23214	MAT 1:1	Guehna n'da ra søcuą i ja ua im ma to'o yʉ́ ngʉrpa bøta ra Jesucristo. Nu'a n'da ra Abraham nɛ man'da ra David nɛ xʉn ngu mi'da gätho yʉ́ ngʉrpa bombøta ʉ.
23215	MAT 1:2	Nu ra Abraham bim 'bʉ a n'da rá ts'ʉnt'ʉ ngue ra Isaac. Nu ra Isaac xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Jacob a. Nɛ nu ra Jacob xø bim 'bʉh yʉ́ ts'ʉnt'ʉ. Nu'a n'da ra Judá a nɛ'ʉ yʉ́n 'yohʉ. Nɛ gue'ʉ bi xąndgahe ʉ dyʉ ją'i israelgähe, dyʉ judíohe.
23216	MAT 1:3	Nɛ nu ra Judá bim 'bʉ i yoho yʉ́ ts'ʉnt'ʉ. N'dam'bʉi thoho yoho. Nu'a n'da ra Fares. Nu'a man'da ra Zara. Nɛ nu'a rá mbe ʉ rá thuhu ra Tamar a. Nɛ nu ra Fares bim 'bʉ a n'da rá ts'ʉnt'ʉ ngue ra Esrom. Nɛ nu ra Esrom, xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Aram a.
23217	MAT 1:4	Nɛ nu ra Aram bim 'bʉ a n'da rá ts'ʉnt'ʉ ngue ra Aminadab. Nɛ nu ra Aminadab, xø bim 'bʉ a n'da rá ts'ʉnt'ʉ, ra Naason a. Nɛ nu ra Naason, xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Salmón a.
23218	MAT 1:5	Nu ra Salmón xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Booz a. Nɛ nu ra Booz, rá mbe a ra Rahab. Nɛ nu ra Booz xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Obed a. Nɛ nu rá mbe ra Obed, ra Rut a. Nɛ nu ra Obed xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Isaí a.
23219	MAT 1:6	Nɛ nu ra Isaí xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra David a. Nɛ nu ra David gue'a bin ts'ʉt'abi a. Nɛ nu ra David xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Salomón a. Nɛ nu rá mbe ra Salomón, gue'a xí du rá ndø rá thuhu Urías.
23220	MAT 1:7	Nɛ nu ra Salomón xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Roboam a. Nɛ nu ra Roboam xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Abías a. Nɛ nu ra Abías xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Asa a.
23221	MAT 1:8	Nɛ nu ra Asa xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Josafat a. Nɛ nu ra Josafat xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Joram a. Nɛ nu ra Joram xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Uzías a.
23222	MAT 1:9	Nɛ nu ra Uzías xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Jotam a. Nɛ nu ra Jotam xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Acaz a. Nɛ nu ra Acaz, xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Ezequías a.
23223	MAT 1:10	Nɛ nu ra Ezequías xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Manasés a. Nɛ nu ra Manasés, xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Amón a. Nɛ nu ra Amón, xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Josías a.
23224	MAT 1:11	Nɛ nu ra Josías, xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ ra Jeconías a, nɛ'ʉ yʉ́n 'yohʉ. Nɛ gue'ʉ yʉ pa bi ts'ix ʉ ma mi israelhe dyʉ judíohe bʉ ja ra häi Babilonia. Bi zix yʉ́n sʉihʉ.
23225	MAT 1:12	Nɛ nubʉya nu ra Jeconías bin xąnd bʉ ra häi Babilonia a, nɛ'a rá ts'ʉnt'ʉ ngue ra Salatiel. Nu ra Salatiel xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Zorobabel a.
23226	MAT 1:13	Nɛ nu ra Zorobabel xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ ra Abiud a. Nɛ nu ra Abiud xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Eliaquim a. Nɛ nu ra Eliaquim xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Azor a.
23227	MAT 1:14	Nɛ nu ra Azor xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Sadoc a. Nɛ nu ra Sadoc xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Aquim a. Nɛ nu ra Aquim xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Eliud a.
23228	MAT 1:15	Nɛ nu ra Eliud xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Eleazar a. Nɛ nu ra Eleazar xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Matán a. Nɛ nu ra Matán xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra Jacob a.
23229	MAT 1:16	Nɛ nu ra Jacob xø bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ, ra José a. Gue'a rá ndø ra María a. Nɛ gue'a rá mbe ra Jesús a, ngue ra Cristo a bʉya, rá thahni Oją.
