23215	MAT 1:2	Ar Abra már dada ar Isa, har Isa már dada ar Hakob, har Hakob már dada ar Huda ne yá jödöpꞌu̱ꞌö.
23216	MAT 1:3	Ar Huda már dada ar Fare ne ar Zara ár jödönu̱, gehyu̱ xki ꞌyo̱mba ar Tamar. Nunar Fare már dada ar Esrom, ha nunar Esrom már dada ar Aram.
23224	MAT 1:11	Ar Hosias már dada ar Hekonias ne yá jödöpꞌu̱ꞌö, nuya pa mi tsꞌixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia.
23231	MAT 1:18	Gehnu̱ ar ꞌbede hanja bi mꞌu̱ ar Hesukristo. Ar Maria xki tꞌa̱di nda nthötwi ar Huse. Himi tso̱ta ar pa nda mꞌu̱hwi, bi nda̱thi hár tsꞌe̱di ár Hñö Jö.
23232	MAT 1:19	Ha nunar Huse togo xki ꞌya̱di, mar hogajöꞌi; himi ne nda ꞌbe̱twa ár tsa̱, jange ma nda hye̱pꞌu̱tho ñꞌöntho.
23233	MAT 1:20	Núꞌmu̱ mi benga njapꞌu̱, nꞌa mbi nhekitho nꞌár e̱nxe̱ ar tsi Hmu, bi zo ntꞌi ne bi ꞌñembabi: —Huse, ár ꞌbe̱toꞌi ar Dabi, yo gi ntsu gi tsixa ar Maria ha ri ngu, ngetho ár Hñö Jö gehnu̱ xi japi xi ñꞌu̱.
23235	MAT 1:22	Bi njapꞌu̱ ne bi tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö mamꞌe̱tꞌo núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23241	MAT 2:3	Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱ ar Erode, xa bi ntsu, ne gatho ya me Herusalen bi ntsuwi mahye̱gi.
23242	MAT 2:4	Ar Erode dama bi zohna gatho ya ndömöjö ne ya bötꞌofo mi ꞌbu̱hnu̱, ne bi ꞌya̱mbabiꞌu̱ habu̱ nda mꞌu̱ ar Kristo.
23243	MAT 2:5	Ne bi ꞌñeñꞌu̱: —Núnu̱ Belen har ha̱i Nhudea, ngetho njapꞌu̱ bi mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23248	MAT 2:10	Nu mi hyantꞌu̱ ar tso̱ manꞌagi, xa bi njohya.
23249	MAT 2:11	Ne bi yu̱tꞌu̱ har ngu, ka bi hyandnu̱ꞌu̱ ar tsi bötsi mi ꞌbu̱hwi ar Maria ár nönö, ne bi nda̱ndihmö bi ndöñꞌu̱. Ne bi xotꞌa yá mꞌe̱tsꞌi, bi umba ya mꞌo̱ñho̱: ya kꞌaxtꞌabo̱jö xi mar mhödi, ya githni ne nꞌar hogañu̱ni ár thuhu ar mira.
23250	MAT 2:12	Ma nda thota habu̱ xki ꞌñehyu̱ nda kꞌöꞌsa ar Erode. Ha Jö bi xipabi ntꞌi hinge nda manu̱ꞌu̱, jange bi pa̱ta yá ꞌñu, bi mengyá ha̱i.
23251	MAT 2:13	Nu mi mengyá ha̱i ya jöꞌi mi hetꞌa ya tso̱, nꞌár e̱nxe̱ Jö bi ꞌñemba ntꞌi ar Huse: —Nangi, tsixa ar bötsi ne ár nönö di ma har ha̱i Ehipto. Ne ka gi kohnu̱, go xka xiꞌaꞌi hamꞌu̱ gi ehe, ngetho ar Erode ma da hyonga ar bötsi da hyo.
23253	MAT 2:15	Ne ka ba ꞌbu̱hnu̱ bi do̱ꞌmi bi du ar Erode. Njapꞌu̱ nda tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Da zo ma Tꞌu̱ nda bo̱nga har ha̱i Ehipto.
23254	MAT 2:16	Ar Erode xa bi mbo̱ ár kwe̱ núꞌmu̱ mi bödi xki ka ya ñꞌo̱ho̱ mi hetꞌa ya tso̱. Jange bi japi nda tho gatho ya tsi bötsi hinxki jwatꞌatho hñu nje̱ye̱, mi ꞌbu̱hnu̱ Belen ne gatho ár nthetꞌi, ngu xki gu̱kwa nuꞌu̱ ya ñꞌo̱ho̱ꞌu̱.
