23216	MAT 1:3	Judáva'ea Peresva'ea po'ria Zerava'ea po'ria no. Tamarva'ea Peresva'ea yembora Zerava'ea yembora no. Peresva'ea Esromva'ea po'ria. Esromva'ea Arãova'ea po'ria.
23236	MAT 1:23	“‘Pehendu katu ti!’ ei Tupana'ga. ‘Ipuru'a po ti hẽa akwaimbae'g̃a nderekoe'ỹvehẽa nehẽ. Aerẽ po ti hẽa gwa'yra'ga mbo'ari nehẽ. Ono po ti g̃a ga rehe Emanuel gareraramo,’ ei Tupana'ga,” ei ahe hako. Garera ko Emanuel. A'ea ko: Tupana'ga oko nhande pyri.
23246	MAT 2:8	Ikwahapavame ahe g̃a mondoukari cidade de Belém me. Ahe e'i g̃a pe: —Peho ti Belémmeve'g̃a pyri tayri'ga rekakatuavo. Ga repiagame ti pejora'ja ji pyri ga mombe'ukatupava ji ve a'ero, ei ahe g̃a pe. Jihi ti taho ga mboheteavo a'ero nehẽ no, ei ahe g̃a pe o'mbero.
23251	MAT 2:13	Jaytata'ia kwahapyra'g̃a horẽ Tupana'gapyrive'ga yvagipeve'ga jipiukari Joséva'ea pe ahekiri pe. Ahe ve ga ei: —Haite! Evy epo'ama! ei ga Joséva'ea pe. Eho ti g̃a nderogwovo tayri'ga gayhẽa reheve. Eroho nhimi ti g̃a nderogwovo Egitopeve'g̃a gwyri pe, ei ga. Pevo ti pepyta. Aerẽ jate po ti ji imondoukari nhinhi'ig̃agwera pe me nehẽ pejora'ja ti Belém me javo. Po ti ji namondoi nhinhi'ig̃agwera pe me nehẽ, tapejora'javi ti avo Belém me. A'ereki avo Herodes'ga tayri'ga rekaruka kiro. A'ereki ga ojuka pota tayri'ga, ei Tupana'gapyrive'ga Joséva'ea pe.
23253	MAT 2:15	Pevo ahe g̃a nderovahemi. Aerẽ g̃a nduvame Egito pe Herodesva'ea manoi. Nahã g̃a hoi opytavo Egitopeve'g̃a gwyri pe. Tupana'ga erame jate g̃a ndura'javi Egito hugwi. Nahã Tupana'ga g̃a mbuhurukara'javi Egito hugwi. Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea a'ea mombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo aerẽ po ti nahã javo. Ymyahũ ahe ei hako: “‘Egitopeve'g̃a gwyra hugwi ji jira'yra'ga mbuhurukari,’ ei Tupana'ga,” ei ahe hako.
23254	MAT 2:16	Omanoa renonde Herodesva'ea nhimonha'ngaranuhũi jaytata'ia kwahapyra'g̃a ndehe. A'ereki ahe okwaha ji moandyandyi g̃a ojivyra'jave'yma ji pyri javo. Dois anos g̃werĩ tayri'ga rehe kiro. A'ea Herodesva'ea okwaha. A'ereki nanongara jaytata'ia kwahapyra'g̃a omombe'u ahe ve ahe g̃a monhi'ig̃ame ojive. Nurã ahe osoldados'g̃a mondoukari cidade de Belém me Belém rembeyvyri hĩ pe no. Pevo ahe osoldados'g̃a mondoukari tojuka pa ti g̃a tapihama'g̃a javo – kiroki tayri'g̃a o'a jaytata'ia kwahapyra'g̃a hepiagirẽ jaytata'ia. Ahenhi'ig̃a rupi soldados'g̃a hoi a'ero tapihama'g̃a ndepiaga. Ojuka pa g̃a tapihama'g̃a – kiroki g̃a gwereko dois anos ojihe, kiroki g̃a ndogwerekoi ve dois anos ojihe no.
23261	MAT 2:23	Pevo ahe ruvi cidade de Nazaré pe tayri'ga pavẽi ga'yembora pavẽi no. Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea a'ea mombe'umbe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. Jesus'ga mombe'gwovo ahe ei hako: “‘E'i po ti g̃a ga pe nehẽ Nazarépeve'ga,’ ei Tupana'ga,” ei ahe hako. G̃a u pevo a'ero.
23263	MAT 3:2	Hahyahi ahenhi'ig̃a ahe erame: —Pepohi tuhẽ ti pejikote'varuhua hugwi, ei ahe. Perojijyjijyi ti pejeaporog̃ita pejikokatuavo Tupana'ga nhi'ig̃a rendukatuavo. A'ereki Tupana'ga oko g̃werĩ nhanderuvihavuhuhetero nhande repiakatuavo yvya koty nhande mongovo onhi'ig̃a rupi, ei ahe g̃a pe.