23230	MAT 1:17	Nɛ gue'ʉ gätho yʉ́m bombøta ra Jesucristo ʉ. Mbʉdi tho ra Abraham, ná 'dɛ'magoho a ra David. Nɛ xø bim 'bʉh mi 'dɛ'magoho yʉ́m bombøta nɛ gue'ʉ yʉ pa bi ts'ix pʉ Babilonia. Nɛ xø bim 'bʉh mi 'dɛ'magoho, ná 'dɛ'magoho a ra Cristo bʉya.
23231	MAT 1:18	Nɛ nu'bʉ mim 'bʉh ra Jesucristo, nu'a rá mbe ngue ra María bi 'yän'na ra José, nɛ ya in nde din thąt'ui, pɛ nu'bʉ hin ním 'bʉhmi, ya bi hnu ngue in hąt'ʉhni ra María, pɛgue bi nɛqui zɛhɛ rá t'ʉhni nangue rá Hogandąhi Oją.
23232	MAT 1:19	Nɛ nu ra José bʉya bi bɛ̨ni hanja bin hąt'ʉhni a ra María. Pɛgue ra hocją'i a ra José nɛ him mi nde di yąp'a ra María bʉ 'bʉh ra zɛ'mi pɛgue bi bɛ̨ni da hyɛtho.
23233	MAT 1:20	Nɛ nu ra José, nu'bʉ ngubʉ mim bɛ̨ni, bi 'uį n'da ra t'į 'bʉ min ąpʉ rán ngunsɛ, bi nu rám 'bɛhni Oją bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'i, hague José, rám bom'bɛto i ra David, xʉn ho 'bʉ gam 'bʉhmi a ra xisu, nguetho nu ra 'uɛre dim 'bʉi, dim 'bʉi nangue rá Hogandąhi Oją a.
23234	MAT 1:21	Nɛ dim 'bʉ a n'da rá ts'ʉnt'ʉ ra María, gui xip rá thuhu ra Jesús. Nu'a ra Jesús nam bøni ngue da yąni gätho yʉ́ mijudíohʉ, yʉ israel, nangue yʉ́ ts'oqui ʉ, bi 'yɛ̨mp'a rám 'bɛhni Oją a ra José 'bʉ min ąha.
23236	MAT 1:23	N'da ra hmute ngue hin jąm'bʉ n'dandį bi zo a n'da ran 'yohʉ, nɛ din hąt'ʉhni. Nɛ nu'a rá t'ʉhni dim 'bʉi da t'ɛ̨mbi ra Emanuel, bi 'yɛ̨n'a ra pøngahyą maya'bʉ. Nɛ nu'a ra Emanuel in nde da ma: “Dí 'bʉhmbʉ Oją.”
23237	MAT 1:24	Janangue'a nu'bʉ mi hyax bʉya a ra José, bi 'yøt'e 'bɛ'a bi xi a rám 'bɛhni Oją, nɛ 'bex bi zin'a ra María.
23238	MAT 1:25	Pɛ him 'bexque njuąntho bim 'bʉhmi, ja gue'bʉ bim 'bʉh rá ts'ʉnt'ʉ ra María. Nɛ nu ra José bʉya bi xih rá thuhu ra Jesús a ra t'ʉhni bim 'bʉi.
23239	MAT 2:1	Nɛ nu ra Jesús bám 'bʉpʉ ra hnini Belén guepʉ ra häi Judea. Nɛ min ts'ʉt'abi bʉ ja a ra xɛqui a ra Herodes, nɛ mí ząm bʉ ra dąhnini Jerusalén. Nɛ bi zøm bʉ Jerusalén 'da yʉn 'yohʉ ngue yʉ́ 'bɛfi mí hand yʉ sø. Nɛ nu'ʉ bí nɛxpʉ mbɛ ní bøx ra hyadi ʉ.
23240	MAT 2:2	Nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ Jerusalén bi 'yän'dʉ 'bʉpʉ: ―Hapʉ i 'bʉcua a rá hmuts'ʉt'abi yʉ judío ja bim 'bʉi, bi 'yɛ̨n'ʉ. Nguetho dán nuhe n'da ra sø njąm'bʉ dá nuhe n'dandį. Nɛ gue'a ra hmɛpya bi 'yurcahe ngue ya bim 'bʉi, nɛ bá ɛ̨hmbe ya ga thąndehe a, bi 'yɛ̨n'ʉ bi nu ra sø.
23241	MAT 2:3	Nɛ nu ra ts'ʉt'abi Herodes, nu'bʉ mi sifi 'bɛ'a bi man'ʉ yʉn 'yohʉ bi zøm bʉ, bi hyonya thoho nangue a ram hma ngue bim 'bʉh man'da ra ts'ʉt'abi. Nɛ gätho 'bʉpʉ Jerusalén bin su nguetho im bɛ̨ni: “Masque i ja 'bɛ'a din ja ya,” ɛ̨n ʉ.
