mi sifi 'bɛ'a bi man'ʉ yʉn 'yohʉ bi zøm bʉ, bi hyonya thoho nangue a ram hma ngue bim 'bʉh man'da ra ts'ʉt'abi. Nɛ gätho 'bʉpʉ Jerusalén bin su nguetho im bɛ̨ni: “Masque i ja 'bɛ'a din ja ya,” ɛ̨n ʉ.
23243	MAT 2:5	Nɛ nu'ʉ bi 'yɛ̨mbi: ―Guepʉ Belén ra häi Judea dim 'bʉi, nguetho gue'a bi man ra pøngahyą 'bʉ maya'bʉ 'bʉ mi hma ngue,
23245	MAT 2:7	Nu'bʉ mi mbenc'ʉ yʉ mbäją nɛ yʉ xänbate niją, nu ra Herodes bi zon'dʉ bi nu ra sø, pɛ njon mi ndepe da nu 'bʉ mam bá ts'i. Nɛ nu'bʉ mam bá ts'i bʉ 'bʉh ra Herodes, bi 'yänni: ―Ma njąm'bʉ bi nɛqui a ra sø, bi t'ɛ̨mp'ʉ.
23246	MAT 2:8	Nɛ nu'bʉ mi xifi, nu ra Herodes bʉya bi 'yɛ̨mp'ʉ bi nu ra sø: ―Ní mbähä bʉ Belén, gui hyomhbʉ hapʉ bim 'bʉ a ra 'uɛre, nɛ nu'bʉ gá tįmhbʉ hapʉ i 'bʉi, gua ɛ̨hmbʉ gui xijʉ, nɛcä ga mba ga thąnde a, bi t'ɛ̨mp'ʉ bi nu ra sø. Pɛ hinga gue'a mim bɛ̨n a.
23251	MAT 2:13	Nɛ nu'bʉ mí mba ʉ yʉn 'yohʉ bʉya, n'da rám 'bɛhni Oją bi xi a ra José 'bʉ min ąha: ―Dami ndants'i. Dami six'a ra 'uɛre nɛ a rá mbe. Gui' dahmbʉ, ni mbähä bʉ ra häi Egipto nɛ gam 'bʉhmbʉ bʉ 'da yʉ pa. Nɛ him 'bex gua pengüi, jague'bʉ dá xi'aui gua pengüi. Nguetho nu ra Herodes da hyon'a ra 'uɛre, nɛ nu'bʉ da dįni da hyo, bi 'yɛ̨mp'a rám 'bɛhni Oją a ra José.
23253	MAT 2:15	Nɛ bám 'bʉpʉ Egipto jague'bʉ mi du ra Herodes, ja bá penc'ʉ bʉya. Nɛ bin ja 'bɛ'a bi man Oją maya'bʉ, bi 'yɛ̨na: “Gan zohn'na ma t'ʉhni bʉ Egipto,” i ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a rá pøngahyą.
23258	MAT 2:20	―Dami ndants'i. Dami six a ra t'ʉhni nɛ a rá mbe. Dami penjʉ bʉ ra häi Israel, nguetho ya bi du ʉ mí nde xtá hyo a ra t'ʉhni, bi t'ɛ̨mp'a ra José.
23262	MAT 3:1	Nɛ nubʉya nu ra Xuua Nxixyą bi dʉ'mi bi xih yʉ ją'i nɛ bi 'yɛ̨na: ―Dami päh nin 'yomfɛ̨nihʉ nguetho ya mi ts'ʉtho di manda ua rá ts'ɛdi Oją, bi t'ɛ̨mb yʉ ją'i. Nɛ mí 'bʉpʉ ja ra dąpo bʉ ra xɛqui Judea 'bʉ min yąhʉ yʉ ją'i a ra Xuua.
23264	MAT 3:3	Nɛ nu a ra Xuua gue'a bi man ra pøngahyą Isaías maya'bʉ ngue bi ma ba ɛ̨hɛ, 'bʉ mi 'yɛ̨na: N'da ra ją'i din yą bʉ ja ra dąpo nɛ da 'yɛ̨na: “Damin sähʉ ga simhbʉ ra Hmu mi ts'ʉtho da zøcua, dami hoc ni mbʉihʉ ga tømhbʉ xʉn ho,” da 'yɛ̨na, bi 'yɛ̨n a ra Isaías maya'bʉ.
23268	MAT 3:7	Nɛ xʉn ngu ma ngʉrpihe dyʉ israelhe, dyʉ judíohe, bi zøm bʉ mí 'bäh ra Xuua ɛ̨na din xixyą ʉ. Nu'ʉ 'da yʉ fariseo ʉ, nɛ ʉ 'da yʉ saduceo ʉ. Nɛ nu ra Xuua bʉya bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Nu'ahʉ tengu'bʉ ni mɛnihʉ yʉ pozʉ nguetho gyʉ tontohʉ. To'o bi xi ahʉ gua ɛ̨hmbʉ ua ngue gua 'dahmbʉ bʉ ja ran ʉnbi xʉn ʉ tho, bi 'yɛ̨na.
23270	MAT 3:9	Pɛ hin din ja ran 'yɛ̨ts'i ni mbʉihʉ ngue gui 'yɛ̨mhbʉ: “Nugähe yʉ́ t'ʉhnigähe ra Abraham, ya hin gan nuhe ran ʉnbi,” hingui sä gui 'yɛ̨mhbʉ, nguetho nɛhya yʉ do i 'bongua da zä din ją'i ngue da 'yɛ̨mbi yʉ́ t'ʉhni ra Abraham 'bʉ gue'a da nde Oją da 'yøt'e, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua.
23272	MAT 3:11	Nɛ xø bi xi ʉ mi'da: ―Nugä dí xixyą ahʉ nangue ra dehe 'bʉ ya gá päh ni mbʉihʉ, pɛ nu'a man'da ba ɛ̨hɛ, di hoc'ahʉ nangue rá Hogandąhi Oją tengu'bʉ n'da ra sibi. Nɛ nu'a, man'da i ja rá ts'ɛdi xinda guecä. Hin dí sʉcä tengu a, i ɛ̨n a ra Xuua.
23275	MAT 3:14	Pɛ nu ra Xuua him mi ndehma di xixyąbi ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Pɛ nu'i guí ɛ̨na ga xixyą i, pɛ go man sä'be go gui xixyągui, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua.
23276	MAT 3:15	―Pɛ nuya xʉn ho 'bʉ gui xixyągui, nguetho i jatho ga øthʉ 'bɛ'a bi man Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. ―Da nde 'bʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua bʉya.
23278	MAT 3:17	Nɛ 'bex bi t'ø a n'da ra nde bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i, bi 'yɛ̨na: ―Nuna guehna ma Ts'ʉnt'ʉgä na, ngue ɛ̨mmɛ dídi huɛ̨cä nɛ dí numanho, bi 'yɛ̨n Oją.
23281	MAT 4:3	Nɛ nubʉya, bi zøm bʉ a ra zįthu ngue da zäp rá mbʉi ra Jesús. Nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'bʉ majuąni rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją, dami japi dim hmɛ yʉ do i 'bongua nɛ gui si, bi 'yɛ̨n'a ra zįthu.
23282	MAT 4:4	Nu ra Jesús bi dąti: ―Hin ga øt'ä a, bi 'yɛ̨na. Nguetho mán t'o't'i bʉ ja rám hman Oją, hinga hønt'a ra hmɛ dám 'bʉh yʉ ją'i pɛ nɛ a gätho i ma Oją, bi t'ɛ̨mp'a ra zįthu.
23284	MAT 4:6	Nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'bʉ majuąni gue'e rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją, damin säqui nɛ gui so nʉ häi, Nɛ Oją ba pɛhn yʉ́m 'bɛhni mahɛ̨ts'i ngue da mbäx'i'i nɛ da bɛnt'i i, nɛ hin hapʉ gui 'uaqui nangue yʉ do, tengutho im mam bʉ ja rám hman Oją, bi 'yɛ̨n'a ra zįthu, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús bʉya.
23285	MAT 4:7	Nu ra Jesús bi 'yɛ̨na: ―Hąha, gue'a i hmam bʉ, pɛ nɛ a i hmam bʉ, ngue “Nu Oją ma Hmuhʉ njongui sä da zä a ngue da bą 'bʉ majuąni da 'yøt'a im man'a,” bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23287	MAT 4:9	Nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Gätho ga 'da a ya 'bɛ'a dá ut'i i 'bʉ gan dąnyahmu gui thąndegui, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús, bi 'yɛ̨n'a ra zįthu.
23288	MAT 4:10	Nɛ bi dąh mahøn'a ra Jesús, bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'i grá zįthu, dami 'dagui nanguecä, nguetho nu rám hman Oją i ɛ̨na: “Hønt'a Oją ra Hmu ga thąndehʉ nɛ ga ørpahʉ rá 'bɛfi a,” bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23295	MAT 4:17	Nɛ nu ra Jesús bi dʉ'mi bi mam bʉ rám hma nɛ bi 'yɛ̨na: ―Dami päh nin 'yomfɛ̨nihʉ nangue yʉ ts'oqui, ngue da zä di manda ua rá ts'ɛdi Oją bi zøcua guí 'bʉhmbʉ, bi 'yɛ̨mb yʉ ją'i a ra Jesús 'bʉ mim 'bʉpʉ.
