23236	MAT 1:23	N'da ra hmute ngue hin jąm'bʉ n'dandį bi zo a n'da ran 'yohʉ, nɛ din hąt'ʉhni. Nɛ nu'a rá t'ʉhni dim 'bʉi da t'ɛ̨mbi ra Emanuel, bi 'yɛ̨n'a ra pøngahyą maya'bʉ. Nɛ nu'a ra Emanuel in nde da ma: “Dí 'bʉhmbʉ Oją.”
23240	MAT 2:2	Nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ Jerusalén bi 'yän'dʉ 'bʉpʉ: ―Hapʉ i 'bʉcua a rá hmuts'ʉt'abi yʉ judío ja bim 'bʉi, bi 'yɛ̨n'ʉ. Nguetho dán nuhe n'da ra sø njąm'bʉ dá nuhe n'dandį. Nɛ gue'a ra hmɛpya bi 'yurcahe ngue ya bim 'bʉi, nɛ bá ɛ̨hmbe ya ga thąndehe a, bi 'yɛ̨n'ʉ bi nu ra sø.
23245	MAT 2:7	Nu'bʉ mi mbenc'ʉ yʉ mbäją nɛ yʉ xänbate niją, nu ra Herodes bi zon'dʉ bi nu ra sø, pɛ njon mi ndepe da nu 'bʉ mam bá ts'i. Nɛ nu'bʉ mam bá ts'i bʉ 'bʉh ra Herodes, bi 'yänni: ―Ma njąm'bʉ bi nɛqui a ra sø, bi t'ɛ̨mp'ʉ.
23249	MAT 2:11	Nɛ bi yʉt'ambo, bi nu a ra 'uɛre nɛ ra María rá mbe. Nɛ bin dąnyahmu, bi dąnde a ra 'uɛre. Nɛ 'bexque bi xo't' yʉ́ 'bɛni bá tu, nɛ bi un yʉn t'unni a ra 'uɛre ngue ɛ̨mmɛ xʉn ngu di muui. Bi unna n'da ra oro, nɛ rá ndɛga ra za bi unni, nɛ n'da ra 'yɛ̨thi yʉman'u.
23251	MAT 2:13	Nɛ nu'bʉ mí mba ʉ yʉn 'yohʉ bʉya, n'da rám 'bɛhni Oją bi xi a ra José 'bʉ min ąha: ―Dami ndants'i. Dami six'a ra 'uɛre nɛ a rá mbe. Gui' dahmbʉ, ni mbähä bʉ ra häi Egipto nɛ gam 'bʉhmbʉ bʉ 'da yʉ pa. Nɛ him 'bex gua pengüi, jague'bʉ dá xi'aui gua pengüi. Nguetho nu ra Herodes da hyon'a ra 'uɛre, nɛ nu'bʉ da dįni da hyo, bi 'yɛ̨mp'a rám 'bɛhni Oją a ra José.
23252	MAT 2:14	Nɛ 'bex bi ndanc'a ra José a ra xui a. Bi zix a ra María nɛ rá t'ʉhni, nɛ bi mba bʉ ra häi Egipto. Him bi dø'mi 'bɛ da hyats'i.
23254	MAT 2:16	Nɛ nu ra Herodes ɛ̨mmɛ bin cuɛ ngue ya bi thät'i, nguetho nu'ʉ yʉn 'yohʉ bi nu ra sø hin í mbeng bʉ 'bʉ mi dįn'a ra t'ʉhni. Janangue'a bi mbɛn'ndʉ yʉ́ dofʉi ngue da hyo yʉ 'uɛre bʉ Belén nɛ yʉ hnini i hänbʉ. Nɛ gätho ʉ yʉ t'ʉhni hinga na pɛ'ts'a nyojɛya gätho bi hyo. Nguetho bi man ʉ yʉn 'yohʉ, ya mbɛ má nyojɛya ya bi nɛqui a ra sø.
23256	MAT 2:18	Bin ja n'da ran ts'oni bʉ ra hnini Ramá, nts'ɛdi bi mbah yʉ́ xisu yʉ judío, bin zoni nɛ him bi 'yø a bi xi ʉ bi hyurpa yʉ́ mbʉi, nguetho ɛ̨mmɛ im bɛ̨n'ʉ yʉ́ t'ʉhni bi thopi, bi 'yɛ̨n'a ra Jeremías 'bʉ maya'bʉ.
23258	MAT 2:20	―Dami ndants'i. Dami six a ra t'ʉhni nɛ a rá mbe. Dami penjʉ bʉ ra häi Israel, nguetho ya bi du ʉ mí nde xtá hyo a ra t'ʉhni, bi t'ɛ̨mp'a ra José.
23262	MAT 3:1	Nɛ nubʉya nu ra Xuua Nxixyą bi dʉ'mi bi xih yʉ ją'i nɛ bi 'yɛ̨na: ―Dami päh nin 'yomfɛ̨nihʉ nguetho ya mi ts'ʉtho di manda ua rá ts'ɛdi Oją, bi t'ɛ̨mb yʉ ją'i. Nɛ mí 'bʉpʉ ja ra dąpo bʉ ra xɛqui Judea 'bʉ min yąhʉ yʉ ją'i a ra Xuua.
23264	MAT 3:3	Nɛ nu a ra Xuua gue'a bi man ra pøngahyą Isaías maya'bʉ ngue bi ma ba ɛ̨hɛ, 'bʉ mi 'yɛ̨na: N'da ra ją'i din yą bʉ ja ra dąpo nɛ da 'yɛ̨na: “Damin sähʉ ga simhbʉ ra Hmu mi ts'ʉtho da zøcua, dami hoc ni mbʉihʉ ga tømhbʉ xʉn ho,” da 'yɛ̨na, bi 'yɛ̨n a ra Isaías maya'bʉ.
