23232	MAT 1:19	Awarra Joseph karluwu yimajawu ngini awarra pukwiyi ngini-ngatawa power yikirimi awinyirra Mary papuringanta api karri yipakuluwunyi awinyirra Mary ngini nyirra waya papuringanta api ngarra amparrimani yuwarimi ngini ngarra nyoni tini yipirrakirayi awinyirra api yimi kangatamiya ngini, “Tani-waya (no matter) nyirra jiyimarrimili nyoni tini api ngiya karluwu ngimata-marruriyi (won't take) awinyirra kapi awuta alawuruwi kapi jurra ngini ngimata-jiyarra awuta ngini nyirra juwuriyi kapi nyoni tini.” Awarra yimi Joseph kangatamiya. Kiyi yimi ngini, “Ngiya karluwu ngimata-kirimi ngiya-mantanga arliranga. Waya juwa nguwutiyarra awinyirra ngini ngiya waya karluwu ngiya-mantanga awinyirra amintiya ngawa wiyi karluwu marriti ngamatami,” yimi Joseph kangatamiya. Ngarra pupuni tini awarra Joseph api ngarra arnuka yuwutimarti ngini arliranga yimata-kirimi awinyirra Mary.
23233	MAT 1:20	Kiyi awarra Joseph yuwuriyi japuja kiyi yipungintayi (thought about) ngarra-mantanga Mary. Api karri ngarra yimajirripi api tirimini yimi (dreamed) ngini yati ngawa-rringani ngini-ngatawa yingumpunila (angel) papi yimi kangatawa api awarra yingumpunila yimi kangatawa, “Aya, Joseph,” yimi. “Ngajiti nimpaja-mwari awinyirra Mary pili awarra ngawa-rringani ngini-ngatawa pukwiyi (Holy Spirit) waya yini-papirraya (came down) kangi nyitawa api ngini-ngatawa power waya yikirimi awinyirra papuringanta. Yita arnuka tini yipirrakirayi awinyirra Mary,” yimi awarra yingumpunila kapi awarra Joseph.
23234	MAT 1:21	Kiyi awarra yingumpunila nyoni ngirramini yipangiraga ngini, “Karri awarra kirijini wiyi arimulungurrumi api nginja awungarri yintanga tayakirayi Jesus pili awarra yintanga Jesus meaning arimi ngini ngarra awarra wiyi awunyawu awarra jirti ngini awuta tiwi pirikirim-ani (the wrong they have done), awuta kapi ngawa-rringani wiyi arimamula (call) awuta ngarra-mamirampi api wuta wiyi yiloti wurumuwu kuriyuwu kangatawa japuja. Api nginja tamarruriyi awinyirra Mary kapi nginjila japuja api nginja wiyi nginja-purnayinga awinyirra Mary,” yimi awarra yingumpunila kangatawa awarra Joseph karri ngarra tirimini yimi (dreamed).
23235	MAT 1:22	Api karri awarra Joseph yipangipari api kuwa yimi awarra ngirramini ngini awarra yingumpunila yipangiraga api yuwuriyi kapi awinyirra Mary kiyi yimarruriyi awinyirra kapi ngatawa japuja amintiya ngarra yiloti ngarra-purnayinga yimamula (called) awinyirra Mary. Wuta karluwu pirimarrimili nanuwanga. Waya juwa karri nyirra-mwarti wiyi (later on) yimulungurrumi api awungarri wuta pirimarrimili. Awarra ngirramini ngini (about) karri awinyirra Mary nyirra-mwarti yimulungurrumi api ngarra ngawa-rringani parlingarri yuwutiyarra awarra ngirramini kangi awarra prophet Isaiah. Api kiyi awarra Isaiah yikirimi kangi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament) awarra naki ngirramini ngini, “Nyirra natinga murrukupora angi nyirra arnuka jiyimarrimili awurrini api nyirra wiyi papuringanta ampirimi api nyirra wiyi yati kirijini ampurtiyi. Wuta wiyi wupakirayi yintanga awarra kirijini Immanuel.” Awarra Isaiah yikirimi awarra ngirramini kangi awarra punkaringini. Api awarra yintanga Immanuel meaning arimi ngini, “Awarra ngawa-rringani yini-papirraya (came down) kapi ngawa tiwi api ngawa waya ningani ngawa-rringani ngawiyati ngarimuwu kapi awungarra naki murrakupuni (on the earth).” Awarra ngirramini ngini ngarra awarra Isaiah yikirimi kangi awarra punkaringini api awarra wiyi warntirrana yima (later became true) karri ngawa-yuwuni Jesus yimulungurrumi.