23255	MAT 2:17	Bi tho njapꞌu̱ ngu xki mönga ar Heremia ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23260	MAT 2:22	Ha nu mi ꞌyo̱de mar ndö ar Arkelao ár tꞌu̱ ar Erode har ha̱i Nhudea, bi ntsu nda manu̱. Ne Jö bi zo ntꞌi, jange bi ma har ha̱i Ngalilea.
23261	MAT 2:23	Ne bi mꞌu̱ har hnini ár thuhu Nasare. Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Ma da tꞌembabi ar me Nasare.
23262	MAT 3:1	Nuya paꞌu̱ ar Xuwa Xixthe bi ndu̱i bi zo ya jöꞌi ha ya otꞌatꞌo̱ho̱ núnu̱ Nhudea.
23263	MAT 3:2	Ne mi emba njanu̱: —ꞌYo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi ngetho ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ba epꞌu̱tho.
23264	MAT 3:3	Nunar Xuwa gehnu̱ ar ñꞌo̱ho̱ mi no̱nga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Ár mhafi nꞌa togo enga har otꞌatꞌo̱ho̱: Hyojwu̱ ár ꞌñu ar tsi Hmu. Jömfu̱ habu̱ da thogi.
23265	MAT 3:4	Ar Xuwa mi hö nꞌar he xki nju̱mpa ár xi nꞌar me̱ti ár thuhu ar kameyo ne xki mꞌe, ne mi ngu̱tꞌa nꞌar ximhni. Ha nunar ñhuni mi tsi, ya ma̱ngakꞌoto ne ya tꞌafi mi tinga har tꞌo̱ho̱.
23266	MAT 3:5	Ne nze̱ye̱ ya jöꞌi mi po̱nga ha ya hnini nda ꞌyo̱xa nöꞌö mi möñꞌö, nuya me Herusalen ne gatho har ha̱i Nhudea, ne nuya jöꞌi mi ꞌbu̱ hár ñöni ar döthe Hordan.
23267	MAT 3:6	Mi eꞌu̱ nda da̱majöni yá tsꞌoki, ne ar Xuwa mi xixthe har döthe Hordan.
23268	MAT 3:7	Nu mi hyandi nze̱ye̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya de̱ngamöjö mi e nda nxixthe nꞌehe, bi ꞌñembabiꞌu̱: —Yá bötsiꞌihu̱ ya kꞌeñö gi ha̱tehu̱. Togo xi utꞌahu̱ gi kꞌonthu̱ ár kwe̱ Jö xi ꞌñepꞌu̱.
23275	MAT 3:14	Har Xuwa himi ne, mi embabi: —Hanja xka e ga xixtheꞌi. Nuꞌge go di ꞌñepꞌaꞌi gi xixthegi.
23276	MAT 3:15	Har Hesu bi döti: —Xixthegipya, ne njapꞌu̱ ga o̱thu̱ gatho nöꞌö numañho Jö. Nuꞌmú̱ ar Xuwa bi netho bi xixthe ar Hesu.
23278	MAT 3:17	Ne bi nheki nꞌar mhö ndi ꞌñe mhetsꞌi mi enö: —Gehnu̱ ma hmöka Tꞌu̱, jakagi ga njohya.
23279	MAT 4:1	Nepꞌu̱ ár Hñö Jö bi zixa ar Hesu ha ya otꞌatꞌo̱ho̱, ne ja nda tsa̱tnu̱ ar tsꞌondöhi.
23281	MAT 4:3	Ba epꞌu̱ ar tsꞌondöhi mi tsa̱ti mi embabi: —Nuꞌmu̱ ár Tꞌu̱ꞌi Jö, japa nuya doyu̱ da nthuhme xö.
23282	MAT 4:4	Ha nu ar Hesu bi döti ne bi ꞌñembabi: —Njawa enga hár Tꞌofo Jö: Hinge ho̱nse̱ ar thuhme da umba ár te ar jöꞌi, mahyonibi ár mhö Jö nꞌehe.
23283	MAT 4:5	Mꞌe̱fa ar tsꞌondöhi bi zixa ar Hesu har jöpahnini Herusalen, ne bi ꞌñexa mañö hár ngötsꞌi ar dönganijö.
23284	MAT 4:6	Ne bi ꞌñembabi: —Nuꞌmu̱ majöni ár Tꞌu̱ꞌi Jö, ꞌye̱nga ar nsa̱gi köi xö, ngetho njanu̱ huxa har Tꞌofo: Jö da me̱hna yá e̱nxe̱ da suꞌaꞌi, ne da mipꞌa ri ꞌye̱, hingi fama ri wa ha ya do.
