23214	MAT 1:1	Ár ndu̱i nunar tꞌofonu̱, ma da ꞌyotkagihu̱ ar ꞌñu togo yá pale ar Hesukristo, nꞌár ma̱ngaꞌbe̱to ar Dabi ne ar Abra.
23215	MAT 1:2	Ar Abra már dada ar Isa, har Isa már dada ar Hakob, har Hakob már dada ar Huda ne yá jödöpꞌu̱ꞌö.
23224	MAT 1:11	Ar Hosias már dada ar Hekonias ne yá jödöpꞌu̱ꞌö, nuya pa mi tsꞌixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia.
23230	MAT 1:17	Nuꞌmú̱, gatho nuyá pale ne yá ma̱ngapale, ga du̱ꞌmhu̱ nuya pa mi ꞌbu̱ ar Abra, di göxa núꞌmu̱ mi ꞌbu̱ ar Dabi, bi tho ꞌre̱tꞌamagoho mꞌu̱i. Ha di ndu̱i ar ꞌbede nuya pa mi ꞌbu̱ ar Dabi, di göxa núꞌmu̱ mi tsꞌixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia, bi tho ma ꞌre̱tꞌamagoho mꞌu̱i nꞌehe. Ha nu mi tsꞌixa ya me Israel har ha̱i Mbabilonia, di göxa núꞌmu̱ mi mꞌu̱ ar Hesukristo, bi tho ma ꞌre̱tꞌamagoho ya mꞌu̱i.
23231	MAT 1:18	Gehnu̱ ar ꞌbede hanja bi mꞌu̱ ar Hesukristo. Ar Maria xki tꞌa̱di nda nthötwi ar Huse. Himi tso̱ta ar pa nda mꞌu̱hwi, bi nda̱thi hár tsꞌe̱di ár Hñö Jö.
23232	MAT 1:19	Ha nunar Huse togo xki ꞌya̱di, mar hogajöꞌi; himi ne nda ꞌbe̱twa ár tsa̱, jange ma nda hye̱pꞌu̱tho ñꞌöntho.
23233	MAT 1:20	Núꞌmu̱ mi benga njapꞌu̱, nꞌa mbi nhekitho nꞌár e̱nxe̱ ar tsi Hmu, bi zo ntꞌi ne bi ꞌñembabi: —Huse, ár ꞌbe̱toꞌi ar Dabi, yo gi ntsu gi tsixa ar Maria ha ri ngu, ngetho ár Hñö Jö gehnu̱ xi japi xi ñꞌu̱.
23234	MAT 1:21	Ma da mꞌu̱ nꞌár bötsi, ne ma gi hñuꞌspabi ár thuhu ar Hesu, ngetho ma da po̱ ár hnini da gutwa yá tsꞌoki.
23235	MAT 1:22	Bi njapꞌu̱ ne bi tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö mamꞌe̱tꞌo núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23236	MAT 1:23	Nꞌar nxutsi ma da nda̱thi ne da mꞌu̱ ár bötsi, ne da thuꞌspabi ár thuhu Emanuel, di bo̱ni da ꞌñenö: Di ꞌbu̱hwihu̱ Jö.
23237	MAT 1:24	Nu mi nu ar Huse, bi ma ba o̱tꞌa ngu xki xipa ár e̱nxe̱ ar tsi Hmu, ne bi zixa ar Maria hár ngu.
23238	MAT 1:25	Ne himbi ñꞌöhwi ngur ꞌbe̱hñö, bi do̱ꞌmi bi mꞌu̱ ár ꞌbe̱tꞌo tꞌu̱, ne bi hñuꞌspabi ár thuhu ar HESU.
23239	MAT 2:1	Ar Hesu bi mꞌu̱hnu̱ Belen har ha̱i Nhudea núꞌmu̱ mar ndö ar Erode. Getya payu̱ bi zo̱hnu̱ Herusalen ꞌra ya ñꞌo̱ho̱ mi hetꞌa ya tso̱ xki ꞌñe mahyatsꞌi.
