23233	MAT 1:20	Nto yu tākumii kōōsōōtē ꞉Yōōsēēf ng'aleechu, kuchōōnchi *꞉malayikeet ām kiirwootik ānkumwoochi kule, “Yōōsēēf nyēbo kōōtaab Tāwuti, ‑meetay Maaryaa. Ntēē Tāmirmiryēētaab Yēyiin ꞉nyēē kayey kumanach ꞉Maaryaa.
23234	MAT 1:21	Mākusich wēēriit ānku +mēētoochi kaayneet kule Yēēsu kuuyu makooraraach biiko ām ng'ōōkiswookikwaa.”
23236	MAT 1:23	“Mākunyikisiit *꞉ārung'oonyoo ānkusich wēēro nyēē +/mākēēkuurēē Mānwēēl. (Ibooru ꞉kaaynaani bo Mānwēēl kule ‘Kēēboontē keey Yēyiin’.)”
23240	MAT 2:2	Yu kayit, kuteeb kule, “Miitē ānō ꞉Bāytooyiintēētaab Yuutayeek nyoo /kōkēēsichē? Kakeekasee wōlēē kēēbuurto ꞉kookeelyeet ām koong'asiis kule /kōōkēēsich, kunyi kaakeekwaa bokēēkutunkyi inee.”
23242	MAT 2:4	Yooto kōōruruuch ꞉bāytooyiintoonoo mbo *kibkōrōs chēē wōōyēch tukul ākoo kāānēētikaab kiruutēk tukul chēbo Yuutayeek ankuteebee kule, “+/Mākēēsikyi ānō *Kāārārookiintēēt nyoo kōkēēkānyē?”
23243	MAT 2:5	Kuwālchi ꞉bichoo kule, “/Kēēsikyinē Bēētēlēyēēm ām Yuuteeya, kuuyu kimwooy ꞉Yēyiin kubununēē *wōōrkooyoontēēt ake kule,
23244	MAT 2:6	‘Bēētēlēyēēm, ‑mēēmining' ꞉inyiing' mbo kisich ām kiriinkōōsyēkaab Yuuteeya, kuuyu mākurutunēēniing' ꞉bāytooyiintō ꞉nyēē makubayta biikyuu bo *Isrāyēēl.’”
23246	MAT 2:8	Yooto kumwoochi bichoo kule, “Obe Bēētēlēyēēm ankuboocheeng' lakwanaa kāroomin, nto yoo kōōnyōōru, bōōmwoowoo sāāwē ꞉nkanii wāākutunkyi.”
23250	MAT 2:12	Nto yu iyēēyē ꞉bichoo kaa, kubeetee kēēlto ake kuuyu kikiikuket icheek ꞉Yēyiin ām kiirwootik kule ‑meeyeey wōlēē miitē *꞉Ērōōtē.
23251	MAT 2:13	Yu kāākubēēchi keey ꞉bichoo kiboonto kiirnātēēt, kuchōōnchi Yōōsēēf *꞉malayikeetaab Yēyiin ām kiirwootik ānkumwoochi kule, “Mii ꞉Ērōōtē wokuchēēng'ē leekweet kule kubakach. Kunyi imwēēytē lakwanaa ākoo kaamet ākoy Miisir ānkubōōbuur wōlooto ākoy āyibuung' lōkōōy.”
23253	MAT 2:15	Kibokōōbuur wōlooto kut kume ꞉Ērōōtē. Kuyityiin ꞉yooto ākoo yoo kimwooyē ꞉Yēyiin kubununēē *wōōrkooyoontēēt ake kule, “Kyāākuur lakwanyuu kuchōōnēē Miisir.”
23256	MAT 2:18	“Kichōōnēē ꞉kāānchōōyto Raama, nyēbo mēēysō āk ameetaab mbuy. Riirēē ꞉Rāāyēēl lōkōkyii āmāchāmē /keesaaysaay kuuyu mēēkumii ꞉lōkōchoo.”
23258	MAT 2:20	“Oyeey kōōrēētaab Isrāyēēl kuuyu kōōkubēk ꞉choo kimāchē kubakach leekweet.”
23261	MAT 2:23	Kiwokuminy ām wōlooto kiriinkēētaab Nāāsārēēt. Kiyityiin ꞉yooto ākoo yoo kimwooyē *꞉wōōrkooyik kule, “+/Mākēēkuurēē Nāāsārēētiin.”
23263	MAT 3:2	Kimwooyē kule, “Oweeksee miyootyēēt kuuyu kaakuriik ꞉bāytooyiisyēētaab Yēyiin!”
23264	MAT 3:3	Inee ꞉nyoo king'āloolēē *꞉wōōrkooyoontēētaab Yēyiin *Isaaya yoo kimwooyē kule, “Miitē ꞉kuut nyēē kuuru ām suurkwēēn kule, ‘Ōchōb keey, ānkōōchuulchi Mokoryoontēēt kēēlto.’ ”
23268	MAT 3:7	Nto bērē kukas ꞉Yoowaana kakwa *꞉Farisaayeek chēē chaang' ākoo *Satukaayeek kule /keebatisan, kumwoochi bichoo kule, “Ōyēku ng'oomng'ook kuu ēērēēnōōy! Ōbērē +moochililee ng'wooninto nyoo mākuchō ee?
23270	MAT 3:9	āmōōkwērtē keey ōmwooyē kule, ‘Ntēē kēēbooyē Abraam.’ Āmwoowook man kule imuuchē ꞉Yēyiin kuyey rwoontōōchu kuyēk lōkōkaab *Abraam.
23272	MAT 3:11	Ābātisānēēnook ꞉anii bēēko kōōboor kule kooweeksee miyootyēēt, nteenee miitē kuchōōnii ꞉chiito nyēē wōō kubiira anii. ‑Māāyēmē mbo ārēēkyi kwēyōōnik. +Machokubatisaneenaak Tāmirmiryēētaab Yēyiin āk maata.
23273	MAT 3:12	Miitē chokusēēstooy mōōrōryēēk ankubeelee mōōrōryēēchoo maataab kibchuulyo nto yityo, kukonoree nkoonuuk chookē.”
23275	MAT 3:14	Nteenee kumach kutay ꞉Yoowaana. Kimwooy kule, “Ntēē ichōōnii wōlēē āmiitē ānku ꞉inyiing' nyēē kātēērook ibatisanaa?”
23276	MAT 3:15	Kukētyi ꞉Yēēsu kule, “Yey ꞉inyiing' kuu nyooto raat kuuyu wuu nyooto ꞉wōlēē māktooy ꞉Yēyiin.” Kucham ꞉Yoowaana kubatisan Yēēsu.
23278	MAT 3:17	Yooto /kēēkuur ām barak kule, “Lakwanyuu ꞉nyi nyoo āchāmē ānkāāng'ērēkyinē.”
23281	MAT 4:3	Kuchōōnchi ꞉Kēniintēēt ānkumwoochi kule, “Yoo inyiing' Lakwataab Yēyiin ii, iweech baa, rwoontōōchu kuyēk āmiik.”
23282	MAT 4:4	Nteenee kuwālchi ꞉Yēēsu kule, “Ntēē mwooyē ꞉siruutēk kule, ‘Māsobēē ꞉chii āmit baateey nteenee sobēē ng'ālyoo ake tukul nyēē chōōnēē wōlēē mii ꞉Yēyiin.’”