23267	MAT 3:6	Nɛ nu ra Xuua bi xixyąba ʉ to'o bi 'yømanho 'bɛ'a bi ma, nɛ bin juąnni nangue yʉ́ ts'oqui. Nɛ xʉn ngu bi xixyąba bʉ ja ra dąthe Jordán.
23290	MAT 4:12	Nɛ bi bøm bʉ ja ra dąpo a ra Jesús bʉya. Nɛ nu'bʉ mí bøm bʉ, bi 'yøde ngue bi jot'a fädi ra Xuua nxixyą. Janangue'a bi mbengda bʉ ra häi Galilea. Guepʉ ra hnini Nazaret bim 'bʉpʉ mahøn'a.
23294	MAT 4:16	Nu yʉ ją'i mi 'bʉpʉ tengu'bʉ i bʉpʉ ja ra 'bɛxui, nɛ i ja bʉ ran dąte, pɛ nuya bi nɛqui n'da ran nɛqui ngue di yot'i, bi 'yɛ̨n'a ra Isaías 'bʉ maya'bʉ. Nɛ gue'a bin ja 'bʉ mi zøm bʉ ra Jesús.
23299	MAT 4:21	Nɛ bi thopʉya bin 'yo mi ts'ʉ a ra Jesús, nɛ bi nu mi yoho yʉn 'yohʉ din 'yohʉ zɛhɛ ʉ, nɛ nu n'da ra Jacobo, nɛ nu man'da ra Xuua, gätho yoho yʉ́ ts'ʉnt'ʉ ra Zebedeo ʉ. Nɛ mín 'yohʉ a rá ta mi hu bʉ 'bɛn yʉ́ mbosa, mí 'uɛt yʉ́ xit'ą. Nɛ xø bi xi ʉ da dɛnni mahøn'a.
23301	MAT 4:23	Nɛ nu ra Jesús mí 'yo gätho ra häi Galilea nɛ mí xänba ʉ yʉ ją'i bʉ ja yʉ niją nɛ bi ma 'bɛpʉ dí manda ua rá ts'ɛdi Oją. Nɛ midí hoc yʉ hyɛ̨nni ngue 'bɛ'a gä ní gɛ̨hɛ mí hɛ̨mp'a n'da ngu n'da.
23319	MAT 5:16	Nɛ ngutho gui 'yøthʉ ngue tengu'bʉ gyʉ sibihʉ ɛ̨mmɛ di hyärpʉ i 'bʉh yʉ ją'i. Janangue'a da hnut'ahʉ xʉn ho nin t'øt'ehʉ, nɛ ʉ da 'yɛ̨spa Oją ma Tahʉ 'bʉpʉ mahɛ̨ts'i ʉ bʉya, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ́ xädi ra Jesús.
23321	MAT 5:18	Majuąni dí xi ahʉ, gätho 'bɛ'a nt'o't'i bʉ, nɛ xínga n'da ʉ ngue hin din ja, 'bʉ guexta'a i jatho ra ximhäi nɛ mahɛ̨ts'i.
23325	MAT 5:22	Pɛ i jagä man'da ga xi ahʉ, ngue nu'bʉ 'bo'o di cuɛp rá miją'iui nangue'a bi 'yørpe, ngue im bɛ̨ni di co'ts'i, guehma da nu ran ts'ɛmbi. Nɛ nu'a to'o da xih ra ts'ore bʉ ja rá hmi rá miją'iui, da ts'ixpʉ 'bʉh yʉ ngʉrpi da ts'ɛmbi. Nɛ nu to'o ɛ̨mmɛ then rá miją'iui dí mba bʉ ja ran ts'ɛmbi ngue ra sibi njąm'bʉ i huɛ̨t'i, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23342	MAT 5:39	Pɛ nuya i jagä man'da ga xi ahʉ ya, ngue nu'bʉ 'bʉ a n'da in nde di ʉn'nahʉ, pɛ o guí sʉhmbʉ a. Nɛ nu'bʉ 'bo'o da mbɛp'ahʉ 'danguadi ni hmihʉ, gui unhdʉ man'da nguadi da mbɛp'ahʉ.
23347	MAT 5:44	Pɛ i ja man'da ga xi ahʉ, ngue gui huɛ̨c nin sʉihʉ, gan yąmanhohʉ ʉ man yʉ ts'ore nangue ahʉ, nɛ gui 'yørpahʉ ran ho to'o di ʉc'ahʉ. Nɛ dami 'yäfʉ rá mate Oją ʉ to'o i numan'ʉ ahʉ nɛ ʉ di ʉn'nahʉ, bi 'yɛ̨n a ra Jesús.
23353	MAT 6:2	Nɛ nu'bʉ guín nde gui fäxhʉ n'da ra hyoya, hin gui 'yøthʉ ngue da nu ahʉ yʉ ją'i, tengu øt'ʉ di yorpa a im bɛ̨ni 'bʉ di un'na n'da ran t'unni yʉ hyoya, ngue di um bʉ ja yʉ niją o guepʉ ja yʉ 'yu ngue in nde da 'yɛ̨spa yʉ ją'i 'bɛ'a i øt'e. Majuąni dí xi ahʉ, ya hønt'a ran 'yɛ̨ts'i bi dąha 'bʉ ngubʉ i øt'e, bi 'yɛ̨na.
