23214	MAT 1:1	Ja ua ra̱ lista ngue yø mboxita ra̱ Jesucristo, guehna̱ ra̱ mbom'mɛto na̱ ngue ra̱ David. Ra̱ David, ra̱ mbom'mɛto na̱ ngue ra̱ Abraham.
23215	MAT 1:2	Ra̱ Abraham, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Isaac. Ra̱ Isaac, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Jacob. Ra̱ Jacob, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Judá co 'nɛ̱'ʉ mi̱'da yø n'yohʉ.
23216	MAT 1:3	Ra̱ Judá, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Fares 'nɛ̱hra̱ Zara. Nu̱ ra̱ mamá ya yonc'ɛ̱i̱ ya, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Tamar. Ra̱ Fares, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Esrom. Ra̱ Esrom, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Aram.
23217	MAT 1:4	Ra̱ Aram, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Aminadab. Ra̱ Aminadab, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Naasón. Ra̱ Naasón, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Salmón.
23218	MAT 1:5	Ra̱ Salmón, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Booz. Nu̱ ra̱ mamá na̱ ra̱ Booz ni̱ hu̱ ngue ra̱ Rahab. Ra̱ Booz, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Obed. Nu̱ ra̱ mamá na̱ ra̱ Obed, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Rut. Ra̱ Obed, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Isaí.
23219	MAT 1:6	Ra̱ Isaí, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ da̱st'abi David. Ra̱ David, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Salomón. Nu̱ ra̱ mamá na̱ ra̱ Salomón, gue'a̱ ra̱ 'danxu̱ ma̱rá̱ xisu ndu̱ ra̱ Urías, bi̱ ntha̱tui ra̱ David.
23220	MAT 1:7	Ra̱ Salomón, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Roboam. Ra̱ Roboam, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Abías. Ra̱ Abías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Asa.
23221	MAT 1:8	Ra̱ Asa, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Josafat. Ra̱ Josafat, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Joram. Ra̱ Joram, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Uzías.
23222	MAT 1:9	Ra̱ Uzías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Jotam. Ra̱ Jotam, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Acaz. Ra̱ Acaz, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Ezequías.
23223	MAT 1:10	Ra̱ Ezequías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Manasés. Ra̱ Manasés, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Amón. Ra̱ Amón, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Josías.
23224	MAT 1:11	Ra̱ Josías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Jeconías co 'nɛ̱hmi̱'da yø n'yohʉ. Gue'a̱ ra̱ pa'a̱ ngue yø judío bi̱ ma ma̱bɛnt'i̱, bi ts'its'i i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Babilonia.
23225	MAT 1:12	M'mɛfa p'ʉya ra̱ Jeconías, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Salatiel. Ra̱ Salatiel, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Zorobabel.
23226	MAT 1:13	Ra̱ Zorobabel, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Abiud. Ra̱ Abiud, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Eliaquim. Ra̱ Eliaquim, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Azor.
23227	MAT 1:14	Ra̱ Azor, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Sadoc. Ra̱ Sadoc, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Aquim. Ra̱ Aquim, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Eliud.
23228	MAT 1:15	Ra̱ Eliud, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Eleazar. Ra̱ Eleazar, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Matán. Ra̱ Matán, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ Jacob.
23229	MAT 1:16	Ra̱ Jacob, ra̱ papá na̱ ngue ra̱ José, nu̱na̱ rá̱ da̱mme ra̱ Ma̱ya. Guehna̱ ra̱ Ma̱ya rá̱ mamá ra̱ Jesús. A nu̱na̱ ra̱ Jesús, ni̱ hu̱ ngue ra̱ Cristo, guehna̱ bá̱ t'ɛ̱ts'i̱ ngue di̱ nda̱st'abi.
23230	MAT 1:17	Ja̱na̱ngue 'dɛ'ma̱ goho yø papá bi̱ m'mʉi ngue bi̱ m'mʉhyø ba̱si̱, bá̱ fʉdi ngue ra̱ Abraham asta̱ ra̱ David. 'Dɛ'ma̱ goho yø papá bi̱ m'mʉi, bá̱ fʉdi ngue ra̱ David asta̱ gue'mø mi̱ mbɛntyø judío ngue bi ts'ixpʉ ja ra̱ häi Babilonia. Bá̱ fʉ'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya ngue bi̱ m'mʉhmi̱ 'dɛ'ma̱ goho yø papá asta̱ gue'mø mi̱ m'mʉhra̱ Cristo.
23231	MAT 1:18	Ngu̱na̱ bá̱ njap'ʉ bá̱ mi̱hra̱ Jesucristo. Nu̱na̱ ra̱ Ma̱ya ya xi̱ nhohra̱ hya̱ ngue di̱ ntha̱tui ra̱ José. Pɛ hante ngue da̱ mɛ, ya mi̱ ha̱ rá̱ ba̱si̱. Pɛ ra̱ Espíritu Santo'a̱ bi japi ngue bi hya̱ rá̱ ba̱si̱.
23232	MAT 1:19	A nu̱na̱ ra̱ José, ya ja ngue da̱ 'yøt'e ngue rá̱ da̱mme. Mi̱ zä mi̱ ba̱di̱ ngue ya ha̱ rá̱ ba̱si̱ ra̱ Ma̱ya, bi̱ ne ra̱ José ngue xta̱ 'yøt'e te mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley ngue xti̱ nxu̱mmi̱ rá̱ xisu. Pɛ hi̱mbi̱ nepe xta̱ mba̱di̱ xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ te xta̱ 'yøt'e.