23284	MAT 4:6	Yooto kumwoochi kule, “Yoo inyiing' man Lakwataab Yēyiin ii, 'iraantee yuutēyu ākoy ng'wēny, kuuyu mwooyē ꞉siruutēk kule, ‘Mākōōyook ꞉Yēyiin malayikaanikyii bokutaaching' simēēbutyi rwaa kutuying'.’”
23285	MAT 4:7	Kukētyi ꞉Yēēsu kule, “Ntēē mwooyē subak ꞉siruutēk kule, ‘‑Meetyem Yēyiintēēng'uung'.’”
23287	MAT 4:9	Kimwoochi kule, “+Māākōōniing' bāytiniin tukul yoo 'kēēkutung'woo.”
23288	MAT 4:10	Kukētyi ꞉Yēēsu kule, “Buunyoontooni, ng'eetee yu. Mwooyē ꞉siruutēk kule, ‘Yēyiin ꞉nyēē māchāktōōs /kiiywēyē ānku inee nkit ꞉nyēē /kēēkutunkyinē.’”
23293	MAT 4:15	“Kookukas ꞉bichoo minyē mēēnān lēbkēēyyēēt nyēē wōō ām rōōrōōkēētaab Sābulōōn āk nyēbo Naftaali wōloo lēēkitēē ꞉Tōōliilēētaab Kalilaaya āk āynēētaab Yoortaan, yēēmēētaab Kalilaaya wōloo miitē ꞉biich chēē sobooy. Kōōkuchōōnchi ꞉lēbkēēyyēēt bichoo minyē kōōr nyēē kitub ꞉mēēnānēētaab meet.”
23295	MAT 4:17	Kyaamtaat ꞉Yēēsu lōkōōywēk kuchakee yooto kumwooyootē kule, “Oweeksee miyootyēēt kuuyu kaakuriik ꞉bāytooyiisyēētaab Yēyiin.”
23297	MAT 4:19	Kukuur ꞉Yēēsu bichoo kule, “Orubaa anii! +Maaneetaak wōlēē ōyisuntooy biiko.”
23306	MAT 5:3	“Ibēruurootiin sōō, kule nee ꞉biiko choo imoong'tēē keey Yēyiin, kuuyu +mākōōwut bāytooyiisyēētaab Yēyiin.
23315	MAT 5:12	Yoo /kākēēyēwook kuu nyooto, ōtyēēn kubo ng'erekweek, kuuyu mii ꞉kiy nyēbo kwōng'uut nyēē mākutuwēnēēnook ꞉Yēyiin ām kibkōōnkōy. Ntēē /kiikēēwusoon mbo nkicheek *wōōrkooyikaab Yēyiin choo kibo taay kuu nyooto.”
23316	MAT 5:13	Kimwooy ꞉Yēēsu kule, “Akweek ꞉muunyeetaab kōōrēēt. Nteenee yoo kakuskusiit ꞉muunyeet, /kāmēētākiitōōysēē nteenee /kēēluluktooy kootartaar ꞉biiko.
23319	MAT 5:16	Kunyoo māchāktōōs ōlēbkēchi biiko kubuntēē yēyuutēkwook chēē kāroomēch, si yoo kakasaak kookaasta Kōōn nyoo miitē kibkōōnkōy.”
23320	MAT 5:17	“‑Meesoot ꞉chii kule kyāāchōōnii ꞉anii chāānēmtooy ng'aleek choo kisirē *꞉Muusa āk chēbo *wōōrkooyik, nteenee kyāāchōōnii chāātyiichē ng'aleechaa.
23323	MAT 5:20	Āmwoowook kule, ‑mēēwutē ꞉chii bāytooyiisyēētaab Yēyiin yoo kamachurta kusiir Farisaayeechaa ākoo kāānēētichoo bo kiruutēk.”
23324	MAT 5:21	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Ābērē kyookas kule /kikēēmwoochi chiitaab kēny kule, ‘‑Meebakach chii. Nto chii ake tukul nyoo kābākākiis, ākoy /kiitiilchi ng'al.’
23325	MAT 5:22	Nto anii āmwoowook kule chii ake tukul nyoo kānyēērchi ng'eetaabkaamet, +/mākiitiilchi ng'al. Nto chiito nyoo kāmwoochi ng'eetaabkaamet kule, ‘Iberber’ +/mākiiyyoong'tēē kōōk /sikiitiilchi ng'aleek, nto nyoo kālēēnchi ng'eetaabkaamet, ‘Iyēku solwo’, kumisyinē /kiimut /bokēētōōrchi wōlēē bo maataab kibchuulyo.
23329	MAT 5:26	!Kāāmwoowook, +mēētēbii wōlooto ākoy iyaakte bēsēnoo tukul.”
23330	MAT 5:27	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwoochi rubiichoo kule, “Ābērē kyookas ꞉akweek kule /kikēēmwooy kēny kule, ‘‑'Meemarte.’
23333	MAT 5:30	Nto yoo kēēsākyiing' ꞉āwung'uung' isuuchi ng'ōōki, itilte. Kaykay iboot komosta akeenke nyēbo bōōrng'uung' kusiir /kēēwiirchi bōōrng'uung' tukul wōlēē bo maataab kibchuulyo.”
23334	MAT 5:31	Kimwooy ꞉Yēēsu subak kule, “Kyookas mbo subak /kēēmwooyē kule chii ake tukul nyēē māchē kubar kooyēēy kumāchāktōōs kusirchi koorkēēt barweet nyēē kakwetee.
23335	MAT 5:32	Nto anii āmwoowook kule, chii ake tukul nyoo kakwet koorkēēnyii kubo ng'aleek alak chēē mānāmē keey ākoo martaayeet, kāākōōsākyi koorkoonoo kuyēk choonchooyēn. Nto chiito nyēē keemut koorkoonooto, kaakumarta ꞉nkinee.”
23336	MAT 5:33	Kimwooy ꞉Yēēsu subak kule, “Kyookas ꞉akweek kule /kikēēmwoochi chiitaab kēny kule, ‘Yoo kēēwoolchi keey ꞉chii Yēyiin kule makuyey kiy, kumāmāchāktōōs kwiiri kiyooto nteenee māchāktōōs kootyiich.’
23337	MAT 5:34	Nto anii āmwoowook kule mātēbi ꞉chii kut koowaal keey. ‑Meewaal keey ꞉chii kutwēchē wōliin bo kibkōōnkōy kuuyu bāytooyiisyēē ꞉Yēyiin wōlooto.
23338	MAT 5:35	Āmātēbi ꞉chii kut kulē, ‘Kwaama ꞉teng'et’, kuuyu tyichē ꞉Yēyiin wōlooto. ‑Meewaalee keey ꞉chii kiriinkēētaab Yēērusālēēm kuuyu bo ꞉wōlooto Bāytooyiintēēt nyoo wōō.
23339	MAT 5:36	‑'Meewaalee keey mbo mēting'uung' i-asante, kuuyu ‑mēēmuuchē mbo kut iyey buutyoontēēt akeenke ām mēting'uung' kulēēliit nto kutuuyiit.