23239	MAT 2:1	Karri awarra kirijini Jesus yimulungurrumi kapi awarra town Bethlehem kapi awarra murrakupuni Judea api awungarruwu kapi nyoni murrakupuni api yingampa wawurruwi pirripakuluwunyi awuranka japalinga ngirri-ngirri jiyimi. Awuta wawurruwi api ngini-wutawa murrakupuni karrampi. Wuta pungintamuwi (clever) pili wuta pirimajawu ngini (about) awinyirra tayikuwa-nga (lots) japalinga. Api karri awuta wawurruwi pirripakuluwunyi awinyirra awuranka japalinga api wuta nimarra pirimajirri, “Ningani yati kirijini waya yimulungurrumi api karri ngarra arikulani arima api ngarra wiyi king arimi,” pirimajirri awuta wawurruwi. Kiyi wuta pirripakuluwunyi awinyirra japalinga juwuja kangi yuwunka (sky) api kiyi pirripapunya awinyirra japalinga pili purru-wutimarti ngini pimata-kuluwunyi awarra kirijini ngini yimulungurrumi. Kiyi awinyirra japalinga juwuriyi kuriyuwu kapi awarra murrakupuni Judea kiyi awungarruwu nyirra juwunjarli (stopped). Karri awuta wawurruwi papi pirimi kapi awarra murrakupuni Judea api wuta purruwuriyi kapi Jerusalem. Awarra Jerusalem yinkitayi kapi Bethlehem. Awungarruwu kapi Jerusalem wuta nimarra pirimi kapi yingampa tiwi kapi japuja pirimi awungaji, api pirimi ngini, “Awungarruwu kapi ngini-ngawula murrakupuni ngawa nginti-pakuluwunyi awinyirra japalinga angi awuranka. Api karri nginti-pakuluwunyi awinyirra japalinga api nimarra ngintiri-majirri ngini, ‘Yati kirijini waya yimulungurrumi ngini ngarra wiyi king arimi api ngawa kularlaga ngawurrami (let's look for) awarra kirijini pili-ngini ngawa ngamata-kuruwarni (thank) ngarra,’ ngintiri-majirri. Api kiyi ngawa nginti-papunya awinyirra japalinga awungarra api kapi naki murrakupuni awinyirra japalinga juwunjarli (stopped). Api maka awarra kirijini ngini ngarra wiyi king arimi kangi nuwa kapi nuwa Jews?” Awuta wawurruwi awarra nanginta pirimi awuta tiwi kapi wuta japuja pirimi kapi Jerusalem. Ngarratuwu awarra King Herod api ngarra alawura yimi kapi awuta Jews awungarruwu kapi awarra murrakupuni Judea karri awarra kirijini Jesus yimulungurrumi awungaji amintiya ngarra japuja yimi kapi Jerusalem. Kiyi karri awarra King Herod yipitingaya (heard) awarra ngirramini ngini awuta wawurruwi pirripangiraga ngini (about) awarra kirijini ngini ngarra wiyi king arimi kapi awuta Jews api awarra King Herod worry yimi pili yimi kangatamiya ngini, “Karri awarra nayi kirijini wiyi arikulani arima api kapinaki Jews arrami wiyi wutimarti ngini ngarra wiyi king yimatami kangi wuta api wuta karluwu wutimarti ngiya ngini king ngimatami,” yimi awarra Herod kangatamiya. Wutatuwu awuta Jews kapi japuja pirimi kapi Jerusalem api wuta pirimakirri pili pirimajirri, “Ngini awarra kirijini wiyi awutimarti ngini king arimi kapi ngawa Jews api awarra Herod wiyi jirti ngirramini apakirayi ngawa,” pirimajirri awuta Jews.