23241	MAT 2:3	Nu mi ꞌyo̱ njapꞌu̱ ar Erode, xa bi ntsu, ne gatho ya me Herusalen bi ntsuwi mahye̱gi.
23243	MAT 2:5	Ne bi ꞌñeñꞌu̱: —Núnu̱ Belen har ha̱i Nhudea, ngetho njapꞌu̱ bi mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23244	MAT 2:6	Nuꞌahu̱ gar menguhu̱ Belen har ha̱i Huda, hinxi the̱kꞌase̱hu̱, ngetho xa ma da tꞌesꞌa ri nsuhu̱ gi töhu̱ gatho nu maꞌra ya döhni har ha̱i Nhudea; ngetho ma da bo̱mpꞌu̱ nꞌar ndö da suka ma hnini ya me Israel.
23250	MAT 2:12	Ma nda thota habu̱ xki ꞌñehyu̱ nda kꞌöꞌsa ar Erode. Ha Jö bi xipabi ntꞌi hinge nda manu̱ꞌu̱, jange bi pa̱ta yá ꞌñu, bi mengyá ha̱i.
23251	MAT 2:13	Nu mi mengyá ha̱i ya jöꞌi mi hetꞌa ya tso̱, nꞌár e̱nxe̱ Jö bi ꞌñemba ntꞌi ar Huse: —Nangi, tsixa ar bötsi ne ár nönö di ma har ha̱i Ehipto. Ne ka gi kohnu̱, go xka xiꞌaꞌi hamꞌu̱ gi ehe, ngetho ar Erode ma da hyonga ar bötsi da hyo.
23252	MAT 2:14	Ne bi nu ar Huse bi gu̱ ar bötsi ne ár nönö, bi ñꞌo ar ꞌñu bi zixa har ha̱i Ehipto núꞌmu̱ mi nxuitho.
23253	MAT 2:15	Ne ka ba ꞌbu̱hnu̱ bi do̱ꞌmi bi du ar Erode. Njapꞌu̱ nda tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Da zo ma Tꞌu̱ nda bo̱nga har ha̱i Ehipto.
23254	MAT 2:16	Ar Erode xa bi mbo̱ ár kwe̱ núꞌmu̱ mi bödi xki ka ya ñꞌo̱ho̱ mi hetꞌa ya tso̱. Jange bi japi nda tho gatho ya tsi bötsi hinxki jwatꞌatho hñu nje̱ye̱, mi ꞌbu̱hnu̱ Belen ne gatho ár nthetꞌi, ngu xki gu̱kwa nuꞌu̱ ya ñꞌo̱ho̱ꞌu̱.
23255	MAT 2:17	Bi tho njapꞌu̱ ngu xki mönga ar Heremia ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23256	MAT 2:18	Bi nheki nꞌar mhafi núnu̱ har ha̱i Rama ne nꞌar döta tsꞌoni; ar Rakel zontꞌa yá bötsi, ne himbi ne togo nda hotꞌi ngetho bi thopabi.
23257	MAT 2:19	Mꞌe̱fa mi du ar Erode, Jö bi mengi bi me̱hna nꞌár e̱nxe̱ ma ba kꞌöꞌsa ar Huse núnu̱ Ehipto, ne bi ꞌñembabi:
23258	MAT 2:20	—Nangi, penga ri ha̱i Israel, tsixa ar bötsi ne ár nönö, ngetho nuꞌu̱ mi honga ar bötsi nda hyohmö, xi duꞌu̱.
23261	MAT 2:23	Ne bi mꞌu̱ har hnini ár thuhu Nasare. Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ár mꞌe̱hni Jö núꞌmu̱ bi ꞌñenö: Ma da tꞌembabi ar me Nasare.
23262	MAT 3:1	Nuya paꞌu̱ ar Xuwa Xixthe bi ndu̱i bi zo ya jöꞌi ha ya otꞌatꞌo̱ho̱ núnu̱ Nhudea.
23263	MAT 3:2	Ne mi emba njanu̱: —ꞌYo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi ngetho ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ba epꞌu̱tho.
23265	MAT 3:4	Ar Xuwa mi hö nꞌar he xki nju̱mpa ár xi nꞌar me̱ti ár thuhu ar kameyo ne xki mꞌe, ne mi ngu̱tꞌa nꞌar ximhni. Ha nunar ñhuni mi tsi, ya ma̱ngakꞌoto ne ya tꞌafi mi tinga har tꞌo̱ho̱.
23266	MAT 3:5	Ne nze̱ye̱ ya jöꞌi mi po̱nga ha ya hnini nda ꞌyo̱xa nöꞌö mi möñꞌö, nuya me Herusalen ne gatho har ha̱i Nhudea, ne nuya jöꞌi mi ꞌbu̱ hár ñöni ar döthe Hordan.