23297	MAT 4:19	Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Ba tɛngaui, gui xihmbʉ yʉ ją'i da 'yɛ̨c'yɛigui, tengu thoho bʉ gní thɛui yʉ huą guí øt'ui, bi 'yɛ̨mp'ʉ.
23306	MAT 5:3	Nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi ra Jesús: ―Nu'ʉ to'o pąsɛ hingui ho yʉ́ mbʉi bʉ na nu Oją nɛ da hyon Oją di zɛdi, nu Oją da zimanho bʉ di manda rá ts'ɛdi, janangue'a mająpi ʉ bʉya.
23316	MAT 5:13	―Nu'ahʉ gyʉ ųhʉ hapʉ 'bʉh yʉ ją'i, nguetho nu'a ra ų di hoqui 'bɛ'a i pa njapi, nɛ ngutho ahʉ guídí hojʉ yʉ ją'i, i ɛ̨n a ra Jesús. Pɛ nu'bʉ bi 'bɛh rá ts'ɛdi ra ų, ya hin'yʉ 'bɛ'a sä dí hoqui, janangue da mba ma bʉnt'i thoho bʉ häi. Dami jamansuhʉ hin din ja bʉ gui 'yøthʉ tengu a, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi ra Jesús.
23317	MAT 5:14	Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Nu ahʉ gyʉn nɛquihʉ bʉ 'bʉh yʉ ją'i, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi. Dami jafʉ da hnu a ran nɛqui. Tengu n'da ra hnini i ja bʉ ja rá nyą ra t'øhø, am 'batho xʉn ho ngue hin'yʉ 'bɛ'a i juti.
23320	MAT 5:17	Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―O guím bɛ̨mhbʉ ngue ga 'bɛcä yʉn t'ɛ̨di bi man ra Moisés nɛ 'bɛ'a bin xänbate ʉ yʉ pøngahyą, pɛ bá ɛ̨cä ngue ga ut'ahʉ 'bɛ'a majuąni nam bøn ʉ.
23324	MAT 5:21	Nɛ man'da bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Gue'bʉ go maya'bʉ bi sih mam bombøtahʉ ran t'ɛ̨di ngue im ma: “O guí hącpahʉ rá te ni miją'ihʉ, nɛ nu to'o da hyącpa rá te rá miją'iui, i jatho da ts'änba rá muui a bi 'yøt'e,” bi t'ɛ̨mp'ʉ.
23330	MAT 5:27	Nɛ man'da bi xih yʉ́ xädi ra Jesús: ―Nu man'da ran t'ɛ̨di maya'bʉ i ɛ̨na: “O guí øthʉ ran 'yomt'ɛ̨ni.”
23334	MAT 5:31	Nɛ man'da bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Nɛ a bi mam 'bʉ maya'bʉ gue: “Nu'bʉ n'da ran 'yohʉ in nde da hyɛh rá xisu, i jatho da 'yøt'a n'da ra søcuą din xummi.”
23336	MAT 5:33	―Nɛ guí pąhmbʉ ran t'ɛ̨di mí hmam 'bʉ maya'bʉ ngue i ɛ̨na: “Pɛ nu'bʉ gá ndønbahʉ rá thuhu Oją, guehma gui ją'ts'a gá mamhbʉ.”
23340	MAT 5:37	Pɛ nu'bʉ ja a guí xihmbʉ ni miją'ihʉ, “da zä,” ga ɛ̨mhbʉ 'bʉ da zä, “hin da zä,” ga ɛ̨nthohʉ 'bʉ hin da zä. Pɛ gätho mi'da yʉm hma bí nɛxpʉ ja rán 'yomfɛ̨ni ra zįthu, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23341	MAT 5:38	Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Nu'ahʉ gá 'yøhmbʉ 'bɛ'a bi sih mam bombøtahʉ ngue: “Nu'bʉ n'da ra ją'i di ts'onba rá dä rá miją'iui, pɛ nɛ a da mba ma ts'onbi rá dä. Nɛ nu'bʉ rá ts'i da 'yøcpe, ngutho nɛ'a xin da t'øcpa rá ts'i.”
23346	MAT 5:43	―Nɛ a n'da ram hma maya'bʉ i ɛ̨na: “Dami huɛ̨c ni amigohʉ nɛ gui ʉcpa nin sʉihʉ,” mí t'ɛ̨n'ahʉ.
23352	MAT 6:1	Nɛ man'da bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨mp'ʉ mi 'bʉpʉ: ―Pɛ nu'bʉ guí øthʉ rá 'bɛfi Oją, hin gui 'yøthʉ da 'yɛ̨s'a ni miją'ihʉ, nguetho hin te di 'da ahʉ ma Tahʉ 'bʉpʉ mahɛ̨ts'i 'bʉ din jabʉ gui 'yøthʉ, bi 'yɛ̨n'a.
23356	MAT 6:5	Nɛ man'da dí xi ahʉ: ―Nu'bʉ guí yąhʉ Oją, o guí øthʉ tengu i øt'ʉ di yorpa a im bɛ̨ni, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nu'ʉ, i 'bäpʉ ja yʉ niją nɛpʉ ja yʉ xo'yu, ɛ̨na i yąhʉ Oją pɛ hønt'a ran 'yɛ̨ts'i im bɛ̨ni. Majuąni dí xi ahʉ, hønt'a ran 'yɛ̨ts'i bi dąha nangue 'bɛ'a i øt'e.
23367	MAT 6:16	―Nɛ nu'ahʉ, nu'bʉ guí nde gui 'yɛt' nin sihmɛhʉ n'da ora ngue guim bɛ̨mhbʉ Oją, o guí øthʉ tengu øt'ʉ di yorpa a im bɛ̨ni. Nu'ʉ i ut yʉ ją'i 'bɛ'a øt'e, nde'a dí hnumanho, pɛ hønt'a ran 'yɛ̨ts'i bi dąha nangue 'bɛ'a bi 'yøzɛhɛ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23370	MAT 6:19	Nɛ man'da bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Hin gui muns'hʉ 'bɛ'a gdám mɛmbɛtihʉ ua ja ra ximhäi, nguetho nuua i 'bʉh yʉ zu'uɛ̨ ngue di ts'oni 'bɛ'a gätho guí pɛs'hʉ, nɛ ja'bʉ da boxjua, nɛ ja'bʉ da bɛ̨ ahʉ yʉ bɛ̨.
23373	MAT 6:22	Nɛ xø bi 'yɛ̨na: ―Nɛ nu'bʉ hønt'a xʉn ho guím bɛ̨mhbʉ nɛ guí øthʉ, din ja ahʉ tengutho 'bʉ n'da ra ją'i xʉn ho rá dä, i handi xʉn ho ran nɛqui, din jabʉ ni mbʉihʉ.
23375	MAT 6:24	Nɛ xø bi 'yɛ̨na: ―Nɛ hingui sä dim 'bʉ i yoho yʉ́ hmu n'da ra 'yɛ̨hɛ. Nguetho nu'bʉ yoho yʉ́ hmu i 'bʉ a n'da, nu'a n'da da numanho, nɛ nu'a man'da hin da numanho. Uague nu'a n'da da hyumbi dim pɛhmi a, pɛ nu'a man'da da zocpa thoho rá 'bɛfi a. Janangue'a hingui sä yoho yʉ́ hmu da dɛn'na n'da. Hingui sä da 'yɛ̨mp Oją rá Hmu 'bʉ i numanho ʉ yʉ mbɛti, nguetho tengu'bʉ rá hmu a ra mbɛti, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23376	MAT 6:25	―Janangue'a dí xi ahʉ, hin go guim bɛ̨nsɛhʉ 'bɛ'a gui sihʉ ngue gdám 'bʉhmbʉ, nɛ xín guim bɛ̨mhbʉ 'bɛ'a gui hyehʉ. Pɛ guim bɛ̨mhbʉ ngue man'da di muui ni tehʉ xinda gue ʉ nin ts'ihmɛhʉ, nɛ man'da di muui ni ją'ihʉ xinda gue ʉ ni hehʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23382	MAT 6:31	Janangue o guí ɛ̨mhbʉ: “'Bɛ'a hmaha ga sihʉ.” Uague: “'Bɛ'a hmaha ga hehʉ.”
23385	MAT 6:34	O guím bɛ̨ndumbʉihʉ, o guí ɛ̨mhbʉ: “'Bɛ'a da zä ga øthʉ 'bʉ nixudi.” Pɛgue gui tømhbʉ, 'bɛ nixudi ja gui pąhmbʉ bʉya 'bɛ'a da zä gui 'yøthʉ. N'da pa ngu n'da pa i ja 'bɛ'a din ja, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23386	MAT 7:1	―“Nuna bi 'yøt' yʉ ts'oqui,” hin gui 'yɛ̨mhbʉ, n'dahma hinga gue'a dí ts'ɛp'ahʉ a, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23389	MAT 7:4	Nɛ ha da zä gui xihmbʉ ni miją'ihʉ: “Mba ga hąp'a ra häi o ni dä,” sä gui 'yɛ̨mfʉ, nɛ go man'da xʉn ndoho ra xɛcza i o ni dähʉ.
23392	MAT 7:7	Nɛ xø bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Dami 'yäfʉ Oją 'bɛ'a guí homhbʉ, nɛ nu'a di 'da ahʉ.