23264	MAT 3:3	Ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea Isaíasva'ea omombe'u jipe João Batistava'ea. Ahe e'i João Batistava'ea mombe'unhog̃wenondeavo hako: “Hahyahi po ti ganhi'ig̃a ga erame g̃a mbo'eavo ongae'ỹi me nehẽ,” ei Isaíasva'ea. “E'i po ti ga nehẽ: ‘Pemboavujikwe ti pehea huvihava'ga pe tuhu ti ga nhande pyri javo. Pembohupi katu ti pehea ga pe,’ e po ti ga nehẽ,” ei Isaíasva'ea hako. Tupana'ga ra'yra'ga renondeva'ea e'i nhandepojykaharete'ga rurag̃wama pe. Tonhimboavujikwe ti g̃a garura renonde javo. A'ea pe ahe ei togwerojijyi ti g̃a gweaporog̃ita a'ea renonde javo.
23268	MAT 3:7	Uhu he'yive'g̃a ahe pyri no fariseus'g̃a saduceus'g̃a pavẽi tianemobatiza ti ga javo. G̃andura repiagame João Batistava'ea ei g̃a pe: —Tiruahũ pendeaporog̃ita! Pe'euhu pe pejohupe pejikokatupotare'yma g̃waramo. Pe'e pe: “Haite! Xaho João Batista'ga pyri tianemobatiza ti ga. Nurã po ti Tupana'ga nonhimonha'ngaa'javi nhande rehe nehẽ. Ndahahyi po ti nhande ve a'ero nehẽ.” Nahã pe pe'e, ei João Batistava'ea. Maraname pe euhui nanongarava'ea naerũ? Pe tuhẽ penhimbo'e nanongara rehe, ei João Batistava'ea g̃a pe.
23269	MAT 3:8	—Jihi, ei João Batistava'ea, kiro po ti ji ei pe me: Po pe ndapepotari hahyva'ea Tupana'ga nhimonha'ngarame pe ndehe, a'ero ti peko katu, ei ahe. Tapembopogwea'javi ti pejite'varuhua pejikovo. Pe pohirame jugwi po ti Tupana'ga ei pe me nehẽ: “Ndovy'ari g̃a okote'varuhua rehe kiro opohia jugwi herojijyita ojeaporog̃ita. Nanhimonha'ngaa'javi ji g̃a ndehe a'ero.” Nahã po ti Tupana'ga ei pe me a'ero nehẽ, ei João Batistava'ea g̃a pe.
23270	MAT 3:9	—Tape'ei ti pejiyvyteri pe: “Abraãova'ea nhaneramonhamo oko. Tupana'ga oarõ hete Abraãova'ea. Nurã po ti Tupana'ga nonhimonha'ngai nhande rehe nehẽ.” A'ea ti tape'ei. A'ereki Tupana'ga ndokoi reki Abraãova'ea rymymino'g̃a ndehe g̃a ndekote'varuhurame. Po Tupana'ga ojipe'g̃a pota, a'ero Tupana'ga oapo kwaha ag̃a ita Abraãova'ea rymyminoro g̃a mongovo, ei João Batistava'ea g̃a pe.
23271	MAT 3:10	Kiro João Batistava'ea imombe'ui ojo'java'ea g̃a pe. G̃a mbo'eavo ga ei: —Akwaimbae'ga ombogwa g̃werĩ jykwa'ria pyvõ tambo'aruka javo. Po i'yva ndogwerekoi yva'ikatua, a'ero po ti ga imbo'ari imondovo tata pype nehẽ. Na jitehe Tupana'ga pe nderekog̃werĩ pe momboa tata pype hahyva'ea ruvihava pype pe pohire'yma g̃waramo pejikote'varuhua hugwi pejikokatue'yma, ei João Batistava'ea g̃a pe imombe'gwovo.
23281	MAT 4:3	A'ero Diabo'ga ruri Jesus'ga pyri tamongo te'varuhu ji ga javo. Uhurame ga ei Jesus'ga pe: —Ere'e jipe ndehe: “Jihi ko Tupana'ga ra'yramo.” A'ea nde ei, ei Diabo'ga. Gara'yramo ti ere kia pe ita pe a'ero: “Penhimbote ti a'ero pãoramo nhirembi'uramo.” A'ea ti ere jupe, ei Diabo'ga Jesus'ga pe.
23284	MAT 4:6	Ga rerovahemame pevo ga ei Jesus'ga pe: —Ere'e jipe ndehe: “Jihi ko Tupana'ga ra'yramo.” A'ea nde ei, ei Diabo'ga. Gara'yramo ti epo japyra hugwi ehia a'ero. Tupana'gapyrive'g̃a yvagipeve'g̃a po ti nanembohirukarahyi yvyvo nehẽ. A'ero po ti ndahahyi nde ve nde porame japyra hugwi nehẽ. A'ereki ymyahũ a'ea Tupana'ga okwatijaruka ahe ve inog̃uka hako, ei Diabo'ga Jesus'ga pe. Aherembikwatijara e'i: “Tupana'ga po ti ojipyrive'g̃a mondoukari nde pyri nehẽ. ‘Pea'ngu ti ga,’ e po ti ga ojipyrive'g̃a pe yvagipeve'g̃a pe nehẽ. ‘Pepyhy katu ti ga rerogwovo tahahyyme'i'i ti ga pe javo,’ e po ti Tupana'ga ojipyrive'g̃a pe nehẽ,” e'i aherembikwatijara, ei Diabo'ga Jesus'ga pe.