23340	MAT 5:37	Yoo 'kēēchāmē kiito ake, kuyēmē imwaay kule: ‘Ēē, wuu nyooto.’ Nto yoo itāyē, imwaay kule: ‘Acha, māwuu nyoo.’ Yoo 'keemwaay ng'al chēē siirē chuutēchu kukwoonēē ꞉choo wōlēē miitē ꞉Kibrōkōsyoontēēt.”
23341	MAT 5:38	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Kyookas mbo subak /kēēmwooyē kule, ‘Koong' āk koong', keelta āk keelta.’
23342	MAT 5:39	Nteenee āmwoowook ꞉anii kule, ‑mēēkōrōmchi chii nyēē miyaat. Yoo kasyeeching' ꞉chiito ake kibkermetuut komosta ake, iwēēkyi komosta nyiin ake kusyeech.
23345	MAT 5:42	Nto yoo kāsooming' ꞉chii kiito ake, ikoochi. Nto yoo kēēbēsēēniing' ꞉chii kiy, ikoochi.”
23346	MAT 5:43	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Kyookas mbo subak /kēēmwooyē kule, ‘Ichāmē laatyeeng'uung' ānkiiwēchē buunyoontēēng'uung'!’
23350	MAT 5:47	Nto yoo ōng'āloolchinē biiko choo chēēkwook baateey ii, ōnyōōru nee nyēē karaam? Ntēē yēyē ꞉nkicheek choo ‑mēēnkētē Yēyiin kuu nyooto.
23351	MAT 5:48	Churtaat ꞉Yēyiin nyoo miitē kibkōōnkōy, kunyoo, māchāktōōs ōchurtootiin ꞉nkakweek.”
23352	MAT 6:1	Kimwooy subak ꞉Yēēsu kule, “Ōriib keey. Mayey ꞉chii ng'ālyoo nyēē karaam ām taayeetaab biiko kumāchē kule sukutook. Yoo kayey kuu nyooto, mānyōōru kiy ām wōlēē mii ꞉Kwaan nyoo miitē kibkōōnkōy.
23353	MAT 6:2	Yoo 'kēētoorēt banan, ‑mēērook ing'asaatee keey kuu wōloo yēytooy ꞉kiblembechiisyek ām kooriikaab saayeet āk wōloo bo kēēltaab too, kule sukookaasta ꞉biiko. Kāāmwoowook, mānyōōru kiy ām wōlēē mii ꞉Yēyiin.
23355	MAT 6:4	Yooto, mākutuwēniing' ꞉Kōōn nyoo kāsē kiy ake tukul nyēbo wung'aan.”
23356	MAT 6:5	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Yoo ōsooyē, marub ꞉chii ātēbuutēkaab kiblembechiisyek. Kicham ꞉kiblembechiis kusooyē nyēē kātōōnōōn ām kooriikaab saayeet āk wōloo chaang' ꞉biich, sukung'eet kutook. Kāāmwoowook, kisimkunyōōr ꞉bichoo kiyēē kimāchē.
23357	MAT 6:6	Nteenee, ikērtooy keey ꞉inyiing' kō ankiisaay Kōōn nyoo ‑/mākēēkāsē. Nto yooto mākutuwēniing' ꞉Kōōn nyoo kāsē kiy ake tukul nyēē wunyaat.”
23358	MAT 6:7	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Yoo ōsooyē, ‑mōōbōloobōlē kuu biich choo ‑mēēnkētē Yēyiin kuuyu isōōtē ꞉choo kule yoo kāmwooy ng'al chēē chaang', /kēēkāsyinē.
23359	MAT 6:8	Wuu nyooto kuuyu simkōōnkētē ꞉Kōōn kiyēē ‑mōōboontē kutoombo mbo kut osaay.
23366	MAT 6:15	Nto yoo ‑mōōyēyē kuu nyooto kumānyōōwook kaat ꞉Kōōn.”
23367	MAT 6:16	Kimwooy ꞉Yēēsu subak kule, “Yoo *kirē ꞉chii āmiisyēēt, kumāmāchāktōōs kusāng'utiitu kuu wōloo yēytooy ꞉kiblembechiisyechaa māchē kule sukukas ꞉biiko. !Kāāmwoowook, kiikunyōōr ꞉bichoo kuyem kiyēē kimāchē.
23369	MAT 6:18	simēēnkētook ꞉chii kule ōkirē āmiisyēēt. Nteenee Kōōn nkityō nyoo ‑/mākēēkāsē ꞉nyēē inkētē. Nto yooto, mākutuwēniing'.”
23370	MAT 6:19	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwoochi biiko kule, “‑Mōōtukuulchi keey bāytitaab kōōrooni kuuyu nyēērēē ꞉kuutyek, tuurtōōs /ānkēēchōōrē.
23375	MAT 6:24	Māmii ꞉chii nyēē imuuchē kōōmēlchiin kirōkōōn āyēēng'. Yoo kasyeem, kulāyē ꞉ake. Kunyoo, mānoomtōōs ꞉yiisyēētaab Yēyiin āk muchastaab beesaan.”
23376	MAT 6:25	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwoochi bichoo kule, “Kunyoo, !kāāmwoowook, ‑mookany kwaamaak mēt kule ō-āmē nee, ōyyēē nee nto kule ōloochē nee. Wōō oob ꞉soboontaab chii kusiir āmit nto ku sirooy?
23377	MAT 6:26	Māchē ōkāsēē tāriitēk choo ‑mēēnkētē kule /kēēchoonsē kule nee /ānkēēkēsiisyē kule nee āmātinyē mbo chookēēn, nteenee bāyē ꞉Kōōn nyoo miitē kibkōōnkōy. Chāmook akweek oob ꞉Yēyiin kusiir tāriitēchoo?
23381	MAT 6:30	Nto akweek chu ‑mōōkoosēēnoo keey kuyem ii, yoo imuuchē ꞉Yēyiin kookaraaran toobtōōy choo lēēltōōs nto nyēē mā tyaa kurarach ii, kucham nee wōlēē makoolaaktaak nkakweek?
23382	MAT 6:31	Kunyoo ‑mooyiimee keey kule, ‘+Makyaam nee?’ Nto kule, ‘Kēēyyēē nee?’ Nto mbo kule, ‘Kiiloochē nee?’
23383	MAT 6:32	Biiko choo ‑mēēnkētē Yēyiin ꞉chēē imoymooyē tukuuchoo tukul, nteenee inkētē ꞉Kōōn nyoo miitē kibkōōnkōy kule misyook akweek ōnyōōru tukuuchoo tukul.
23385	MAT 6:34	Kunyoo, ‑mooyiimee keey ng'aleekaab tuun, kuuyu boonto ꞉bēsyēētaab tuun ng'aleekyii chēē mākubooryēē.”
23386	MAT 7:1	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Masiming'alaalee chii nyēē miyaat.
23389	MAT 7:4	Imuuchē kule nee imwoochi ng'eetaabkoomēt kule, ‘Kany ānēmuung' sikitityaa ām koong'ta,’ nto kutēē yooto tukul kumiitē ꞉musukyēēt koong'uung' nkityō?
