23214	MAT 1:1	Bi ia a iaa ra wuna taara taanga namuga baa Iesu Kaarisito, a natun Dewid, a natun Aabaraam i waan paat kon diat.
23215	MAT 1:2	Aabaraam a tamaan Aaisaak, Aaisaak a tamaan Iaakob, ma Iaakob a tamaan Iuda ma ra kum tatena liklik.
23216	MAT 1:3	Iuda a tamaan Peres ma Seraa, ma a naandiaar Taamaar. Peres a tamaan Esrom, Esrom a tamaan Aaraam,
23217	MAT 1:4	ma Aaraam a tamaan Aaminadaab, Aaminadaab a tamaan Naason, ma Naason a tamaan Saalmon,
23218	MAT 1:5	Saalmon a tamaan Boaas, ma naana a iaana Raab. Boaas a tamaan Obed, ma naana a iaana Rut. Obed a tamaan Iese,
23219	MAT 1:6	ma Iese a tamaan Dewid, baa a king. Dewid a tamaan Solomon, ma naana a tabuan baa i taulaa paa ma Uraia.
23220	MAT 1:7	Solomon a tamaan Roboaam, Roboaam a tamaan Aabia, Aabia a tamaan Aasa,
23221	MAT 1:8	Aasa a tamaan Iosapaat, Iosapaat a tamaan Ioraam, ma Ioraam a tamaan Usia,
23222	MAT 1:9	Usia a tamaan Iotaam, Iotaam a tamaan Aakaas, ma Aakaas a tamaan Esekia,
23223	MAT 1:10	Esekia a tamaan Maanaase, Maanaase a tamaan Aamon, ma Aamon a tamaan Iosia,
23224	MAT 1:11	Iosia i wangaala Iekonia ma ra kum tatena liklik. Namur taana a taara Israael diat waan na karabus irong Baabilon.
23225	MAT 1:12	Namur taa ra winawaan urong Baabilon: Iekonia i wangaala Salaatiel, Salaatiel a tamaan Serubaabel,
23226	MAT 1:13	Serubaabel a tamaan Aabiuda, Aabiuda a tamaan Eliaakim, ma Eliaakim a tamaan Aasor,
23227	MAT 1:14	Aasor a tamaan Saadok, Saadok a tamaan Aakim, ma Aakim a tamaan Eliud,
23228	MAT 1:15	Eliud a tamaan Eleaser, Eleaser a tamaan Maataan, ma Maataan a tamaan Iaakob,
23229	MAT 1:16	Iaakob a tamaan Iosep, ia baa i taulaa ma Maaria. Maaria i buta Iesu, baa di waatungi naa Kaarisito, ia baa God i tula wai.
23230	MAT 1:17	A kum taaun taara turpaai kon Aabaraam tuk un Dewid welaar ma 14 diat, ma kon Dewid tuk u ra winawaan na karabus urong Baabilon 14 kaai diat, ma ko ra winawaan na karabus urong Baabilon tuk un Kaarisito 14 a taautaaun taara diat kaai.
23231	MAT 1:18	Di buta paa Iesu Kaarisito lenbi: Naana Maaria, di aa pet baat taai karom Iosep, iaku namuga taa ra nundiaar tinaulaa Maaria ia nunurai naa i kipbaala u ra Takado na Nion.
23232	MAT 1:19	Iosep baa di aa pet baat taa Maaria karomi, ia a tena takado, ma pa i nemi naa in baana wawirwir Maaria naa ra taara. Io, i nuki naa in kutu ino wa anundiaar weweliman kup a tinaulaa.
23233	MAT 1:20	Baa i nuknuk utbaai u ra utnaa mi, a aangelo anu ra Tadaaru i waan paat karomi u ra beberon ma i piri naa, “Iosep, natun Dewid, koku u aalawur nuknuk un Maaria, un ben paai kupi anum tabuan. Maa a naat baa i kipbaala paai i waan paat ko ra Takado na Nion.
23234	MAT 1:21	In buta paa a naat muaana ma un taar taa iaana baa Iesu, kabina maa in walaaun paa anuna taara ko ra nundiat kum aakaina mangamangaan.”
23235	MAT 1:22	A kum utnaa raap mi i waan paat kupi din paam ot paa a kum pirpir anu ra Tadaaru baa anuna propet ia wapuaana taai naa,
23236	MAT 1:23	“Baboi, a tauraara na tabuan in kipbaala ma in buta paa a naat muaana ma din waatungi naa Emaanuel,” a kukuraaina naa, “God i ki ungaai ma daat.”