23286	MAT 4:8	Aerẽ Diabo'ga ga rerohoa'javi. Yvate hete pe ga ga rerohoi ga rerojiupia yvytyruhua rehe. Pea hugwi Diabo'ga hepiukapavi yvyakotyve'g̃a nduvihava'g̃a gwyra Jesus'ga pe. G̃agwyrakatukatua ga hepiukari no.
23287	MAT 4:9	Kiro ga ei Jesus'ga pe: —A'ea nhaporemo po ti ji imondoi nde ve nehẽ. Po nde renypy'andurugi jirovai pyteri pe ji mboheteavo nde ko Tupanamo javo, a'ero po ti ji imondopavi nde ve nehẽ, ei Diabo'ga Jesus'ga pe.
23291	MAT 4:13	Pevo ga jijyi cidade de Nazaré hugwi ogwovo ojipe pe cidade de Cafarnaum me Galiléiapeve'g̃a gwyri pe. Cafarnaum tuvi ypiahua pyri lago da Galiléia pyri. Pevo ko judeus'g̃a nduvi Zebulomva'ea re'yja'g̃a Naftaliva'ea re'yja'g̃a pavẽi.
23292	MAT 4:14	Pevo Jesus'ga hoi Cafarnaum me. Nahã hekoi Tupana'ga nhi'ĩpo'ruavo ymyahũva'ea po'ruavo. A'ereki ymyahũ Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea Isaíasva'ea a'ea mombe'u Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo. Ymyahũ ahe ei hako:
23293	MAT 4:15	“‘Pegwyri pe herekoi pehea – kiroki pehea oho ypiahu pe,’ ei Tupana'ga Zebulomva'ea re'yja'g̃a pe Naftaliva'ea re'yja'g̃a pe no. ‘Pegwyra rekoi rio Jordão aherovai. G̃a ei pegwyra pe Galiléia judeus'g̃arũive'g̃a gwyra gentios'g̃a gwyra. A'ea g̃a ei pegwyra pe,’ ei Tupana'ga,” ei ahe.
23294	MAT 4:16	“‘Ypytuna ja pe me pe ji kwahave'yma g̃waramo. Kiro po ti kojahua ja pe me pe ji kwahava g̃waramo nehẽ. Peko pe omanove'g̃a ja ji ve ji kwahave'ymame. Kiro po ti ji jikwahavukari pe me imbokojahuavo peakag̃i pe nehẽ,’ ei Tupana'ga,” ei Isaíasva'ea imombe'gwovo hako.
23295	MAT 4:17	Omombe'u jipe ahe Jesus'ga hoa Cafarnaum me. Uvame cidade pe Cafarnaum me kiro Jesus'ga g̃a mbo'embo'ei. Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo ga ei g̃a pe: —Pepohi ti pejikote'varuhua hugwi, ei ga. Perojijyjijyi ti pejeaporog̃ita pejikokatuavo pejikovo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi. A'ereki Tupana'ga pe ndepia katu g̃werĩ penduvihavuhuhetero yvya koty pe mongovo onhi'ig̃a rupi, ei Jesus'ga g̃a pe.
23296	MAT 4:18	Aerẽ Jesus'ga hoi ypiahu pe Galiléia pe ogwovo yembeyvyra rupi. Ohorame Jesus'ga mokonha'g̃a ndepiagi Simão'ga André'ga reheve. G̃a ko onhoirũ'g̃a. Simão'ga pe g̃a e'i no Pedro. Pirareheva'ero g̃waramo Simão'g̃a imombori ipypira pira mboahava tipyhy pira javo.
23297	MAT 4:19	Ovahemame g̃a pyri Jesus'ga ei g̃a pe: —He pejijo ti ji rupi nhiremimbo'eharamo. A'ero po ti pe ji mombe'ui ojipe'g̃a pe nehẽ no. Pira pe peru oji'i. Kiro po ti pe ojipe'g̃a mbuhurukari ji pyri nehẽ toko ti g̃a Jesus'ga nhi'ig̃a rupi javo, ei Jesus'ga g̃a pe.
23301	MAT 4:23	Ojipejipea pe Jesus'ga hogahoi Galiléiapeve'g̃a gwyra rupi hete ogwovo. G̃ajatykahai pe ga hogahoi g̃a mbo'eavo Tupana'ga nhi'ig̃a rehe. Pyryva'ea ga imombe'ui g̃a pe Tupana'ga pe poko katu pota penduvihavuhuhetero javo. —Perojijyjijyjuka ti pejeaporog̃ita Tupana'ga pe pejikoga ga rehe. A'ero po ti ga pe pokokatui nehẽ imomboa pendekote'varuhua pe hugwi okovo penduvihavuhuhetero nehẽ, ei Jesus'ga g̃a pe. Karugwaraparavuhua Jesus'ga imombipavi g̃a hugwi no. Ipopoakare'ỹve'g̃a ga g̃a mbopopoakari no. Nahã ga rekoi g̃apyteri pe.