23356	MAT 6:5	Nɛ man'da dí xi ahʉ: ―Nu'bʉ guí yąhʉ Oją, o guí øthʉ tengu i øt'ʉ di yorpa a im bɛ̨ni, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nu'ʉ, i 'bäpʉ ja yʉ niją nɛpʉ ja yʉ xo'yu, ɛ̨na i yąhʉ Oją pɛ hønt'a ran 'yɛ̨ts'i im bɛ̨ni. Majuąni dí xi ahʉ, hønt'a ran 'yɛ̨ts'i bi dąha nangue 'bɛ'a i øt'e.
23360	MAT 6:9	Pɛ guim bɛ̨mhbʉ 'bʉ guí yąhʉ Oją 'da yʉm hma tengu dí xi ahʉ ngue: Nuya ma Ta ahe guí 'bʉpʉ mahɛ̨ts'i. Da hnumansu ni thuhu.
23361	MAT 6:10	Nɛ dín ndehe din ja ua n'dihi ni ts'ɛdi ngue di manda ua. Nɛ da t'øt' ua ni pähä ua ja ra häi tengu tho i t'ørpʉ mahɛ̨ts'i.
23363	MAT 6:12	Dami punga ma ts'oquihe, tengu thoho bʉ na punbahe ʉ i ørcahe ran ts'o.
23364	MAT 6:13	Nɛ o guí hɛgahe da dąje ran ts'o, pɛ dami yąnje nangue ran ts'o. Nguetho nu'i gra hmuts'ʉt'abi, gä di manda ua ja ra häi ni ts'ɛdi, nɛ i ja ni ts'ɛdi mixte njąm'bʉ da guadi gätho yʉ pa maząi. Nɛ hønt'a dí xi'ahe ya.
23365	MAT 6:14	Nguetho nu'bʉ gadí punbahʉ yʉ́ ts'oqui ni miją'ihʉ, ngutho da 'yøt'ahʉ Oją ma Tahʉ 'bʉpʉ mahɛ̨ts'i, di pun'na ni ts'oquihʉ.
23371	MAT 6:20	Pɛgue gui hyoni gui xąnthʉ 'bɛ'a dí hnumanho ahʉ bʉ mahɛ̨ts'i. Nguetho hin te dim 'bɛpʉ, hin da yʉrpʉ yʉ bɛ̨ ngue da bɛ̨ ahʉ 'bɛ'a guí pɛs'hʉ bʉ, nɛ hin da boxjua, nɛ njo'o bʉ yʉ zu'uɛ̨ ngue di ts'oni.
23372	MAT 6:21	Nguetho hønbʉ i ja ním pɛ'ts'i n'da im bɛ̨n rá mbʉi n'da. Nu'bʉ guecua ja ra ximhäi i ja 'bɛ'a i pɛ'ts'a n'da, hønt'ua im bɛ̨n a n'da, nɛ nu'bʉ guepʉ mahɛ̨ts'i, guepʉ im bɛ̨n a n'da 'bʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23375	MAT 6:24	Nɛ xø bi 'yɛ̨na: ―Nɛ hingui sä dim 'bʉ i yoho yʉ́ hmu n'da ra 'yɛ̨hɛ. Nguetho nu'bʉ yoho yʉ́ hmu i 'bʉ a n'da, nu'a n'da da numanho, nɛ nu'a man'da hin da numanho. Uague nu'a n'da da hyumbi dim pɛhmi a, pɛ nu'a man'da da zocpa thoho rá 'bɛfi a. Janangue'a hingui sä yoho yʉ́ hmu da dɛn'na n'da. Hingui sä da 'yɛ̨mp Oją rá Hmu 'bʉ i numanho ʉ yʉ mbɛti, nguetho tengu'bʉ rá hmu a ra mbɛti, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23381	MAT 6:30	Nɛ ngubʉ bi 'yøt'a Oją nangue yʉ døni, mahotho nám pa ya, nɛ nixudi da mba nts'ɛqui nɛ da t'udi. Janangue'a guim bɛ̨mhbʉ, man'da xʉn ho da 'yøt'ahʉ Oją xinda gue ʉ yʉ døni, bi 'yɛ̨n'a.
23388	MAT 7:3	Hanja bi zä gá nurpahʉ ra zi häi i o rá dä ni miją'ihʉ, nɛ hin go guí pąhmbʉ i o ra xɛcza ni dähʉ. In jabʉ ní nɛqui ni ts'oquihʉ.
23394	MAT 7:9	Pɛ nu'ahʉ madague'bʉ gyʉ́ ts'om'bäihʉ, xínga n'da ahʉ guidí unhdʉ ra do ni t'ʉhnihʉ 'bʉ i ä'ahʉ ra hmɛ, nɛ xíng ra c'ɛ̨yą guidí unhdʉ 'bʉ i ä ahʉ ra huą, pɛ hønt'a xʉn ho guidí unhdʉ ni t'ʉhnihʉ. Ha maguet'a Oją ma Tahʉ 'bʉpʉ mahɛ̨ts'i ngue hin di 'da ahʉ xʉn ho 'bʉ ja a guí äfʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23404	MAT 7:19	Nɛ nu yʉ za hingui ho ʉ yʉ́n dät'ä, da mba nt'ɛts'i nɛ da t'udi.