23242	MAT 2:4	Nɛ nu'a ra ts'ʉt'abi Herodes bʉya bi zon'dʉ yʉ hmumbäją nɛ'ʉ yʉ xänbate niją, bi 'yänni hapʉ im man yʉ́ søcuą yʉ pøngahyą dim 'bʉ a rá hmuts'ʉt'abi yʉ judío, ngue ra Cristo.
23244	MAT 2:6	Nu ra hnini Belén bʉ ra häi Judea, ra t'ʉhnini a, pɛgue din ja tengu n'da ra dąhnini nguetho guepʉ dim 'bʉpʉ ra Hmu di jamansu ma t'ʉhni yʉ ją'i israel, i ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a ra pøngahyą maya'bʉ, bi 'yɛ̨n ʉ yʉ mbäją.
23245	MAT 2:7	Nu'bʉ mi mbenc'ʉ yʉ mbäją nɛ yʉ xänbate niją, nu ra Herodes bi zon'dʉ bi nu ra sø, pɛ njon mi ndepe da nu 'bʉ mam bá ts'i. Nɛ nu'bʉ mam bá ts'i bʉ 'bʉh ra Herodes, bi 'yänni: ―Ma njąm'bʉ bi nɛqui a ra sø, bi t'ɛ̨mp'ʉ.
23246	MAT 2:8	Nɛ nu'bʉ mi xifi, nu ra Herodes bʉya bi 'yɛ̨mp'ʉ bi nu ra sø: ―Ní mbähä bʉ Belén, gui hyomhbʉ hapʉ bim 'bʉ a ra 'uɛre, nɛ nu'bʉ gá tįmhbʉ hapʉ i 'bʉi, gua ɛ̨hmbʉ gui xijʉ, nɛcä ga mba ga thąnde a, bi t'ɛ̨mp'ʉ bi nu ra sø. Pɛ hinga gue'a mim bɛ̨n a.
23247	MAT 2:9	Nɛ nu'ʉ yʉn 'yohʉ bʉya bi mba da hyoni hapʉ bim 'bʉ a ra 'uɛre, nɛ xø bi nɛqui mahøn'a a ra sø xpí nu bʉ yʉ́ häi. Nɛ i 'bɛt'o a. Nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ Belén, bin säya a ra sø bʉ din 'yɛ̨'t'ui a ra ngu nubʉ mí 'bʉ a ra 'uɛre.
23248	MAT 2:10	Nɛ nu'ʉ yʉn 'yohʉ 'bʉ mí nu bin säya a ra sø, bin johya yʉ́ mbʉi bʉya.
23249	MAT 2:11	Nɛ bi yʉt'ambo, bi nu a ra 'uɛre nɛ ra María rá mbe. Nɛ bin dąnyahmu, bi dąnde a ra 'uɛre. Nɛ 'bexque bi xo't' yʉ́ 'bɛni bá tu, nɛ bi un yʉn t'unni a ra 'uɛre ngue ɛ̨mmɛ xʉn ngu di muui. Bi unna n'da ra oro, nɛ rá ndɛga ra za bi unni, nɛ n'da ra 'yɛ̨thi yʉman'u.
23250	MAT 2:12	Nɛ nu'bʉ min ą ʉ yʉn 'yohʉ ngue bi nu ra sø, Oją bi 'yut'a n'da ra t'į ngue nu'bʉ bi mbengui hin dí mba bʉ bí 'bʉh ra Herodes. Janangue'a n'danni n'da ra 'yu bi hyąx 'bʉ mi mbeng bʉ yʉ́ häi bʉya.
23251	MAT 2:13	Nɛ nu'bʉ mí mba ʉ yʉn 'yohʉ bʉya, n'da rám 'bɛhni Oją bi xi a ra José 'bʉ min ąha: ―Dami ndants'i. Dami six'a ra 'uɛre nɛ a rá mbe. Gui' dahmbʉ, ni mbähä bʉ ra häi Egipto nɛ gam 'bʉhmbʉ bʉ 'da yʉ pa. Nɛ him 'bex gua pengüi, jague'bʉ dá xi'aui gua pengüi. Nguetho nu ra Herodes da hyon'a ra 'uɛre, nɛ nu'bʉ da dįni da hyo, bi 'yɛ̨mp'a rám 'bɛhni Oją a ra José.
23252	MAT 2:14	Nɛ 'bex bi ndanc'a ra José a ra xui a. Bi zix a ra María nɛ rá t'ʉhni, nɛ bi mba bʉ ra häi Egipto. Him bi dø'mi 'bɛ da hyats'i.