23391	MAT 7:6	‑Mēēkoochi ng'ōōk kiy nyēē churtaat kuuyu wēēkyiing' keey ankusankataniing', nto iwiirchi sanayeekuuk tōōrōōy kuuyu itārtoorē.”
23392	MAT 7:7	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Yoo kēēsoom, /kēēkōōning', yoo kēēchēēng'sē, inyōōru, nto yoo kēēng'ēētiisyē, /kēēyootuung'.
23396	MAT 7:11	Kunyi, yoo chāmē ꞉biiko buch kōōkoochi lōkōkwaa tukuuk chēē kāroomēch ii, /keemwa nee nanyuun Yēyiin ām kibkōōnkōy? Mākōōnēm keey ꞉nyoo miisin kukōōn tukuuk chēē kāroomēch yoo kōōsoom!”
23397	MAT 7:12	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Ōyēchinē biiko alak kuu wōloo kātōōmāchē ꞉akweek /kēēyēytoowook. Iyumē ꞉ng'aleechuutēchu kiruutēkaab *Muusa ākoo kāānēētēywēēkaab *wōōrkooyikaab Yēyiin.”
23398	MAT 7:13	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Obeetee oreet nyoo mariich. Mii ꞉kēēlto nyēē baraay nyēē tinyē oreet nyēē baraay. Choong'ēch ꞉biiko chēē bēētēē kēēlooto wēētii ārbub.
23399	MAT 7:14	Nteenee mii ꞉kēēlto nyēē keweel nyēē tinyē oreet nyēē mariich. Ng'ērinēch ꞉biiko chēē bēētēē kēēlooto tākyinē keey *soboontaab kibchuulyo.”
23400	MAT 7:15	Kitas taay Yēēsu kumwooy kule, “Ōriibēē keey *wōōrkooyichoo mābo man choo iyēēloonunēē ruunkuun sumboot nteenee ām moonikwaa ku miyootēch kuu suuyiik.
23403	MAT 7:18	‑Mēēmuuchē ꞉kēētit nyēē karaam kuyey lokoyeek chēē miyootēch āmēēbērē imuuchē ꞉kēētit nyēē miyaat kuyey lokoyeek chēē kāroomēch.
23405	MAT 7:20	Kunyoo, ōnkētēē bichoo ng'aleek choo yēyē.”
23406	MAT 7:21	Kutas taay ꞉Yēēsu kumwoochi rubiikyii kule, “‑Mēēwutē Kaab Yēyiin ꞉biiko tukul choo mwooyē kule, ‘Mokoryoontēēt, Mokoryoontēēt.’ Nteenee chēē iwutē baateey ku choo yēyē kiyēē mākyinē ꞉Baaba ām kibkōōnkōy.
23407	MAT 7:22	Choong'ēch ꞉biiko chēē mākumwoowoo ām bēsyēētaab tabanta kule, ‘Mokoryoontēēt, Mokoryoontēēt, ntēē kikyoomtēē lōkōōywēk kaayneeng'uung', kiibēbēētēē tāmirmirook chēē miyootēch ānkēēyēyē tukuuk chēē mātēē chu chēbo kwōng'uut!’
23408	MAT 7:23	Yooto +māāmwoochi ꞉anii bichoo kule, ‘Kibng'ōōkisiisyēchu, ‑māānkētook ꞉anii! Ōng'ēētyēē yu.’ ”
23409	MAT 7:24	Kutas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule. “Chii ake tukul nyēē kakas ng'aleekyuu ankurub kukerkeey chii nyēē ng'oom nyēē kitēēkyi kōōnyii kitaweet.
23412	MAT 7:27	Yoo kārōōbēn ꞉roobta, kooyiin ꞉āynōōsyēk kutwaarta ng'aayneet ānkōōsoonkiiy ꞉wusōōnēēt kōōtkēy, kuluulē ꞉kōōt!”
23416	MAT 8:2	Yooto kuchō ꞉chiito ake nyēē kiboonto makereen ānkukutunyēē taayeetaab Yēēsu ānkumwooy kule, “Mokoryoontēēt, yoo ichāmē, isooboo sāātililiitu kuuyu ānkētē kule imuuchē.”
23417	MAT 8:3	Yooto nanyuun kuchuul ꞉Yēēsu āwunyii kutiiny chiichoo ānkumwooy kule, “Āchāmē, kunyi itililiitu!” Kusob ꞉chiichoo areet akeenke.
23418	MAT 8:4	Nto mii yoo kumwoochi ꞉Yēēsu chiichoo kule, “‑Mēētēbii kut imwoochi chii ng'aleechu, nteenee wēēboorchi keey kibkōrōs ānkiikoochi tukuuk chēē kabeelee kōrōsēēk kurub kuu yoo kimwooyē *꞉Muusa sukōōboor yooto kule 'kēētililiitu.”
23420	MAT 8:6	“Mokoryoontēēt, miitē ꞉motwooriintēēnyuu kaa kusubsubē ām kitiintiri.”
23421	MAT 8:7	Kumwoochi ꞉Yēēsu chiichoo kule, “Imāchē āchōō anii kang'uung' chāāsoob?”
23422	MAT 8:8	Kuwālchi ꞉kāāntōōyiintoonoo Yēēsu kule, “Mokoryoontēēt, ānkētē anii kule māyēmāktōōs iwut ꞉inyiing' kōōng'waanii. Āmiitē ꞉anii ng'wēnyuutaab kāāmuukēywēēk ānkāābāytooy biikaab lukēēt. Yoo kāāmwoochi chii nyēē mii ng'wēnyuunyuu kule, ‘Wē’ kuwēētii, nto yoo kāāmwoochi ake kule, ‘Chōō’ kuchōōnii. Yoo kāāmwoochi motwooriintēēnyuu kule, ‘Yey kiy’ kuyēyē. Kunyoo, imwaay baateey ng'ālyoo, yooto mākusob ꞉motwooriintēēng'waanii.”
23424	MAT 8:10	Yu kakas ꞉Yēēsu ng'aleekaab chiichoo, koolat ānkumwoochi bichoo kirubootē inee kule, “!Kāāmwoowook, kubooyiit man manaakas yēēt ake *Isrāyēēliin nyēē ikoosēēnoo keey kuu chiichi.
23426	MAT 8:12	Nteenee +/mākēētōōrchi mēēnān ꞉biiko choo bērē nyeeng'waa ꞉Yēyiin bokuriirunee ng'wēny.”
23427	MAT 8:13	Yu keewaany ꞉Yēēsu kumwooy kuu nyooto, kumwoochi kāāntōōyiintoonoo kibo lukēēt kule, “Iyeey kaa. Kaakuyeyakay kuu wōloo 'kēēmāktooy kuuyu 'kēēkoosēēnoo keey.” Nto yooto bakeenke kusob ꞉motwooriintēētaab kāāntōōyiintoonoo.
23431	MAT 8:17	Kuyityiin ꞉yooto ākoo kiyoo kimwooyē *꞉wōōrkooyoontēētaab Yēyiin *Isaaya kule, “Kikālābwēēch nyāliluutēkyoo ānkōōmuuktoowēēch tānkuusyēēnyoo.”
23432	MAT 8:18	Nto mii bēsyēēt ake, yu kēēruruukyi keey ꞉biiko Yēēsu, kumwoochi rubiikyii kule, “Okany kyaay tōōliilēēt keebe biitooniin.”