23413	MAT 7:28	Nɛ nu'bʉ mi gua a bi ma ra Jesús 'bʉ mí hyupʉ ja ra nyuni, nu yʉ ją'i mi huhmbʉ bʉ bi hyonya ʉ. ―Haguen ja i xänbi xʉn ho, nɛ hinga ngubʉ i xängahʉ ma xänbatehʉ bʉ ja ra niją, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ ją'i. Nguetho nu'bʉ mi xänba ra Jesús, bi 'yuti ngue mi ja rá ts'ɛdi xʉn ho a.
23415	MAT 8:1	Nɛ nu'bʉ mi gua a bi man ra Jesús, nɛ bi gąpʉ ja ra nyuni bʉya, nɛ ɛ̨mmɛ xʉn ngu yʉ ją'i mí numanho da dɛnthoho mahøn'a.
23431	MAT 8:17	Gätho bin ja 'bɛ'a bi man a ra pøngahyą Isaías maya'bʉ ngue din ja 'bʉ mi 'yɛ̨na: “Da du zɛhɛ 'bɛ'a gätho xʉn hɛ̨i dín nuhʉ, nɛ da nusɛ 'bɛ'a gä man ʉ dí hɛ̨mfʉ,” bi 'yɛ̨n'a ra Isaías 'bʉ maya'bʉ.
23444	MAT 8:30	Nɛ hinga yatho bʉ mi 'bʉ i 'da yʉ ts'ʉdi.
23446	MAT 8:32	―Ni mbähä, dami cʉthʉ nʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nɛ nu yʉ zįthu bʉya bi bøm bʉ ja rá mbʉi ʉ yʉn 'yohʉ, nɛ 'bexgue bi yʉrpʉ 'bʉh yʉ ts'ʉdi. Nɛ nu yʉ ts'ʉdi bʉya bin tihi nɛ bi gąpʉ ja ra nguani, him bi zä bin säya, nin uɛ̨m bʉ ja ra dehe, bim 'bɛpʉ.
23447	MAT 8:33	Nɛ nu'ʉ mi fä ʉ yʉ ts'ʉdi bʉya, 'bexgue bi mba n'dihi bʉ ja ra hnini, nɛ nu'bʉ mi zøm bʉ, bi mam bʉya ngue 'bɛ'a bin ja nangue ʉ yʉn 'yohʉ min 'yohʉ yʉ zįthu, nɛ nangue ʉ yʉ ts'ʉdi.
23450	MAT 9:2	Nɛ bá thunba bʉ man'da ra hyɛ̨nni mahøn'a, ngue n'da ran 'yohʉ bá 'yox ra 'beza nguetho midí ts'a rá ją'i. Nɛ 'bexgue mí pą a ra Jesús mí ɛ̨c'yɛi ʉ ngue i jasɛ rá ts'ɛdi, janangue'a bi 'yɛ̨mp'a ra hyɛ̨nni: ―O te guím bɛ̨ni n'yø, nguetho ya dá pun'na ni ts'oqui, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23456	MAT 9:8	Nɛ nu'bʉ mín nu yʉ ją'i 'bɛ'a bi 'yøt'a ra Jesús, bin su nɛ bi 'yɛ̨spa Oją nangue a n'da ra ją'i bin t'un'na ran t'ɛ̨di ngue di punba yʉ́ ts'oqui yʉ ją'i.
23467	MAT 9:19	'Bex bi mba a ra Jesús, bi dɛn'na bi du rá t'ʉhni. Nɛ gätho dá mbäcähe dyʉ xädigähe.
23478	MAT 9:30	Nɛ 'bex bi xo ʉ yʉ́ dä. Nɛ nu ra Jesús bʉya bi hɛcpa ʉ yʉn 'yohʉ, bi 'yɛ̨mbi: ―Njon gui xihmi 'bɛ'a dá øt'aui.
23483	MAT 9:35	Nɛ nu ra Jesús nząi mi pa bʉ ja yʉ hnini nɛ min xänbate bʉ ja yʉ niją, nɛ mim mam bʉ ran ho ma'da'yo ngue 'bɛpʉ ní manda rá ts'ɛdi Oją. Nɛ midí hoqui hønt'a go man ʉ mi hɛ̨mb yʉ ją'i.
23487	MAT 10:1	Nɛ nu ra Jesús bʉya bi zängahe dí 'dɛ'mayoho gähe yʉ́ xädigähe, nɛ bi 'daje rán t'ɛ̨di ga hømhbe thi yʉ zįthu nɛ ga hoje 'bɛ'a gä nín ʉ i hɛ̨mb yʉ ją'i.
23494	MAT 10:8	Gui hojʉ ʉ i hɛ̨mp'a ra t'axca'ya, nɛ hønt'a go man ʉ i hɛ̨mb yʉ ją'i, nɛ gui xoxhʉ ʉ xøn du, nɛ gui hyømhbʉ thi yʉ zįthu in 'yohʉ 'da yʉ ją'i. Nɛ nu'bʉ gui 'yøthʉ ʉ, hin gui 'yäh nin zäbihʉ, nguetho hin dá pä ahʉ a ma ts'ɛdigä, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23498	MAT 10:12	Nu'bʉ gá sømhbʉ bʉ ja rá ngu, gui zɛnguahʉ, gui 'yäfʉ rán jąpi Oją nangue'a.
23502	MAT 10:16	Nɛ xø bi 'yɛ̨na: ―Nuya hønbʉ go hapʉ ga pɛn'nahʉ, ɛ̨mmɛ di ʉn'nahʉ ʉ 'bʉpʉ, tenguthoho yʉ zate di ʉnba yʉ dɛ'yo. Damim fähmbʉ tengu yʉ c'ɛ̨ya nɛ gui 'yøthʉ tengu øt' yʉ t'azʉ, hønt'a ran ho gui 'yøthʉ.