23253	MAT 2:15	Nɛ bám 'bʉpʉ Egipto jague'bʉ mi du ra Herodes, ja bá penc'ʉ bʉya. Nɛ bin ja 'bɛ'a bi man Oją maya'bʉ, bi 'yɛ̨na: “Gan zohn'na ma t'ʉhni bʉ Egipto,” i ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a rá pøngahyą.
23254	MAT 2:16	Nɛ nu ra Herodes ɛ̨mmɛ bin cuɛ ngue ya bi thät'i, nguetho nu'ʉ yʉn 'yohʉ bi nu ra sø hin í mbeng bʉ 'bʉ mi dįn'a ra t'ʉhni. Janangue'a bi mbɛn'ndʉ yʉ́ dofʉi ngue da hyo yʉ 'uɛre bʉ Belén nɛ yʉ hnini i hänbʉ. Nɛ gätho ʉ yʉ t'ʉhni hinga na pɛ'ts'a nyojɛya gätho bi hyo. Nguetho bi man ʉ yʉn 'yohʉ, ya mbɛ má nyojɛya ya bi nɛqui a ra sø.
23256	MAT 2:18	Bin ja n'da ran ts'oni bʉ ra hnini Ramá, nts'ɛdi bi mbah yʉ́ xisu yʉ judío, bin zoni nɛ him bi 'yø a bi xi ʉ bi hyurpa yʉ́ mbʉi, nguetho ɛ̨mmɛ im bɛ̨n'ʉ yʉ́ t'ʉhni bi thopi, bi 'yɛ̨n'a ra Jeremías 'bʉ maya'bʉ.
23257	MAT 2:19	Nɛ nu'bʉ mi du ra Herodes bʉya bi 'uį man'da rám 'bɛhni Oją a ra José 'bʉ min xui, bʉ ra häi Egipto.
23258	MAT 2:20	―Dami ndants'i. Dami six a ra t'ʉhni nɛ a rá mbe. Dami penjʉ bʉ ra häi Israel, nguetho ya bi du ʉ mí nde xtá hyo a ra t'ʉhni, bi t'ɛ̨mp'a ra José.
23259	MAT 2:21	Nɛ nu ra José bʉya bi hyąx ra 'yu ní mba bʉ ra häi Israel 'bʉ mi hyats'i, nɛ bi zix a ra t'ʉhni nɛ'a rá mbe ra t'ʉhni bi zits'i, ɛ̨na xtán zøm bʉ ra xɛqui Judea.
23260	MAT 2:22	Pɛ nu'bʉ mí 'yø a ra José ngue in ts'ʉt'abi bʉ ra Arquelao, bi zu da zøm bʉ mahøn'a, nguetho nu ra Arquelao rá ts'ʉnt'ʉ ra Herodes a. Nɛ'a xí 'uį xø bi bɛ̨m bʉya, ngue'a hin da mba bʉ Judea. Janangue'a í mba bʉ ra xɛqui Galilea bʉya.
23261	MAT 2:23	Nɛ bi mba dim 'bʉpʉ ra hnini Nazaret. Janangue'a bin ja 'bɛ'a xmán t'o't'i bʉ ja yʉ́ søcuą yʉ́ pøngahyą Oją, gue nu ra Jesús da t'ɛ̨mbi ra mɛngu Nazaret.
23262	MAT 3:1	Nɛ nubʉya nu ra Xuua Nxixyą bi dʉ'mi bi xih yʉ ją'i nɛ bi 'yɛ̨na: ―Dami päh nin 'yomfɛ̨nihʉ nguetho ya mi ts'ʉtho di manda ua rá ts'ɛdi Oją, bi t'ɛ̨mb yʉ ją'i. Nɛ mí 'bʉpʉ ja ra dąpo bʉ ra xɛqui Judea 'bʉ min yąhʉ yʉ ją'i a ra Xuua.
23264	MAT 3:3	Nɛ nu a ra Xuua gue'a bi man ra pøngahyą Isaías maya'bʉ ngue bi ma ba ɛ̨hɛ, 'bʉ mi 'yɛ̨na: N'da ra ją'i din yą bʉ ja ra dąpo nɛ da 'yɛ̨na: “Damin sähʉ ga simhbʉ ra Hmu mi ts'ʉtho da zøcua, dami hoc ni mbʉihʉ ga tømhbʉ xʉn ho,” da 'yɛ̨na, bi 'yɛ̨n a ra Isaías maya'bʉ.
23265	MAT 3:4	Nu yʉ́ he ra Xuua ám 'be yʉ́ xingu yʉ camello, nɛ midín gʉt'ʉ yʉ xifani, nɛ mi sa yʉ t'ąxi nɛ mi si yʉ t'afi t'asa dąpo.