23233	MAT 1:20	Mɛ̱nte di̱ n'yomfɛ̱ni̱ te ja ngue da̱ 'yørbʉya, nu̱'mø mi̱ n'a̱ha̱, bi̱ nu̱ n'na rá̱ anxɛ Oja̱ 'mø mi̱ n'ui̱. Bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ague José rá̱ mbom'mɛto'i ra̱ David, oguí su̱ guí̱ mmɛ'a̱ ni̱ xisu ra̱ Ma̱ya. Porque nu̱'a̱ rá̱ ba̱si̱ ha̱'a̱, gue'a̱ ra̱ Espíritu Santo bi japi bi hya̱ rá̱ ba̱si̱.
23234	MAT 1:21	Nu̱na̱ ra̱ Ma̱ya, di̱ m'mʉ'a̱ n'na rá̱ ts'ʉnt'ʉ 'nɛ̱ gdi hu̱ti̱ ngue ra̱ Jesús. Porque nu̱ná̱, guehna̱ da̱ ya̱nyø ja̱'i̱ ja yø ts'oqui na̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23235	MAT 1:22	Ya bi̱ nja gätho ya yø hya̱ ya para ngue di̱ nja'a̱ te ra̱ hya̱ bi bɛ̱nnba̱bi̱ rá̱ pønga̱hya̱ Oja̱ bi̱ ma̱, bi 'yɛ̱na̱:
23237	MAT 1:24	Mi̱ nnu̱'a̱ nt'a̱ha̱ ra̱ José, bi 'yøt'e tengu̱tho xi xihra̱ anxɛ nu̱na̱ rá̱ m'mɛnhni̱ Oja̱. Bi zixra̱ Ma̱ya p'ʉya ngue di̱ m'mʉhmi̱.
23238	MAT 1:25	Pɛ hi̱mbi dädi mɛ̱nte ra̱ pa bi hya̱ rá̱ ba̱si̱ ra̱ Ma̱ya. Mi̱ zä mi̱ m'mʉhrá̱ mʉdi ts'ʉnt'ʉ ra̱ Ma̱ya̱, nu̱na̱ ra̱ José i hu̱ti̱ ngue ra̱ Jesús.
23239	MAT 2:1	Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Belén ngue ra̱ häi Judea, ja bi̱ mi̱p'ʉ ra̱ Jesús. Guehya yø pa mi̱ nda̱st'abi ra̱ Herodes, gä ma̱di̱ ma̱nda'a̱ ra̱ xɛqui'a̱. Nu̱p'ʉ ja ra̱ da̱ni̱hni̱ Jerusalén bi zøp'ʉ 'da yø n'yohʉ ngue ja yø mfa̱di̱ ngue di xädi te ga̱ 'yo yø sø, bi 'yɛ̱p'ʉ ja n'na ra̱ häi ni̱ bøxyadi.
23240	MAT 2:2	Bi 'yännbʉya, bi 'yɛ̱mbi̱: ―¿Hapʉ 'bʉhra̱ 'uɛne nu̱'a̱ bi̱ mi̱hya, nu̱na̱ rá̱ da̱st'abi yø judio? Porque nu̱p'ʉ ni̱ bøxyadi dá̱ handähe n'na ra̱ da̱sø, gue'a̱ ra̱ hmɛ̱ya'a̱ ngue ya bi̱ mi̱. A nu̱yá, nná̱ ɛ̱hɛ̱ ga̱ tha̱nnehe ya ―bi 'yɛ̱na̱.
23241	MAT 2:3	Nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi Herodes mi̱ zä mi̱ 'yøhna̱ ra̱ hya̱ na̱, ya da̱ zährá̱ n'yomfɛ̱ni̱ ngue su̱. Da̱ guehyø mmɛ̱ngu̱ Jerusalén, gä bi̱ nsu̱.
23242	MAT 2:4	Nu̱na̱ ra̱ da̱st'abi bi zonhni̱ gätho'ʉ yø hmu̱ yø mmäcja̱, da̱ guehyø xännba̱te ngue ra̱ ley. Bi 'yørpa̱ ra̱ nt'änni̱ ngue hapʉ ja ngue di̱ mi̱hra̱ Cristo nu̱na̱ bá̱ ɛ̱x Oja̱ ngue di̱ nda̱st'abi.
23244	MAT 2:6	“Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Belén ngue ra̱ häi Judea, ma̱n'na ta̱te'a̱ ngue gätho yø da̱ni̱hni̱ ja'a̱ ra̱ häi'a̱. Porque ja da̱ pømp'ʉ n'na ra̱ da̱st'abi nu̱'a̱ di̱ ma̱ndagui̱'ʉ ma̱ ja̱'i̱ ngue yø judío”.
23246	MAT 2:8	Mi̱ xifi hanja p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Herodes bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ni̱ mähä Belén, bá̱ homhmʉ ra̱ 'uɛne asta̱ gue'mø guá̱ ti̱mhmʉ. Nu̱'mø guá̱ ti̱mhmʉ p'ʉya, gdí 'yɛ̱hmi̱ ua ngue guí xicjʉ njua̱ni̱, n'namhma̱ ngue 'nɛ̱qui̱ ga̱ mma ngue ga̱ ma tha̱nne ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23247	MAT 2:9	Nu̱ya yø n'yohʉ, mi̱ 'yø'a̱ ra̱ hya̱ bi xihra̱ da̱st'abi, bi̱ ma. Nu̱'a̱ ra̱ sø xi hyanda̱ m'mɛt'o p'ʉ ni̱ bøxyadi, ma̱hømbi hyandi̱ ngue bí ja ra̱ sø p'ʉ ha ni̱ ma. Nu̱p'ʉ ja ra̱ ngu̱ 'bʉhra̱ 'uɛne ja søp'ʉ rá̱ thai ra̱ sø, gue'a̱ hantho'a̱.