23398	MAT 7:13	Nɛ man'da bi man ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Nu'a ní yʉt'a n'da bʉ ja ra te maząi, tengu'bʉ n'da ra goxthi xʉn ts'įt'i, uague n'da ra t'ʉ'yu, nɛ hingui ngu yʉ ją'i i numanho da thopʉ. Pɛ dami hyomhbʉ gui cʉthʉ bʉ. Nguetho nu'a ra goxthi xʉn ndoho nɛ ra dą'yu ní zix a n'da bʉ ja ran ʉnbi maząi, nɛ xʉn ngu ʉ yʉ ją'i i numanho da thopʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23400	MAT 7:15	―Pɛ gam fähmbʉ nangue yʉ hyäte pøngahyą. Nu'bʉ i søm bʉ guí 'bʉhmbʉ, sä øt'e tengu'bʉ yʉ dɛ'yo ngue xʉn ho, pɛ nu yʉ́ mbʉi tengu'bʉ n'da ra zate.
23406	MAT 7:21	Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Nɛ sä ɛ̨na yʉ́ hmujʉ ʉ 'da, pɛ hin da yʉrpʉ di manda rá ts'ɛdi Oją ʉ. Pɛ hønt'ʉ majuąni i øt' rá pähä ma Ta mahɛ̨ts'i da yʉrpʉ ʉ.
23407	MAT 7:22	Nɛ nu'bʉ bi zøn ra pa ran juąnbi 'bʉ rán zɛgui, xʉn ngu da mbarqui da 'yɛ̨ngui: “Ma Hmu, nugähe dá mamhbe a nim hma, nɛ nangue ni thuhu dá hømhbe thi yʉ zįthu, nɛ nangue ni thuhu xʉn ngu yʉn t'øt'e mixte dá øthe,” da 'yɛ̨ngui.
23408	MAT 7:23	Pɛ nugä ga ɛ̨mp'ʉ: “Njąm'bʉ dá pą ahʉ. Dami 'uehmbʉ ua ja ma hmigä, gyʉ ts'om'bäihʉ,” ga ɛ̨mbi, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23409	MAT 7:24	―Pɛ nu'a to'o i øh ma nde nɛ i øt'a ma pähägä, i øt'e tengu bi 'yøt'a n'da ran 'yohʉ ngue mí ja rán 'yomfɛ̨ni nɛ bi hyø a n'da rá ngu bʉ ja n'da ra dongu xʉn juąni.
23413	MAT 7:28	Nɛ nu'bʉ mi gua a bi ma ra Jesús 'bʉ mí hyupʉ ja ra nyuni, nu yʉ ją'i mi huhmbʉ bʉ bi hyonya ʉ. ―Haguen ja i xänbi xʉn ho, nɛ hinga ngubʉ i xängahʉ ma xänbatehʉ bʉ ja ra niją, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ ją'i. Nguetho nu'bʉ mi xänba ra Jesús, bi 'yuti ngue mi ja rá ts'ɛdi xʉn ho a.
23416	MAT 8:2	Nɛ bá ɛ̨'a n'da ran 'yohʉ ngue mi hɛ̨mb ra t'axca'ya. Bin dąnyahmu bʉ mí 'bäh ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Gra Hmu, nu'bʉ ni pähä, da zä gui 'uec'i ts'ʉ ran ʉ dí hɛ̨mbi.
23417	MAT 8:3	Nɛ nu ra Jesús bʉya bi uąt rá 'yɛ bi dädi nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―I jagä ra pähä ngue 'bex da zä i. Dami yą́ni. Nɛ nu'bʉ mí 'yɛ̨mbi, 'bexgue bi yąn'a ran 'yohʉ.
23418	MAT 8:4	Nɛ nu ra Jesús bʉya bi hɛcpa a ran 'yohʉ njon da xifi to'o a bi japi bi yąni, nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Ní mba bʉ 'bʉh yʉ mbäją da nu i ngue ya bi yąn i, nɛ gui un'na n'da ra 'bøts'e tengu i man yʉ́n t'ɛ̨di ra Moisés, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nɛ ja bi thopʉ ra hnini Capernaum bʉya.
23420	MAT 8:6	bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'i grá Hmu, nu n'da ma 'yɛ̨hɛ i 'bɛm bʉ ja ma ngu, i ts'a rá ją'i, hingui sä di 'yąni, ɛ̨mmɛ xʉn 'doni, bi 'yɛ̨mbi.
23421	MAT 8:7	Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'a: ―Ga mba bʉ ga hoqui.
23422	MAT 8:8	Pɛ nu ra hmudofʉi bʉya bi 'yɛ̨mbi: ―Hingui jatho gui mba bʉ ja ma ngu, grá Hmu, nugä hin dí sʉcä tengu e nɛ hin drá judíogä. Pɛ dí pądi ngue i ja ni ts'ɛdi zɛhɛ, ngue nu'bʉ guim ma da yąni, nɛ 'bexgue da yąni, bi 'yɛ̨na. Tengu thohogä bin 'dac'i ts'ʉ man t'ɛ̨di, nɛ nu'bʉ i ja 'bɛ'a dí xi ʉ ma dofʉi nɛ'ʉ ma 'yɛ̨hɛ, 'bexgue 'dahmantho in ja. Nɛ ngutho i, da zä guim mantho ua nɛ 'bexgue da yąm bʉya, bi 'yɛ̨n'a ra hmudofʉi.
23424	MAT 8:10	Nu'bʉ mí 'yøh ra Jesús 'bɛ'a bi man a ra hmudofʉi, bi hyonya thoho nɛ bi xi ʉ min 'yohʉ: ―Majuąni dí xi ahʉ, njąm'bʉ xtá tįngä n'da ma mɛnguhʉ yʉ ją'i israel dyʉ judíohʉ ngue xtám bądi i ja ma ts'ɛdi xʉn ho tengu na ran 'yohʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23427	MAT 8:13	Nɛ nubʉya bi t'ɛ̨mp'a ra hmudofʉi: ―Ní mba ni ngu, ya bin ja a gám ma nguetho gá 'yɛ̨c'yɛi i ja ma ts'ɛdi, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nɛ 'bexgue bi yąn a rá 'yɛ̨hɛ bʉya.
23431	MAT 8:17	Gätho bin ja 'bɛ'a bi man a ra pøngahyą Isaías maya'bʉ ngue din ja 'bʉ mi 'yɛ̨na: “Da du zɛhɛ 'bɛ'a gätho xʉn hɛ̨i dín nuhʉ, nɛ da nusɛ 'bɛ'a gä man ʉ dí hɛ̨mfʉ,” bi 'yɛ̨n'a ra Isaías 'bʉ maya'bʉ.
23432	MAT 8:18	Nɛ nu'bʉ mín nu ra Jesús ngue ɛ̨mmɛ xʉn ngu yʉ ją'i mi 'bäpʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi: ―Masque xʉn ho 'bʉ ga thohmbʉ 'danguadi ra dądehe, bi 'yɛ̨na.
23433	MAT 8:19	Nɛ nu n'da ra xänbate niją bi 'yɛ̨mbi: ―Xänbate i, dín nde ga tɛn'ni i hønbʉ go hapʉ gui mba, bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús.
23434	MAT 8:20	Nɛ bi dą a ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Pɛ nu yʉ haho i ja yʉ́ ngu nɛ yʉ doja i ja hapʉ da 'yoi. Pɛ nugä ngue dán ją'igä ua ja ra ximhäi, hin'yʉ ma ngungä ua, bi 'yɛ̨mthoho ra Jesús.
23435	MAT 8:21	Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a man'da ra ją'i min 'yohʉ bʉya: ―Ma Hmu, dami tøcpi ts'ʉ, 'bɛ ga äcä ts'ʉ ma ta nɛ ga tɛn'na bʉya, bi 'yɛ̨mbi.
23436	MAT 8:22	Bi dą'a ra Jesús, bi 'yɛ̨mbi: ―Tɛnga maha, nu'ʉ xʉn du da 'yä ʉ 'bʉpʉ, tengu'bʉ nɛ ʉ xʉn du ʉ, bi 'yɛ̨na.
23439	MAT 8:25	Nɛ bi 'yä ʉ yʉ́ xädi nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Gra Hmu, dami nuhu, guin yąnje, nguetho ya in nde ga tonthʉ mbo ra dehe, bi 'yɛ̨mbi.
23440	MAT 8:26	Nɛ nu ra Jesús bi dądi: ―Hanja, ha ɛ̨mmɛ zi ts'ʉtho guí ɛ̨c'yɛigahʉ ngue i ja ma ts'ɛdi, nɛ guín suhʉ. Nɛ nubʉya bi ndanc'a ra Jesús nɛ bi xi a ran dąhi ngue din hɛ̨ nɛ ra dehe, nɛ 'bexgue bin hɛ̨ bʉya.
23441	MAT 8:27	Nɛ nu'ʉ yʉn 'yohʉ bʉya bi hyonya thoho 'bɛ'a bi 'yøt'a ra Jesús. ―'Bɛ'a di 'yɛ̨t'ui na ran 'yohʉ, nguetho nɛ ran dąhi i ø'a i xifi, nɛ ra dehe i ø'a i xifi, bin 'yɛ̨mzɛhɛ ʉ.
23443	MAT 8:29	―'Bɛ'a gní 'yɛ̨cua gra Jesús, rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją. Ha cpí 'yɛ̨hɛ gui ʉngahe, nɛ hinga na søn ra pa gui ʉngahe, bi 'yɛ̨n yʉ zįthu min 'yohʉ ʉ yʉn 'yohʉ.