23266	MAT 3:5	Nɛ nu'bʉ mi dʉ'mi bi man rám hman a ra Xuua, bi mba ʉ yʉ mɛngu bʉ Jerusalén, bi zøm bʉ 'bʉh ra Xuua, nɛ yʉ mɛngu bʉ ra xɛqui Judea, nɛ'ʉ mi 'bʉpʉ hänbʉ ra dąthe Jordán, ngue nde da 'yøde 'bɛ'a da man'a ra Xuua.
23267	MAT 3:6	Nɛ nu ra Xuua bi xixyąba ʉ to'o bi 'yømanho 'bɛ'a bi ma, nɛ bin juąnni nangue yʉ́ ts'oqui. Nɛ xʉn ngu bi xixyąba bʉ ja ra dąthe Jordán.
23268	MAT 3:7	Nɛ xʉn ngu ma ngʉrpihe dyʉ israelhe, dyʉ judíohe, bi zøm bʉ mí 'bäh ra Xuua ɛ̨na din xixyą ʉ. Nu'ʉ 'da yʉ fariseo ʉ, nɛ ʉ 'da yʉ saduceo ʉ. Nɛ nu ra Xuua bʉya bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Nu'ahʉ tengu'bʉ ni mɛnihʉ yʉ pozʉ nguetho gyʉ tontohʉ. To'o bi xi ahʉ gua ɛ̨hmbʉ ua ngue gua 'dahmbʉ bʉ ja ran ʉnbi xʉn ʉ tho, bi 'yɛ̨na.
23269	MAT 3:8	Ha guím bɛ̨mhbʉ da zä gan yąmhbʉ 'bʉ hin gui 'yøthʉ a rán säui ʉ to'o bi päh yʉ́ mbʉi, bi t'ɛ̨mp'ʉ ma ngʉrpihe.
23270	MAT 3:9	Pɛ hin din ja ran 'yɛ̨ts'i ni mbʉihʉ ngue gui 'yɛ̨mhbʉ: “Nugähe yʉ́ t'ʉhnigähe ra Abraham, ya hin gan nuhe ran ʉnbi,” hingui sä gui 'yɛ̨mhbʉ, nguetho nɛhya yʉ do i 'bongua da zä din ją'i ngue da 'yɛ̨mbi yʉ́ t'ʉhni ra Abraham 'bʉ gue'a da nde Oją da 'yøt'e, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua.
23271	MAT 3:10	Nɛ nu'a ra aza ya mahoqui xʉn ho ngue da 'yɛx ʉ yʉ za hingui ho yʉ́n dät'ä, nɛ da thøspʉ ja ra sibi din zø. Nɛ nu'ahʉ tengu'bʉ gyʉ zahʉ ngue hingui ho yʉ́n dät'ä, bi t'ɛ̨mp'ʉ yʉ fariseo nɛ yʉ saduceo.
23272	MAT 3:11	Nɛ xø bi xi ʉ mi'da: ―Nugä dí xixyą ahʉ nangue ra dehe 'bʉ ya gá päh ni mbʉihʉ, pɛ nu'a man'da ba ɛ̨hɛ, di hoc'ahʉ nangue rá Hogandąhi Oją tengu'bʉ n'da ra sibi. Nɛ nu'a, man'da i ja rá ts'ɛdi xinda guecä. Hin dí sʉcä tengu a, i ɛ̨n a ra Xuua.
23273	MAT 3:12	Nɛ da 'yøt' ran juąnbi, tengutho 'bʉ i pa ma hoqui yʉ jʉ, ngue n'danni i pa m'bɛ'ts'i ʉ yʉ jʉ nɛ n'danni da t'ɛn ʉ yʉ́ häi. Nɛ nu ʉ yʉ́ häi da t'upʉ ja ra sibi njąm'bʉ i huɛ̨t'i, bi 'yɛ̨mb yʉ ją'i a ra Xuua.
23274	MAT 3:13	Nɛ nubʉya bi nɛxpʉ ra häi Galilea ra Jesús, bi zøm bʉ ja ra dąthe Jordán guepʉ ja ra dąpo bí 'bʉh ra Xuua. Bi zøm bʉ ngue bi nde din xixyą a ra Jesús.
23275	MAT 3:14	Pɛ nu ra Xuua him mi ndehma di xixyąbi ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Pɛ nu'i guí ɛ̨na ga xixyą i, pɛ go man sä'be go gui xixyągui, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua.
23276	MAT 3:15	―Pɛ nuya xʉn ho 'bʉ gui xixyągui, nguetho i jatho ga øthʉ 'bɛ'a bi man Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. ―Da nde 'bʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Xuua bʉya.