23248	MAT 2:10	Mi̱ zä mi̱ hyandi̱ hapʉ ɛxa̱ ja ngue da̱ zøni̱, ja̱njua̱ni̱ di johya.
23249	MAT 2:11	Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ ngu̱, bi yʉt'a̱mbo. Bi̱ nu̱ ngue 'bʉp'ʉ ra̱ 'uɛne conna̱ Ma̱ya rá̱ mamá. Gä bi̱ nda̱ntyøhmu̱'ʉ yø n'yohʉ ngue bi da̱nne ra̱ 'uɛne. Bi xʉhyø 'bɛni̱ ngue bi hya̱hra̱ oro op'ʉ, conna̱ hoga̱ bopo ma̱hotho ga̱ yʉni̱ 'nɛ̱ ma̱n'na ra̱ hoga̱ bopo ni̱ hu̱ ngue ra̱ mirra, gä bi u̱nni̱.
23250	MAT 2:12	M'mɛfa p'ʉya, nu̱'mø mi̱ n'a̱hya yø n'yohʉ, bi 'yu̱t'a̱ Oja̱ ngue nu̱'mø bi̱ mengui̱, ya hi̱ndi̱ map'ʉ ha 'bʉhra̱ Herodes. Sinoque n'nan'yo ma̱n'na ra̱ 'yu̱ di̱ mengui̱.
23251	MAT 2:13	Mi̱ ma ya yø n'yohʉ, nu̱'a̱ n'na rá̱ anxɛ Oja̱ bi̱ nu̱ ra̱ José 'mø mi̱ n'a̱ha̱ ngue bi̱ n'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ nangui̱ n'na zihma̱ntho, guí sixra̱ 'uɛne co 'nɛ̱hrá̱ mamá. Gui 'dagui, i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Egipto. Ja bá̱ m'mʉp'ʉ asta̱ gue'mø ga̱ xi'i ngue guá̱ pengui̱. Porque nu̱yá, ra̱ Herodes da̱ hyonna̱ 'uɛne ngue da̱ hyo ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23252	MAT 2:14	Nxu̱i̱tho'a̱ ra̱ ora'a̱, pɛ ra̱ José n'na zihma̱ntho bi̱ nangui̱ ngue bi zixra̱ 'uɛne conná̱ mamá. Bi̱ ma, i̱ ma Egipto.
23255	MAT 2:17	Ra̱ ndødu̱mmʉi bi̱ nja tengu̱tho ra̱ hya̱ bi 'yotra̱ pønga̱hya̱ Jeremías, bi 'yɛ̱na̱:
23256	MAT 2:18	“Nu̱p'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Ramá bi t'øde ngue ja̱njua̱ni̱ ngue ya̱ du̱mmʉi n'na ra̱ xisu, 'nɛ̱ zoni̱. Guehna̱ ra̱ Raquel i zoni̱ ngue xi thopyø ba̱si̱. 'Nɛ̱ hi̱mbi̱ ne xtí̱ nhojpa̱bi̱ rá̱ mmʉi porque ya gä xi du̱ yø ba̱si̱”.
23257	MAT 2:19	Mi̱ du̱ ra̱ Herodes, nu̱p'ʉ Egipto ma̱mbi̱ 'bʉhra̱ José bi̱ n'ui̱ 'mø mi̱nxu̱i̱ ngue n'na rá̱ anxɛ Oja̱ bi 'yɛ̱mbi̱:
23258	MAT 2:20	―A nu̱yá, da̱mi̱ sixra̱ ts'ʉnt'ʉ conná̱ mamá, i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Israel. Porque ya bi du̱ ra̱ Herodes nu̱na̱ mi̱ nne xta̱ hyo ra̱ ts'ʉnt'ʉ ya ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23259	MAT 2:21	Nu̱na̱ ra̱ José p'ʉya, bi zixra̱ ts'ʉnt'ʉ conná̱ mamá, bi̱ ma i̱ map'ʉ ja ra̱ häi Israel.
23260	MAT 2:22	Pɛ mi̱ 'yø p'ʉya ngue nu̱na̱ ra̱ Arquelao rá̱ ts'ʉnt'ʉ ra̱ Herodes, guehna̱ mi̱ nda̱st'abi p'ʉ ja ra̱ xɛqui mi̱ nne xtí̱ ma. Porque bi ponnba̱bi̱ ndu̱ rá̱ papá. Ra̱ José p'ʉya bi zu̱ xtí̱ map'ʉ ja ra̱ xɛqui ngue ra̱ häi Judea ma̱di̱ ma̱nda na̱. Ma̱hømbi̱ n'ui̱ ra̱ José p'ʉya, bi sifi ngue di̱ map'ʉ ja ra̱ häi Galilea.
23261	MAT 2:23	Mi̱ zømp'ʉ ja ra̱ häi Galilea, bi̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Nazaret. Ngu̱na̱ bi 'yøt'e para ngue di̱ nja ya yø hya̱ xi̱ ma̱nyø pønga̱hya̱ Oja̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: “Nu̱ná̱, di hu̱tyø ja̱'i̱ ngue ra̱ mmɛ̱ngu̱ Nazaret”.