23503	MAT 10:17	Nɛ gam fähmbʉ, nguetho nu yʉ ją'i di dä ahʉ bʉ 'bʉh yʉ ngʉrpi bʉ ja yʉ niją, nɛ da mbɛp'ahʉ.
23514	MAT 10:28	Nɛ o guí suhʉ ʉ in nde da hyo ahʉ, hin'yʉ yʉ́ ts'ɛdi nɛ'a ni mbʉihʉ di juat'ahʉ. Man'da xʉn ho 'bʉ gui suhʉ a Oją, nɛ hønt'a i sä di ʉn'na ni ją'ihʉ nɛ ni mbʉihʉ bʉ ja ran ʉnbi maząi, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23540	MAT 11:12	Asta gue'bʉ mi dʉmp' rá 'bɛfi ra Xuua nɛ guehya, i honi da yʉrpʉ di manda rá ts'ɛdi Oją yʉ ją'i. Nɛ nu'ʉ i humbi i honi, da dąha da yʉrpʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23542	MAT 11:14	Nɛ nu'bʉ guí ɛ̨c'yɛi a dí xi ahʉ, gui pąhmbʉ ngue tengu'bʉ da gue a ra Elías a ra Xuua, ngue gue'a ra Elías guí tømhbʉ ngue mí 'bʉh maya'bʉ.
23545	MAT 11:17	“Dá pixt' mam 'bixt'i pɛ hin gá 'yʉrpahʉ ra güɛnda, nɛ hin gán nɛ̨hmbʉ,” i ɛ̨n'ʉ 'da. “Pɛ nugähe dá pɛ'be n'da ra 'bɛi ngue tengu'bʉ xøn du n'da, pɛ nte gá bɛ̨mhbʉ nɛ hin gán zomhbʉ,” i ɛ̨n'ʉ mi'da yʉ t'ʉhni.
23551	MAT 11:23	Ngutho ahʉ gyʉ mɛnguhʉ ra hnini Capernaum. Masque guí ɛ̨mhbʉ man'da xʉn hɛ̨ts'i rá ts'ɛdi ni hninihʉ xínda gue ʉ mi'da. Pɛgue hin'na, guehma da mba ma juadi ahʉ. Nguetho nu'bʉ xcá øt'ä yʉn t'øt'e mixte bʉ ra hnini Sodoma tengu dá ørpʉ ja ni hninihʉ, hin xtán guadi nangue ra sibi, nguetho xtím päh yʉ́n 'yomfɛ̨ni yʉ mɛngu bʉ, nɛ guexta'a di jat'a ra hnini ya.
23559	MAT 12:1	Nɛ nu'a n'da ra pa mi 'yo a ra Jesús bʉ ja yʉ huąhi. Nɛcähe dá mbähmbe yʉ́ xädigähe a, 'bʉ ra pa ran ts'äya. Dá ndehmɛhe nɛ dá tʉje 'da yʉ trigo. Dá tɛ̨nt' ma 'yɛhe ʉ yʉ trigo nɛ dá sahe.
23570	MAT 12:12	Ha má guet'a n'da ra ją'i ngue hin da zä da t'ørpa ran ho 'bʉ ra pa ran ts'äya. Nɛ nu'a, man'da di muui xinda gue yʉ dɛ'yo, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23578	MAT 12:20	Nɛ nu'ʉ in ja tengu'bʉ ra xithi bi domp' ran dąhi, da xots'i mahøn'a. Ngutho ʉ in ja tengu n'da ra sibi mi ts'ʉtho da huɛ̨zɛhɛ, di japi ngue da dɛ xʉn ho mahøn'a, asta gue'bʉ bi zøni dim hmu xʉn ho ua ja ra ximhäi, nɛ din jabʉ da 'yøt'e.
23579	MAT 12:21	Nɛ gätho yʉ ją'i 'dahma 'dan'yo bʉ na yą da dømp' ran ho da 'yørpa ʉ, i ɛ̨n Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Isaías maya'bʉ. Gue'a bi ma nangue ra Cristo rá Thahni Oją.
23581	MAT 12:23	Nu'ʉ gätho bi nu 'bɛ'a bi 'yøt'e bi hyonya thoho ʉ, nɛ bi 'yɛ̨na: ―Masque guehna mi man ʉ yʉ pøngahyą, ngue rám bom'bɛto ra David, ngue rá Thahni Oją, bi 'yɛ̨n'ʉ yʉ ją'i.
23582	MAT 12:24	Nɛ nu yʉ fariseo 'bʉ mi 'yøde 'bɛ'a i man yʉ ją'i, bin cuɛ ʉ, bi 'yɛ̨na: ―Nuna ran 'yohʉ na i høn a thi yʉ zįthu nguetho in 'youi rá ts'ɛdi a yʉ́ hmu, sä ɛ̨n'ʉ.
23583	MAT 12:25	Nɛ 'bex bi bą'a ra Jesús 'bɛ'a mim bɛ̨n'ʉ yʉ fariseo nɛ bi 'yɛ̨mp'ʉ: ―Pɛ him majuąni guí mamhbʉ, nguetho nu ra zįthu hin da zä din sʉsɛhʉ yʉ́m fäts'ihʉ. Nu'bʉ din sʉsɛ din juasɛ yʉ́ ts'ɛdi ʉ 'bʉ, tenguthoho 'bʉ n'da ra ts'ʉt'abi din heque nɛ din tunhdʉ ʉ yʉ́m fäts'ihʉ, di 'bɛsɛ yʉ́ ts'ɛdi 'bʉ. Nɛ ngutho n'da ra hnini o gue n'da ra ngu 'bʉ din heque, pɛ gä dim 'bɛ ʉ.