23277	MAT 3:16	Nɛ nu'bʉ mi gua a bin xixyą ra Jesús nɛ bi bøx bʉ ja ra dehe, 'bex bi nu ngue bi xoh mahɛ̨ts'i, nɛ bi nu bá cąh rá Hogandąhi Oją tengu n'da ra t'azʉ, bi zøpʉ mí 'bä a ra Jesús.
23278	MAT 3:17	Nɛ 'bex bi t'ø a n'da ra nde bí 'yɛ̨h mahɛ̨ts'i, bi 'yɛ̨na: ―Nuna guehna ma Ts'ʉnt'ʉgä na, ngue ɛ̨mmɛ dídi huɛ̨cä nɛ dí numanho, bi 'yɛ̨n Oją.
23279	MAT 4:1	Nɛ nu rá Hogandąhi Oją bʉya 'bex bi zixpʉ ja ra dąpo, in ndepe da mba nts'ä a ra Jesús nangue ra zįthu.
23280	MAT 4:2	Nɛ nyote pa nɛ nyote nxui bim 'bʉpʉ ja ra dąpo, nɛ him bin sihmɛ, nɛ ɛ̨mmɛ bin tumanthuhu maha.
23281	MAT 4:3	Nɛ nubʉya, bi zøm bʉ a ra zįthu ngue da zäp rá mbʉi ra Jesús. Nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'bʉ majuąni rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją, dami japi dim hmɛ yʉ do i 'bongua nɛ gui si, bi 'yɛ̨n'a ra zįthu.
23282	MAT 4:4	Nu ra Jesús bi dąti: ―Hin ga øt'ä a, bi 'yɛ̨na. Nguetho mán t'o't'i bʉ ja rám hman Oją, hinga hønt'a ra hmɛ dám 'bʉh yʉ ją'i pɛ nɛ a gätho i ma Oją, bi t'ɛ̨mp'a ra zįthu.
23283	MAT 4:5	Nu ra zįthu xø bi zixpʉ Jerusalén a ra Jesús, nɛ bi 'yɛ̨xpʉ magąts'i rá 'bet'e ra dąniją.
23284	MAT 4:6	Nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'bʉ majuąni gue'e rá Ts'ʉnt'ʉ i Oją, damin säqui nɛ gui so nʉ häi, Nɛ Oją ba pɛhn yʉ́m 'bɛhni mahɛ̨ts'i ngue da mbäx'i'i nɛ da bɛnt'i i, nɛ hin hapʉ gui 'uaqui nangue yʉ do, tengutho im mam bʉ ja rám hman Oją, bi 'yɛ̨n'a ra zįthu, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús bʉya.
23285	MAT 4:7	Nu ra Jesús bi 'yɛ̨na: ―Hąha, gue'a i hmam bʉ, pɛ nɛ a i hmam bʉ, ngue “Nu Oją ma Hmuhʉ njongui sä da zä a ngue da bą 'bʉ majuąni da 'yøt'a im man'a,” bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23286	MAT 4:8	Nɛ xø man'dandį bʉya, bi zix mahøn'a ra zįthu a ra Jesús bʉ rá nyą n'da ra t'øhø xʉn hɛ̨ts'i, nɛ bi 'yuti gätho na ndoho ra ximhäi nɛ gätho 'bɛ'a xʉn ho i ja bʉ ja yʉ hnini.
23287	MAT 4:9	Nɛ bi 'yɛ̨mbi: ―Gätho ga 'da a ya 'bɛ'a dá ut'i i 'bʉ gan dąnyahmu gui thąndegui, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús, bi 'yɛ̨n'a ra zįthu.
23288	MAT 4:10	Nɛ bi dąh mahøn'a ra Jesús, bi 'yɛ̨mbi: ―Nu'i grá zįthu, dami 'dagui nanguecä, nguetho nu rám hman Oją i ɛ̨na: “Hønt'a Oją ra Hmu ga thąndehʉ nɛ ga ørpahʉ rá 'bɛfi a,” bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23289	MAT 4:11	Nɛ nubʉya bi 'da'a ra zįthu bʉ 'bʉh ra Jesús, nɛ bá ɛ̨h yʉ́m 'bɛhni Oją bi zøpʉ mí 'bʉ a ra Jesús bʉ dąpo nɛ bi 'uįn a.
23290	MAT 4:12	Nɛ bi bøm bʉ ja ra dąpo a ra Jesús bʉya. Nɛ nu'bʉ mí bøm bʉ, bi 'yøde ngue bi jot'a fädi ra Xuua nxixyą. Janangue'a bi mbengda bʉ ra häi Galilea. Guepʉ ra hnini Nazaret bim 'bʉpʉ mahøn'a.