23445	MAT 8:31	Nɛ nu'ʉ yʉ zįthu bʉya bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús: ―Nu'bʉ guín nde gui hyønje thi, dami 'daje ran t'ɛ̨di ga cʉthe nʉ 'yo yʉ ts'ʉdi, bi 'yɛ̨n'ʉ:
23446	MAT 8:32	―Ni mbähä, dami cʉthʉ nʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nɛ nu yʉ zįthu bʉya bi bøm bʉ ja rá mbʉi ʉ yʉn 'yohʉ, nɛ 'bexgue bi yʉrpʉ 'bʉh yʉ ts'ʉdi. Nɛ nu yʉ ts'ʉdi bʉya bin tihi nɛ bi gąpʉ ja ra nguani, him bi zä bin säya, nin uɛ̨m bʉ ja ra dehe, bim 'bɛpʉ.
23450	MAT 9:2	Nɛ bá thunba bʉ man'da ra hyɛ̨nni mahøn'a, ngue n'da ran 'yohʉ bá 'yox ra 'beza nguetho midí ts'a rá ją'i. Nɛ 'bexgue mí pą a ra Jesús mí ɛ̨c'yɛi ʉ ngue i jasɛ rá ts'ɛdi, janangue'a bi 'yɛ̨mp'a ra hyɛ̨nni: ―O te guím bɛ̨ni n'yø, nguetho ya dá pun'na ni ts'oqui, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23451	MAT 9:3	Nɛ nu'ʉ 'da yʉ xänbate niją bʉya, nu'bʉ mi 'yøde 'bɛ'a bi man ra Jesús, 'bex bi bɛ̨n ʉ: ―Nuna ran 'yohʉ hingui ho i øt' na, ha hinga hønt'a Oją sä di punba n'da, mi ɛ̨nsɛ ʉ.
23452	MAT 9:4	Pɛ nu ra Jesús 'bex bi bądi 'bɛ'a mim bɛ̨n'ʉ yʉ xänbate niją, nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Hingui ho guím bɛ̨mhbʉ mbo ni mbʉihʉ, ngue guí ɛ̨mhbʉ hingui ho 'bɛ'a dá øt'ä, bi 'yɛ̨na.
23453	MAT 9:5	Ha guím bɛ̨mhbʉ nte ní mbatho dá xicä ran 'yohʉ, ngue rá ts'oqui ya dá punbi. Ha guím bɛ̨mhbʉ man'da xquí pąhmbʉ i ja ma ts'ɛdi 'bʉ ga xifi da ndants'i, din 'yo. Pɛ nuya ga ut'ahʉ ngue i ja man t'ɛ̨digä ua ja ra häi ga punba yʉ́ ts'oqui yʉ ją'i, nugä ngue dán ją'igä ua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨mp'ʉ. Nɛ xø bi 'yɛ̨mp'a ran 'yohʉ i ts'a rá ją'i bʉya: ―Dami ndants'i, cąx ni fįdi, ní mba ni ngu, bi 'yɛ̨mbi.
23457	MAT 9:9	Nɛ nu'bʉ mi bøm bʉ ra Jesús, bi thopʉ mi hucä bʉ dí hącä ra renta, drá hyącahäigä ngue drá Mateo, nɛ bi 'yɛ̨ngui: ―Dami tɛngui. Nɛ nubʉya dá ndangui nɛ dá tɛnni.
23459	MAT 9:11	Nɛ nu yʉ fariseo bʉya, ngue im bɛ̨ni hønsɛ xʉn ho, 'bʉ mi nu 'bɛ'a bi 'yøt'a ra Jesús, bi 'yängähe ngue yʉ́ xädigähe bʉya: ―Hanja in jabʉ ni xänbatehʉ 'darbʉ i sihmɛhʉ yʉ ziyate hyącahäi nɛ yʉ ts'om'bäi, bi 'yɛ̨n'ʉ.
23460	MAT 9:12	Nu'bʉ mí 'yø'a ra Jesús 'bɛ'a bi man ʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Hingui honi to'o da mbäx ʉ im bɛ̨nsɛ xʉn zaqui tengu ahʉ, pɛ hønt'ʉ i pąsɛ xʉm bøca i honi to'o da mbäx ʉ tengu ya i nde da dɛngui, bi 'yɛ̨mp'ʉ.
23461	MAT 9:13	Ní mbähä bán xähmbʉ bʉ ja ni søcuąhʉ 'bɛ'a nam bøn'a rám hma Oją ngue i ɛ̨na: “Pɛ nugä man'da dí numanho 'bʉ gui 'yøthʉ ran huɛ̨cate xinda gue ʉ yʉ 'bøts'e guidí 'dajʉ,” i ɛ̨n Oją, i ɛ̨m bʉ ja yʉ́ søcuą Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nɛ nugä him bá ɛ̨cä gan zon'dʉ im bɛ̨nsɛ xʉn ho, pɛ bá ɛ̨cä gan zon'dʉ i pądi hingui ho, janangue da zä di päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ fariseo.
23462	MAT 9:14	Nɛ n'da ra pa bʉya bi zøm bʉ 'bʉh ra Jesús yʉ́ xädi ra Xuua Nxixyą, nɛ bi 'yänni: ―Hanja dí ɛ't'ähe man ts'ihmɛ, nɛ yʉ fariseo, pɛ nu ni xädi hingui ɛ't' yʉ́n ts'ihmɛ ʉ, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús.
23463	MAT 9:15	Ra Jesús bi man'a n'da ran t'uti 'bʉ mi dądi, bi 'yɛ̨mbi: ―Pɛ nu'ʉ i 'bʉpʉ ja ran thąti hin da du yʉ́ mbʉi, nguetho 'bʉpʉ a ran 'yohʉ din thąti. Pɛ da zøn ra ora da ts'ispa a ran 'yohʉ, nɛ ja da 'yɛ't' yʉ́n ts'ihmɛ bʉya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23466	MAT 9:18	Nɛ nu'bʉ mí yąhʉ ʉ, 'bexgue bi zøm bʉ n'da ra ngʉrpi bʉ ja ra niją, nɛ bin dąnyahmu bʉ mí 'bäh ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Bi du n'da ma t'įxu, 'yørqui ts'ʉ ra mate ga mbɛ gui cäx ni 'yɛ, nɛ da dąmbɛ̨ni.
23469	MAT 9:21	Nguetho mí ɛ̨nsɛ ra xisu: “Go høntho ga thärpa rá pahni, ya da yąngui.”
23470	MAT 9:22	Nɛ nu'bʉ mi därpa rá pahni ra Jesús a ra xisu, 'bex bi nyɛ̨ a ra Jesús, bi nu a ra xisu nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Damin johya gra xisu, ya bi yąn i nguetho gá 'yɛ̨c'yɛi i ja ma ts'ɛdi, bi 'yɛ̨mbi. 'Bexgue gue'a ra ora bi yąn'a ra xisu bʉya.
23472	MAT 9:24	Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Dami pømhbʉ thi, nguetho nuna ra hmute him bi du, nɛ i ątho, bi 'yɛ̨mbi. Pɛ bin thetho ʉ yʉ ją'i 'bʉ mi 'yø a bi xifi, nguetho mi pą ʉ ya xí du ra hmute.
23475	MAT 9:27	Nɛ bi bøm bʉ rá ngu ra ngʉrpi a ra Jesús. Nɛ bi dɛnni yoho yʉ xädä, nɛ i mba't' bʉ ní mba: ―Dami huɛ̨gä'be, gram bom'bɛto i ra David, bi 'yɛ̨mbi.
23476	MAT 9:28	Nɛ bi zøm bʉ ja ra ngu a ra Jesús, bi dɛn'ndʉ yʉ xädä. Nu ra Jesús bi 'yänni: ―Ha guí ɛ̨c'yɛiui i ja ma ts'ɛdigä ngue ga xoc'a ni däui, bi 'yɛ̨n a ra Jesús. ―Dí ɛ̨c'yɛi'be ngue i ja ni ts'ɛdi, gra Hmu, bi 'yɛ̨n ʉ yʉ xädä.
23477	MAT 9:29	Nu ra Jesús bʉya bi därpa yʉ́ dä nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Din ja tengu a gá 'yɛ̨c'yɛiui, bi 'yɛ̨mbi.
23478	MAT 9:30	Nɛ 'bex bi xo ʉ yʉ́ dä. Nɛ nu ra Jesús bʉya bi hɛcpa ʉ yʉn 'yohʉ, bi 'yɛ̨mbi: ―Njon gui xihmi 'bɛ'a dá øt'aui.
23481	MAT 9:33	Nu ra Jesús bʉya bi hyønba thi ra zįthu min 'youi a ra gore, 'bex bi nyą a bʉya. Nu yʉ ją'i bʉya bi hyonya thoho 'bʉ mi nu a bin ja, nɛ bi 'yɛ̨na: ―Hinjąm'bʉ xtá nuhʉ ua ja ma häihʉ ra Israel tengu dí nuhʉ ya, bi 'yɛ̨n ʉ.
23482	MAT 9:34	Pɛ nu ʉ yʉ fariseo sä i ɛ̨na: ―Nuna ran 'yohʉ i høn a thi yʉ zįthu nangue rán t'ɛ̨di bi un'na rá hmu yʉ zįthu, sä i ɛ̨n ʉ.