23433	MAT 8:19	Nteenee kuchō ꞉kāānēētiintēēt ake nyēbo kiruutēk ānkumwoochi Yēēsu kule, “Kāānēētiintēēt, ārubiing' ꞉anii ānkoo 'kēēwē ānō.”
23434	MAT 8:20	Kukētyi ꞉Yēēsu kule, “Boonto ꞉kimōkōyiinēk ng'wēēnoonik chēē minyē, kuboonto ꞉tāriitēk kooriikwaa, nteenee māboonto *꞉Wēritaab Chii wōlēē imuunyēē.”
23435	MAT 8:21	Kumwoochi subak ꞉chiito ake Yēēsu kule, “Mokoryoontēēt, kany kut amuy baaba, nto ārubiing'.”
23436	MAT 8:22	Nteenee kukētyi ꞉Yēēsu chiichoo kule, “Ikany kumuy keey ꞉muuswēk, ankiirubwaa.”
23439	MAT 8:25	Koong'eet ꞉rubiik Yēēsu kule, “Mokoryoontēēt, ntēē kākēēbēku, sārwēēch!”
23440	MAT 8:26	Kumwoochi ꞉Yēēsu kule, “Ntēē kōōmuuyē nyēē tēē nyi? Ākoo ‑mōōkoosēēnoo keey kuyem?” Kung'eet ānkōōburyoong'to wusōōnēēt ākoo bēēko. Yooto, kuteeman ꞉wusōōnēēt āk bēēko.
23441	MAT 8:27	Koolat ꞉rubiichoo ankuteebee keey kule, “Chii nee ꞉chiito nyi kāsyinē mbo ꞉wusōōnēēt āk bēy?”
23443	MAT 8:29	Kubōlchi ꞉tāmirmiroochoo miyootēch Yēēsu kule, “Imāchēēnēēch nee ōō, Lakwataab Yēyiin? Kēēchōō cheenyaliileech acheek kutoombo kuyitu ꞉bēsyēēt nyoo /kiikeekwey?”
23445	MAT 8:31	Kusoom ꞉tāmirmiroochoo miyootēch Yēēsu kule, “Yoo 'keekweteech, ikōōnēēch bokiiwut tōōrōōchuut.”
23446	MAT 8:32	Kumwoochi ꞉Yēēsu kule, “Obe.” Kuchuwu ꞉tāmirmiroochoo miyootēch bakeenke ānkubokōōwutē tōōrōōchoo. Kōōwutē kuu nyooto, kōōtuultēē keey ꞉tōōrōōchoo tukul lekem kusoor tōōliil ānkubokutōōrchi keey āriit ānkubēk!
23450	MAT 9:2	Kuyitē, /kiimutyi chiito ake nyēē kisōnkōchoot /kēēkālāboonunēē tiirbeet. Nto bērē kukas ꞉Yēēsu kule kiikoosēē keey ꞉bichooto inee, kumwoochi chiichoo kule, “Wēnyoo, kimkim, /kāākēēnyōōwuung' kaat ām choolwookātēēng'uung'.”
23451	MAT 9:3	Yooto, kumwoochi keey ꞉kāānēētikaab kiruutēk kule, “Kāākōōwuuytēē keey ꞉chiichi Yēyiin.”
23452	MAT 9:4	Kōōnkēt ꞉Yēēsu kiyēē kimiitē kōōsōōtē ꞉bichoo ānkumwooy kule, “Ām nee yu ōsōōtēē moo ng'al chēē miyootēch?
23453	MAT 9:5	Kuskus /kēēmwooy kule, ‘/Kāākēēnyōōwuung' kaat ng'ōōkiswookikuuk’ nto /kēēmwooy kule, ‘Ng'eet ānkiiwēēsyēt’?
23454	MAT 9:6	Ōkāsē ra kule āboontē ꞉anii, *Wēritaab Chii, kāāmuukēywēēk ām kōōrooni chēē āmuuchēē ānyōōchi biiko kaat.” Yooto bakeenke kumwoochi chiichoo kisōnkōchoot kule, “Yyoony ankiinam tiirbeeng'uung', ānkiiwēēchi keey kaa.”
23457	MAT 9:9	Yu katas taay ꞉Yēēsu āk baannyii, kukas chiito ake nyēē /kikēēkuurēē Mataayo kumii kēēbuur kēryō kōōruruuchē *syuuruut. Yooto, kumwoochi ꞉Yēēsu chiichoo kule, “Rubwaa.” Kung'ēētē bakeenke ānkurubē Yēēsu.
23458	MAT 9:10	Nto yu miitē ꞉Yēēsu kwoomiisyē ām kaab Mataayo, kukwa ꞉kāāruruukikaab syuuruut chēē chaang' ākoo biiko alak chēē ‑/kimākiiriiku bokwoomiis āk Yēēsu kuboonto keey rubiikyii.
23459	MAT 9:11	Nto yu kakas *꞉Farisaayeek kuu nyoo, kuteebee rubiikaab Yēēsu kule, “Ntēē āmiisyē ꞉kāānēētiintēēng'woong' āk kāāruruukikaab syuuruut ākoo biich chēē ‑/mākiiriiku?”
23460	MAT 9:12	Kukētyi ꞉Yēēsu kule, “Chēēng'ootē ꞉biiko choo imnyoontōōs kāānyooyiintēēt. Māchēēng'ootē ꞉choo sobchootiin.
23461	MAT 9:13	Ibooru nee ꞉ng'aleechu /kikeesir: ‘Ākāykooyē chamateet kusiir kōrōsēēk.’ Kyāāchōōnchinē ꞉anii biiko choo choolwookēnootiin, āmēēbērē choo isōōtē kule churtootiin.”
23462	MAT 9:14	Kimii ꞉yēē kikwa ꞉rubiikaab Yoowaana ankuteebee Yēēsu kule, “Ām nee yu kēēkirē ꞉acheek āk *Farisaayeek āmiisyēēt āmākirē ꞉rubiikuuk?”
23463	MAT 9:15	Kukētyi ꞉Yēēsu kule, “‑Mēērukuutē keey ꞉chōōrōōnuutēkaab saanteetaab leekwa ām saakweetaab kooyēēy yoo boonto keey saanteetaab leekwa. Makuyit ꞉bēsyēēt nyēē +/mākiinēmunēē saantaanaa wōlēē mii chōōrōōnuutēkyii, kunyi yooto ꞉yēē makoorukuut keey ꞉chōōrōōnuutēkyii.”
23464	MAT 9:16	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “‑/Mākēētilē ankeet nyēē tākulēēl /ānkēēkinēē sireet nyēē yoos. Yoo /kakeeyey kuu nyooto kusirinyāktōōs ꞉ankaanaa ānkung'ēti yooto kubarayiit ꞉koong'ta miisin.
23465	MAT 9:17	‑/Mākēēroonkyinē mbo kibkeetiis choo /kātākēēyēyē wōōnkit nyēē yoos. Yoo /kakeeyey kuu nyooto, kōōtōlē ꞉wōōnkit kuwasta keey ꞉kibkeetiisyek. Nteenee /kēēroonkyinē kibkeetiisyek choo /kātākēēyēyē wōōnkit nyēē lēēl, nto yooto kumoomē ꞉kiy tukuuchoo ꞉tukwaay.”