23262	MAT 3:1	Nu̱'ʉ yø pa'ʉ p'ʉya, nu̱na̱ ra̱ Xuua mi̱ øtra̱ nxixya̱ p'ʉ ja ra̱ häi Judea, mi̱ dʉ'mi̱ bi xihra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ bi̱ mpɛti p'ʉ ja ra̱ da̱po.
23263	MAT 3:2	Bi 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱: ―Da̱mi̱ 'bä'ni̱ mmʉihʉ, gui hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o gni̱ 'yohʉ. Porque ya da̱ guehyø pa jap'ʉya da̱ 'yu̱ Oja̱ ngue di̱ ma̱nda ua ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23264	MAT 3:3	Nu̱na̱ ra̱ Xuua guehna̱ bi̱ ma̱nna̱ pønga̱hya̱ Isaías 'mø mi̱ nya̱ ngue bi 'yɛ̱na̱: “Da̱ t'øde te da̱ ma̱n'a̱ n'na nc'ɛ̱i̱ da̱ ma̱nna̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ da̱po ngue da̱ 'yɛ̱na̱: Da̱mi̱ nsähʉ ya, porque ya bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ Hmu̱, da̱ 'yɛ̱mbyø ja̱'i̱”.
23265	MAT 3:4	Nu̱ rá̱ he ra̱ Xuua, gue'ʉ yø xingu̱ ra̱ cameyo ntøt'e ngue ra̱ u̱lu. Di̱ ngʉt'a̱ n'na ra̱ xifani̱. Nu̱'a̱ te si p'ʉya, yø mmäcja̱ t'a̱xi̱ mi̱ sa. 'Nɛ̱ ra̱ t'afi t'asa ti̱mp'ʉ ja ra̱ da̱po mi̱ si.
23266	MAT 3:5	Xa̱ngu̱ yø ja̱'i̱ bi zøp'ʉ 'bʉhra̱ Xuua ngue øxra̱ hya̱ bi̱ ma̱. Bi zøp'ʉ yø ja̱'i̱ bá̱ nɛ̱xpʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Jerusalén, gätho'ʉ yø hni̱ni̱ ja'a̱ ra̱ häi Judea, gätho'ʉ yø xɛqui ngue ra̱ da̱the Jordán, gä bá̱ ɛ̱hyø ja̱'i̱.
23268	MAT 3:7	Mi̱ nu̱ ra̱ Xuua ngue ma̱ndøngu̱ dyø judío 'bʉp'ʉ ni̱ 'yɛ̱hɛ̱ di xixya̱bi̱. 'Bʉp'ʉ yø fariseo, 'bʉp'ʉ yø saduceo. Bi 'yɛ̱mbʉya: ―Guí øthʉ tengu̱tho øtyø c'ɛ̱ya̱ ngue 'da'mø bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ sibi. Xiya, ¿hague gni̱ pa̱hmʉ ngue bá̱ ɛ̱p'ʉ ra̱ nda̱te castigo di̱ nja?
23269	MAT 3:8	Da̱mi̱ 'yøthʉ ra̱ nho, n'namhma di̱ nɛ̱qui̱ ngue ya gá̱ hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o.
23270	MAT 3:9	'Yo sä guí ɛ̱na̱ ngue ya hi̱nte guí jahʉ ngue yø mbom'mɛto'a̱hʉ ra̱ Abraham. Porque dí xi'a̱hʉ ngue nu̱ua ja yø do ja ua, da̱ zä da̱ 'yøt'Oja̱ ngue da̱ bøcua yø mbom'mɛto ra̱ Abraham.
23271	MAT 3:10	Guí øthʉ tengu̱tho yø za hi̱ngui̱ zʉdi, guí̱ njathʉ p'ʉya. Pɛ ya ja ra̱ acha da̱ 'yɛxyø za. Gätho yø za hi̱ngui̱ nne di̱ nzʉdi, da̱ t'ɛts'i ngue da̱ ma nt'u̱di̱.
23272	MAT 3:11	A nu̱gui̱, ma̱jua̱ni̱ ngue nu̱ya yø ja̱'i̱ i̱ mma̱ ngue da̱ hyɛp'ʉ ra̱ nts'o, guehya da̱di xixya̱bi̱ conna̱ dehe ya. Pɛ bá̱ ɛ̱p'ʉ ma̱n'na da̱ 'yøtra̱ nxixya̱ conna̱ sibi 'mø bi ha̱'a̱hʉ ra̱ ts'ɛdi ra̱ Espíritu Santo. Nu̱na̱, ma̱n'na ta̱te na̱ ngue nu̱gä. ¿Hapʉ gue ga̱ sʉcä tengu̱ na̱?
23273	MAT 3:12	Guehna̱ da̱ huanhyø ja̱'i̱ na̱ tengu̱tho 'mø ma̱hoqui ra̱ trigo, n'nani̱ ni̱ ma yø xi. Ra̱ trigo p'ʉya, ma̱pɛti ngue da̱ 'bɛts'i. Nu̱'a̱ rá̱ xi p'ʉya, da̱ t'u̱p'ʉ ja ra̱ sibi hi̱nja̱m'mø da̱ huɛ̱t'i̱.