23304	MAT 5:1	Onhimongyve'g̃a ndepiagame Jesus'ga jiupiri yvytyra rehe. Pevo ga apygame garemimbo'ehara'g̃a nduri ga pyri tihendu ganhi'ig̃a javo.
23306	MAT 5:3	A'ero ga ehetei g̃a pe: —Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a e'i ikwahava oyvytera: “Tupana'ga ji pokogame jate po ti ji rekokatui nehẽ.” G̃a erame na ojikoheteavo Tupana'ga rehe pyry hete g̃a pe. A'ereki g̃anduvihavuhuhetero Tupana'ga gwepia katu g̃a imombyryva g̃a pe, ei Jesus'ga.
23307	MAT 5:4	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a okoveveuhu ojehe'gwovo. A'ereki g̃a ko Tupana'ga remimbohoryva'javag̃wama, ei Jesus'ga.
23308	MAT 5:5	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a oko nhyrõ onhimbohetee'yma. A'ereki yvya koty Tupana'ga remimondoag̃wama g̃a pe ga ero g̃waramo, ei Jesus'ga.
23309	MAT 5:6	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a oko katu pota hete okoheteavo Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi. A'ereki g̃a ko Tupana'ga remimombyryvag̃wama, ei Jesus'ga.
23310	MAT 5:7	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a ojipe'g̃a porogwety. A'ereki g̃a tuhẽ ko Tupana'ga rembiporogwetygag̃wama, ei Jesus'ga.
23311	MAT 5:8	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a gweaporog̃ita katu Tupana'ga reaporog̃ita rehe jate xako javo. A'ereki g̃a Tupana'ga repiagag̃wama, ei Jesus'ga.
23312	MAT 5:9	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a onhoarõuka hete ojipe'g̃a pe. A'ereki a'ea Tupana'ga eag̃wama g̃a pe. “G̃a ko jira'yra'g̃a,” e po ti Tupana'ga g̃a pe nehẽ, ei Jesus'ga.
23313	MAT 5:10	Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a pe ojipe'g̃a okote'varuhu. G̃a ndekoro g̃waramo Tupana'ga nhi'ig̃a rupi ojipe'g̃a te'varuhuro g̃a pe. Pyry hete g̃a pe – kiroki g̃a pe g̃a ite'varuhu. A'ereki g̃anduvihavuhuhetero Tupana'ga gwepia katu g̃a imombyryva g̃a pe, ei Jesus'ga.
23314	MAT 5:11	—Pyry hete pe me g̃a ete'varuhurame pe me. G̃a imondorame hahyva'ea pe me pyry hete pe me. Ite'varuhuparavuhuva'ea pe nhaporemo ti g̃a ei pe me o'mbero nehẽ pe ndekoro g̃waramo jireheva'ero. G̃a erame na pyry hete pe me, ei Jesus'ga g̃a pe.
23315	MAT 5:12	—Pejoryjory hete ti g̃a jigwarairame pe ndehe nahã. A'ereki Tupana'ga gwereko katu pe me yvagi pe ikwepykavuhua pyryheteva'ea. Aerẽ po ti ga imondoi pe me nehẽ. A'ereki pe peko ymyahũva'ea ja Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea ja hahyrame pe me. A'ereki ymyahũ ag̃wamove'g̃a namonhava'ea ojigwarai Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uharava'ea rehe no, ei Jesus'ga g̃a pe.
23316	MAT 5:13	—Jukyra omongo katu mbatera imonemukare'yma jupe. Pyry mbatera a'ero, ei Jesus'ga. Peko pe jukyra ja yvyakotyve'g̃a pe g̃a mongokatuavo. A'ereki pe peko katu pendoryndoryvamo g̃apyteri pe Tupana'ga pyryva repiuka g̃a pe Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovo g̃a pe nahã po ahe toko hamo javo. Penhi'ig̃a rendukaturame po ti g̃a ndekokatui nehẽ no, ei Jesus'ga g̃a pe. —Po jukyra ndapyryva'javi, marã po ti ahe imombyryva'javi jukyra a'ero nehẽ? Ahe nombyryva'javi tuhẽ jukyra, ei Jesus'ga. A'ero ahe ndopo'rua'javi jukyra. Omombo ahe a'ero. Hehe ahe pyrug̃i a'ero ohoohorame, ei Jesus'ga. Po na jitehe pe ndapepyryva'javi, maranuhũ pe ojipe'g̃a mongokatui naerũ? Maranuhũ po ti ji nhimoirũukara'javi pe me nehẽ pehepiuka ti Tupana'ga pyryva g̃a pe javo pe me naerũ? ei Jesus'ga g̃a pe.
23317	MAT 5:14	—Peko pe kojahuva'ea'javuhuva'ea yvyakotyve'g̃a pe Tupana'ga repiuka g̃a pe, ei Jesus'ga. Cidade ituvame yvytyruhua rehe nhande nhaporemo hepiagi. A'ereki pevo jukwaha upa, ei Jesus'ga.