23466	MAT 9:18	Kutākung'āloolē ꞉Yēēsu, kuchō ꞉kāāntōōyiintēēt ake ānkukutunyēē taayeenyii ānkumwooy kule, “Kaakume ꞉chēēbnyuu! Ichōō chēētiinyēē āwung'uung' sukusob.”
23469	MAT 9:21	Kiisōōtoonu ꞉cheebyoosyaanaa kule, “Yoo kāātiiny buch sireenyii āsobē.”
23470	MAT 9:22	Yooto kuweech keey ꞉Yēēsu kukas cheebyoosyeetkēy ānkumwoochi kule, “Chēē, kimkim! /Kāākiisoobiing' kuuyu 'ikoosēēnoo keey.” Kisob ꞉cheebyoosyaanaa bakeenke.
23472	MAT 9:24	Kumwoochi bichoo kule, “Obe saang'. Manaame ꞉chēēbi nteenee kāruchi keey.” Kuroorichi ꞉bichoo Yēēsu.
23475	MAT 9:27	Nto yu kang'eetee ꞉Yēēsu yooto, kurub lēt ꞉cheebkoraatiisyek alake āyēēnku. Kikuurchinootē ꞉bichoo barak kumwooyē kule, “Iriireeneech ōō, *Mōchōkōrēētaab Tāwuti.”
23476	MAT 9:28	Nto yu kāwokōōwut ꞉Yēēsu kō, kuba ꞉nkicheek cheebkoraatiisyechaa kō. Yooto kuteebee ꞉Yēēsu icheek kule, “Ara ōyēnchinē kule āmuuchē ꞉anii āsoobook?” Kuwālchi kule, “Kiiyēnchinē ōō, Mokoryoontēēt.”
23477	MAT 9:29	Kutabtab ꞉Yēēsu koonyekwaa ānkumwoochi kule, “Kuu yoo kōōkoosēēnoo keey, kuyeyakay kuu nyooto.”
23478	MAT 9:30	Kukās ꞉cheebkoraatiisyechaa. Yooto nanyuun, kōōkāloonchi ꞉Yēēsu bichoo kule, “‑Mābōōmwoochi chii ake tukul ng'aleechu.”
23480	MAT 9:32	Nto yu miitē kubēēchinē keey ꞉mbo Yēēsu, /kiimutyi Yēēsu chiito ake nyēē kiboonto *tāmirmiryēēt nyēē miyaat. Kikiyey ꞉tāmirmiryoonoo chiichoo kukwiilakay ꞉ng'elyeb nyēē ‑mēēmuuchē kung'alaal.
23481	MAT 9:33	Nto yu /kākiibēbēēto tāmirmiryoonoo miyaat kung'eetee chiichoo, kootyaak ꞉ng'elyebta kung'alaal ꞉chiichooto. Kiilat ꞉bichoo kimiitē yooto kumwooyē kule, “Yyē! Manaakeekas bēsyēēt ake ng'ālyoo nyēē tēē nyi ām *Isrāyēēl.”
23482	MAT 9:34	Nteenee kumwooy *꞉Farisaayeek kule, “Yyōōch! Yēyiisyēē ꞉chiichi bāytooyiintēētaab tāmirmirook chēē miyootēch sukōōbēbēēto tāmirmirook chuut.”
23485	MAT 9:37	Yooto, kumwoochi rubiikyii kule, “Wōō ꞉kēsiisyēēt, nteenee ng'ēri ꞉kēsiik.
23486	MAT 9:38	Kunyoo, ōsoom kutās ꞉Chiitaab yiisyēēt kēsiik alak.”
23491	MAT 10:5	Yooto, kumwoochi kule, “‑Moobe wōlēē miitē ꞉biiko choo mā Yuutayeek āmōōwut kiriinkēēt ake tukul nyēbo biikaab *Samaaryaa,
23493	MAT 10:7	Ō-āmtootē kule, ‘Kaakuyit ꞉bāytooyiisyēētaab Yēyiin.’
23501	MAT 10:15	Lēyyē, !kāāmwoowook, +/mākiing'woonchi bichoo bo kiriinkoonooto miisin kusiir ng'wooninto nyēē nyōōru ꞉biikaab Komoora āk Sōtōm bēsyoonoo itiilchinē ꞉Yēyiin ng'aleek biiko ām kōōrēēt.”
23502	MAT 10:16	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Āyooktook ꞉anii bōōyēyiisyootē okerkeeye kēēchiir chēē miitē suuyiik kwēēn. Kunyoo ōkāsu ānkōōyibē keey ng'wēny.
23505	MAT 10:19	‑Mookany kooyiimaak mētēwoy ꞉kiyēē ōmwooyē nto wōlēē ōmwooytooy kiyooto. +/Mākiiboorwook yooto kiyēē ōmwooyē
23509	MAT 10:23	Yoo /kākēēwusēēnook *kiriinkēēt ake, ōmwēchi ake. !Kāāmwoowook, ‑mōōmuutu kiriinkōōsyēkaab Isrāyēēl tukul kumānāāyitu *꞉Wēritaab Chii.”
23510	MAT 10:24	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Mā wōō ꞉rubiintēēt kusiir kāānēētiintēēnyii āmā wōō ꞉motwooriintō kusiir mokoryoontēēnyii.
23512	MAT 10:26	‑Mōōmuyēē choo wusook. +/Makeeng'aany kiy ake tukul nyēē iyēēnoot ānku +/mākiiboor kiy ake tukul nyēē wunyaat.
23514	MAT 10:28	‑Mōōmuyēē choo bākāchē bōōrto āmēēmuuchē kubakach tāmirmiryēēt. Nteenee ōmuyēē nyoo imuuchē koo-armuusee bōōrto āk tāmirmiryēēt maataab kibchuulyo.
23515	MAT 10:29	/Kyooltēē oob kootiitiiyēēnik āyēēng' beesaan chēē mābo laat? Ānkoo kuwuu nyooto, ‑mēēsuuwu mbo ꞉akeenke yoo manaacham ꞉Baaba Yēyiin.
23517	MAT 10:31	Kunyoo, ‑mōōmuuyē, kuuyu chāmook akweek ꞉Yēyiin miisin kusiir kootiitiiyēēn chēē chaang'.
23519	MAT 10:33	Nto nyoo katayeenaa taayeetaab biiko, +maatayee ꞉nkanii taayeetaab Baaba.”
23520	MAT 10:34	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwoochi rubiikyii kule, “‑Moosoot kule kyāāchōōntooy ꞉anii tāloosyēēt kōōrēēt, nteenee kyāāyibu ng'ot,
23528	MAT 10:42	Kāāmwoowook, chii nyoo kārāmchi mbo bēy rubiintēēnyuu ānkoo kumātookunoot ꞉rubiintoonoo, +/mākēētuwēn chiichoo.”