23274	MAT 3:13	Nu̱na̱ ra̱ Jesús bá̱ nɛxpʉ ja ra̱ häi Galilea, bi zøp'ʉ ja ra̱ da̱the Jordán mi̱ 'bʉhra̱ Xuua ngue bi xixya̱bi̱.
23275	MAT 3:14	Pɛ ra̱ Xuua hi̱ngui̱ nne xtí xixya̱bi̱ ra̱ Jesús. Bi 'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱gä go dí̱ nnegä ngue gui xixya̱gui̱, 'nɛ̱ go gni̱ 'yɛ̱hɛ̱ ngue ga̱ xixya̱'i̱ ya ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23276	MAT 3:15	Pɛ ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbra̱ Xuua: ―Da̱mi̱ ne ngue gui xixya̱gui̱, porque jatho ga̱ øt'ui'a̱ te gä di̱ ma̱nda Oja ―bi 'yɛ̱mbi̱. Ja̱na̱ngue ra̱ Xuua bi xixya̱bi̱ ra̱ Jesús.
23277	MAT 3:16	Høntho bi̱ nxixya̱ ra̱ Jesús, bi̱ ma nenthe p'ʉya. Bi̱ nu̱ ngue bi xohra̱ c'ama̱hɛ̱ts'i̱. Nu̱'a̱ ra̱ Espíritu Santo, ɛ̱ntho n'na ra̱ paloma p'ʉ i hnu̱, ngue bi zøp'ʉ ja rá̱ ya̱ ra̱ Jesús.
23278	MAT 3:17	Bi t'ø p'ʉya ngue bá̱ nya̱ Oja̱ ma̱ya̱, bi 'yɛ̱na̱: ―Nu̱na̱ 'bʉcua ya, guehna̱ ma̱ Ts'ʉnt'ʉ da̱di̱ ma̱di̱. A nu̱yá, ja̱njua̱ni̱ ngue ja ga̱mpähä conná̱ nguehna̱ ―bi 'yɛ̱na̱.
23279	MAT 4:1	Ra̱ Espíritu Santo bi zixpʉ bí ja ra̱ da̱po ra̱ Jesús para ngue ja da̱ sämhya̱ p'ʉ ra̱ zithu̱, da̱ hyonnbi̱ ha di̱ mɛstho ra̱ hya̱ di̱ ma̱nda Oja̱.
23280	MAT 4:2	Mɛ̱nte nyote ma̱ pa, ra̱ pa ra̱ xu̱i̱ hi̱mbi̱ zi ra̱ hmɛ̱. M'mɛfa p'ʉya, ya bi zä ngue ma̱thoguitho tu̱ ma̱nthu̱hu̱.
23281	MAT 4:3	Ra̱ zithu̱ p'ʉya bi guarbʉ 'bähra̱ Jesús. Bi hyonnbi̱ ha di 'yøtra̱ ts'oqui, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱'mø ngue gue'e rá̱ Ts'ʉnt'ʉ'i Oja̱, da̱mi̱ 'yøt'e ngue yø do janʉ da̱ gohi di̱ nthu̱hmɛ̱ ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23282	MAT 4:4	Mi̱ da̱hra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbra̱ zithu̱: ―Nu̱p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro, nt'ot'i p'ʉ ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱ ra̱ ja̱'i̱ hi̱nda̱ ne da̱ 'yøde te mma̱n'Oja̱, ma̱da̱gue'a̱ da̱ zi ra̱ hmɛ̱ ra̱ ja̱'i̱, pɛ ya hi̱nda̱ zä di̱ m'mʉi”.
23283	MAT 4:5	Ra̱ zithu̱ p'ʉya, bi zixpʉ ja ra̱ ma̱ca̱ da̱ni̱hni̱ Jerusalén, bi̱ ntøp'ʉ ja rá̱ 'bet'e ra̱ ni̱ja̱.
23284	MAT 4:6	Bi 'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱'mø gue'e rá̱ Ts'ʉnt'ʉ'i Oja̱ ya, da̱mi̱ nsäcua ya. Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ra̱ hya̱ ngue ɛ̱na̱: “Nu̱na̱ Oja̱, da̱ pɛnhyø anxɛ ngue da̱ mä'i. Da̱ 'yøt'e ngue njana̱te gdi søt'a̱ häi, n'namhma̱ ngue hi̱ndi̱ ʉn'na̱ ni̱ gua yø do” ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23285	MAT 4:7	Mi̱ da̱hra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbra̱ zithu̱: ―Xquet'a̱ nt'ot'i ra̱ hya̱ p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue nu̱na̱ Oja̱, hi̱njonda̱ zännbi̱ te da̱ 'yøt'e para ngue da̱ fa̱di̱ ngue'mø ma̱jua̱ni̱ te mma̱ ogue hi̱n'na̱.
23287	MAT 4:9	Bi 'yɛ̱mbi̱: ―Nu̱ te gä guí handya, gä ga̱ 'da'i ngue'mø gui̱ nda̱ntyøhmu̱ gui tha̱nnegui ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23288	MAT 4:10	Pɛ ra̱ Jesús bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ 'uegue grá̱ zithu̱. Porque nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ Ma̱ca̱ Libro ngue hønt'a̱ ra̱ Hmu̱ Oja̱ ja ngue da̱ ma ntha̱nne, hi̱njom ma̱n'na.