23242	MAT 2:4	Kiyi awarra Herod jingawu yimi kapi awuta priests kapi wuta alawuruwi amintiya awuta scribes ngini wuta pini-matu-wariyi kangatawa. Karri awuta priests amintiya scribes papi pirimi kangi awarra King Herod api ngarra yimi kangi wutawa ngini, “Awi,” yimi. “Awarra ngini nuwa Jews ngimpiri-mamula (call) nuwa-rringani ngini kuriyuwu api ngarra parlingarri yuwuntiyarra nuwa-ampi ngini ngarra wiyi yini-mata-ngirri (would send) awarra Christ awungarra kapi naki murrakupuni (to this earth), awarra ngini ngarra wiyi king arimi kangi nuwa Jews. Api maka awarra murrakupuni kapi wuta parlingarri pirripangiraga ngini ngarra wiyi awungaji arimulungurrumi awarra kirijini?” yimi awarra King Herod kangi awuta priests amintiya awuta scribes.
23243	MAT 2:5	Api wutatuwu awuta priests amintiya awuta scribes pirimi ngini, “Marri kapi Bethlehem,” pirimi. Kiyi wuta pirimi ngini, “Parlingarri ngawa-rringani ngini kuriyuwu nimarra yimi kangi yati tini ngini ngarra prophet api yimi ngini,
23244	MAT 2:6	‘Awarra town Bethlehem kapi Judea api kirijini town amintiya tayikuwapi arikutumunuwi karluwu wurimajawu awarra town api wiyi parlinginari tayikuwapi arikutumunuwi wiyi wurimajawu awarra town pili awungarruwu yati kirijini wiyi arimulungurrumi ngini ngarra wiyi king arimi. Awarra kirijini ngarra wiyi ngatawa amintiya awuta yingampa alawuruwi kapi awarra murrakupuni Judea api wuta karlu-nara. Ngarra awarra king wiyi apamangi awuta tiwi kapi ngiya ngirimamula (call) awuta ngiya-mamirampi, awuta kapi wutiyati wuta-amini ngini ngarra yintanga Israel,’ yimi ngawa-rringani kapi awarra prophet parlingarri. Api kiyi awarra prophet yikirimi (wrote) awarra ngirramini kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament),” pirimi awuta priests amintiya awuta scribes kangi awarra King Herod.
23245	MAT 2:7	Kiyi awarra King Herod yipangirri (sent) yati tini kangi awuta wawurruwi kapi pirripapunya awinyirra japalinga ngini ngarra awarra tini yini-mata-marruriyi awuta wawurruwi kangatawa. Api awarra tini kuwa yimi kangi awarra King Herod kiyi yiniri-marruriyi awuta wawurruwi kangatawa. Awarra Herod karluwu yuwutimarti yingampa arikutumunuwi ngini wuta pimata-majawu ngini awuta wawurruwi punuwuriyi kangatawa. Kiyi karri wuta papi pirimi kangatawa api awarra Herod nanginta yimi wuta, “Awi,” yimi. “Awungarri nuwa mampara nginti-pakuluwunyi awinyirra japalinga?” yimi awarra Herod kangi wuta. Api kiyi awuta wawurruwi purru-wutiyarra awarra King Herod karri wuta mampara pirripakuluwunyi awinyirra japalinga. Kiyi awarra King Herod yimi kangi wutawa, “Awarra kirijini ngini ngarra ngatawa api ngarra waya yimulungurrumi kapi Bethlehem api nyirru-wariyi awungarruwu kiyi kularlaga nyirrami awarra kirijini,” yimi awarra King Herod kapi awuta wawurruwi. Kiyi yimi ngini, “Karri nuwa wiyi ngumpunyayi awarra kirijini api nuwa wiyi nyirra-kupawurli awungarra kangiya api nyirra-jiyarra ngiya ngini maka japuja arimi awarra kirijini pili ngiya nguwutimarti ngini ngimatu-wariyi kangatawa ngini ngimata-kuruwarni awarra.” Awarra Herod yimi awarra kangi awuta wawurruwi kapi pungintamuwi. Api, awarra King Herod ngarra kunyani yimi ngini yuwutimarti ngini yimata-kuruwarni awarra kirijini.