23530	MAT 11:2	Yu kakas ꞉Bātisāniintēēt Yoowaana nyēē kirataat ng'aleek chēē kimii kuyēyē *꞉Kāārārookiintēēt, kumwoochi rubiikyii āyēēng' kule, “Obe wōlēē mii ꞉Yēēsu ankooteebee yoo inee man ꞉Kāārārookiintēēt nyoo /kōkēēbērē mākuchō, nto tākumii ꞉ake nyēē kēēkānyoonu.”
23532	MAT 11:4	Yu /kabokeeteebee Yēēsu kuu nyooto, kuwālchi rubiichoo kule, “Oyeey ānkubōōmwoochi Yoowaana kiyēē kookas.
23534	MAT 11:6	Kunyi, bōōkiimchi Yoowaana kule ibēruuroot ꞉chii ake tukul nyoo mānēētuukyoo batay.”
23535	MAT 11:7	Yu kāākubēēchi keey ꞉rubiichoo kiiyooktooy ꞉Yoowaana, kumwoochi ꞉Yēēsu biiko kule, “Kyōōbēētii bōōkāsē nee ām kōōr nyēē suurkwēēn? Ara ki tōōywoo nyēē kiimuuchē kōōsooyēn ꞉yoomat yoo kāwus?
23538	MAT 11:10	Inee ꞉nyoo ng'āloolēē ꞉Yēyiin ām yoo /kikeesir kule, ‘+Māāyooktē kiiyookiintēēnyuu koonto wokuyēytoowuung' kēēlto.’
23539	MAT 11:11	!Kāāmwoowook, māmii ꞉chii kōōrooni nyēē wōō kusiir Yoowaana, nteenee wōō ꞉nyoo mātookunoot nyēbo laat ām bāytooyiisyēētaab Yēyiin kusiir inee.”
23540	MAT 11:12	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Nto kuchakee yoo kitoowu ꞉Bātisāniintēēt Yoowaana kwoomtooy lōkōōywēk ākoy kura, kiyōōt ꞉bāytooyiisyēētaab Yēyiin ām wusiisyēēt ānkusyēēmē ꞉biiko chēbo wōōrōōryēēt kōōsōrto.
23545	MAT 11:17	‘Yoo kakeekuutwaak kurēēruut ‑mōōtuumē, kēēlē kēēriiryē, otay ōmēēysē.’
23546	MAT 11:18	Wuu nyooto wōlēē kiyibto ꞉biiko Yoowaana āk anii. Kimoomē ꞉Yoowaana āmit chēbo leles nto kuyyēē *tifaayiin. Yooto /kēēmwooy kule, ‘Boonto *tāmirmiryēēt nyēē miyaat.’
23547	MAT 11:19	Kuchō *꞉Wēritaab Chii nyēē kyoomiis ānkuyyēē tifaayiik /kēēlē, ‘Kimooroong'nyaa, kibōōkityoo ānku choorweetaab kāāruruukikaab *syuuruut āk biich choo ‑/mākiiriiku.’ Nteenee inkētē ꞉chii kiyēē yibu ꞉ng'oomnān yoo karub kāānēētēywēēkyuu.”
23549	MAT 11:21	Kimwooyē kule, “Wuusyō, wēē, kiriinkoonēēb Koorasiin āk Beetsaayta! Tyaa, ꞉ng'woonin nyēē mii kukānyoonwook akweek choo kyookas ng'al chēbo nkoolat choo kyāāyēyē. Nto ki biikaab Tiirō nto ku chēbo Sitōōn chēē kyāāyēchinē ng'aleechu bo nkoolat, nto kiiloochē sirookaab mēēysō ānkōōbuurēē aryaanteet kōōboor kule kaakuweeksee miyootyēēt.
23552	MAT 11:24	!Kāāmwoowook, ōnyōōru ꞉akweek biikaab Kaabernaam ng'woonin nyēē siirē nyoo mākunyōōr ꞉biikaab Sōtōm bēsyoonoo itiilchinē ꞉Yēyiin biiko ng'al.”
23553	MAT 11:25	Nto miitē yoo, kumwooy ꞉Yēēsu kule, “Āsiltiing' inyiing' Baaba Yēyiin, nyoo ibāwu barak āk ng'wēny, kuuyu 'kwēēboorchi biiko choo yibē keey ng'wēny kiyēē iwunyēē biiko choo isōōtē kule ng'oomēch.
23555	MAT 11:27	Kikōōno ꞉Baaba kiy ake tukul nyēē āboontē. Baaba nkit ꞉nyēē inkētē wōlēē āwuuyē ꞉anii, āmēēbērē mii subak ꞉chii nyēē inkētē wōlēē wuu ꞉Baaba, nteenee lakwanyii nkit ākoo biiko choo kyaakwey āboorchi.”
23556	MAT 11:28	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Okwaa wōlēē āmiitē ꞉anii akweek tukul choo ōchoosyootiin ānkōōng'irook ꞉tukun sāāmuung'wook.
23558	MAT 11:30	Mānyikisyinē biich ꞉muchōōkiinyuu ānku kuskus ꞉yiisyēēnyuu.”
23560	MAT 12:2	Nto bērē kukas *꞉Farisaayeek kuu nyoo, kumwoochi Yēēsu kule, “Kas, ntēē miitē ꞉rubiikuuk kwiiryēē kiruutyēēt nyoo māchāmu /kēēkēsiis yēē bēsyēētaab Sabaato.”
23561	MAT 12:3	Kukētyi ꞉Yēēsu kule, “Manoosuman ꞉akweek, kiyēē kiyey ꞉Bāytooyiintēēt Tāwuti yoo kyoomē ꞉kēmēwuut ākoo lukēēnyii?
23563	MAT 12:5	Nto mbo subak ii, manoosuman ꞉akweek ām siruutēkaab *Muusa kule iryēē kiruutēk ꞉mbo kibkōrōs yoo yēyiisyēē Kōōtaab Yēyiin ām bēsyēētaab *Sabaato ‑/āmākēēyibē kule kaleel?
23565	MAT 12:7	Nto ōnkētē kiyēē kiibooru ꞉Yēyiin yoo kimwooyē ām siruutēk kule, ‘Ākāykooyē chamateet kusiir kōrōsēēk,’ nto kāmōōng'āloolēē nyēē miyaat biich chēē māboonto lēēlis.
23566	MAT 12:8	Bāwu *꞉Wēritaab Chii bēsyēētaab Sabaato.”
23568	MAT 12:10	Kimiitē kōyooto ꞉chiito ake nyēē kisōnkōchoot ꞉āwut. Yooto kuteebee *꞉Farisaayeek chēē kimii kōyooto Yēēsu kule, “Ara chāmwēēch ꞉kiruutēk /kiisoobso yēē bēsyēētaab *Sabaato?” Kitēēbē ꞉bichoo kuu nyooto kutēchē Yēēsu subokōōyyoong'tēē kōōk.
23569	MAT 12:11	Yooto kumwoochi ꞉Yēēsu bichoo kule, “Yoo boonto ꞉chii ām akweek kēēchiiryēēnyii ānkōōsuuchi ꞉kēēchiiryoonoo ng'wēēn yēē bēsyēētaab Sabaato, ichuutu oob bakeenke ām ng'wēēn?
23570	MAT 12:12	Bo koomānuut ꞉chii miisin kusiir kēēchiir. Kunyoo, chāmwēēch ꞉kiruutēk keeyey kiy nyēē karaam bēsyēētaab Sabaato.”