23292	MAT 4:14	Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23295	MAT 4:17	Nuya paꞌu̱ ar Hesu bi du̱ꞌmi bi mönga ar hoga mhö, ne mi emba ya jöꞌi: —ꞌYo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi ngetho ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ꞌba̱pꞌu̱tho.
23296	MAT 4:18	Ar Hesu mi ꞌyo hár ñöni ar ñho̱nthe Ngalilea. Nꞌa mbi hyandatho yoho ya ñꞌo̱ho̱ mi njödö, nꞌa már thuhu ar Simu nöꞌö bi tꞌembabi ar Pedro, nöꞌö manꞌa már thuhu ar Andre, mi kötꞌa yá ntꞌa̱tsꞌi, ngetho ma ya ngu̱xhwö.
23297	MAT 4:19	Ne bi ꞌñembabiꞌu̱: —Ba e gi te̱ngagihu̱, ne ma ga exꞌahu̱ gi ju̱xu̱ ya jöꞌi.
23299	MAT 4:21	Bi ñꞌo manꞌa tsi tu̱i ar Hesu, ne bi hyanda ma yoho mi njödö, ar Hakobo ne ar Xuwa yá tꞌu̱ ar Sebedeo, mi to̱hwinu̱ yá dada har motsa mi po̱tꞌa yá ntꞌa̱tsꞌi. Bi xipa nuya yohoyu̱ nda de̱ni.
23301	MAT 4:23	Ar Hesu mi thetꞌa xo̱ge har ha̱i Ngalilea, mi ku̱tꞌa ha yá nijö ya xodyo mi utwabi, ne mi xipabi ar hoga mhö no̱nga ár tsꞌu̱twi Jö. Ne mi o̱thebi yá hñeni ne yá u̱gi gatho ya mengunu̱.
23303	MAT 4:25	Ne bi de̱nga nze̱ye̱ ya jöꞌi me Ngalilea, me Ndekapoli, me Herusalen, ya me Nhudea ne nuꞌu̱ mi ꞌbu̱ ꞌrandi ar döthe Hordan.
23304	MAT 5:1	Nu mi hyanda ar Hesu mi ñꞌowi nze̱ye̱ ya jöꞌi, bi bo̱xa har tꞌo̱ho̱. Ne mi zo̱ni bi hñudi, ha nuyá ma̱xte bi ma ba tsu̱di.
23305	MAT 5:2	Ne ar Hesu bi ndu̱i bi utwabiꞌu̱, mi embabi njawa:
23314	MAT 5:11	Nza̱tho núꞌmu̱ xta tsꞌañꞌahu̱ ne xta ntꞌu̱tsaꞌihu̱, ne da nju̱sꞌahu̱ ya nhemhñö ngetho gi te̱ngagihu̱.
23315	MAT 5:12	Xa gi njohyahu̱, ngetho Jö ma da ꞌraꞌahu̱ nꞌar döta nthöhö núnu̱ mañö mhetsꞌi. Njapꞌu̱ bi ntꞌu̱tsa yá mꞌe̱hni Jö mi ꞌbu̱ mamꞌe̱tꞌo.
23316	MAT 5:13	Nuꞌahu̱ gi ñhe̱hwihu̱ ar u xi nku̱hi habu̱ tꞌu̱tsꞌi. Jange ꞌñuhu̱ ri hogamꞌu̱ihu̱, ngetho xiꞌmu̱ ar u da mꞌe̱ ár ñꞌuxi, hanja dar nku̱hi ꞌmu̱. Nöꞌö ar uꞌö hinter ñho, da tꞌe̱mpꞌu̱tho da nheꞌmi.
23319	MAT 5:16	Jahu̱pꞌu̱, ñꞌuhu̱ nꞌar hogamꞌu̱i ha yá nthandi ya jöꞌi, ne xta hyantꞌu̱, da nsundabi ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi.
23320	MAT 5:17	Yo gi beñhu̱ xta e ga hwatwa yá ꞌbe̱pate ar Moise, wa xta e ga jöꞌspa nöꞌö xi mönga yá mꞌe̱hni Jö. Nuga xta e ga o̱tꞌa gatho ngu xi möñꞌu̱.
23321	MAT 5:18	Xa majöni di xiꞌahu̱, hinxi göxta ar ximha̱i ne ar mhetsꞌi, xta wadi da tho gatho nöꞌö mönga hár tꞌofo ar Moise, hinda ma da go nꞌar mhö wa nꞌar xe̱ni da njapꞌu̱tho.