23289	MAT 4:11	Nu̱'a̱ ra̱ zithu̱ p'ʉya, bi zop'ʉ ra̱ Jesús, bi̱ ma. Bá̱ ɛ̱hyø anxɛ p'ʉya ngue bi̱ mäts'i.
23290	MAT 4:12	Bi 'yɛ̱hra̱ pa ngue bi̱ n'ofädi ra̱ Xuua. Mi̱ 'yøhra̱ Jesús ngue ya ofädi, bi̱ ma p'ʉya i̱ mpa p'ʉ ja ra̱ häi Galilea.
23291	MAT 4:13	Bá̱ sop'ʉ ra̱ hni̱ni̱ Nazaret, bi̱ ma da̱ni̱ m'mʉp'ʉ ja ra̱ hni̱ni̱ Capernaum. Nu̱na̱ ra̱ hni̱ni̱ na̱, ja jarbʉ ja ra̱ nenzabi nu̱p'ʉ di̱ ntøt'a̱ häiui ra̱ Zabulón conna̱ häi Neftalí.
23293	MAT 4:15	“Nu̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi Zabulón, 'nɛ̱'ʉ yø mmɛ̱ngu̱ p'ʉ ja ra̱ häi Neftalí, guehya yø ja̱'i̱ 'bʉp'ʉ jonna̱ nenzabi, 'nɛ̱'ʉ rá̱ m'mʉp'ʉ ma̱n'na nguadi ra̱ da̱the Jordán, 'nɛ̱p'ʉ ja ra̱ häi Galilea, ja jap'ʉ n'na ra̱ xɛqui ngue 'bʉhyø ja̱'i̱ hi̱ngyø judío.
23294	MAT 4:16	Nu̱ya yø ja̱'i̱ ya mi̱ 'bʉ 'bɛxu̱i̱, pɛ nu̱yá, ya bi̱ nu̱ xa̱nho ra̱ nyot'i ya. Guehya yø ja̱'i̱ ɛ̱ntho ya xi du̱, pɛ nu̱yá, ya bi yorpa̱bi̱ ra̱ nyot'i ya”, bi 'yɛ̱na̱.
23295	MAT 4:17	Ya bi dʉ'mi̱ bi xihra̱ hya̱ yø ja̱'i̱ ra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Da̱mi̱ 'bä'ni̱ mmʉi ngue gui hyɛhmʉ p'ʉ ra̱ nts'o gni̱ 'yohʉ. Ya da̱ guehyø pa ja p'ʉya da̱ 'yu̱ Oja̱ ngue di̱ ma̱nda ua ya.
23296	MAT 4:18	Nu̱p'ʉ ja ra̱ nenzabi Galilea, bi thop'ʉ n'na pa ra̱ Jesús. Ja bi di̱mp'ʉ yoho yø mahua̱ ngue di̱ n'yohʉ. Nu̱'a̱ n'na i Simu̱, 'nɛ̱ xquet'a̱ i Bɛdu. Nu̱na̱ ma̱n'na, ra̱ Andre. Nu̱ya yonc'ɛ̱i̱ ya, mi̱ ɛntyø xit'a̱ p'ʉ ja ra̱ dehe ngue pahua̱.
23297	MAT 4:19	Mi̱ nu̱ ra̱ Jesús, bi 'yɛ̱mbi̱: ―Ma ga̱ mmähä n'yø. Ya hi̱ngyø hua̱ guí thɛui ya, sinoque ga̱ xän'na̱ui ha gdi thɛui yø ja̱'i̱ ya ―bi 'yɛ̱mbi̱.
23299	MAT 4:21	Mi̱ thohmi̱ts'ʉ ni̱nguep'ʉ p'ʉya, ma̱hømbi̱ di̱mp'ʉ mi̱ yonc'ɛ̱i̱ di̱ n'yohʉ ngue n'nat'a̱ yø papá. Ra̱ Jacobo 'nɛ̱hra̱ Xuua, guehya yø ts'ʉnt'ʉ ra̱ Zebedeo. 'Dap'ʉ mi̱ ohʉ rá̱ papá p'ʉ ja ra̱ barco ngue pøtyø xit'a̱. Ra̱ Jesús bi xifi ngue da̱ mähä.
23300	MAT 4:22	Nu̱ya ts'its'i, 'bexpi̱ mähä ra̱ Jesús, bi zop'ʉ ja ra̱ barco yø papá.
23301	MAT 4:23	Ra̱ Jesús bi̱ n'yo ndap'ʉ bi zä gä ra̱ häi Galilea. Nu̱'mø bi zømp'ʉ ja yø ni̱ja̱ di̱ mpɛti yø judío, xännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ rá̱ hya̱ Oja̱. Xihyø ja̱'i̱ ra̱ hoga̱ 'da'yo hya̱ ngue ha di̱ njap'ʉ di zo rá̱ 'yɛ Oja̱ yø ja̱'i̱. 'Nɛ̱ øthe yø ja̱'i̱ di hyɛ̱nni̱. Hønt'a̱ bi zä ma̱n'ʉ hɛ̱mbyø ja̱'i̱, gä øthe.
23304	MAT 5:1	Bi̱ nu̱ ra̱ Jesús ngue xa̱ndøngu̱ yø ja̱'i̱ bi zøhø. Bi̱ map'ʉ bí ja n'na ra̱ nyu̱ni̱, bi hyoni̱ hapʉ da̱ mi̱. Nu̱'ʉ yø xädi p'ʉya bi̱ mäspʉ hu̱di̱.