23268	MAT 3:7	Nu mi hyandi nze̱ye̱ ya de̱ngaꞌbe̱pate ne ya de̱ngamöjö mi e nda nxixthe nꞌehe, bi ꞌñembabiꞌu̱: —Yá bötsiꞌihu̱ ya kꞌeñö gi ha̱tehu̱. Togo xi utꞌahu̱ gi kꞌonthu̱ ár kwe̱ Jö xi ꞌñepꞌu̱.
23272	MAT 3:11	Nuga di xixtheꞌihu̱ har dehe ngetho xka ꞌyo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi. Nöꞌö ꞌbe̱fa ma da xixtheꞌihu̱ hár Hñö Jö ne har tsibi. Nuga hindi ꞌñepkagi ga höꞌspa yá thiza, ngetho xa tökagi ár tsꞌe̱di.
23273	MAT 3:12	Nöꞌö xi ñhoki piꞌsa ar tꞌe̱i, ma da paxtꞌa ár thi ne da kwata ar tꞌe̱i hár tꞌu. Ha nöꞌö ar paxi da ꞌyu̱ꞌsa har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi.
23274	MAT 3:13	Geꞌmu̱ ba po̱nga ar Hesu har ha̱i Ngalilea, ba e har döthe Hordan habu̱ mi ꞌbu̱ ar Xuwa, ne nda xixthenu̱.
23275	MAT 3:14	Har Xuwa himi ne, mi embabi: —Hanja xka e ga xixtheꞌi. Nuꞌge go di ꞌñepꞌaꞌi gi xixthegi.
23276	MAT 3:15	Har Hesu bi döti: —Xixthegipya, ne njapꞌu̱ ga o̱thu̱ gatho nöꞌö numañho Jö. Nuꞌmú̱ ar Xuwa bi netho bi xixthe ar Hesu.
23279	MAT 4:1	Nepꞌu̱ ár Hñö Jö bi zixa ar Hesu ha ya otꞌatꞌo̱ho̱, ne ja nda tsa̱tnu̱ ar tsꞌondöhi.
23280	MAT 4:2	Ka ba ꞌbu̱hnu̱ yonꞌa̱te mpa ne yonꞌa̱te nxui hinte bi zi. Mꞌe̱fa bi zu̱ ar thuhu.
23281	MAT 4:3	Ba epꞌu̱ ar tsꞌondöhi mi tsa̱ti mi embabi: —Nuꞌmu̱ ár Tꞌu̱ꞌi Jö, japa nuya doyu̱ da nthuhme xö.
23283	MAT 4:5	Mꞌe̱fa ar tsꞌondöhi bi zixa ar Hesu har jöpahnini Herusalen, ne bi ꞌñexa mañö hár ngötsꞌi ar dönganijö.
23284	MAT 4:6	Ne bi ꞌñembabi: —Nuꞌmu̱ majöni ár Tꞌu̱ꞌi Jö, ꞌye̱nga ar nsa̱gi köi xö, ngetho njanu̱ huxa har Tꞌofo: Jö da me̱hna yá e̱nxe̱ da suꞌaꞌi, ne da mipꞌa ri ꞌye̱, hingi fama ri wa ha ya do.
23286	MAT 4:8	Nepꞌu̱ ar tsꞌondöhi manꞌagi bi zixa ar Hesu ha nꞌar tꞌo̱ho̱ mar ñhetsꞌi, ne bi utwabi gatho ya hnini ꞌbu̱ hár nxidi ar ximha̱i ne gatho yá ñho pe̱tsꞌi.
23288	MAT 4:10	Ar Hesu bi ꞌñembabi: —Hye̱gagiwa tsꞌondöhi, ngetho huxa har Tꞌofo: Nsunda Jö ri Hmu, ne ho̱nse̱ꞌö gi pe̱pabi.
23291	MAT 4:13	Ba tsopꞌu̱ Nasare bi ma ba ꞌbu̱ Nkapernaum, getꞌu̱ ar ñho̱nthe núnu̱ ha yá ha̱i ar Sabulon ne ar Neftali.
23292	MAT 4:14	Njapꞌu̱ bi tho ngu xki mönga ar mꞌe̱hni Isaia núꞌmu̱ bi ꞌñenö:
23295	MAT 4:17	Nuya paꞌu̱ ar Hesu bi du̱ꞌmi bi mönga ar hoga mhö, ne mi emba ya jöꞌi: —ꞌYo̱thwu̱ ár ntso̱ꞌmi ngetho ár tsꞌu̱tꞌwi Jö ꞌba̱pꞌu̱tho.