23318	MAT 5:15	Imondygame lamparina ahe ndohovapygi lamparina hyrua pyvõ. Pyte'mbia rehe ahe omondo lamparina. Ombokojahu lamparina ongapypeve'g̃a pe nhaporemo a'ero tohepia ti g̃a javo, ei Jesus'ga.
23319	MAT 5:16	—Na jitehe ti pembokojahuuka yvyakotyve'g̃a akag̃i pe. Marã po pe imbokojahuukari g̃a pe? Kiro ji imombe'ui pe me. Peko katu ti Tupana'ga ja pejuvete'ga ja pejikoga ga rehe g̃a pokoga. Pendekokatua repiagame po ti g̃a ikwahavi Tupana'ga pyryva ga mboheteavo yvagipeve'ga mboheteavo nehẽ Tupana'ga omombyry g̃a javo. Nahã pe Tupana'ga repiukari g̃a pe.
23323	MAT 5:20	—A'e ji pe me a'ero: Koji'i ti peko katu hete pembo'ehara'g̃a hohe fariseus'g̃a hohe no. Po g̃a hohe rũi pe ndekokatui, a'ero po ti Tupana'ga penduvihavuhuhete'ga rũi nehẽ. A'ero po ti ga napenderohoi yvagi pe nehẽ, ei Jesus'ga g̃a pe.
23324	MAT 5:21	—Pekwaha pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. A'ea e'i: “Tapejukai ti ojipe'g̃a,” e'i nhaneramonhava'ea mog̃itagwera. “Po pe g̃a jukai, a'ero po ti ojipe'g̃a pe nderohoi juiz'ga rovai pyteri pe te'i ti ga pe me nehẽ: ‘Pehe ti pemano ahe ja kiro pendekote'varuhuro g̃waramo’.” A'ea nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei, ei Jesus'ga.
23325	MAT 5:22	—Jihi reki a'e pe me: Po pe nhimonha'ngatehei pejikotyve'ga rehe, a'ero po ti ojipe'g̃a pe nderohoi juiz'ga rovai pyteri pe te'i ti ga pe me nehẽ: “Pehe ti pemano kiro pendekote'varuhuro g̃waramo.” Na tuhẽ po ti nehẽ, ei Jesus'ga. Pe'e tehe po pe pejikotyve'ga pe: “Ikwahave'ỹheteva'ea!” Po nanongara pe ei ga pe ga mbotegweteavo penhimonha'ngavo ga rehe, a'ero po ti ojipe'g̃a pe nderohoi judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a ndovai pyteri pe nehẽ te'i ti g̃a pe me: “Pehe ti pemano kiro pendekote'varuhuro g̃waramo.” Na tuhẽ po ti nehẽ, ei Jesus'ga. Pe'e tehe po pe pejikotyve'ga pe: “Ndereakwahavihu nde ekovo!” Po nanongara pe ei ga pe ga mbotegweteavo penhimonha'ngavo ga rehe, a'ero po ti Tupana'ga pe mondoukari tata pype hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, ei Jesus'ga. Na tuhẽ po ti nehẽ, ei Jesus'ga.
23328	MAT 5:25	—Po nde rekote'varuhuro ojipe'ga pe, a'ero po ti ga ei nde ve nehẽ: “Xaho tuhẽ ji rupi juiz'ga pyri,” e po ti ga nehẽ. “Ga pe po ti ji ndete'varuhua mombe'ui nehẽ te'i ti ga nhandereaporog̃ita pe javo,” e po ti ga nde ve nehẽ. Ga nde rerohorame juiz'ga pyri kotihĩ ti ere ga pe ga ma'ngoma'ngoga ga rupi egwovo. Ere ti ga pe: “Nhande tuhẽ ti xanhimbovyvy na'ẽ.” A'ea ti ere ga pe. Po ti nde nerema'ngoma'ngogi ga pehea rupi nehẽ, a'ero po ti ga nde rerohoahyi juiz'ga pyri. A'ero po ti juiz'ga nde mondoukari guarda'ga pe nehẽ. Guarda'ga po ti nde mongi cadeia pype nehẽ.
23330	MAT 5:27	—Pekwaha pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. “Taperekoi ti penhimbireko'g̃arũive'g̃a.” A'ea nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei, ei Jesus'ga.
23332	MAT 5:29	—Po ejeakwara pyvõ ejohukoty rũi nde rekote'varuhui, a'ero ti ehekyi ejeakwara imomboa nahã imombiga ejekote'varuhua! ei Jesus'ga. Tiruahũ ti nde ve ndereakwara mombora nehẽ. Po imombore'yma nde neremombigi ejekote'varuhua, a'ero po ti koji'i tiruahũ nde ve nehẽ Tupana'ga nde momborame hahyva'ea ruvihava pype nde rekote'varuhuro g̃waramo. A'ero ji ei nde ve: Koji'i pyry nde imomborame ejeakwara ejekote'varuhua mombiga, ei Jesus'ga g̃ambote'varuhua mombora pe javo. Nderekote'varuhua pigame po ti Tupana'ga nanemombora'javi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, ei Jesus'ga.