23485	MAT 9:37	Nɛ bi 'yɛ̨ngähe ngue yʉ́ xädigähe: ―Majuąni dí xi ahʉ, xʉn ngu yʉ ją'i i 'bʉi ngue di däp rá mbʉi Oją 'bʉ 'bo'o da xifi nangue'a, pɛ hingui ngu i 'bʉi ngue da xifi. Nde'bʉ gui 'yäfʉ Oją di un ra 'bɛfi mi'da da mbäx'a rá 'bɛfi. Tengu'bʉ i ja n'da ra huąhi xʉ 'yot'i, nɛ hingui ngu yʉ mbɛfi, nɛ da 'yäp'a ra mɛhuąhi mi'da yʉ mbɛfi 'dahma da xoc'a n'dihi, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23491	MAT 10:5	Nɛ nu'bʉ mí zängahe dí 'dɛ'ma yohogähe bi 'yɛ̨nje: ―Nuya hin gui mbähä bʉ i 'bʉ ʉ him ma mijudíohʉ, dyʉ israelhʉ. Xínga guepʉ ra xɛqui Samaria gui mbähä.
23493	MAT 10:7	Nɛ nubʉ hapʉ gui mbähä gui 'yɛ̨mfʉ: “Damin umhbʉ ya ngue di manda ahʉ rá ts'ɛdi Oją,” bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23502	MAT 10:16	Nɛ xø bi 'yɛ̨na: ―Nuya hønbʉ go hapʉ ga pɛn'nahʉ, ɛ̨mmɛ di ʉn'nahʉ ʉ 'bʉpʉ, tenguthoho yʉ zate di ʉnba yʉ dɛ'yo. Damim fähmbʉ tengu yʉ c'ɛ̨ya nɛ gui 'yøthʉ tengu øt' yʉ t'azʉ, hønt'a ran ho gui 'yøthʉ.
23512	MAT 10:26	―Janangue'a hin gui suhʉ 'bɛ'a da 'yøt'ahʉ yʉ ją'i, guehma gui mamhbʉ a dí xi ahʉ. Hin gui cømhbʉ a.
23518	MAT 10:32	―Nɛ gätho to'o da mam bʉ 'bʉh yʉ ją'i ngue i tɛngä, nɛcä gam ma bʉ 'bʉh ma Ta nubʉ mahɛ̨ts'i nangue ʉ.
23520	MAT 10:34	―Nɛ hin guim bɛ̨mhbʉ ngue bá ɛ̨cä da zɛh yʉ sʉi, pɛ man'da din ja yʉ sʉi nanguecä.
23526	MAT 10:40	Nɛ xø bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Nu'a to'o da zimanho ahʉ, nɛcä xin bi zimanhogui, nɛ'a bá pɛngä xim bi zimanho a.
23531	MAT 11:3	bi 'yänni: ―Ha gue'e gra Cristo, gra Thahni i Oją, ngue mi hma ba ɛ̨hɛ, uague ga thoqui ga tømhbʉ, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ́ xädi ra Xuua.
23532	MAT 11:4	Nu ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi ra Xuua: ―Ni mbɛ bʉ, gui xihmi a ra Xuua 'bɛ'a gätho guí øhmi, bi 'yɛ̨mbi. Dami xihmi 'bɛ'a guín nuui, ngue nu yʉ xädä bin zø yʉ́ dä ya, nɛ'ʉ yʉ dogua i 'yo, nɛ'ʉ mi hɛ̨mb ra t'axca'ya ya bi yąn ʉ, nɛ'ʉ yʉ gogu ya i øhnahyą ya, nɛ'ʉ 'da xøn du i pa nsots'i, nɛ yʉ hyoya i si a ram hma ngue 'bɛpʉ dím pø ʉ.
23535	MAT 11:7	Nɛ nu'bʉ mi mbenc'ʉ yʉ́ xädi ra Xuua, nu ra Jesús bi xih yʉ ją'i 'bɛ'a øt' ra Xuua, nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―'Bɛ'a guí mbähä guin nuhʉ bʉ ja ra dąpo 'bʉ mi 'bʉpʉ ra Xuua. Ha gá mbähä gbá nuhʉ n'da tengu ra xithi i ɛn ran dąhi.
23545	MAT 11:17	“Dá pixt' mam 'bixt'i pɛ hin gá 'yʉrpahʉ ra güɛnda, nɛ hin gán nɛ̨hmbʉ,” i ɛ̨n'ʉ 'da. “Pɛ nugähe dá pɛ'be n'da ra 'bɛi ngue tengu'bʉ xøn du n'da, pɛ nte gá bɛ̨mhbʉ nɛ hin gán zomhbʉ,” i ɛ̨n'ʉ mi'da yʉ t'ʉhni.
23547	MAT 11:19	Pɛ nugä, dán ją'igä ua ja ra ximhäi, xʉn ho man ts'ihmɛ 'bʉ n'dandį nɛ ma ts'ithegä, pɛ xínga guecä guí ʉrcahʉ ra güɛnda. Pɛ guí xijʉ yʉ fɛhni, guí ɛ̨njʉ: “Nuna ran 'yohʉ ran zäthu nɛ ra mihni na, nɛ yʉ́ amigo yʉ ts'om'bäi nɛ yʉ ziyate hyącahäi,” guí ɛ̨njʉ. Pɛ Oją i pądi 'bɛ'a xʉn ho da 'yøt'e ngue bi zänga'be, bi 'yɛ̨n a ra Jesús.
23549	MAT 11:21	―Huɛ̨hi maha ahʉ gyʉ mɛnguhʉ bʉ ra hnini Corazín nɛ ra hnini Betsaida, nguetho nu'bʉ xcá øt'ä yʉn t'øt'e xcá ut'ahʉ bʉ ja ra hnini Tiro nɛ ra hnini Sidón, xtán du yʉ́ mbʉi nangue ran ts'o mí øt'ʉ nɛ xtí päh yʉ́ mbʉi ʉ.
23553	MAT 11:25	Nɛ nubʉya nu ra Jesús bin yąui Oją nɛ bi 'yɛ̨na: ―Ma Ta i, gra Hmu mahɛ̨ts'i, nɛ gra Hmu ua ja ra häi, jamadi ya ngue gá japi him bi bą'a ram hma nangue ni ts'ɛdi ʉ im bɛ̨nsɛ ja yʉ́n 'yomfɛ̨nisɛ, pɛ gá japi bi bądi nangue'e ʉ i hon'a'i, tengu yʉ t'ʉhni ngue hin te i pądi.
23555	MAT 11:27	Nɛ xø bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ ją'i bʉya: ―Gätho 'bɛ'a i ja, bi 'dacä ma Ta. Nɛ njon da bąqui xʉn ho, hinda hønt'a ma Ta i pąqui. Nɛ njon da bądi xʉn ho ma Ta, hinda høngdä ngue rá Ts'ʉnt'ʉgui dí pącä a, nɛ ʉ ngue ma pähä ga japi da bądi, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23560	MAT 12:2	Nu yʉ fariseo bi nu 'bɛ'a dá øthe nɛ bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús: ―Nu ni xädi bi 'yøt'a hin xtá 'yøt'e, nguetho bi 'yøt'a n'da ra 'bɛfi ra pa ran ts'äya, 'bʉ mi dʉc yʉ trigo.
23561	MAT 12:3	Nɛ bi dą'a ra Jesús, bi 'yɛ̨mbi: ―Ha hin gán nuhʉ bʉ ja ni søcuąhʉ, ngue nɛ a ra David bi mbɛsta a rán t'ɛ̨di Oją 'bʉ mi mbähä ʉ 'da, nɛ bin tumanthuhu, má hin'yʉ 'bɛ'a da zi ʉ.
23565	MAT 12:7	Pɛ nu ahʉ hin guí pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'a im ma bʉ ja rám hman Oją ngue i ɛ̨na: “Nugä man'da dí nde din ja nin huɛ̨catehʉ, xinda gue gui hyohʉ yʉ zu'uɛ̨ ngue gui pøscahʉ,” i ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nu'bʉ xquí pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'a, hin xcami yąfʉ ʉ hin'yʉ yʉ́ ts'oqui, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23568	MAT 12:10	Nɛ nu yʉ́n sʉihʉ a ra Jesús mi nde xtán dįnba n'da ra ts'oqui ngue mi sä xtí yąpi, nɛ bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús: ―Ha da zä da mba ma hoqui a ra pa ran ts'äya n'da ra hyɛ̨nni, uague hin'na, bi 'yɛ̨n'ʉ. Nguetho mí 'bʉpʉ n'da ran 'yohʉ ngue ra mbɛdi rá 'yɛ.
23569	MAT 12:11	Nɛ bi dą'a ra Jesús: ―Ha i 'bʉ a n'da ahʉ ngue nu'bʉ ni dɛ'yohʉ da däpʉ ja ra hyąhäi gue'bʉ ra pa ran ts'äya, ha hin gui jʉxhʉ.
23571	MAT 12:13	Nɛ nubʉya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Dami juąn ni 'yɛ, bi t'ɛ̨mp'a ran 'yohʉ. Nɛ bi juąn bʉya. Nɛ 'bex bi gohi xʉn ho tengu man'da rá 'yɛ xʉn ho.
23581	MAT 12:23	Nu'ʉ gätho bi nu 'bɛ'a bi 'yøt'e bi hyonya thoho ʉ, nɛ bi 'yɛ̨na: ―Masque guehna mi man ʉ yʉ pøngahyą, ngue rám bom'bɛto ra David, ngue rá Thahni Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ ją'i.