23298	MAT 4:20	Dama bi zopꞌu̱ yá ntꞌa̱tsꞌiꞌu̱, bi de̱nga ar Hesu.
23299	MAT 4:21	Bi ñꞌo manꞌa tsi tu̱i ar Hesu, ne bi hyanda ma yoho mi njödö, ar Hakobo ne ar Xuwa yá tꞌu̱ ar Sebedeo, mi to̱hwinu̱ yá dada har motsa mi po̱tꞌa yá ntꞌa̱tsꞌi. Bi xipa nuya yohoyu̱ nda de̱ni.
23300	MAT 4:22	Ne nuyu̱ dama bi zopꞌu̱ ar motsa ne ár dadaꞌu̱, nꞌagitho bi de̱nga ar Hesu.
23301	MAT 4:23	Ar Hesu mi thetꞌa xo̱ge har ha̱i Ngalilea, mi ku̱tꞌa ha yá nijö ya xodyo mi utwabi, ne mi xipabi ar hoga mhö no̱nga ár tsꞌu̱twi Jö. Ne mi o̱thebi yá hñeni ne yá u̱gi gatho ya mengunu̱.
23302	MAT 4:24	Bi nxanga ar ꞌbede nöꞌö mi pe̱fi xo̱ge har ha̱i Nsiria. Ne ba tsꞌimpabi gatho ya da̱thi, nuꞌu̱ mi tho ya u̱gi ne xki zu̱ ya hñeni, nuꞌu̱ mi nthe̱xkwi ya tsꞌondöhi, nuꞌu̱ ma ya ndungo ne nuꞌu̱ himi tsa̱ nda ꞌñöni. Ne ar Hesu bi o̱the xo̱geyu̱.
23303	MAT 4:25	Ne bi de̱nga nze̱ye̱ ya jöꞌi me Ngalilea, me Ndekapoli, me Herusalen, ya me Nhudea ne nuꞌu̱ mi ꞌbu̱ ꞌrandi ar döthe Hordan.
23310	MAT 5:7	Nza̱tho nuꞌu̱ pe̱ꞌsa yá nhwëki, ngetho Jö ma da me̱ꞌspa ar nhwëki nꞌehe.
23315	MAT 5:12	Xa gi njohyahu̱, ngetho Jö ma da ꞌraꞌahu̱ nꞌar döta nthöhö núnu̱ mañö mhetsꞌi. Njapꞌu̱ bi ntꞌu̱tsa yá mꞌe̱hni Jö mi ꞌbu̱ mamꞌe̱tꞌo.
23316	MAT 5:13	Nuꞌahu̱ gi ñhe̱hwihu̱ ar u xi nku̱hi habu̱ tꞌu̱tsꞌi. Jange ꞌñuhu̱ ri hogamꞌu̱ihu̱, ngetho xiꞌmu̱ ar u da mꞌe̱ ár ñꞌuxi, hanja dar nku̱hi ꞌmu̱. Nöꞌö ar uꞌö hinter ñho, da tꞌe̱mpꞌu̱tho da nheꞌmi.
23319	MAT 5:16	Jahu̱pꞌu̱, ñꞌuhu̱ nꞌar hogamꞌu̱i ha yá nthandi ya jöꞌi, ne xta hyantꞌu̱, da nsundabi ri Dadahu̱ bi ꞌbu̱ mhetsꞌi.
23320	MAT 5:17	Yo gi beñhu̱ xta e ga hwatwa yá ꞌbe̱pate ar Moise, wa xta e ga jöꞌspa nöꞌö xi mönga yá mꞌe̱hni Jö. Nuga xta e ga o̱tꞌa gatho ngu xi möñꞌu̱.
23321	MAT 5:18	Xa majöni di xiꞌahu̱, hinxi göxta ar ximha̱i ne ar mhetsꞌi, xta wadi da tho gatho nöꞌö mönga hár tꞌofo ar Moise, hinda ma da go nꞌar mhö wa nꞌar xe̱ni da njapꞌu̱tho.