23571	MAT 12:13	Yu keewaany Yēēsu kumwooy ng'aleechaa, kumwoochi chiichoo kisōnkōchoot ꞉āwut kule, “Chuul āwut.” Yu kachuul, kukaramiit kuu nyiin ake.
23576	MAT 12:18	“Chiinyuu nyēbo yiisyēēt ꞉nyi nyēē kyaakwey. Āchāmē ānkāāng'ērēkyinē. +Māāng'oobchi Tāmirmiryēēnyuu ānku inee ꞉nyēē mākuyibchi bōrōryōōsyēk tukul manta.
23579	MAT 12:21	Mākōōkoosēē keey inee ꞉biiko tukul ām kōōrēēt kumukuul.”
23581	MAT 12:23	Yu kakas ꞉biiko tukul chēē kimii yooto kiyēē kiyeyakay, kumuuyo miisin ānkumwooy kule, “Ara *Kāārārookiintēēt ꞉chiichi nyoo kōkēēkānyoonu?”
23582	MAT 12:24	Nteenee yu kakas *꞉Farisaayeek ng'aleechaa, kumwooy kule, “Māwuu nyoo, ntēē yēyiisyēē ꞉chiichi *Bēēlsēbuul nyoo bāytooyiintēētaab tāmirmiroochooto yoo ibēbēētooy tāmirmiroochu miyootēch.”
23583	MAT 12:25	Kuuyu kiinkētē ꞉Yēēsu kiyēē kiisōōtē ꞉bichoo, kumwooy kule, “Yoo kaakubar keey ꞉lukēētaab booryēēt nyēbo kōōrēēt ake, kuburyētē ꞉kōōroonoo. Nto yoo kaakukwiil keey ꞉nkinee mbo kiriing' nto ku kayta ake, kuburyētē.
23587	MAT 12:29	Nto subak ii, imuuchāksē kule nee kutur ꞉chiito ake kaytaab murēnēēt ake nyēē tinyē nkuruuk ānkōōnēm tukuukaab chiichooto? Yoo kamarat chiitaab kayta, māturē kōōto.”
23588	MAT 12:30	Kutas taay ꞉Yēēsu kumwoochi biiko kule, “Chii ake tukul nyoo māmii komosnyuu, ku nyooto ꞉nyēē miitē kubāloo. Nto chii ake tukul nyoo māyēētyēēchoo kiiruruukiisyē, ku nyooto ꞉nyēē isērēētē.”
23589	MAT 12:31	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Kāāmwoowook, /kēēnyōōchinē kaat chiito ām ng'ōōki ake tukul āk kōchōōng'nāt ake tukul, nteenee ‑/mākēēnyōōchinē kaat nyoo intosuurē Tāmirmiryēētaab Yēyiin.
23590	MAT 12:32	Chii ake tukul nyoo kang'alaalee *Wēritaab Chii nyēē miyaat, /kēēnyōōchinē kaat, nteenee chii ake tukul nyoo koobuch Tāmirmiryēētaab Yēyiin, ku ‑/mākēēnyōōchinē nyoo kaat ra nto mbo ām bēsyōōsyēk choo kwoonii.”
23591	MAT 12:33	Kimwooy subak ꞉Yēēsu kule, “Yoo karaam ꞉kēētit ku kāroomēch ꞉nkicheek lokoyeekyii nto yoo miyaat ꞉kēētit ku miyootēch ꞉nkicheek lokoyeekyii. Kunyi /kiinkētēē kāroomnyēētaab kēētit lokoyeekyii.
23595	MAT 12:37	Kunyi, mākubēēr ꞉ng'aleekuuk yoo ibēērē keey nto yēmē /kiiruustiing'.”
23596	MAT 12:38	Yooto kumwoochi *꞉Farisaayeek alake ākoo kāānēētikaab kiruutēk Yēēsu kule, “Kāānēētiintēēt, kēēmāchē iyēwēēch kiy nyēbo kwōng'uut nyēē iboorunēēnēēch kule iboontē kāāmuukēywēēk chēē kwoonēē kibkōōnkōy.”
23597	MAT 12:39	Kuwālchi ꞉Yēēsu bichoo kule, “Kibrōkōsiis āk choo chuunnyēē Yēyiin ꞉chēē tēēbē /kiiboorchi kiy nyēbo kwōng'uut. Ng'al baateey chēbo kwōng'uut chēē +/mākiiboorchi ku choo kibo wōōrkooyoontēēt Yoona.
23600	MAT 12:42	Mākōōyyo ꞉cheebyoosya nyēē kibāytooy kōōrēētaab Sōōy bēsyoonoo /kiitiilchinē biiko ng'aleek. Makooruusta biiko chēē wuu chutēchu, kuuyu kichōōnēē ꞉inee lōōyin chokuyēbchinē yiit ng'aleekaab ng'oomnān choo kimwoowu ꞉Sōlōmōōn. Nteenee mii yu ra ꞉nyēē wōō kubiir Sōlōmōōn.”
23601	MAT 12:43	Kitas taay ꞉Yēēsu kumwooy kule, “Yoo /kāākiibēbēēto *tāmirmiryēēt nyēē miyaat kuchuwunee chiito, makoombakaatee suurkwēēnēēt nyēē kilay ꞉asiis kuchēēng'ē wōlēē kēēmuunyēē. Nto yoo kāmānyōōr wōlēē kāminy,
23602	MAT 12:44	kumwooyē kule, ‘Kaykay ayeey wōloo kyāāminyē.’ Yoo kēēyēēw, kunyōōru wōlooto kumasaat ankuyeytaat nyēē karaam.
23603	MAT 12:45	Yooto, kōōyēēyē ānkuwokuchōōntooy keey tāmirmirook alak tisab chēē miyootēch kusiir inee ānkōōwut ꞉tukul chiichooto. Kunyi, miyātiitu ꞉chiichoo kusiir yoo kibo taay. Kunyoo mākuwuuyiit nyooto ām wōlēē miitē ꞉biiko choo kiikuchuunnyēē Yēyiin.”
23605	MAT 12:47	Kumwoochi ꞉chiito ake Yēēsu kule, “Mii ꞉koomēt saang' ākoo mbo ng'eetaabkoomēt kumāchē kung'ālooluung'.”
23606	MAT 12:48	Kuwāl ꞉Yēēsu kule, “Ng'oo nyēē moomo anii ānku ng'oo ꞉chēē mbo ng'eetaabiya?”
23607	MAT 12:49	Yooto koong'welyeel rubiikyii ānkumwooy kule, “Bichu kēēboontē keey ꞉chēē mbo ng'eetaabiya ānku mbo moomo.
23608	MAT 12:50	Chii ake tukul nyoo yēyē ng'aleek choo māchē ꞉Baaba ām kibkōōnkōy, nyēē ng'eetaabiya anii, cheebiya anii ānku moomo anii.”
23611	MAT 13:3	Kooneet ꞉Yēēsu bichoo ng'aleek chēē choong'ēch ām tyoonkōōchoy kule, “Kiwokuyis ꞉kāābātiintēēt ake nkoonuuk.
23617	MAT 13:9	Nyoo yēbē yiit, kukas.”