23237	MAT 1:24	Io, baa Iosep i tawaangun i paami lenutmaa a aangelo anu ra Tadaaru ia wapua taai uni, ma i ben paa Maaria kupi anuna tabuan.
23238	MAT 1:25	Iaku pa diaar inep ungaai paa tuk baa Maaria i buta paa a naat muaana. Ma Iosep i taar taa a iaana baa Iesu.
23239	MAT 2:1	Di buta Iesu u ra taamaan Betilem u ra papaar Iudaia u ra kilaala baa Erodes i king. Namur raa kum tena manaana u ra kum naangnaang diat waan taanga welwelik u ra mataana taubaar ma diat waan paat inaanga Ierusalem.
23240	MAT 2:2	Ma diat wetiri naa, “Waiaa a naat baa di butai kupi in king anu ra taara Iudaia? Maa miaat babo paa anuna ina naangnaang irong u ra mataana taubaar, ma mi miaat waan urin kupi miaat a lotu karomi.”
23241	MAT 2:3	Baa king Erodes i walangoroi i purpuruan a nuknukina ma ra nuknuki ra taara Ierusalem raap kaai.
23242	MAT 2:4	Io, Erodes i ben ungaai raap paa a kum ngaala na tena wetabaar karom God ma ra kum tena wawer u ra kum Naagagon. Ma i tiri diat naa, “Kaarisito baa God in tula wai din butai awaai?”
23243	MAT 2:5	Diat baalui naa, “U ra taamaan Betilem u ra papaar Iudaia, maa a propet ia timu taai naa,
23244	MAT 2:6	‘Ma ui Betilem u ra papaar Iudaia, Ui pa u kinalik aakit taa ra kum mukmuga min Iudaia, Maa kabina a mukmuga in waan paat kon ui, baa in muga anung taara Israael welaar ma ra tena baboura sip.’”
23245	MAT 2:7	Namur Erodes i wetulaa ino paa a kum tena manaana kupi in manaana paa taan diat naa naangaian talaa maa ina naangnaang i waan paat.
23246	MAT 2:8	I tula wa diat urong Betilem ma ra pirpir lenbi, “Muaat a waan ma muaat a baat wakaak kup a naatlik. Ma baa muaat aa baat paai muaat a wapua iaau, baa iaau bulung ang waan ma ang lotu karomi.”
23247	MAT 2:9	Baa diat aa walangoro taa a king diat waan. Diat babo paa balet ina naangnaang baa diat aa babo taai u ra mataana taubaar, i muga pa diat tuk i tur u ra wanua baa a naatlik kuraa iaai.
23248	MAT 2:10	Baa diat babo ina naangnaang maa, diat kariaana a ngaala na gaaia.
23249	MAT 2:11	Diat ruk u ra ruma ma diat babo paa a naatlik maa ma naana Maaria, diat ki but keke ma diat lotu karom a naat. Namur diat paapa paa anundiat kum wuwuwung ma diat tabaarai ma ra kum wetabaar lenbi, a goled ma ra bulit di tuni baa a tubalina i aangawian wakwakaak ma ra bulit na mangingi kaai di waatungi naa a mira.
23250	MAT 2:12	Ma God ia wakatom ta diat u ra beberon baa koku diat waan talili kup Erodes. Io, diat waan talili kup anundiat taamaan un raa aakapi ingen.
23251	MAT 2:13	Baa diat aa waan, a aangelo anu ra Tadaaru i waan paat karom Iosep u ra beberon ma i piri naa, “Un tur, un ben paa naadinaana, mutul a kalaa ino urong Aaigipto. Ma mutul a ki iaai tuk u ra bung baa ang wapua ui balet, maa kabina Erodes in baat kup a naat kupi in aak dokoi.”
23252	MAT 2:14	Io, i tur, i ben paa naadinaana u ra marum, ma ditul waan urong Aaigipto.
23253	MAT 2:15	Ma ditul ki matira tuk baa Erodes i maat. Baa ditul paami lenmaa di paam ot paa a pirpir anu ra Tadaaru, baa a propet ia pirpir muga taau uni lenbi, “Iaau wataa paa natunglik taangirong Aaigipto.”