23251	MAT 2:13	Karri awuta wawurruwi kapi pungintamuwi (clever) purrupumwari awarra murrakupuni Judea api karri japinamini awarra Joseph yimajirripi api ngarra tirimini yimi (dreamed) ngini yati yingumpunila (angel) yinuwuriyi kangatawa. Kiyi awarra yingumpunila yimi ngini, “Kutupi tami api tamarruriyi nginja-purnayinga Mary amintiya nyirra-mwarti Jesus karrampi kapi nayi murrakupuni Egypt. Kalikali tamakirrimi awungarruwu pili awarra Herod wiyi kularlaga arimi awarra kirijini ngini pajuwani yimata-kirimi ngarra. Api karri nuwa papi ngimpirimi kapi Egypt api tangarima takirimi awungarruwu. Ngiya wiyi tuwanga nguwunu-wuriyi kanginjila kiyi wiyi nguwujiyarra nginja karri nginja wiyi nimpini-majakupawurli (bring back) nginja-purnayinga amintiya nyirra-mwarti awungarra.” Awarra yingumpunila yimi awarra kangi Joseph.
23254	MAT 2:16	Ngarratuwu awarra King Herod api karri ngarra yipitingaya (heard) ngini awuta wawurruwi kapi wuta pungintamuwi pirripakupawurli kapi ngini-wutawa murrakupuni kapi nyonga jarrumoka api jurrumumi jiyimi angatawa yiminga (became angry) pili wuta karluwu pinipakupawurli kangatawa. Kiyi ngarra yipungintayi (thought about) awarra ngirramini ngini awuta wawurruwi kapi wuta pungintamuwi purru-wutiyarra ngarra ngini karri wuta mampara pirripakuluwunyi awinyirra japalinga. Api ngarra yimi kangatamiya ngini, “Arrami ngarra waya yinkitayi yirrara pakitiringa (years old) awarra kirijini ngini ngarra ngatawa,” yimi kangatamiya. Api kiyi ngarra jingawu yimi kapi yingampa soldiers kapi waki pirimi ngini (for) ngarra kiyi yimi kangi wutawa, “Nyirru-wariyi kapi Bethlehem kiyi kularlaga nyirrami awuta tayikuwapi (all) kakirijuwi kapi jajingaruwi awuta kapi wuta yirrara pakitiringa (years old) amintiya awuta jajingaruwi kapi wuta wurimarnuwa amintiya awuta kapi wuta wurimangapa pularti api karri ngumpunyayi awuta kakirijuwi api pajuwani nyirra-kirimi awuta.” Awarra Herod yimi awarra kangi awuta soldiers. Api awuta soldiers kuwa pirimi awarra ngirramini ngini Herod yipangiraga api kiyi purruwuriyi kapi Bethlehem api piripirni awuta kakirijuwi kapi jajingaruwi.
23258	MAT 2:20	api yimi ngini, “Aya, Joseph, kutupi tami api tamarruriyi nginja-purnayinga amintiya nyirra-mwarti api tayakupawurli kapi ngini-nginjila murrakupuni Israel, pili awarra Herod ngini ngarra yuwutimarti ngini pajuwani yimata-kirimi awarra niyi kirijini api ngarra waya pajuwani yimi.” Awarra yimi awarra yingumpunila kapi awarra Joseph karri ngarra tirimini yimi.
23260	MAT 2:22	Kiyi karri wuta waya yinkitayi pirripakupawurli kapi Bethlehem kapi awarra murrakupuni Judea api awarra Joseph yipitingaya (heard) ngini awarra Herod ngarra-mirani Archelaus ngarra waya alawura yimi kapi Judea api ngarra awarra Joseph yimakirri. Kiyi awarra yingumpunila (angel) tuwanga papi yimi kangi Joseph karri ngarra tirimini yimi kiyi yimi kangatawa, “Ngajiti nimpaju-wariyi kapi Bethlehem.” Api karri awarra Joseph yipitingaya awarra ngini awarra yingumpunila yipangiraga api ngarra yimarruriyi ngarra-purnayinga amintiya nyirra-mwarti awungarruwu kapi awarra murrakupuni Galilee.
23263	MAT 3:2	api yimi ngini, “Awi, nuwa putuputuwu nyirra-kiray-amiya awarra jirti ngini nuwa ngintiri-kirim-ani (the wrong you've done) ngini karluwu tuwanga nginti-matami awungani pili ngawa-rringani waya yinkitayi ngawa-alawura arimi amintiya wiyi apamangi ngawa arikutumunuwi.” Ngarra awarra yipangiraga awarra John the Baptist kapi awuta tiwi.