23591	MAT 12:33	―Pɛ nu'bʉ xʉn ho ran t'øt'e ngue dá høn a thi ʉ yʉ zįthu, nde'bʉ gui numanhojʉ 'bʉ, nguetho gui 'yɛ̨mfʉ xʉn ho ra za gue'bʉ xʉn ho rán dät'ä. Pɛ nu'bʉ hingui ho yʉ́n dät'ä gui 'yɛ̨mfʉ hingui ho ra za 'bʉ. Nguetho nu yʉ́n dät'ä i zʉpʉ da bą a n'da nda'a ní za a, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23596	MAT 12:38	Nɛ nubʉya, bi t'ɛ̨mp'a ra Jesús, bi 'yɛ̨mp'ʉ 'da ma ngʉrpihe yʉ fariseo nɛ yʉ xänbate niją: ―Gra xänbate, dami 'yurcahe n'da ra hmɛpya ngue'bʉ majuąni Oją bi 'da'a ni ts'ɛdi.
23599	MAT 12:41	Nɛ dí xi ahʉ, nu'ʉ mí 'bʉpʉ ra dąhnini Nínive 'darbʉ gam 'bähmbʉ ʉ 'bʉ bin ja ran juąnbi 'bʉ ran zɛgui, nɛ da 'yut'ahʉ i ja ni ts'oquihʉ. Nguetho nu'ʉ 'bex bi päh yʉ́ mbʉi 'bʉ mí 'yø a bi man a ra Jonás, pɛ nu ahʉ xø hin guín nde gui päh ni mbʉihʉ nangue'a dí mangä. Nɛ nugä, man'da xʉn hɛ̨ts'i ma ts'ɛdi xinda gue ra Jonás, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23600	MAT 12:42	Nɛ'a ra xisu min ts'ʉt'abi bʉ Sur, 'darbʉ gam 'bähmbʉ a 'bʉ bin ja ran juąnbi 'bʉ ran zɛgui. Nɛ da 'yut'ahʉ ngue i ja ni ts'oquihʉ. Nguetho nu'a yatho bá ɛ̨hɛ ngue mi nde da 'yø a 'bɛ'a bi man a ra ts'ʉt'abi Salomón nangue ran 'yomfɛ̨ni bi un Oją, pɛ nu'ahʉ hin guí nde gui 'yøhmbʉ a dím mangä. Pɛ nugä man'da i ja rá ts'ɛdi mam hmangä xinda gue ra Salomón, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ fariseo a ra Jesús.
23601	MAT 12:43	―Pɛ nu'a ran ts'o guidí hohʉ, din ja ahʉ tengu bi 'yøt'a n'da ra ją'i min 'youi n'da ra zįthu. Nɛ bi bøn a ra zįthu, bin 'yo bʉ ja ra 'yonhäi, mí honi hapʉ din säya pɛ him bi dįni hapʉ din säya. Nɛ bi mbeng bʉ ja rá mbʉi ra ją'i bʉ bá nɛts'i.
23603	MAT 12:45	Nɛ xø bi mba bʉya bá si mí yoto yʉ́ minzįthuhʉ ngue man'da ɛ̨mmɛ xʉn ts'o i øt'e, nɛ bi yʉrpʉ, bin säya bʉ rá mbʉi a ra ją'i. Nɛ man'da ɛ̨mmɛ xʉn ts'o bi 'yøt'a ra ją'i bʉya. Nɛ gan jahʉ bʉ, bi 'yɛ̨mp'ʉ yʉ ją'i a ra Jesús.
23611	MAT 13:3	Nɛ bi xänba ʉ yʉ ją'i, bi xi i 'da yʉn t'uti. Nɛ nu'a n'da ran t'uti bi mam bʉ, bi 'yɛ̨na: ―N'da ra mbomhmudä bi mba bʉ huąhi.
23634	MAT 13:26	Nɛ nu'bʉ mí bøx bʉya, bi bøx'ʉ xʉn ho nɛ ʉ hingui ho, 'darbʉ bi bøts'e.
23638	MAT 13:30	Man'da xʉn ho gui hyɛthohʉ 'darpʉ din te, ja gue'bʉ bin ja ran sofo. Nɛ nubʉya ga xi ʉ yʉ mbɛfi ngue nu'ʉ hingui ho di pɛti nɛ da 'yudi, nɛ nu ʉ xʉn ho bʉya da mbɛ'ts' bʉ ja ma ngu,” bi 'yɛ̨n ʉ yʉ́ hmu, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús. Nɛ guehna man'da ran t'uti bi mam 'bʉ mi xi ʉ yʉ ją'i.
23639	MAT 13:31	Nɛ man'da ran t'uti bi man'a ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨na: ―Nɛ tengu n'da rá hmudä ra mostaza bi dupʉ ja rá huąhi n'da ra ją'i. Nɛ zi ts'ʉtho a, ɛ̨mmɛ man'da zi ts'ʉ xínda gue ʉ mi'da yʉ hmudä.
23647	MAT 13:39	Nɛ nu a rán sʉiui a rá mbɛti ra huąhi ngue bi dupʉ yʉ hmudä hingui ho, gue'a ra zįthu a. Nɛ nu'a ran sofo nam bøni rán zɛgui ra pa. Nɛ nu'ʉ yʉ mbɛfi da xoqui nam bøni ngue yʉ́m 'bɛhni Oją mahɛ̨ts'i.