23291	MAT 4:13	Pɛ hinga nya'a bim 'bʉpʉ nɛ bi mba bʉ ra hnini Capernaum, nubʉ ra ndendądehe guepʉ ra xɛqui yʉ́ häi mam bombøtahe ra Zabulón nɛ mam bombøtahe ra Neftalí.
23292	MAT 4:14	Nu'bʉ mi zøm bʉ a ra Jesús bin ja 'bɛ'a bi 'yo't'a ra pøngahyą Isaías maya'bʉ ngue din ja bʉ ra häi Zabulón nɛ ra häi Neftalí, i hänbʉ ra dądehe, 'danguadi ra dąthe Jordán, ngue nɛ a i t'ɛ̨mbi Galilea, guepʉ 'bʉ ʉ i thąnde yʉ́ ojązɛhɛ. Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra pøngahyą ngue:
23294	MAT 4:16	Nu yʉ ją'i mi 'bʉpʉ tengu'bʉ i bʉpʉ ja ra 'bɛxui, nɛ i ja bʉ ran dąte, pɛ nuya bi nɛqui n'da ran nɛqui ngue di yot'i, bi 'yɛ̨n'a ra Isaías 'bʉ maya'bʉ. Nɛ gue'a bin ja 'bʉ mi zøm bʉ ra Jesús.
23295	MAT 4:17	Nɛ nu ra Jesús bi dʉ'mi bi mam bʉ rám hma nɛ bi 'yɛ̨na: ―Dami päh nin 'yomfɛ̨nihʉ nangue yʉ ts'oqui, ngue da zä di manda ua rá ts'ɛdi Oją bi zøcua guí 'bʉhmbʉ, bi 'yɛ̨mb yʉ ją'i a ra Jesús 'bʉ mim 'bʉpʉ.
23296	MAT 4:18	Nɛ n'da ra pa mí 'yo bʉ ja ra ndendądehe a ra Jesús nubʉ ra häi Galilea, nɛ bi nu yoho yʉn 'yohʉ din 'yohʉ zɛhɛ ʉ. Nu'a n'da ra Simón, gue'a ra Pedro a. Nɛ nu man'da ra Andrés. Nɛ nu'ʉ yʉ mbahuą ʉ, nɛ mi ɛnxit'ą bʉ ja ra dądehe.
23297	MAT 4:19	Nɛ nu ra Jesús bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Ba tɛngaui, gui xihmbʉ yʉ ją'i da 'yɛ̨c'yɛigui, tengu thoho bʉ gní thɛui yʉ huą guí øt'ui, bi 'yɛ̨mp'ʉ.
23298	MAT 4:20	Nɛ 'bex bi hyɛpʉ yʉ́ xit'ą nɛ bi dɛn'na ra Jesús.
23299	MAT 4:21	Nɛ bi thopʉya bin 'yo mi ts'ʉ a ra Jesús, nɛ bi nu mi yoho yʉn 'yohʉ din 'yohʉ zɛhɛ ʉ, nɛ nu n'da ra Jacobo, nɛ nu man'da ra Xuua, gätho yoho yʉ́ ts'ʉnt'ʉ ra Zebedeo ʉ. Nɛ mín 'yohʉ a rá ta mi hu bʉ 'bɛn yʉ́ mbosa, mí 'uɛt yʉ́ xit'ą. Nɛ xø bi xi ʉ da dɛnni mahøn'a.
23300	MAT 4:22	Nɛ 'bex bi zopʉ rá ta nɛ'ʉ yʉ́ mbosa, 'bex bi dɛn'na ra Jesús bʉya.
23301	MAT 4:23	Nɛ nu ra Jesús mí 'yo gätho ra häi Galilea nɛ mí xänba ʉ yʉ ją'i bʉ ja yʉ niją nɛ bi ma 'bɛpʉ dí manda ua rá ts'ɛdi Oją. Nɛ midí hoc yʉ hyɛ̨nni ngue 'bɛ'a gä ní gɛ̨hɛ mí hɛ̨mp'a n'da ngu n'da.
23302	MAT 4:24	Nɛ gätho yʉ ją'i bʉ ra xɛqui Siria bi 'yøde 'bɛ'a øt ra Jesús, nɛ bá thunba ʉ yʉ hyɛ̨nni ngue 'dahma 'dan'yo yʉn ʉ mí hɛ̨mbi nɛ'ʉ mín 'yohʉ yʉ zįthu, nɛ'ʉ ząnt'a mi sändąte 'da yʉ ora, nɛ'ʉ xí ts'a rá ją'i, nɛ gätho bi hoc'a ra Jesús.