23306	MAT 5:3	―Ra̱ mmɛ̱nthi̱ di̱ nthɛui yø ja̱'i̱ nu̱ya ɛ̱ntho hyoya, porque ti̱nyø mmʉi ngue di 'bɛhra̱ nho. Porque guehya yø ja̱'i̱ da̱ zo rá̱ 'yɛ Oja̱ bí 'bʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ ya.
23309	MAT 5:6	Ra̱ mmɛ̱nthi̱ di̱ nthɛui yø ja̱'i̱ nu̱ya ho yø mmʉi ngue honi̱ ha di 'yøtra̱ nho, tengu̱tho 'mø di tu̱ma̱nthu̱hu̱ di ja ndu̱mmʉi ngue honi̱ ha di̱ nsi̱hmɛ̱. Porque da̱ mäx Oja̱ ngue da̱ zä da̱ 'yøt'e.
23315	MAT 5:12	Da̱mi̱ johyahʉ 'mø ngue ngu̱'a̱ bi̱ nja, di̱ nja'a̱hʉ mpähä, porque xa̱ngu̱ ni̱ nzäbihʉ bí ja ma̱hɛ̱ts'i̱. Ya quí pa̱hmʉ ngue nu̱'ʉ yø pønga̱hya̱ Oja̱ xa̱ m'mʉ'a̱ m'mɛt'o xquet'a̱ bi ts'ʉi.
23316	MAT 5:13	Nu̱ ra̱ u̱, i ja rá̱ 'bɛfi ngue nu̱ tema̱ japi ya hi̱ndi̱ nts'oni̱. Guí̱ njathʉ p'ʉ ua ja ra̱ xi̱mhäi ya, ngue guí 'bʉhmʉ ua, ya xøt'a̱tho ra̱ nts'o da̱ 'yøtyø ja̱'i̱. Pɛ nu̱'mø bi̱ m'mɛhrá̱ ts'ɛdi ra̱ u̱, ya hi̱nda̱ zä to da̱ japi ngue xta̱ n'u̱ ma̱høn'a̱. Ya hi̱nte di̱ mu̱ui ra̱ u̱, da̱ t'ɛi, da̱ nɛ̱p'ʉ yø ja̱'i̱.
23317	MAT 5:14	Nu̱'a̱ te gni̱ 'yohʉ ya, i̱ nnu̱dyø ja̱'i̱ 'bʉcua ja ra̱ xi̱mhäi. Gue'a̱hʉ, tengu̱tho n'na ra̱ nyot'i di yorbʉ ja ra̱ 'bɛxu̱i̱, i̱ nnu̱tho gätho yø ja̱'i̱. Gue'a̱hʉ, tengu̱tho n'na ra̱ hni̱ni̱ 'mø bi ja ma̱xøts'e ra̱ nyu̱ni̱, i̱ nnu̱tho gätho yø ja̱'i̱.
23318	MAT 5:15	Nu̱'mø bi̱ ma ma̱ sa̱qui̱ n'na ra̱ lámpara, hi̱nda̱ thørbʉ ja ra̱ huada, sinoque da̱ thøxpʉ ja ra̱ nthøxa̱nyot'i n'namhma̱ ngue di yorpi gätho'ʉ 'bʉ'a̱mbo ra̱ ngu̱.
23320	MAT 5:17	A nu̱yá, 'yo guí ɛ̱mhmʉ ngue dá̱ ɛ̱hɛ̱ ga̱ ha̱cä ra̱ ley bi 'yotra̱ Moisés, ogue ga̱ ha̱cä'ʉ yø hya̱ bi̱ nxännba̱te yø pønga̱hya̱ Oja̱. Nu̱'a̱, hi̱n'na̱'a̱. Sinoque dá̱ ɛ̱hɛ̱ ngue nu̱'a̱ te gäma̱ hya̱ mma̱mp'ʉ ja ra̱ ley, gä gue'a̱ ga̱ thogä'a̱.
23321	MAT 5:18	Nu̱gä ma̱jua̱ni̱ te dí xi'a̱hʉ, mɛ̱nte ngue di siguetho ja ra̱ c'ama̱hɛ̱ts'i̱ 'nɛ̱hra̱ häi, nu̱'a̱ te gäma̱ hya̱ nt'ot'i p'ʉ ja ra̱ ley, ni̱ xi̱nga̱ n'na ra̱ letra, ni̱ xi̱nga̱ n'na ra̱ punto di sä ngue da̱ tha̱qui̱ asta̱ gue'mø bi̱ nja gätho'a̱ tema̱ hya̱ nt'ot'i.
23322	MAT 5:19	Ja̱na̱ngue nu̱yá, nu̱ to bi zä ngue fɛstho ra̱ hya̱ di̱ ma̱nda ra̱ ley, ma̱da̱gue'a̱ zits'ʉtho, 'nɛ̱ da̱ ngu̱'a̱ da̱ xännba̱bi̱ mi̱'da yø ja̱'i̱ ngue da̱ mɛstho ra̱ hya̱, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue hi̱nga̱ ɛda̱ hnu̱ ma̱nsu̱ p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ na̱. Pɛ nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøt'e te mma̱nna̱ ley 'nɛ̱ da̱ ngu̱'a̱ da̱ xännba̱bi̱ mi̱'da yø ja̱'i̱ ngue da̱ 'yøt'e, guehna̱ ra̱ ja̱'i̱ da̱ hnu̱ ma̱nsu̱ p'ʉ ma̱hɛ̱ts'i̱ na̱.