23649	MAT 13:41	Nugä ngue dán ją'igä ua ja ra ximhäi, 'bʉ rán zɛgui ra pa ga pɛn'dʉ mam 'bɛhni di pɛti gätho nangu yʉ ją'i ra ximhäi. Nɛ gätho ʉ bi 'yøt' ran ts'o da thøn a thi, nɛ ʉ gätho midí parpa yʉ́ miją'ihʉ da 'yøt' yʉ ts'oqui.
23651	MAT 13:43	Nɛ nubʉya, nu'ʉ to'o i øt' rá pähä Oją, di nɛc thoho tengu ra hyadi bʉ di manda rá ts'ɛdi ma Tahʉ mahɛ̨ts'i. To'o gätho ja yʉ́ zagu, di jamansu a dím mangä ya, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23652	MAT 13:44	Nɛ man'da ran t'uti bi man'a ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Nu n'da ran 'yohʉ bi dįn'a n'da ra mbɛti bʉ mbo ra häi ngue ɛ̨mmɛ di muui a. Nɛ bi gärpʉ mahøn'a. Nɛ midí johya, nɛ bi mba bʉya da mbä 'bɛ'a gätho mi pɛ'ts'i guepʉ bi zä bi dän'a ra xɛqui a guepʉ bi dįn'a di muui, ngue mi pądi man'da da dąpi bʉ. Nɛ din jabʉ gui 'yøthʉ ngue ɛ̨mmɛ gui hyomhbʉ ngue di manda rá ts'ɛdi Oją, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23656	MAT 13:48	Nɛ nu'bʉ ya bi yu'a yʉ́ xit'ą yʉ mbahuą, da gʉx bʉya, da mba nín hupʉ ja ra ndenthe nɛ da huan'dʉ yʉ huą xʉn ho da 'yʉrpʉ ja yʉ́ 'bøts'e nɛ nu'ʉ hingui ho bʉya di bʉnt'i.
23660	MAT 13:52	Nɛ xø bi 'yɛ̨ngähe bʉya: ―Nu'ʉ midín xäh ram hma maya'bʉ, nɛ a ram hma ma'da'yo da hyumbi din xädi, ngue 'bɛpʉ ní manda rá ts'ɛdi Oją, hin te di 'bɛh rán xädi ʉ bʉya, nɛ da zä da xänba ʉ mi'da. Din ja tengu'bʉ n'da ra ją'i i ja 'bɛ'a i pɛ'ts'i ngue gä mahyoni. Nɛ'a bi zocpa yʉ́m bombøta nɛ'a bi dįnsɛ. Janangue'a hin te di 'bɛ ʉ 'bʉpʉ ja rá ngu, bi 'yɛ̨ngähe ra Jesús.
23662	MAT 13:54	Nɛ bi mba bʉ rá hnini zɛhɛ ngue Nazaret. Nɛ bin xäpʉ ja ra niją, nɛ nu yʉ ją'i bʉya bi hyonya thoho 'bɛ'a bi 'yøt'a, nɛ bi 'yɛ̨na: ―Hapʉ bí hyą rán 'yomfɛ̨ni na, ngue da zä da 'yøt'a i øt'e.
23685	MAT 14:19	Nɛ bi xih yʉ ją'i ngue din säya bʉ ja yʉ t'ɛi, nɛ bi hyąn ʉ cʉt'a yʉ hmɛ nɛ yoho yʉ huą. Bi ndøs' mahɛ̨ts'i nɛ bi 'yäp rán jąpi Oją, nɛ bi xɛm bʉya nɛ bi 'dacähe dá darpähe yʉ ją'i.
23687	MAT 14:21	Nɛ nu'ʉ gätho bin sihmɛ í jua'i cʉt'a mahuąhi ʉ yʉn 'yohʉ, nɛ hin njon bi mbeh yʉ xisu xinga gue yʉ t'ʉhni.
23688	MAT 14:22	Nɛ nubʉya, bi xije ga mbähmbe ngue ga 'daxhe ra dądehe mahøn'a. Dá huhe a ra mbosa dá mbähmbe bʉya. Go bi gosɛ bʉ a ra Jesús, bin 'yɛ̨hmbʉ yʉ ją'i.
23692	MAT 14:26	Nɛ nu'bʉ mambá ɛ̨pʉ ra Jesús, nɛ i 'yo bʉ maxøts'e ra dehe dá handähe bʉya, ba ɛ̨pʉ nɛ hin dí pąhmbe ngue gue'a. Ɛ̨mmɛ dán suhe nɛ dá mbahmbe: ―Ba ɛ̨hnʉ n'da ra ánima, dá ɛ̨mhbe.
23712	MAT 15:10	Nɛ nubʉya, nu ra Jesús bi zon'dʉ yʉ ją'i: ―Dami 'yøhmbʉ 'bɛ'a dí xi ahʉ janangue'a gui pąhmbʉ 'bɛ'a nam bøn'a.
23715	MAT 15:13	Nɛ bi dąh ra Jesús, bi 'yɛ̨na: ―Hønt'a go 'bɛ'a ma paxi him bi 'yɛ̨zɛhɛ ma Ta, i jatho da mba nsat'i.
23720	MAT 15:18	Pɛ nu 'bɛ'a gätho da bøn bʉ ja rá nde n'da í nɛxpʉ rá mbʉi nɛ gue'a di ts'on'a n'da.
23730	MAT 15:28	Ra Jesús bʉya bi 'yɛ̨mp'a ra xisu: ―Gra xisu, ɛ̨mmɛ guí ɛ̨c'yɛi xʉn ho a ma mate. Janangue'a din ja a gá 'yädi, bi 'yɛ̨mbi. Nɛ 'bexgue gue'a ra ora bi yąn'a rá t'įxu.