23254	MAT 2:16	Baa Erodes i baboi baa a kum tena manaana diat aa waruga taai, i kaankaan aakit ma i wetulaa baa din aak doko araap wa a kum naat muaana taangirong Betilem ma ko ra kum taamaan kaai baa diat ki marawaai. I naagagoni naa din aak doko diat baa a ru kilaala indiat, ma diat kaai baa pa i ru kilaala utbaai un diat, kabina maa a kum tena manaana diat aa wapua taai u ra kilaala anu ra naat.
23255	MAT 2:17	Io, di paam ot paa maraagaam a pirpir baa Ieramia a propet i wewapua muga taau uni naa,
23256	MAT 2:18	“Irong Raama di walangoro in ingaan raa, a niluan ma ra ngaala na kulkulaai, Raakel i luan a kum natnatuna liklik, maa diat aa maat raap, ma pa di wamaarip laar paai.”
23257	MAT 2:19	Baa Erodes ia maat, a aangelo anu ra Tadaaru i waan paat karom Iosep u ra beberon irong Aaigipto.
23258	MAT 2:20	Ma i piri taana naa, “Un tur, un ben paa naadinaana, ma mutul a waan urong Israael, maa diat baa diat nem na aak doko a naat diat aa maat.”
23259	MAT 2:21	Io, i tur, i ben paa naadinaana, ma ditul waan urong Israael.
23260	MAT 2:22	Iaku baa i walangoroi naa, Aarkilaau i kiaana tamaana Erodes kupi ia bulung in king irong u ra papaar Iudaia, Iosep i burut baa in waan urong Iudaia. Ma God kaai i turbaat taai u ra beberon, io, ditul waan urong u ra papaar Gaalilaia.
23261	MAT 2:23	Ma ditul waan ma ditul ki u ra taamaan a iaana Naasaret. Baa ditul paami lenmaa di paam ot paa a pirpir anu ra kum propet naa, “Din waatungi baa ia a te Naasaret.”
23262	MAT 3:1	Raa kum kilaala namur, Ioaanes a Tena Baapitaaiso i waan paat, ma i warawaai u ra bil na wanua u ra papaar Iudaia,
23263	MAT 3:2	ma i piri naa, “Muaat a nukpuku, maa a mataanitu taanginaanga u ra maawa ia marawaai.”
23264	MAT 3:3	Ioaanes ut maa a propet Aaisaia ia wewapua muga taau uni naa, “In ingaan raa i wewataai u ra bil na wanua lenbi, ‘Muaat a paam aara aakapi anu ra Tadaaru, muaat a paam kado anuna kum aakapi.’”
23265	MAT 3:4	Ioaanes i mong ma ra ina maalu na weu na kaamel, ma i wi baati ma ra panina bulumakaau, ma i aanaan a kum ko ma ra bulit baa a kum bi diat paami.
23266	MAT 3:5	A taara taanginaanga Ierusalem, ma ko ra kum taamtaamaan raap u ra papaar Iudaia, ma ko ra kum taamaan baa diat ki marawaai a daanim Ioridaan, diat waan karomi.
23267	MAT 3:6	Diat pir apuaana anundiat kum aakaina mangamangaan, ma i baapitaaiso diat u ra daanim Ioridaan.
23268	MAT 3:7	Baa Ioaanes i babo mongoro na Parisaaio ma ra kum Saadukaaio diat waan kupi in baapitaaiso diat, i piri taan diat naa, “Aai, muaat a kum natu ra kum wui! Woi maa i piri naa muaat a kalaa ino ko ra naagagon na binabaalu anun God baa in waan paat?
23269	MAT 3:8	Muaat a paam a kum utnaa baa in wapuaanai naa muaat aa nukpuku.
23270	MAT 3:9	Ma koku muaat nuki naa God pa in naagagon muaat maa kabina muaat a wuna taara anun Aabaraam. Iaau piri taa muaat naa, God i pet laar paai kupi in paam apaat paa a wuna taara anun Aabaraam ko ra kum waat bi.
23271	MAT 3:10	Di aa ung taa a naawa naa ra kum kapkabina diwaai, ma a kum diwaai raap baa pa diat wa ta koina waindiat, din bur wa diat, ma din ong ta diat u ra nguan.