23582	MAT 12:24	Nɛ nu yʉ fariseo 'bʉ mi 'yøde 'bɛ'a i man yʉ ją'i, bin cuɛ ʉ, bi 'yɛ̨na: ―Nuna ran 'yohʉ na i høn a thi yʉ zįthu nguetho in 'youi rá ts'ɛdi a yʉ́ hmu, sä ɛ̨n'ʉ.
23583	MAT 12:25	Nɛ 'bex bi bą'a ra Jesús 'bɛ'a mim bɛ̨n'ʉ yʉ fariseo nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Pɛ him majuąni guí mamhbʉ, nguetho nu ra zįthu hin da zä din sʉsɛhʉ yʉ́m fäts'ihʉ. Nu'bʉ din sʉsɛ din juasɛ yʉ́ ts'ɛdi ʉ 'bʉ, tenguthoho 'bʉ n'da ra ts'ʉt'abi din heque nɛ din tunhdʉ ʉ yʉ́m fäts'ihʉ, di 'bɛsɛ yʉ́ ts'ɛdi 'bʉ. Nɛ ngutho n'da ra hnini o gue n'da ra ngu 'bʉ din heque, pɛ gä dim 'bɛ ʉ.
23591	MAT 12:33	―Pɛ nu'bʉ xʉn ho ran t'øt'e ngue dá høn a thi ʉ yʉ zįthu, nde'bʉ gui numanhojʉ 'bʉ, nguetho gui 'yɛ̨mfʉ xʉn ho ra za gue'bʉ xʉn ho rán dät'ä. Pɛ nu'bʉ hingui ho yʉ́n dät'ä gui 'yɛ̨mfʉ hingui ho ra za 'bʉ. Nguetho nu yʉ́n dät'ä i zʉpʉ da bą a n'da nda'a ní za a, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23596	MAT 12:38	Nɛ nubʉya, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús, bi 'yɛ̨mp'ʉ 'da ma ngʉrpihe yʉ fariseo nɛ yʉ xänbate niją: ―Gra xänbate, dami 'yurcahe n'da ra hmɛpya ngue'bʉ majuąni Oją bi 'da'a ni ts'ɛdi.
23597	MAT 12:39	Bi dą'a ra Jesús: ―Nu'ʉ xø 'uegue nangue Oją nɛ xʉn ts'o yʉ́ mbʉi, gue'ʉ i äh yʉ hmɛpya ʉ. Pɛ hin da t'ut yʉ hmɛpya ʉ, pɛ hønt'a n'da ra hmɛpya da t'uti, tengu bi 'yøt'a ra Jonás.
23601	MAT 12:43	―Pɛ nu'a ran ts'o guidí hohʉ, din ja ahʉ tengu bi 'yøt'a n'da ra ją'i min 'youi n'da ra zįthu. Nɛ bi bøn a ra zįthu, bin 'yo bʉ ja ra 'yonhäi, mí honi hapʉ din säya pɛ him bi dįni hapʉ din säya. Nɛ bi mbeng bʉ ja rá mbʉi ra ją'i bʉ bá nɛts'i.
23602	MAT 12:44	“Man'da xʉn ho 'bʉ ga peng bʉ bá nɛts'i,” bi 'yɛ̨nsɛ a ra zįthu. Nɛ nu'bʉ mi mbeng bʉya, bi zøm bʉ ja rá mbʉi a ra ją'i mahøn'a, nɛ bi nu tengu'bʉ n'da ra ngu ngue mán joqui bʉ rá mbʉi, nɛ njom mí 'bʉpʉ nguetho him bin ząm bʉ rám hman Oją.
23605	MAT 12:47	Nɛ nu'ʉ 'da bʉya bi xi a ra Jesús: ―I 'bäcua thi ni mbe nɛ nin 'yohʉ, nɛ in nde gan yąhʉ 'na, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús.
23606	MAT 12:48	Nɛ bi dą a ra Jesús: ―Ga xi ahʉ to'o a ma mbe nɛ to'o ʉ man 'yohʉ.
23607	MAT 12:49	Nɛ bi 'yut'ʉ yʉ́ xädi bʉya: ―I 'bʉcua ya ma mbe nɛ ma cu, bi 'yɛ̨na.
23611	MAT 13:3	Nɛ bi xänba ʉ yʉ ją'i, bi xi i 'da yʉn t'uti. Nɛ nu'a n'da ran t'uti bi mam bʉ, bi 'yɛ̨na: ―N'da ra mbomhmudä bi mba bʉ huąhi.
23618	MAT 13:10	Nɛ dá xihmbe ra Jesús bʉya, dá ɛ̨mfe: ―Hanja gní xänba yʉn t'uti yʉ ją'i, nɛ hingui pą ʉ 'bɛ'a nam bøn ʉ, dá ɛ̨mfe.
23619	MAT 13:11	Nɛ nu ra Jesús bi dąrcahe bʉya, nɛ bi 'yɛ̨nje: ―Nu ahʉ bin ja ahʉ gá pąhmbʉ a njom mi pąh mam'bɛt'o 'bɛpʉ ní manda rá ts'ɛdi Oją, pɛ nu'ʉ mi'da, him bin japi da bądi, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23620	MAT 13:12	Nɛ tengu thoho a ram hma i ɛ̨na: “Nu'a i ja, man'da xʉn ngu din t'unni, nɛ nu'a zi ts'ʉtho i ja, nɛ'a i ja da thąnba a,” gan jahʉ bʉ. Nu'ʉ i honi da bądi, man'da xʉn ngu da bądi. Pɛ nangue ʉ hingui honi da bądi, nɛ a zi ts'ʉ mi pądi da thąnba ʉ.
23626	MAT 13:18	―Nɛ nuya ga xi ahʉ 'bɛ'a nam bøn'a rán t'uti a ra mbomhmudä, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23632	MAT 13:24	Nɛ nu ra Jesús bʉya bi xih mi'da yʉn t'uti ʉ yʉ ją'i, nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'bʉ bi 'yøt' ran ts'ʉt'abi Oją, in ja tengutho 'bʉ n'da ra ją'i bi du a n'da yʉ hmudä xʉn ho bʉ ja rá huąhi.
23635	MAT 13:27	Nɛ nu'ʉ yʉ́ 'yɛ̨hɛ bʉya bi mba bi xi ʉ yʉ́ hmu: “Nu yʉ hmudä gá tupʉ ja ra huąhi, xʉn ho 'bʉ gmi tuhu, hapʉ bi nɛqui ʉ yʉ hmudä hingui ho,” bi 'yɛ̨mbi.
23636	MAT 13:28	Nɛ nu ʉ yʉ́ hmu bʉya bi 'yɛ̨mbi: “Nɛ masque n'da man sʉi'be bá ɛ̨hɛ bi ts'onga ma huąhi,” bi 'yɛ̨na. “Ha ga xathʉ ʉ yʉ paxi hingui ho,” bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ́ 'yɛ̨hɛ bʉya.
23637	MAT 13:29	Nɛ nu yʉ́ hmu bi 'yɛ̨mbi: “Hin'na, hin da zä gui mbähä gui xathʉ ʉ yʉ paxi hingui ho, nguetho xøhma ts'ʉrpʉ thoho nɛ ʉ xʉn ho gui xathʉ.
23638	MAT 13:30	Man'da xʉn ho gui hyɛthohʉ 'darpʉ din te, ja gue'bʉ bin ja ran sofo. Nɛ nubʉya ga xi ʉ yʉ mbɛfi ngue nu'ʉ hingui ho di pɛti nɛ da 'yudi, nɛ nu ʉ xʉn ho bʉya da mbɛ'ts' bʉ ja ma ngu,” bi 'yɛ̨n ʉ yʉ́ hmu, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nɛ guehna man'da ran t'uti bi mam 'bʉ mi xi ʉ yʉ ją'i.
23639	MAT 13:31	Nɛ man'da ran t'uti bi man'a ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨na: ―Nɛ tengu n'da rá hmudä ra mostaza bi dupʉ ja rá huąhi n'da ra ją'i. Nɛ zi ts'ʉtho a, ɛ̨mmɛ man'da zi ts'ʉ xínda gue ʉ mi'da yʉ hmudä.
23641	MAT 13:33	Nɛ man'da ran t'uti bi ma ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨na: ―Nɛ tengu ra íxi 'bʉ din jap'a ra hocjʉni, nɛ gätho bi nden a ra jʉni bʉya. In jabʉ rá ts'ɛdi Oją bʉ ni nɛqui ngue di manda ua, bi 'yɛ̨na.
23644	MAT 13:36	Nɛ nubʉya bi xi ʉ yʉ ją'i a ra Jesús ngue da mbengui. Nɛ nu'bʉ gätho mí mba ʉ, bi mba ra Jesús bʉ ja ra ngu. Nɛ dá tɛndähe bʉya. Nɛ nu'bʉ mí hyupʉ ja a ra ngu, dá änhde: ―Dami xije ts'ʉ 'bɛ'a nam bøn'a ran t'uti gá ma nangue ra hmudä hingui ho bi dupʉ rá huąhi a ran 'yohʉ, dá ɛ̨mfe.
23645	MAT 13:37	Nɛ bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús bʉya: ―Nu'a nam bøni ngue yʉ hmudä xʉn ho ʉ dí tucä, guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi.