23732	MAT 15:30	Nɛ xʉn ngu yʉ ją'i bi zøm bʉ mi hudi, nɛ bá ts'inba yʉ dogua, nɛ yʉ xädä, nɛ yʉ gore, nɛ yʉ do'yɛ, nɛ xʉn ngu mi'da yʉ mbɛdi nɛ yʉ hyɛ̨nni bá ts'inba bʉ mi hu'a ra Jesús. Nɛ nu ra Jesús bʉya gätho bi hoc'ʉ.
23733	MAT 15:31	Nɛ nu yʉ ją'i bi hyonya thoho 'bʉ mi nu bin yą yʉ gore nɛ bin 'yo ʉ mí dogua nɛ bi yąn'ʉ mi do'yɛ, nɛ bin zø yʉ́ dä ʉ mi xädä. Nɛ nu'bʉ mi nu 'bɛ'a bi 'yøt'a ra Jesús, bi 'yɛ̨spa Oją, ngue ma Ojąhe dyʉ israelhe. Nɛ hyu pa dán degähe bʉ yʉ ją'i.
23740	MAT 15:38	Nɛ goho mahuąhi ʉ yʉn 'yohʉ bin sihmɛ, nɛ njom bi mbeh yʉ xisu nɛ yʉ t'ʉhni.
23743	MAT 16:2	―Pɛ nu'ehʉ, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús, guí nuhʉ xʉn thɛni yʉ güi 'bʉ xøn de nɛ guí ɛ̨mhbʉ bʉya ngue din hyadi 'bʉ bi hyats'i.
23749	MAT 16:8	Nɛ nu ra Jesús bi bądi 'bɛ'a dá bɛ̨mhbe nɛ bi 'yɛ̨nje: ―Hanja guí ɛ̨mhbʉ: “Hin'yʉ ra hmɛ ga sihʉ.” Pɛ ts'ʉtho guí ɛ̨c'yɛihʉ.
23755	MAT 16:14	Dá thąthe bʉya: ―Nu'ʉ 'da yʉ ją'i im bɛ̨ni gue'e gra Xuua Nxixyą, nɛ nu'ʉ 'da im bɛ̨ni ngue gue'e gra Elías mi 'bʉh maya'bʉ. Nɛ nu'ʉ 'da im bɛ̨ni gue'e grá Jeremías ngue maya'bʉ xøn du, uague man'da rá pøngahyą Oją, i ɛ̨n'ʉ, dá ɛ̨mfe bʉya.
23756	MAT 16:15	Nu ra Jesús bʉya bi 'yängähe: ―Xi'ahʉ, 'bɛ'a guím bɛ̨mhbʉ ngue to'ogä.
23768	MAT 16:27	Nguetho nugä ngue dán ją'igä ua ja ra ximhäi, nɛ din jagä rá ts'ɛdi ma Ta bʉ mahɛ̨ts'i 'bʉ bá pengä mahøn'a, nɛ gätho yʉ́m 'bɛhni ban 'yohe 'bʉ bá ɛ̨cä. Nɛ i ja 'bɛ'a ga undä nangue 'bɛ'a bi 'yøt'a n'da ngu n'da yʉ ją'i.
23770	MAT 17:1	Nɛ nu'bʉ mi tho i 'dato pa nu ra Jesús bi zix ra Pedro nɛ ra Jacobo nɛ ra Xuua, rán 'yohʉ ra Jacobo, nɛ bi mbähä bʉ ja ra t'øhø.
23773	MAT 17:4	Nɛ nu ra Pedro bʉya bi 'yɛ̨mp'a ra Jesús: ―Gra Hmu, xʉn ho ngue dí 'bʉhmbe ua, nɛ ga høcähe hyu yʉ t'ʉngu. Nu n'da gam 'bʉsɛ, nu n'da dim 'bʉh ra Moisés, nɛ nu'a man'da dim 'bʉh ra Elías, bi 'yɛ̨n'a ra Pedro.
23781	MAT 17:12	Pɛ dí xi ahʉ, ya bi zøh ra Elías nɛ njon bi bądi ngue gue'a. Pɛgue bi mba ma ʉnbi nɛ bi mba ma ʉcpi, nɛ ngutho da t'ørcä ya, nugä ngue dán ją'igä ua ja ra ximhäi, bi 'yɛ̨n'a ra Jesús.
23789	MAT 17:20	Bi dą a ra Jesús nɛ bi 'yɛ̨na: ―Him bi zä gá hyømhbʉ thi ra zįthu, nguetho ts'ʉtho guí ɛ̨c'yɛihʉ. Man'da zi ts'ʉtho ni t'ɛ̨c'yɛihʉ xinda gue n'da rá hmudä ra c'u ngue ɛ̨mmɛ zicuɛ. Nɛ nu'bʉ da zøni gui 'yɛ̨c'yɛihʉ tengu n'da rá hmudä ra c'u, da zä gui xihmbʉ n'da ra t'øhø: “Dami 'uegue gui thąn nʉ n'danni,” gui 'yɛ̨mfʉ, nɛ da 'uegue. Hin te gui hyɛ̨mfʉ 'bʉ majuąni gui 'yɛ̨c'yɛihʉ. Gätho xʉn hɛ̨i i sä gui 'yøthʉ, bi 'yɛ̨nje.