23322	MAT 5:19	Nöꞌö togo hinda ꞌyo̱tꞌa gatho nöꞌö mönga hár Tꞌofo Jö, mödi nꞌar tsi tꞌu̱lo ꞌbe̱pate, ne njapꞌu̱ da uta maꞌra, hintsꞌu̱ ma da nhumañho hár tsꞌu̱tꞌwi Jö. Ha nöꞌö togo da ꞌyo̱tꞌa gatho ngu mönga hár Tꞌofo Jö ne da uta maꞌra, nöꞌö ma da tꞌeꞌspa ár nsunu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö.
23323	MAT 5:20	Di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ hingi pe̱ꞌsu̱ nꞌar hogamꞌu̱i di töta yá mꞌu̱i ya de̱ngaꞌbe̱pate ne yá mꞌu̱i ya bötꞌofo, hinda tsa̱ gi ku̱thu̱ hár tsꞌu̱tꞌwi Jö.
23324	MAT 5:21	Gi pöhu̱, ri palehu̱ bi nsipabi mamꞌe̱tꞌo: Yo gi ñhotehu̱. Nöꞌö toga da ñhote, hinda kꞌontꞌa ar mfe̱i xi tꞌe̱kwabi.
23325	MAT 5:22	Ha nuga di xiꞌahu̱, nuꞌmu̱ togo da mbo̱ ár kwe̱ da u̱tsa ár ñꞌohu̱, ja te da hñöxa majöni har tsꞌu̱tꞌwi. Nöꞌö togo da ꞌñemba ár ñꞌohu̱ xi ꞌbe̱ ár mfeni, ma da duxa ar tsꞌoki ne pe̱ꞌsa te da dö har tsꞌu̱tꞌwi. Ha nuꞌmu̱ togo da zanga ár ñꞌohu̱ ne da ꞌñembabi hinter ꞌbe̱fi, nöꞌö ma da gutꞌa har tsibi hiñhamꞌu̱ da hwetꞌi.
23327	MAT 5:24	tsohnu̱hmö ri mꞌo̱ñho̱hu̱, ne di möhu̱ ba a̱fu̱ ar pumbate ri ñꞌohu̱, ne nupya hö, ba e gi umfu̱ ri mꞌo̱ñho̱hu̱ Jö.
23328	MAT 5:25	Nuꞌmu̱ nꞌa ri ñꞌu̱nihu̱ da zixꞌahu̱ har tsꞌu̱tꞌwi, núꞌmu̱ gi ñꞌowihu̱ har ꞌñu, ñhogamu̱iwihu̱. Ngetho xki tso̱ngwihu̱ har tsꞌu̱tꞌwi, da da̱ꞌahu̱ ar nza̱ya̱, ne nöꞌö da xipa yá ma̱xte da goꞌahu̱ har fa̱di.
23329	MAT 5:26	Xa majöni di xiꞌahu̱, hinda tsa̱ gi po̱ñhu̱, mꞌe̱tꞌo gi kꞌotꞌa ri tha̱ihu̱.
23335	MAT 5:32	Ha nuga di xiꞌahu̱, nöꞌö togo da hye̱pꞌu̱ ár ꞌbe̱hñö, ne hinte ma tsꞌoki xi dimbabi ñꞌowi manꞌar jöꞌi, nöꞌö ar dömeꞌö japa ar ꞌbe̱hñö da ntsꞌoki. Ha nöꞌö togo da nthötwi, po̱ntho xi zimba ár ꞌbehñö ár ñꞌohu̱.
23336	MAT 5:33	Xka ꞌyo̱hu̱ nꞌehe, bi nsipabi ri palehu̱ mamꞌe̱tꞌo: Yo gi ꞌñetꞌa Jö made nuꞌmu̱ hingi pödi da za̱ gi ꞌyo̱tꞌe, ha nuꞌmu̱ te xka ñötꞌa Jö, ꞌyo̱tꞌa ngu xka xipabi.
23338	MAT 5:35	Hingi ꞌñethu̱ made ar ximha̱i, ngetho ka expꞌu̱ ár wa. Hingi ꞌñethu̱ made ar hnini Herusalen, ngetho ár hnini ar döta Ndö.
23339	MAT 5:36	Hingi ꞌñethu̱ made ri ñöhu̱, ngetho hinda tsa̱ gi japa ri xtöhu̱ da tꞌaxki wa da boki.