23272	MAT 3:11	Iaau baapitaaiso muaat ma ra palaa kupi in wapuaanai naa muaat aa nukpuku. Iaku ia baa in murmur taang i ngaala taang, ma in baapitaaiso muaat ma ra Takado na Nion ma ra nguan. Ma iaau, iaau kinalik aakit taana.
23273	MAT 3:12	I paam paa anuna saaol u ra limaana kupi in ong weraana a panina wit ko ra wit mulu. Baa ia wali raap taai in ung ungaai anuna wit u ra nuna ruma na wit, ma in tun wa a kum panpanina u ra nguan baa pa in maat.”
23274	MAT 3:13	Iesu i waan taangirong u ra papaar Gaalilaia urong u ra daanim Ioridaan, karom Ioaanes kupi in baapitaaisoi.
23275	MAT 3:14	Ma Ioaanes i nem na turbaati, ma i piri taana naa, “I koina baa ui un baapitaaiso iaau. Aawa kabina baa u waan karom iaau kupi iaau ang baapitaaiso ui?”
23276	MAT 3:15	Ma Iesu i baalui naa, “Un baapitaaiso iaau ku. I koina baa daar a paami kupi daar a paam ot paa a kum utnaa i takado, welaar ma ra nemnem anun God.” Io, Ioaanes i taraam taana.
23277	MAT 3:16	Baa ia baapitaaiso taai, Iesu i or pari ko ra daanim, ma u ra pakaana bung maa a maawa i tapaapa, ma i babo a Nion God i waan pari welaar ma ra ina buna ma i ki taau nate uni.
23278	MAT 3:17	Ma in ingaan raa taanginaanga u ra maawa i piri lenbi, “Bi ia Natunglik, a naat na wakwakaak, iaau gaaia aakit uni.”
23279	MAT 4:1	Namur a Takado na Nion i muga paa Iesu unaanga u ra bil na wanua kupi Saataan in walaami.
23280	MAT 4:2	Baa ia wawel paa 40 bungbung na marum ma ra keke, io, i molo.
23281	MAT 4:3	Ma a Tena Walwalaam i waan paat karomi, ma i piri taana naa, “Baa ui a Natun God, un piri karom a kum waat bi kupi diat a tapuku kup diat a bred.”
23282	MAT 4:4	Iesu i baalui naa, “Di aa timu taai u ra Buk Taabu naa, ‘A taara pa diat lalaaun ko ra utnaa na winangaan ku, diat lalaaun u ra kum pirpir raap i pari ko ra waan God.’”
23283	MAT 4:5	Namur Saataan i ben paai unaanga Ierusalem, a taamaan anun God, ma i waki taai un raa pakaan inaanga nate aakit u ra ruma na wetabaar.
23284	MAT 4:6	Ma i piri taana naa, “Baa ui a Natun God, un irok pari, maa di aa timu taai u ra Buk Taabu lenbi, ‘In tula wa anuna kum aangelo kupi diat a baboura ui. Diat a lo pa ui ku ma ra kum limaandiat, kupi koku u tukaa paa a kakim un ta waat.’”
23285	MAT 4:7	Iesu i baalui naa, “Di aa timu taai kaai u ra Buk Taabu lenbi, ‘Koku u walaar a Tadaaru anum God.’”
23286	MAT 4:8	Saataan i ben paai balet unaanga nate u ra ngaala na taangaai pi, ma i waiaa taa a kum mataanitu raap u ra rakrakaan buaal ma ra kum minamaar indiat raap kaai taana.
23287	MAT 4:9	Ma i piri taana naa, “A kum utnaa raap bi ang taar taai taam, baa un ki but keke ma un lotu karom iaau.”
23288	MAT 4:10	Iesu i piri taana naa, “Saataan, un waan ingen, maa di aa timu taai u ra Buk Taabu lenbi, ‘Un lotu karom a Tadaaru anum God, ma un taraam ku karomi.’”
23289	MAT 4:11	Ma Saataan i waan paa koni. Ma a kum aangelo diat waan karom Iesu, ma diat waraauti.
23290	MAT 4:12	Baa Iesu i walangoroi naa di aa waruk taa Ioaanes u ra ruma na karabus, i waan talili balet urong u ra papaar Gaalilaia.