23333	MAT 5:30	—Po epoa pyvõ ejohukoty rũi nde rekote'varuhui, a'ero ti ehaygwe'ro epoa ejihugwi imomboa nahã imombiga ejekote'varuhua! ei Jesus'ga. Tiruahũ ti nde ve ndepoa mombora nehẽ. Po imombore'yma nde neremombigi ejekote'varuhua, a'ero po ti koji'i tiruahũ nde ve nehẽ Tupana'ga nde momborame hahyva'ea ruvihava pype nde rekote'varuhuro g̃waramo. A'ero ji ei nde ve: Koji'i pyry nde imomborame epoa ejekote'varuhua mombiga, ei Jesus'ga g̃ambote'varuhua mombora pe javo. Nderekote'varuhua pigame po ti Tupana'ga nanemombora'javi hahyva'ea ruvihava pype nehẽ, ei Jesus'ga.
23335	MAT 5:32	—Jihi reki a'e pe me: Opohi po ga g̃wembirekohẽa hugwi ojipe'ga hẽa rerekoro g̃waramo, ei Jesus'ga. Po ojipe'ga ndogwerohoi hẽa hẽarembireko'ga hugwi. Naname hẽarembireko'ga opohirame hẽa hugwi opohi tehe hẽa hugwi. Gapohitehea ndapyryvi Tupana'ga pe, ei Jesus'ga. —Ga pohiteherame hẽa hugwi po ti hẽa ojipe'ga rerekopotari a'ero nehẽ, ei ga. Ga rerekorame hẽa ajuajuri a'ero. A'ereki hẽa hembireko jitehe jypyve'ga pavẽi, ei ga. Hẽarembirekoypy'ga reki ite'va hete a'ero, ei Jesus'ga. A'ereki ga hẽa mboajuajuruka opohitehero g̃waramo hẽa hugwi, ei ga. Tupana'ga ndopotari nanongara. —Kiroki ga kirẽ gwereko hẽa – gaha ite'varuhu. A'ereki ga gwereko garembirekohẽa. Tupana'ga ndopotari nanongara no, ei Jesus'ga.
23336	MAT 5:33	—Pekwaha tuhẽ pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. Ymyahũ nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei: “Pe'e po pe Tupana'ga renoina: ‘Nahanahã po ti ji rekoi nehẽ. A'itituhẽva'ea pe kiro ji ei. Tupana'ga ji'ea renduvame ga ei ji ve a'itituhẽva'ea pe ga ei javo.’ Po a'ea pe ei, a'ero na tuhẽ ti peko Tupana'ga pe ndepiagame,” e'i nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga.
23337	MAT 5:34	—Jihi reki a'e pe me: Tapehenoi ti Tupana'ga pe'erame nahã po ti ji rekoi nehẽ javo, ei ga. —Na jitehe ti tapehenoi Tupana'ga apoa pe'erame a'ero po ti g̃a nhinhi'ig̃a reroviari nehẽ javo, ei ga. Tapehenoi ti yvaga a'ero. A'ereki a'ea ko Tupana'ga apykava nhanderuvete'ga apykava. Pe yvaga henonhame pe Tupana'ga renoi a'ero, ei ga. Nurã ti tapehenoi yvaga pe'erame nahanahã po ti ji rekoi nehẽ javo.
23340	MAT 5:37	—Po ti na pendekopotarame pe'ji ti: “Nahã po ti ji rekoi nehẽ.” A'ea jate ti pe'ji Tupana'ga renonhe'yma ga'apoa renonhe'yma no. Po ti na rũi pendekopotarame pe'ji ti: “Ndakoi po ti ji na nehẽ.” A'ea jate ti pe'ji Tupana'ga renonhe'yma ga'apoa renonhe'yma no. A'ereki ite'varuhuve'ga Diabo'ga pe mbo'e Tupana'ga renonha rehe mbatera renonha rehe no, ei Jesus'ga.
23341	MAT 5:38	—Pekwaha pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. A'ea e'i: “Po ojipe'ga hekyi ndereakwara, a'ero ti ehekyi gareakwara ejipyga. Po ojipe'ga nde kwari imbo'gwya neranha, a'ero ti embo'gwy garanha ejipyga.” A'ea nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei, ei Jesus'ga.
23342	MAT 5:39	—Jihi reki a'e nde ve: Terejipygi ti ojipe'ga rehe ga rekote'varuhurame nde ve, ei Jesus'ga. Po ga kwari nderetyvapea rehe, a'ero ti ejirova ga pe tokwa ti ga ojipea rehe no javo, ei Jesus'ga.
23343	MAT 5:40	—Po ojipe'ga nde rerohoi juiz'ga pyri hekyjukapota ndecamisa nde hugwi ga ite'varuhu ji ve javo juiz'ga pe, a'ero ti a'ea ehekyi ejihugwi imondovo ga pe. Ehekyi ti ojipea imondovo ga pe no epaletó, ei Jesus'ga.