23264	MAT 3:3	Ngarra parlingarri ngawa-rringani yuwutiyarra awarra prophet Isaiah ngirramini ngini (about) awarra John the Baptist api awarra Isaiah yikirimi (wrote) awarra ngirramini kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament). Ngarra karluwu awarra Isaiah yimajawu awarra John the Baptist ngarra yintanga api yikirimi (wrote), “Yati tini wiyi japuja arimi awungarruwu kapi karri-kuwapi tiwi japuja wurimi api tayikuwapi tiwi wiyi wuriyi awungarruwu kapi ngarra japuja awarra tini. Kiyi awarra tini wiyi jingawu arimi kangi wutawa api awuntiyarra awuta tiwi ngini, ‘Yati ngini ngarra alawura waya yinkitayi awunu-wuja api ngawa pupuka ngamata-kirimi (should make) awinyirra jarrumoka angi ngarra wiyi apapunya. Tulimiyinga ngamata-kirimi awinyirra jarrumoka.’ Ngarra wiyi awarra tini awarra ngirramini awuntiyarra awuta tiwi,” yikirimi awarra Isaiah kangi awarra punkaringini.
23268	MAT 3:7	Kiyi tayikuwapi alawuruwi purruwuriyi kapi awarra John the Baptist. Wuta pirimamula (called) awuta alawuruwi Pharisees amintiya scribes. Api karri wuta papi pirimi kangi awarra John the Baptist api ngarra yimi kangi wutawa, “Nuwa nginingaji taringuwi,” yimi, “pili awuta taringuwi karri yikwani awunu-wuja api wuta kalikali wurimakirrimi. Api nuwatuwu awanuwanga kalikali ngimpiri-makirrimi kangilawa ngini ngiya baptise ngimata-kirimi nuwa pili nuwa arrami ngimpiri-makirri awarra yikwani kapi ngarra maputiti japuja.
23269	MAT 3:8	Kayi,” yimi awarra John the Baptist kapi awuta alawuruwi, “Putuputuwu nyirra-kiray-amiya awarra jirti ngini nuwa ngintiri-kirim-ani (the wrong you have done) api ngarra wiyi ngawa-rringani putuputuwu apakirayi (forgive) nuwa. Kiyi nyirra-mwari awarra jirti ngini nuwa ngintiri-kirim-ani (the wrong you have done) api papurajuwi tiwi nyirrama. Api karri ngawa-rringani apakuluwunyi ngini nuwa papurajuwi ngintirima api ngarra awungarri wiyi arimajawu ngini nuwa waya ngimpapunya angatawa pupuka jarrumoka.”
23270	MAT 3:9	Amintiya nuwa kapi nuwa alawuruwi manya ngimpirimi ngini, “Ngawa-rringani puranji yimuwu awarra ngawa-amini Abraham ngini parlingarri yimuwu api awarra (for that reason) ngawa waya rayiti (alright). Nuwa alawuruwi awarra manya ngimpirimi api nuwa ngajiti awarra nimarra ngimpajami. Tayakuluwunyi anaki waranga kapi yakuluwuni. Ngini ngawa-rringani awutimarti api ngarra mirrikili (miracle) yimata-kirimi api ngarra yirrija-kirimi (can make) anaki waranga awarra Abraham ngarra-mamirampi. Api nuwa ngajiti ngimpajami ngini nuwa waya rayiti (alright) pili nuwa-amini Abraham.” Ngarra awarra yipangiraga John the Baptist kapi awuta alawuruwi.
23271	MAT 3:10	Kiyi yimi kapi awuta alawuruwi, “Awarra ngawa-rringani waya yinkitayi apakirayi jirti ngirramini (trouble) kangi nuwula kapi nuwa jajiruwi. Ngarra awarra ngawa-rringani nginingaji awarra tini ngini apamangi awinyirra purinjirringa angi ampini kuruti (fruit). Api awinyirra purinjirringa angi nyirra jirti kuruti ampini api awarra tini arimajingipa (chops down) awinyirra purinjirringa api kiyi awunyawu awinyirra kangi yikwani. Ngarra awarra ngawa-rringani nginingaji awarra tini ngini awunyawu awinyirra jiringa purinjirringa kangi yikwani pili ngarra wiyi awunyawu nuwa kapi jajiruwi kapi awarra yikwani kapi ngarra maputiti japuja.” Ngarra awarra yipangiraga awarra John the Baptist kapi awuta alawuruwi.