23652	MAT 13:44	Nɛ man'da ran t'uti bi man'a ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Nu n'da ran 'yohʉ bi dįn'a n'da ra mbɛti bʉ mbo ra häi ngue ɛ̨mmɛ di muui a. Nɛ bi gärpʉ mahøn'a. Nɛ midí johya, nɛ bi mba bʉya da mbä 'bɛ'a gätho mi pɛ'ts'i guepʉ bi zä bi dän'a ra xɛqui a guepʉ bi dįn'a di muui, ngue mi pądi man'da da dąpi bʉ. Nɛ din jabʉ gui 'yøthʉ ngue ɛ̨mmɛ gui hyomhbʉ ngue di manda rá ts'ɛdi Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23653	MAT 13:45	Nɛ xø bi 'yɛ̨na: ―Nu n'da ra pøhø ngue mi honi da dän yʉ do i thįm bʉ mbo ra dehe xʉm hmadi di muui.
23655	MAT 13:47	Nɛ man'da bi man'a ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Nu'a ní 'yøt' ran ts'ʉt'abi Oją, in ja tengu n'da ra xit'ą ngue i pa nt'ɛi bʉ ja ra dądądehe, nɛ i thɛ hønt'a go ní huą i 'bʉpʉ mbo ra dehe.
23659	MAT 13:51	Nɛ nu'a ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨ngähe yʉ́ xädigähe: ―Ha guí pąhmbʉ a dí xi ahʉ ya. ―Hąha, ma Hmu, ya dí pąhmbe a guím ma, dá ɛ̨mbähe a.
23660	MAT 13:52	Nɛ xø bi 'yɛ̨ngähe bʉya: ―Nu'ʉ midín xäh ram hma maya'bʉ, nɛ a ram hma ma'da'yo da hyumbi din xädi, ngue 'bɛpʉ ní manda rá ts'ɛdi Oją, hin te di 'bɛh rán xädi ʉ bʉya, nɛ da zä da xänba ʉ mi'da. Din ja tengu'bʉ n'da ra ją'i i ja 'bɛ'a i pɛ'ts'i ngue gä mahyoni. Nɛ'a bi zocpa yʉ́m bombøta nɛ'a bi dįnsɛ. Janangue'a hin te di 'bɛ ʉ 'bʉpʉ ja rá ngu, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23662	MAT 13:54	Nɛ bi mba bʉ rá hnini zɛhɛ ngue Nazaret. Nɛ bin xäpʉ ja ra niją, nɛ nu yʉ ją'i bʉya bi hyonya thoho 'bɛ'a bi 'yøt'a, nɛ bi 'yɛ̨na: ―Hapʉ bí hyą rán 'yomfɛ̨ni na, ngue da zä da 'yøt'a i øt'e.
23665	MAT 13:57	Nɛ him bi numanho a ra Jesús. Pɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Gätho yʉ ją'i in jabʉ. Nubʉ ja yʉ́ hnini zɛhɛ hin da hnumanho n'da rá pøngahyą Oją, xínga gue'ʉ i 'bʉpʉ rá ngu da numanho, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23668	MAT 14:2	―Masque ra Xuua Nxixyą a, bi dąmbɛ̨ni bʉ 'bʉ ʉ xʉn du, janangue'a i ja rá ts'ɛdi xʉn ho i øt' yʉn t'øt'e mixte, bi 'yɛ̨m bʉya.
23669	MAT 14:3	Nguetho guesɛ a ra Herodes bi hyo a ra Xuua Nxixyą. Bin cuɛ a ra Herodes 'bʉ mi sifi ngue hingui ho a bi 'yøt'e ngue bi zinsɛ a rá 'bɛpo, nu'a ra xisu mi 'bʉhmi a ra Felipe 'bʉ mi sin'a ra Herodes. Nɛ nu'a ra xisu, ra Herodías a. Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra Xuua: “Hingui ho gá 'yøt'e ngue gá sinba rá xisu a nin 'yohʉ,” bi t'ɛ̨mp'a ra Herodes. Bin cuɛtho ra Herodes bʉya bi got'a fädi a ra Xuua nɛ bi manda dí tu't'i con yʉ cadena. Nɛ mim bɛ̨ni xta hyo a ra Xuua, pɛ him bi hyo nguetho mi su din cuɛ yʉ ją'i, ngue nu yʉ ją'i mi pądi rá pøngahyą Oją a ra Xuua.
23673	MAT 14:7	Nɛ bi 'yɛ̨mp'a ra hmute: “Dami 'yädi 'bɛ'a gätho guí nde gui 'yäqui. Majuąni dí xi i, ga 'da i 'bɛ'a gätho gui 'yäqui,” bi 'yɛ̨n'a ra Herodes.
23681	MAT 14:15	Nɛ nu'bʉ min de bʉya dá ɛ̨mbähe a ra Hmu: ―Ya bin de ya, nɛ njongui 'bʉcua ja ra xɛqui ua, dami xih yʉ ją'i da mba bʉ ja yʉ hnini nɛ da däm bʉ 'bɛ'a da zi, dá ɛ̨mbähe a.
23682	MAT 14:16	Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Pɛ hingui jatho da mba, pɛ guesɛ ahʉ dami 'uįmhbʉ, bi 'yɛ̨ngähe.
23683	MAT 14:17	Nɛ dá thąhmbe bʉya: ―Pɛ hin'yʉ 'bɛ'a da zi, nɛ hønt'i cʉt'a yʉ hmɛ i ja ua nɛ yoho yʉ huą, dá ɛ̨mfe bʉya.
23684	MAT 14:18	―Bá cʉhʉ ua, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23692	MAT 14:26	Nɛ nu'bʉ mambá ɛ̨pʉ ra Jesús, nɛ i 'yo bʉ maxøts'e ra dehe dá handähe bʉya, ba ɛ̨pʉ nɛ hin dí pąhmbe ngue gue'a. Ɛ̨mmɛ dán suhe nɛ dá mbahmbe: ―Ba ɛ̨hnʉ n'da ra ánima, dá ɛ̨mhbe.
23693	MAT 14:27	Nɛ bi dąrcähe a ra Jesús: ―Dami hyuthʉ nzambʉi, o guín suhʉ, guecä, bi 'yɛ̨ngähe.
23694	MAT 14:28	Nɛ bi dąt'a ra Pedro bʉya: ―Nu'bʉ gue'e ma Hmu i, dami jaqui nɛcä dan 'yo maxøts'e ra dehe nɛ ga søm bʉ guí 'bäi, bi 'yɛ̨n'a.
23695	MAT 14:29	―Ba ɛ̨cua, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús, bi t'ɛ̨mp'a ra Pedro bʉya. Nɛ nu'a ra Pedro bʉya bi gąpʉ ja ra mbosa nɛ bi dʉ'mi bin 'yo maxøts'e ra dehe ngue in nde da zøm bʉ bí 'bä a ra Jesús.
23696	MAT 14:30	Pɛ bi nu ngue ɛ̨mmɛ nts'ɛdi ran dąhi nɛ 'bex bin su bʉya, nɛ bi dʉ'mi bi dont'a mbonthe. Nɛ nts'ɛdi bi mbah pʉya: ―Ma Hmu, dami yąngui, bi 'yɛ̨na.
23697	MAT 14:31	Nɛ 'bex bi bɛndba rá 'yɛ a ra Jesús bʉya. ―Hanja ts'ʉtho guí ɛ̨c'yɛi ngue i ja ma ts'ɛdi nɛ 'bexgue gá su 'bɛ'a gán nu, bi 'yɛ̨mp'a rá hmu.
23699	MAT 14:33	Nɛ nugähe mí huhmbe bʉ mbo ra mbosa dán dąnyahmuhe bʉ mí 'bä a ra Jesús nɛ dá ɛ̨mfe: ―Majuąni maha, gue'e rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją, dá ɛ̨mfe.
23704	MAT 15:2	―Hanja ʉ ni xädi hingui tɛn yʉ́n t'øt'e mam bombøtahʉ nɛ him 'bɛ i xʉt'yɛ 'bʉ i sihmɛ, bi 'yɛ̨n'ʉ.
23705	MAT 15:3	Bi dą a ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Pɛ nɛ ahʉ guí fɛsthohohʉ rán t'ɛ̨di Oją 'bʉ guí homhbʉ gui 'yøt' nin t'øt'e zɛhɛhʉ, bi t'ɛ̨mp'ʉ yʉ fariseo.
23706	MAT 15:4	Nguetho i mam bʉ ja rám hman Oją: “Gui numansu ni ta nɛ ni mbe.” Nɛ a i mam bʉ ngue: “Nu'a to'o san rá ta nɛ rá mbe i jatho da tho,” bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23712	MAT 15:10	Nɛ nubʉya, nu ra Jesús bi zon'dʉ yʉ ją'i: ―Dami 'yøhmbʉ 'bɛ'a dí xi ahʉ janangue'a gui pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'a.
23714	MAT 15:12	Nɛ dá mbähmbe bʉ mi 'bäh ra Jesús. ―Nu'ʉ yʉ fariseo bi bɛ̨man'ʉ a gám ma, dá ɛ̨mfe.
23715	MAT 15:13	Nɛ bi dąh ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Hønt'a go 'bɛ'a ma paxi him bi 'yɛ̨zɛhɛ ma Ta, i jatho da mba nsat'i.
23717	MAT 15:15	Nu ra Pedro bʉya bi xi a ra Jesús: ―Dami xije nangue a ran t'uti gá ma mahɛ̨'bʉ, 'bɛ'a nam bøn'a, bi 'yɛ̨mbi.