23344	MAT 5:41	—Po ojipe'ga ei nde ve: “Eroho ti jiapoa ji ve pevo um quilômetro.” Ga erame na nde ve um quilômetro rehemo'i ti eroho ga'apoa a'ero dois quilômetros. Nahã ti tandepyry ga pe, ei Jesus'ga.
23345	MAT 5:42	Po ojipe'ga ei nde ve embuhu ti ji ve javo, a'ero ti emondo ga pe. Po ojipe'ga ei nde ve embuhu'rã ti ji ve javo, a'ero ti emondo'ã ga pe, ei Jesus'ga.
23346	MAT 5:43	—Pekwaha tuhẽ pe nhaneramonhava'ea mog̃itagwera, ei Jesus'ga. A'ea e'i: “Pearõ hete ti penhiarõheteve'g̃a. Tapearõi ti penhiarõe'ỹve'g̃a.” A'ea nhaneramonhava'ea mog̃itagwera i'ei, ei Jesus'ga.
23347	MAT 5:44	—Jihi reki a'e pe me: Pearõ hete ti penhiarõe'ỹve'g̃a, ei Jesus'ga. Po g̃a ndekote'varuhui pe me, a'ero ti penhi'ĩ Tupana'ga pe emombyry ti g̃a pe javo, ei Jesus'ga.
23348	MAT 5:45	Nahã ti peko katu Tupana'ga ra'yramo yvagipeve'ga ra'yramo tiandepyry ti nhandejuvete'ga ja javo. A'ereki ga pyry hete okote'varuhuve'g̃a pe pyryve'g̃a pe no, ei Jesus'ga. Pyry hete ga g̃a pe oapoa japoi kwara japoi imomboruka g̃a pe. Ga pyry g̃a pe imongyrukari amana g̃a pe. Nahã ga g̃a nderekokatui okokatuve'g̃a okote'varuhuve'g̃a ndeheve, ei Jesus'ga.
23349	MAT 5:46	—Po penhiarõheteve'g̃a jate pe pearõ hete, a'ero Tupana'ga ei pe me: “Pe okote'varuhuve'g̃a ja reki penhiarõheteve'g̃a aromo penhiarõe'ỹve'g̃a arõe'yma.” Nahã ga ei pe me. A'ereki okote'varuhuve'g̃a – kiroki g̃a omono'ono'og̃uhũ itambere'ia governo pe – g̃a na jitehe oarõ oarõheteve'g̃a jate, ei Jesus'ga.
23350	MAT 5:47	—Po pe nhi'ig̃atui pejikotyve'g̃a pe jate pendoryndoryvamo g̃a ndehe, a'ero ojipe'g̃a hohe rũi pe ndekokatui reki. A'ereki Tupana'ga kwahave'ỹve'g̃a onhi'ig̃atu ojikotyve'g̃a pe jate gworygworyvamo g̃a ndehe no, ei Jesus'ga.
23351	MAT 5:48	—Pearõ hete ti g̃a nhaporemo penhiarõheteve'g̃a penhiarõe'ỹve'g̃a ndeheve. Nahã po ti pe ndekopyryvamo pejuvete'ga javijitehe yvagipeve'ga javijitehe nehẽ, ei Jesus'ga.
23352	MAT 6:1	—Tape'ei ti pejiyvyteri pe: “Nahanahã po ti ji rekokatui jirekokatua repiuka ojipe'g̃a pe. A'ero po ti g̃a ji mbohetei nehẽ.” A'ea ti tape'ei. Po pe ndekokatui tanhimbohete ti g̃a javo. Po pe ndekokatui a'ea rehe jate, a'ero po ti penduvete'ga yvagipeve'ga nomondoi pendekokatua kwepykava pe me nehẽ, ei Jesus'ga.
23357	MAT 6:6	—Ndehe reki, enhi'ig̃ame Tupana'ga pe, nde tehe ti eho enhonga pe hyrua pype hovapytyma. Pevo ti enhi'ĩ nhimi ejuvete'ga pe Tupana'ga pe. Ga gwepia pa reki. A'ero po ti ga ikwahavi nenhi'inhimima ojive nehẽ. A'ero po ti ga imondoi nenhi'ig̃a kwepykava nde ve nehẽ, ei Jesus'ga.
23358	MAT 6:7	—Penhi'ig̃ame Tupana'ga pe ti tapenhi'inhi'ĩtehei, ei Jesus'ga. Tupana'ga kwahave'ỹve'g̃a ja rũi ti penhi'ĩ ga pe. A'ereki onhi'ig̃ame Tupana'garũiva'ea pe g̃wemimbohetehara pe g̃a onhi'imbukuhu jupe. “A'ero po ti turi pyryva'ea nhande ve nehẽ,” ei g̃a novĩa ikwahave'yma, ei Jesus'ga.
23359	MAT 6:8	Tapekoi ti g̃a ja a'ero. A'ereki penduvete'ga okwaha pendekoa g̃wig̃wia ti g̃a togwereko javo. Peporanduva renonde ga hugwi ga okwahavipe pe mbatere'ymame, ei Jesus'ga.