23274	MAT 3:13	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus yipumwari awarra murrakupuni Galilee api kiyi ngarra yuwuriyi kapi awinyirra makatinga Jordan. Karri ngarra waya awungarruwu api yuwuriyi kapi awarra John the Baptist api yimi kangatawa, “Aya mantani, baptise takirimi ngiya.”
23275	MAT 3:14	Api John the Baptist yimi ngini, “Karluwu,” yimi, “pili nginja nginjila api ngiya karluwu ngilawa api nginja baptise jimata-kirimi ngiya,” yimi John the Baptist kapi ngawa-yuwuni.
23276	MAT 3:15	Api ngawa-yuwuni yimi ngini, “Ngawa-rringani awutimarti ngawa tiwi ngini ngamatu-wariyi kanginjila ngini nginja baptise jimata-kirimi ngawa api nginja baptise jimata-kirimi ngiya. Ngarra awarra ngawa-rringani awutimarti ngawa ngini kuwa ngamatami awarra ngini-ngatawa ngirramini. Tayikuwa-ni (all) ngawa-rringani ngirramini kuwa ngawurrami (must obey),” yimi ngawa-yuwuni. Api yimi John the Baptist ngini, “Manya.” Kiyi baptise yikirimi ngawa-yuwuni awungarruwu kapi makatinga Jordan.
23278	MAT 3:17	Kiyi ngawa-rringani nimarra yimi kapi kuriyuwu api yimi ngini, “Niyi awarra ngiya-mirani,” yimi ngawa-rringani. Kiyi yimi ngini, “Ngiya puranji ngurumuwu awarra amintiya kukunari ngirimi kangatawa,” yimi ngawa-rringani kapi kuriyuwu.
23281	MAT 4:3	Kiyi ngarra awarra maputiti yinuwuriyi kapi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Aya,” yimi. “Awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu awarra ngini nginja nimpiri-mamula (call) ngarra nginja-rringani api mirrikili (miracle) takirimi api tajiyarra anaki waranga ngini kirritawuni yimatama (to become).” Ngarra awarra yimi maputiti pili ngarra yimajawu ngini ngawa-yuwuni waya paruwani.
23282	MAT 4:4	Api ngawa-yuwuni yimi ngini, “Karluwu,” yimi, “pili ngarra Moses parlingarri yikirimi (wrote) kangi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament) naki ngirramini ngini ngiya-rringani yipangiraga api yimi ngiya-rringani ngini awarra yinkiti ngini ngawa arikutumunuwi ngawapa api ngawa awarra yimpanguwi ngarimuwu. Api ngarra arnuka wangata yinkiti arikirimi ngawa yimpanguwi. Yita ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini tayikuwa-ni (all) awarra ngirramini api ngini ngawa kuwa ngarimi awarra ngirramini api awarra ngirramini wiyarri yimpanguwi arikirimi ngawa. Ngarra arnuka wangata yinkiti arikirimi ngawa yimpanguwi,” yimi ngawa-yuwuni kapi awarra maputiti.
23284	MAT 4:6	Kiyi maputiti yimi ngini, “Kutupi tami kapi yakuluwuni,” yimi. “Ngajiti nimpaja-makirri pili awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu awarra ngini nginja nimpiri-mamula (call) ngarra nginja-rringani api ngarra wiyi apamangi nginja. Parlingarri wuta papaluwi pirikirimi (wrote) ngini-ngatawa ngirramini kangi awarra punkaringini ngini, ‘Nuwa kapi kuwa ngimpirimi ngini-ngatawa ngirramini awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu api ngarra wiyi awuntiyarra awuta angeluwi ngini wupamangi nuwa nginingaji karri nuwa waya yinkitayi pirlamarri (by accident) ngimpiri-pirn-amiya kapi waranga api awuta angeluwi wiyi wupamanipayi (lift you up) nuwa api awinyirra waranga arnuka ampiri-pirni nuwa malapwara.’ Parlingarri awuta papaluwi pirikirimi (wrote) awarra ngirramini kangi punkaringini,” yimi maputiti kapi ngawa-yuwuni.