23323	MAT 5:20	Nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue nu̱'mø guí̱ nne di̱ ncʉ'a̱hʉ p'ʉ di̱ ma̱nda Oja̱, ma̱ da̱tho nne ngue xtá̱ ndønho te gdi̱ n'yohʉ, ngue'a̱ te ga̱ 'yo yø xännba̱te ngue ra̱ ley 'nɛ̱'a̱ te ga̱ 'yo yø fariseo.
23324	MAT 5:21	Ya xcá̱ 'yøhmʉ yø hya̱ bi sännba̱bi̱ yø ndiua ma̱nja̱m'mø ngue bi t'ɛ̱mbi̱: “'Yo grá̱ hyote. A nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue di̱ nhote, jatho da̱ tha̱spa̱ ra̱ güɛnda ngue da̱ ma ra̱ castigo”, bi t'ɛ̱mbi̱.
23325	MAT 5:22	Pɛ nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue nu̱ ra̱ ja̱'i̱ da̱ nu̱ ma̱n'ʉ rá̱ cu̱, jatho da̱ tha̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda. A nu̱ ra̱ ja̱'i̱ ngue xihyø ts'omhya̱ rá̱ cu̱ 'mø ya̱ui, jatho ngue di̱ mpɛti yø ts'ʉt'abi da̱ hya̱spa̱bi̱ ra̱ güɛnda. Nu̱ to ɛ̱mbi̱ ngue ra̱ ndonda rá̱ cu̱, da̱ ma ra̱ ni̱du̱ hapʉ di̱ nzø.
23326	MAT 5:23	A nu̱yá, xi'mø guí̱ mmap'ʉ ja ra̱ altar ngue guá̱ ørpa̱hʉ ra̱ 'bøt'e Oja̱, 'nɛ̱ ja da̱ sop'ʉ ni̱ mmʉi ngue hi̱ngui̱ ho te xcá̱ 'yørpa̱ ni̱ cu̱hʉ, ya hi̱nguá̱ øthʉ ra̱ 'bøt'e.
23327	MAT 5:24	Sinoque bá̱ sohni̱ 'bøt'ehʉ p'ʉ ja ra̱ altar, guá̱ pengui̱ gui̱ nhojpa̱ui ni̱ cu̱. Ja guá̱ pengui̱ gui dä ni̱ 'bøt'ehʉ p'ʉya.
23329	MAT 5:26	Ma̱jua̱ni̱ te dí xi'a̱hʉ, ngue nu̱p'ʉ ja ra̱ fädi, ya hi̱nda̱ zä guá̱ pønthohʉ, guá̱ pømhmʉ asta̱ gue'mø guá̱ ju̱t'i̱ gätho ra̱ mɛ̱nyu̱ da̱ ts'än'na̱hʉ.
23332	MAT 5:29	A nu̱yá, nu̱'mø guí ɛ̱na̱ ngue rá̱ ts'oqui ni̱ dä ngue ni̱ n'yɛi p'ʉ guí øthʉ ra̱ ts'oqui, da̱mi̱ hya̱hni̱ dä, gui 'yɛi. Ma̱n'na xa̱nho ngue di̱ m'mɛ'a̱ n'na ni̱ dähʉ, hi̱nda̱ gue'a̱ ngue gä ni̱ do'yohʉ da̱ ma ra̱ ni̱du̱.
23334	MAT 5:31	Ya xcá̱ 'yøhmʉ ya yø hya̱ bi sännba̱bi̱ yø ja̱'i̱ 'mø yø pa xa̱ thogui ngue bi t'ɛ̱mbi̱: “Nu̱ to da̱ ne da̱ 'yɛnná̱ xisu, i jatho da̱ nangra̱ sʉcua̱ ngue ra̱ nxu̱ni̱”.
23335	MAT 5:32	Pɛ nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue n'na ra̱ xisu 'mø bi 'yɛnná̱ ndø, nu'mø bi̱ ntha̱tui ma̱n'na ra̱ n'yohʉ, ya ra̱ ts'oqui øt'ui na̱ da̱ mɛ. Pɛ go rá̱ ts'oqui na̱ ra̱ n'yohʉ bi 'yɛnná̱ xisu ngue te di̱ nja, porque høndra̱ xisu ngue ra̱ 'yots'om'mäi i sä ngue da̱ t'ɛi.
23336	MAT 5:33	Ya xcá̱ 'yøhmʉ ya yø hya̱ bi sännba̱bi̱ yø ndiua 'mø yø pa xa̱ thogui ngue bi t'ɛ̱mbi̱: “Nu̱'mø guí ɛ̱xhʉ ntestigo Oja̱ ngue ma̱jua̱ni̱ di̱ nja'a̱ ra̱ hya̱ guí̱ mma̱mhmʉ, ya ja ts'ɛditho ngue gui 'yøthʉ'a̱ te ra̱ hya̱ ga̱di ya̱rpa̱ ni̱ mmi̱c'ɛi̱hʉ ngue di̱ nja”.
23337	MAT 5:34	Pɛ nu̱gä dí xi'a̱hʉ ngue 'yo guí ɛ̱xhʉ ntestigo Oja̱ p'ʉ guí ya̱hʉ ngue gdí̱ ha̱tra̱ ts'ɛdi ni̱ hya̱hʉ. Nu̱ te bi ja ma̱hɛ̱ts'i̱, 'yo guí ɛ̱xhʉ ntestigo, porque ja bí 'bʉp'ʉ Oja̱, ɛ̱ntho go t'ɛ̱xa̱ ntestigo'a̱.