23360	MAT 6:9	—Marã po ti pe nhi'ig̃i Tupana'ga pe a'ero? Kiro ti ji imombe'ui pe me. Penhi'ig̃ame nhanderuvete'ga pe Tupana'ga pe nahã ti pe'ji ga pe: “Apĩ, yvagipeva'ero nde ereko katu hete. Tanerenoig̃atu ti g̃a nhaporemo a'ero nde mboheteavo ga ko Tupanete'ga javo nde ve.
23365	MAT 6:14	—Nahã ji pe mbo'ei tapekwahava'javi ti ojipe'g̃a ndekote'varuhua pejihe javo. Pe ikwahava'jave'ymame g̃andekote'varuhua pejihe henonha'jave'ymame po ti penduvete'ga omombo pendekote'varuhua pe hugwi ikwahava'jave'yma henonhe'yma nehẽ.
23366	MAT 6:15	Po pe ikwahava'javi g̃andekote'varuhua pejihe henonha'java, a'ero po ti penduvete'ga nomombori pendekote'varuhua pe hugwi ikwahava'java nehẽ, ei Jesus'ga.
23367	MAT 6:16	—Pe'e po pe: “Ti'uyme ti kiro timbohete ti Tupana'ga javo.” A'ea po pe ei i'ue'yma. Nahã i'ue'ymame ti tapekoi okokatu'ãve'g̃a ja. A'ereki i'ue'ymame g̃a okoveveuhu'ã gwova rerekokatue'yma hahy nhande ve javo. Nahã g̃a ndekoi i'ue'ymame tokwaha ti ojipe'g̃a nhande i'ue'ymame javo. A'ereki g̃a e'i oyvyteri pe: “Ikwahavame po ti g̃a nhande mbohetei g̃a oko katu Tupana'ga mboheteavo i'ue'yma javo.” G̃anemimbohetea jate ikwepykava okokatu'ãve'g̃a pe, a'e ji imombe'ukatuavo pe me, ei Jesus'ga. Tupana'ga po ti nombohetei okokatu'ãve'g̃a imondoe'yma g̃a pe i'ue'yma kwepykava a'ero nehẽ, ei Jesus'ga.
23368	MAT 6:17	—Ndehe, tambohete ti Tupana'ga javo ndere'ui po nde. Po a'ea rehe nde ndere'ui, a'ero ti emongy nhandya e'ava rehe. Ejovahei ti no.
23371	MAT 6:20	Pejiko ti Tupana'ga rehe pejikokatuavo pejikovo garemimbotarimova'ea rupi jate. Nahã po ti pe pemono'ono'og̃atu pejive ikatuheteva'ea yvagi pe nehẽ. Aryry'ia nombote'varuhui aheapoa yvagi pe. Nomombupugi aheapoa pevo no. Iporomive'g̃a ndohoi yvagi pe imima aheapoa, ei Jesus'ga.
23372	MAT 6:21	Nurã ji ei pe me: Pejiko hete ti Tupana'ga rehe pejikokatuavo pejikovo garemimbotarimova'ea rupi jate. Po avo yvya koty peapoa uvame, a'ero yvyakotyva'ea rehe pe pemondo pejeaporog̃ita imohina jipi. Po yvagi pe peapoa uvame, a'ero yvagipeva'ea rehe pe pemondo pejeaporog̃ita imohina jipi, ei Jesus'ga.
23374	MAT 6:23	—Ndereakwate'varuhurame po ti nde nderehepiagi egwovo ypytuna rupi ikwahave'yma nehẽ. Na jitehe ndereaporog̃itate'varuhurame ekopotare'yma Tupana'ga remimbotarimova'ea rupi po ti nde nderekokatukwahavi nehẽ, ei Jesus'ga. Ejeaporog̃ita katu ti a'ero. Po nde nandeaporog̃itakatui, a'ero po ti nde nderekokatukwahavi'i'i ekote'varuhuavo nehẽ! ei Jesus'ga g̃a pe.
23375	MAT 6:24	—Tiruahũ ahe poravykyrame mokonha'g̃a pe opojykahara'g̃a pe. Po ahe oporavyky mokonha'g̃a pe, a'ero po ahe ojipe'ga arõhetei ojipe'ga arõe'yma. Ovy'a hete po ahe onhimiarõve'ga rehe ojipe'ga koty ojirovage'yma. —Na jitehe ahe nonhi'ĩpo'rukatui Tupana'ga ovy'aheterame itambere'ia rehe. Tupana'ga potaheterame ahe ndovy'ahetei itambere'ia rehe. Itambere'ia potaheterame ahe ndojirovagi Tupana'ga koty, ei Jesus'ga.
23377	MAT 6:26	—Pehepia ti gwyra'ia ikwahava. Notymi ojive gwyra'ia. Ndohetygi g̃wemityma i'gwovo a'ero. Nomono'og̃i mbatera opoitava ryrua pype aerẽ po ti ti'u javo. O'u reki gwyra'ia. A'ereki penduvete'ga yvagipeve'ga ouka jupe. Pe me ga ei: “Koji'i ji rekohetei pe ndehe,” ei Tupana'ga pe me. Nurã po ti ga imondoi pe me nehẽ no, ei Jesus'ga.