23322	MAT 5:19	Nöꞌö togo hinda ꞌyo̱tꞌa gatho nöꞌö mönga hár Tꞌofo Jö, mödi nꞌar tsi tꞌu̱lo ꞌbe̱pate, ne njapꞌu̱ da uta maꞌra, hintsꞌu̱ ma da nhumañho hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. Ha nöꞌö togo da ꞌyo̱tꞌa gatho ngu mönga hár Tꞌofo Jö ne da uta maꞌra, nöꞌö ma da tꞌeꞌspa ár nsunu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö.
23325	MAT 5:22	Ha nuga di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ togo da mbo̱ ár kwe̱ da u̱tsa ár ñꞌohu̱, ja te da hñöxa majöni har tsꞌu̱tꞌwi. Nöꞌö togo da ꞌñemba ár ñꞌohu̱ xi ꞌbe̱ ár mfeni, ma da duxa ar tsꞌoki ne pe̱ꞌsa te da dö har tsꞌu̱tꞌwi. Ha nuꞌmu̱ togo da zanga ár ñꞌohu̱ ne da ꞌñembabi hinter ꞌbe̱fi, nöꞌö ma da gutꞌa har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi.
23326	MAT 5:23	Jange nuꞌmu̱ xka hömfu̱ nꞌar mꞌo̱ñho̱ Jö har nijö, ne ka gi beñhu̱nu̱ xka tso̱thwu̱ ár mu̱i ri ñꞌohu̱,
23329	MAT 5:26	Xa majöni di xiꞌahu̱, hinda tsa̱ gi po̱ñhu̱, mꞌe̱tꞌo gi kꞌotꞌa ri tha̱ihu̱.
23332	MAT 5:29	Jange nuꞌmu̱ ri da̱hu̱ ar ñꞌe̱i ha̱ꞌahu̱ gi ꞌyo̱thu̱ ar tsꞌoki, hñöhu̱ gi ꞌye̱ñhu̱. Xiñho ho̱nse̱ gi ꞌbe̱hu̱ nꞌa xe̱ni ri ndoꞌyohu̱, ngetho tema ñho gi ju̱ju̱ di xo̱ge ri ndoꞌyohu̱ ne da tꞌe̱ntꞌahu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi.
23333	MAT 5:30	Nuꞌmu̱ ri ꞌye̱hu̱ ar ñꞌe̱i ha̱ꞌahu̱ gi ꞌyo̱thu̱ ar tsꞌoki, hye̱ju̱ gi ꞌye̱ñhu̱. Xiñho ho̱nse̱ da mꞌe̱ nꞌa xe̱ni ri ndoꞌyohu̱, ngetho tema ñho gi ju̱ju̱ di xo̱ge ri ndoꞌyohu̱ ne da tꞌe̱ntꞌahu̱ har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi.
23335	MAT 5:32	Ha nuga di xiꞌahu̱, nöꞌö togo da hye̱pꞌu̱ ár ꞌbe̱hñö, ne hinte ma tsꞌoki xi dimbabi ñꞌowi manꞌar jöꞌi, nöꞌö ar dömeꞌö japa ar ꞌbe̱hñö da ntsꞌoki. Ha nöꞌö togo da nthötwi, po̱ntho xi zimba ár ꞌbehñö ár ñꞌohu̱.
23339	MAT 5:36	Hingi ꞌñethu̱ made ri ñöhu̱, ngetho hinda tsa̱ gi japa ri xtöhu̱ da tꞌaxki wa da boki.
23342	MAT 5:39	Ha nuga di xiꞌahu̱, yo gi to̱xu̱ ar tsꞌojöꞌi. Nuꞌmu̱ togo da me̱pꞌa ri hmihu̱ har ñꞌe̱i, umfu̱ da me̱pꞌahu̱ har ngöhö nꞌehe.
23344	MAT 5:41	Nuꞌmu̱ togo da jaꞌahu̱ gi hñöꞌsfu̱ nꞌar ꞌbe̱ni nꞌapa ar ꞌñu, hñöꞌsfu̱ yoꞌgi ár yapꞌu̱.
23345	MAT 5:42	Nuꞌmu̱ nꞌar jöꞌi te da ꞌya̱ꞌahu̱, umfu̱. Ha nuꞌmu̱ te da mipꞌahu̱, yo ma gi ko̱mfu̱.
23348	MAT 5:45	Ngetho nuꞌmu̱ gi ꞌyo̱thu̱ njapꞌu̱, nuꞌmú̱ hö, yá bötsiꞌihu̱ Jö ar Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi, nöꞌö togo japa ar hyadi da yotꞌwa ya hogajöꞌi ne ya tsꞌomꞌu̱i, ne pe̱mpa ar ꞌye nuꞌu̱ o̱tꞌa xiñho ne nuꞌu̱ hingi o̱tꞌa xiñho.