23718	MAT 15:16	Nɛ bi dą'a ra Jesús: ―Ha nɛ ahʉ xíngui ts'ʉ guí pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'a dí xi ahʉ, bi 'yɛ̨na.
23724	MAT 15:22	Nɛ dán c'athe n'da ra xisu ra mɛngu Canaan, hing ra israel a. Nɛ ts'ɛdi bi mbafi, bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús: ―Gra Hmu, rám bom'bɛto i ra David, din ja nin huɛ̨cate nangue ma t'įxu in 'youi n'da ra zįthu ngue ɛ̨mmɛ di ʉnbi.
23725	MAT 15:23	Nu ra Jesús bi thotho, tengu'bʉ him bi 'yø a bi xifi. Nugähe bʉya dá xihmbe ra Jesús: ―Dami 'yørpa ra mate a ra xisu, janangue'a da mbengui, nɛ i mbafi i tɛngahʉ.
23726	MAT 15:24	Nu ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨na: ―Nu Oją bá pɛngui ga ørpa rá 'bɛfi ngue hønt'ʉ ma mɛnguhʉ yʉ israel ga jamansu, nguetho i 'bʉi tengu yʉ dɛ'yo bi 'bɛh ra 'yu, bi 'yɛ̨na.
23727	MAT 15:25	Pɛ nu ra xisu bi zøm bʉ 'bäh ra Jesús bin dąnyahmu nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Gra Hmu, dami zɛqui.
23728	MAT 15:26	Pɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: ―Hingui ho 'bʉ n'da ran 'yohʉ da hyąnba rá hmɛ yʉ́ t'ʉhni, go di un'dʉ yʉ t'ʉ'yo, bi 'yɛ̨mbi. Ngubʉ bi xifi nguetho hing ra israel a ra xisu.
23729	MAT 15:27	Bi 'yɛ̨n'a ra xisu bʉya: ―Majuąni guím ma gra Hmu, pɛ nɛ'ʉ yʉ t'ʉ'yo i si yʉ xɛca hmɛ 'bom bʉ ja ra 'bimɛxa ngue i hɛ ʉ yʉ́ hmu.
23730	MAT 15:28	Ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨mp'a ra xisu: ―Gra xisu, ɛ̨mmɛ guí ɛ̨c'yɛi xʉn ho a ma mate. Janangue'a din ja a gá 'yädi, bi 'yɛ̨mbi. Nɛ 'bexgue gue'a ra ora bi yąn'a rá t'įxu.
23734	MAT 15:32	Nɛ nu ra Jesús bi zongahe bi 'yɛ̨ngähe: ―Ɛ̨mmɛ dím bɛ̨ngä yʉ ją'i i 'bʉcua nguetho ya ná hyupa i 'bʉcua nɛ hin'yʉ 'bɛ'a da zi yʉ. Nɛ nu'bʉ ga xifi da mba bʉ yʉ́ ngu, masque hin da hyät'i da zøm bʉ ja yʉ́ ngu, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23735	MAT 15:33	Nɛ dá ɛ̨mhbe bʉya: ―Pɛ hin hapʉ ga tįmhbʉ ra hmɛ ga unhndʉ yʉ ją'i, nguetho ɛ̨mmɛ xʉn ngu i 'bʉcua, nɛ njongui 'bʉcua ngue ga tämfʉ ra hmɛ, dá ɛ̨mfe.
23736	MAT 15:34	―Hangu guí hąhʉ ra hmɛ thą, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. ―Yoto thoho yʉ hmɛ nɛ zi yoho yʉ t'ʉhuą, dá ɛ̨mfe.
23742	MAT 16:1	Nɛ nu'bʉ ma sømhbe bʉ, bi zøm bʉ 'da ma ngʉrpihe ngue yʉ fariseo nɛ yʉ saduceo, in nde da zäp rá mbʉi a ra Jesús, bi 'yɛ̨mbi: ―'Yurcahe n'da ra hmɛpya ngue ga pąhmbe majuąni Oją bá pɛn'ni i, bi 'yɛ̨n'ʉ.
23743	MAT 16:2	―Pɛ nu'ehʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús, guí nuhʉ xʉn thɛni yʉ güi 'bʉ xøn de nɛ guí ɛ̨mhbʉ bʉya ngue din hyadi 'bʉ bi hyats'i.
23747	MAT 16:6	Nu ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨ngähe: ―Damim fähmbʉ nangue yʉ́ íxi yʉ fariseo nɛ yʉ saduceo, bi 'yɛ̨na.
23748	MAT 16:7	Nɛ dá ɛ̨nsɛhe: ―I man na ya ngue him bá hąhʉ ra hmɛ.
23749	MAT 16:8	Nɛ nu ra Jesús bi bądi 'bɛ'a dá bɛ̨mhbe nɛ bi 'yɛ̨nje: ―Hanja guí ɛ̨mhbʉ: “Hin'yʉ ra hmɛ ga sihʉ.” Pɛ ts'ʉtho guí ɛ̨c'yɛihʉ.
23754	MAT 16:13	Nɛ nubʉya dá mbähmbe ra Jesús bʉ ra xɛqui Cesarea, guepʉ min ts'ʉt'abi ra Felipe. Nɛ bi 'yängahe dyʉ xädigähe ra Jesús: ―'Bɛ'a im bɛ̨n'ʉ yʉ ją'i ngue to'ogä, ngue guecä dán ją'igä ua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨na.
23755	MAT 16:14	Dá thąthe bʉya: ―Nu'ʉ 'da yʉ ją'i im bɛ̨ni gue'e gra Xuua Nxixyą, nɛ nu'ʉ 'da im bɛ̨ni ngue gue'e gra Elías mi 'bʉh maya'bʉ. Nɛ nu'ʉ 'da im bɛ̨ni gue'e grá Jeremías ngue maya'bʉ xøn du, uague man'da rá pøngahyą Oją, i ɛ̨n'ʉ, dá ɛ̨mfe bʉya.
23756	MAT 16:15	Nu ra Jesús bʉya bi 'yängähe: ―Xi'ahʉ, 'bɛ'a guím bɛ̨mhbʉ ngue to'ogä.
23757	MAT 16:16	Ra Simón Pedro bʉya bi dąti: ―Gue'e rá thahni i Oją ngue ra Cristo, rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją i 'bʉi.
23758	MAT 16:17	Ra Jesús bi 'yɛ̨mbi: ―Mająpi i gra Simón, rá ts'ʉnt'ʉ i ra Jonás, nguetho nu'a gá ma hinga n'da ra ją'i bi bɛ̨n'ni i, pɛgue Oją ma Ta bí 'bʉh mahɛ̨ts'i bi bɛ̨n'ni i.
23763	MAT 16:22	Nɛ nubʉya bi zixpʉ ma'ueni a ra Pedro nɛ bi zʉi, bi 'yɛ̨mbi: ―O guidí japi da bɛnt'i i, damin yąni, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro.
23764	MAT 16:23	Nɛ bi dą'a ra Jesús: ―Dami pøni gra zįthu. Ní mba, nguetho guí ɛ̨ngui hin ga øt'ä a bi zän Oją. Hin'yʉ nin 'yomfɛ̨ni tengu im bɛ̨n Oją, pɛ hønt'a im bɛ̨n yʉ ją'i guím bɛ̨ni, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús, bi t'ɛ̨mp'a ra Pedro.
23765	MAT 16:24	Nɛ nubʉya, bi 'yɛ̨ngähe: ―Pɛ to'o gätho in nde da dɛngui i jatho hin da bɛ̨n'a rá pähä zɛhɛ nɛ da hyät yʉn ʉnbi madague'bʉ da tho.
23773	MAT 17:4	Nɛ nu ra Pedro bʉya bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús: ―Gra Hmu, xʉn ho ngue dí 'bʉhmbe ua, nɛ ga høcähe hyu yʉ t'ʉngu. Nu n'da gam 'bʉsɛ, nu n'da dim 'bʉh ra Moisés, nɛ nu'a man'da dim 'bʉh ra Elías, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro.
23774	MAT 17:5	Pɛ nu'bʉ mí yą ra Pedro, bi nɛqui n'da ra güi di fɛxni, ngue bi go'bʉ, nɛ bi 'yø'a n'da ra nde bin yą bʉ ja ra güi: “Guehna ma Ts'ʉnt'ʉgä na, ɛ̨mmɛ dídi huɛ̨cä na nɛ dí numanho. Dami 'yøhmbʉ 'bɛ'a i xi ahʉ.” Gue'a bi man'a ra nde bi 'yøpʉ.
23776	MAT 17:7	Nɛ nu ra Jesús bʉya bi mba bʉ mín dąnyahmu ʉ nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Dami ndanjʉ, o guín suhʉ.
23778	MAT 17:9	Nɛ nu'bʉ mam bá ɛ̨pʉ 'yu bʉ ja ra t'øhø bʉya, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Nuya njon gui xihmbʉ 'bɛ'a gá nuhʉ bʉ, jague'bʉ dá thąmbɛ̨nigä bʉ 'bʉ ʉ xøn du, nugä ngue dán ją'igä ua ja ra ximhäi, bi t'ɛ̨mp'ʉ.
23779	MAT 17:10	Nɛ nu ma mixädihe bʉya bi 'yänni: ―Hanja i ɛ̨n'ʉ yʉ xänbate niją ngue m'bɛt'o thoho ba penc'a ra Elías, nɛ ja ba ɛ̨'a rá Thahni Oją ngue ra Cristo bʉya, bi 'yɛ̨n'ʉ.