23291	MAT 4:13	Ma baa i waan taangirong Naasaret, i ki Kaapernaaum, a taamaan baa i ki nakono naa ra taai kikil Gaalilaia, u ra pia anu ra wuna taara Sebulon ma ra wuna taara Naaptaali,
23292	MAT 4:14	kupi in paam ot paa a pirpir anun God baa Aaisaia a propet ia pirpir muga taau uni lenbi,
23293	MAT 4:15	“A pia anu ra wuna taara Sebulon ma ra pia anu ra wuna taara Naaptaali, marawaai a aakapi baa i waan unakono, u ra papaara daanim Ioridaan urong iaai, diaar ki u ra papaar Gaalilaia, baa a taara baa wakir a taara Iudaia diat ki iaai.
23294	MAT 4:16	A taara baa diat ki u ra baboto diat aa babo a ngaala na kaapa, ma diat baa a baboto na minaat i burung baat diat, a kaapa ia waan paat karom diat.”
23295	MAT 4:17	Turpaai u ra kilaala maa, Iesu i warawaai lenbi, “Muaat a nukpuku, maa a mataanitu taanginaanga u ra maawa ia marawaai.”
23296	MAT 4:18	Raa bung baa Iesu i wawaal nakono naa ra taai kikil Gaalilaia, i babo Simon, di waatungi kaai ma Petero, dina ma Aanderiaas, baa diaar ong bene nataai, maa diaar a ru tena ong bene.
23297	MAT 4:19	I piri taan diaar naa, “Mur a murmur iaau, ma ang wer mur kupi mur a ru tena aalaal taara.”
23298	MAT 4:20	Io, diaar tur paa maut ko ra nundiaar kum bene, ma diaar murmuri.
23299	MAT 4:21	Baa i waan taanga matira i babo paa bulung raa naadina Iaakobo ma Ioaanes, a ru natun Sebedaaio. Ditul tamaana ki u ra mon ma ditul ingit anunditul kum bene. Ma Iesu i wataa pa diaar.
23300	MAT 4:22	Diaar tur paa maut ma diaar waan ko ra mon ma ra tamaandiaar, ma diaar murmur Iesu.
23301	MAT 4:23	Iesu i waan taltalili u ra papaar Gaalilaia raap, ma i wer a taara u ra nundiat kum ruma na lotu. I warawaai u ra Koina Wewapua u ra mataanitu taanginaanga u ra maawa. Ma i walaangalaanga paa a taara ko ra aalawur mangaana malaapaang.
23302	MAT 4:24	Ma a wewapua un Iesu i waan werweraan u ra papaar Siria raap, ma diat ben raap paa a taara baa a aalawur mangaana malaapaang i baanaakaka diat, a taara baa a dekdek na ngunungut i baanaakaka diat, ma diat baa a kum tabaraan diat ruk taau un diat, diat kaai baa diat maatmaat laau ma diat baa panpanindiat i maat, ma Iesu i walaangalaanga pa diat raap.
23303	MAT 4:25	Ma a ngaala na kor na taara taangirong u ra ru papaar Gaalilaia ma Dekaapolis, ma taanginaanga Ierusalem, ma ko ra papaar Iudaia ma taangirong un raa papaara daanim Ioridaan diat murmur Iesu.
23304	MAT 5:1	Baa Iesu i babo paa a kor na taara, i waan tato u ra taangaai. Ma baa i ki anuna taara na wawer diat waan karomi.
23305	MAT 5:2	Ma i wer diat lenbi,
23306	MAT 5:3	“Diat baa diat nunurai naa diat iba u ra niondiat, diat daan, maa anundiat a mataanitu taanginaanga u ra maawa.
23307	MAT 5:4	Diat baa diat luan ma ra tapunuk, diat daan, maa God in wamaraam diat.
23308	MAT 5:5	Diat baa diat wakinalik pa diat, diat daan, maa diat a kale paa a rakrakaan buaal.
23309	MAT 5:6	Diat baa diat molo ma diat maruk kup a mangamangaan na takado, diat daan, maa namur diat a maaur.
23310	MAT 5:7	Diat baa a kum tena maarmaari, diat daan, maa God in maari diat kaai.
23311	MAT 5:8	Diat baa a nuknukindiat i gomgom, diat daan, maa diat a babo God.
23312	MAT 5:9	Diat baa diat laana wamaalmaal a taara, diat daan, maa God in waatung diat naa a kum natnatuna.
23313	MAT 5:10	Diat baa di pet na bilbil un diat kabina u ra takado na mangamangaan, diat daan, maa anundiat a mataanitu taanginaanga u ra maawa.