23303	MAT 4:25	Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bi dɛn'na ra Jesús. Mín numanho da dɛnthoho yʉ ją'i nangue 'bɛ'a bi 'yøt'e. Nu'ʉ 'da yʉ mɛngu bʉ ra xɛqui Galilea, nɛ ʉ 'da yʉ mɛngu bʉ ra xɛqui Decápolis, nɛ'ʉ 'da mí 'bʉpʉ Judea, nɛ'ʉ 'da mí 'bʉpʉ 'danguadi ra dąthe Jordán, nɛ'ʉ 'da mí 'bʉpʉ ra hnini Jerusalén. Gätho bi zøm bʉ mi 'bʉ a ra Jesús.
23304	MAT 5:1	Nɛ nu ra Jesús 'bʉ mi nu yʉ ją'i ɛ̨mmɛ xʉn ngu bi zøpʉ, nɛ bi ndex bʉ ja ra nyuni nɛ mi hupʉ. Nɛ'ʉ yʉ́ xädi bʉya bi zøm bʉ mí hudi, 'darpʉ mi huhmbʉ.
23305	MAT 5:2	Nɛ bi xänba ʉ.
23306	MAT 5:3	Nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi ra Jesús: ―Nu'ʉ to'o pąsɛ hingui ho yʉ́ mbʉi bʉ na nu Oją nɛ da hyon Oją di zɛdi, nu Oją da zimanho bʉ di manda rá ts'ɛdi, janangue'a mająpi ʉ bʉya.
23307	MAT 5:4	Nɛ nu'ʉ tu yʉ́ mbʉi, Oją da hyurpa yʉ́ mbʉi, janangue'a mająpi ʉ.
23308	MAT 5:5	Nɛ nu'ʉ im bɛ̨ni i cosɛ häi, da hyąn a ra hogahäi bi man Oją di unni, janangue'a mająpi ʉ.
23309	MAT 5:6	Nɛ nu'ʉ i humbi da 'yøt' ran ho, Oją di japi da 'yøt'e xʉn ho, janangue'a mająpi ʉ.
23310	MAT 5:7	Nɛ nu'ʉ di huɛ̨c yʉ́ miją'ihʉ, xin di huɛ̨c Oją ʉ, janangue'a mająpi ʉ.
23311	MAT 5:8	Nɛ nu'ʉ n'dat'a im bɛ̨ni, dim 'bʉhmbʉ Oją ʉ, janangue'a mająpi ʉ.
23312	MAT 5:9	Nɛ nu'ʉ øt' ran hocpate, nu Oją da 'yɛ̨mbi yʉ́ t'ʉhni ʉ, janangue'a mająpi ʉ.
23313	MAT 5:10	Nɛ nu'ʉ i nu ran ʉnbi nangue ran ho i øt'e, da yʉrpʉ di manda rá ts'ɛdi Oją ʉ, janangue'a mająpi ʉ, i ɛ̨n'a ra Jesús.
23314	MAT 5:11	Nɛ gan johyahʉ 'bʉ i ʉ'ts'ahʉ yʉ ją'i nɛ i then'nahʉ nɛ i xi ahʉ yʉ fɛhni 'bʉ guí tɛngahʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23315	MAT 5:12	Nɛ da hyu ni mbʉihʉ, gan johyahʉ, guim bɛ̨mhbʉ ngue 'dat'a ran ʉnbi guín nuhʉ ʉ yʉ pøngahyą mam 'bɛt'o, nɛ i ja 'bɛ'a din 'da ahʉ ngue am 'bɛ'ts'i mahɛ̨ts'i, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23316	MAT 5:13	―Nu'ahʉ gyʉ ųhʉ hapʉ 'bʉh yʉ ją'i, nguetho nu'a ra ų di hoqui 'bɛ'a i pa njapi, nɛ ngutho ahʉ guídí hojʉ yʉ ją'i, i ɛ̨n a ra Jesús. Pɛ nu'bʉ bi 'bɛh rá ts'ɛdi ra ų, ya hin'yʉ 'bɛ'a sä dí hoqui, janangue da mba ma bʉnt'i thoho bʉ häi. Dami jamansuhʉ hin din ja bʉ gui 'yøthʉ tengu a, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi ra Jesús.
23317	MAT 5:14	Nɛ bi 'yɛ̨n'a ra Jesús: ―Nu ahʉ gyʉn nɛquihʉ bʉ 'bʉh yʉ ją'i, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi. Dami jafʉ da hnu a ran nɛqui. Tengu n'da ra hnini i ja bʉ ja rá nyą ra t'øhø, am 'batho xʉn ho ngue hin'yʉ 'bɛ'a i juti.
23318	MAT 5:15	Ngutho n'da ra sibi, hingui sä da mba ma cʉ't'i bʉ ja ra huada 'bʉ da mba ma søque, i jatho da t'ɛ̨xpʉ m'batho, janangue'a di yot'i gätho 'bʉpʉ.