23349	MAT 5:46	Nuꞌmu̱ gi möhu̱ ho̱nse̱ nuꞌu̱ möꞌahu̱ ne nu maꞌra ya jöꞌi hinꞌö, tema nthöhö gi to̱ꞌmhu̱ ꞌmu̱. Ha hingi njapꞌu̱ ya tsꞌomꞌu̱i nꞌehe.
23350	MAT 5:47	Nuꞌmu̱ ho̱nse̱ ri kuhu̱ gi ze̱ngwahu̱ ne nu maꞌra ya jöꞌi hinꞌö, tema ñho gi o̱thu̱ ꞌmu̱. Ha hingi njapꞌu̱ nuꞌu̱ hingya gamfi nꞌehe.
23351	MAT 5:48	Mahyoni gi ñhogajöꞌihu̱ gi möhu̱ gatho, ngu Jö ar Dada bi ꞌbu̱ mhetsꞌi ar hogajöꞌi möꞌa gathoꞌihu̱.
23352	MAT 6:1	Jamasuhu̱ yo ma gi ꞌyo̱thu̱ ya hoga ꞌbe̱fi gi hoñhu̱ da numañhoꞌihu̱ ya jöꞌi. Ngetho nuꞌmu̱ gi ꞌyo̱thu̱ njapꞌu̱, hinte ma nthöhö da ꞌraꞌahu̱ ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi.
23353	MAT 6:2	Jange nuꞌmu̱ gi umfu̱ nꞌar mfa̱tsꞌi ya hyoya, yo gi jafu̱ da nu̱nga ar ꞌbede ngu o̱tꞌa ya nemhñö, ne da nthu̱xtꞌa ya kꞌaxtꞌathu̱xi ha ya nijö ne ha ya döꞌñu, honi da tꞌeꞌspa yá nsu. Nuꞌu̱ o̱tꞌa njapꞌu̱, gehnu̱ yá nthöhöꞌu̱, hinte to̱ꞌma manꞌa.
23355	MAT 6:4	Ne ri mfa̱tsꞌihu̱ gi unthu̱ ñꞌöntho, ri Dadahu̱ togo handa ñꞌöntho, da ꞌraꞌahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jöꞌi.
23356	MAT 6:5	Núꞌmu̱ gi a̱fu̱ Jö, yo gi o̱thu̱ ha yá nthandi ya jöꞌi ngu o̱tꞌa ya nemhñö, ne da ꞌñexyá nsu. Nuyu̱ a̱pabi ꞌba̱tho ha ya nijö ne ha ya ta̱i. Xa majöni di xiꞌahu̱, gehnu̱ yá nthöhöyu̱, hinte to̱ꞌma manꞌa.
23357	MAT 6:6	Ha nuꞌahu̱, núꞌmu̱ xki ꞌya̱fu̱ Jö, ku̱tꞌa ha ri nguhu̱ ne kothu̱ ri goxthi. ꞌYa̱fu̱ Jö ri Dadahu̱ ñꞌöntho gi ꞌbu̱se̱wihu̱nu̱, ne ri Dadahu̱ togo handa ñꞌöntho, da ꞌraꞌahu̱ ri nthöhöhu̱ ha yá nthandi ya jöꞌi.
23358	MAT 6:7	Núꞌmu̱ gi a̱fu̱ Jö, yo xa gi thöthu̱ getꞌa ya mhö ngu o̱tꞌa nuꞌu̱ hingya gamfi, beñꞌu̱ ngu ár nze̱ye̱ ya mhö, njapꞌu̱ Jö ma da ꞌyo̱tsꞌe.
23360	MAT 6:9	Núꞌmu̱ gi zohu̱ Jö, ꞌya̱fu̱ njawa: Ma tsi Dadaꞌihe gi ꞌbu̱ mhetsꞌi, xa nsunda ri thuhu.
23362	MAT 6:11	ꞌRaje te ga tsihe ar pania.
23363	MAT 6:12	Pumgagihe ma tha̱ihe, nguje di pumfe nuꞌu̱ togo tukagihe.
23364	MAT 6:13	Ne yo gi he̱gagihe da tsa̱tje ar tsꞌoki, ñöngagihe hinga o̱the nöꞌö hingi ho. Ngetho gar ndöge, ne ja ri tsꞌe̱di ne hiñhamꞌu̱ da göxa ri nsunda. Dá njapꞌu̱.