23285	MAT 4:7	Api yimi ngawa-yuwuni, “Ngiya arnuka kutupi ngimatami kapi yakuluwuni pili awarra Moses nyoni awarra ngirramini parlingarri yikirimi kangi awarra punkaringini, awarra ngirramini ngini ngiya-rringani yuwuntiyarra ngarra ngini, ‘Nuwa arikutumunuwi ngajiti ngimpaja-jiyarra ngiya ngini ngimata-wani nuwa (I have to help you),’ yimi ngiya-rringani. Awarra Moses awarra ngirramini parlingarri yikirimi kapi awarra punkaringini,” yimi ngawa-yuwuni Jesus kapi awarra maputiti.
23286	MAT 4:8	Kiyi awarra maputiti yimarruriyi ngawa-yuwuni kuriyuwu kapi jupunyini (hill). Kuriyuw-amini awarra jupunyini. Awungarruwu maputiti yimi kangi awarra ngawa-yuwuni, “Tayakuluwunyi nayi tayikuwa-ni (all) murrakupuni. Awungarruwu tayikuwapi arikutumunuwi wurumuwu api yingampa awuta arikutumunuwi wuni yingarti kunawuni amintiya wurumuwu kapi warntirrana pupuka kurrampali,” yimi maputiti.
23287	MAT 4:9	“Api ngini nginja nimpamukuri ngini-nginjila yirrara yimpula kapi yakuluwuni kangiya amintiya ngini nginja nimpiri-kuruwarni (thank) ngiya api ngiya wiyi ngipakirayi nginja awarra nayi yingarti murrakupuni amintiya awinyirra anayi pupuka kurrampali.” Ngarra awarra yimi maputiti kapi ngawa-yuwuni.
23288	MAT 4:10	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi maputiti, “Tuwariyi. Ngiya arnuka ngimata-kuruwarni (thank) nginja pili ngarra Moses parlingarri yikirimi kapi awarra punkaringini awarra naki ngirramini ngini ngarra ngiya-rringani yipangiraga api yikirimi (wrote) ngini, ‘Nyirra-kuruwarni (thank) ngiya pili ngiya alawura ngirimi kangi nuwa. Amintiya waki nyirrami ngini (for) ngiya. Karri-kuwani nyoni,’ yimi ngiya-rringani. Api nginja tuwariyi maputiti,” yimi ngawa-yuwuni.
23295	MAT 4:17	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus kularlaga yimi kapi awarra murrakupuni Galilee api awungarruwu ngarra yuwuntiyarra awuta arikutumunuwi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini. Ngarra yimi kapi awuta, “Nyirra-mwari awarra jirti ngini nuwa waya ngintiri-kirim-ani (the wrong you've done) kiyi nyirra-punya ngawa-rringani angatawa jarrumoka. Ngawa-rringani waya yinkitayi alawura arimi kangi nuwa arikutumunuwi kapi nuwa wiyi ngimpapunya angatawa jarrumoka amintiya ngarra wiyi warntirrana apamangi nuwa.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta arikutumunuwi.
23304	MAT 5:1	Kiyi ngawa-yuwuni yipakuluwunyi awuta tayikuwapi arikutumunuwi kapi pirripapunya ngarra awungarruwu kapi Galilee api yimi kangatamiya “Ngiya wiyi ngipapurti kuriyuwu kapi nginaki jupunyini (hill) api awungarruwu nguwuntiyarra ngiya-mamanta ngini-ngilawa ngirramini.” Kiyi ngarra yipapurti kuriyuwu kapi jupunyini kiyi yimuwu awungarruwu. Kiyi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta kapi pirripapunya ngawa-yuwuni api punuwuriyi kangatawa
23306	MAT 5:3	“Arramukuta yingampa nuwa nimarra ngimpirimi nuwulamiya ngini, ‘Ngiya arnuka pupuni tini api ngiya nguwutimarti ngawa-rringani ngini yimata-wani (to help) ngiya ngini warntirrana kuwa ngimatami ngini-ngatawa ngirramini.’ Api kapi nuwa awarra ngimpangiraga kapi nuwulamiya api ngawa-rringani wiyi amanu-wani nuwa. Ngarra wiyi awanuwanga apamangi nuwa api nuwa wiyi kukunari ngimpirimi.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23307	MAT 5:4	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa, “Karri nuwa putuputuwu apalamiya (are sorry) kangi nuwula ruwuti api ngarra wiyi ngawa-rringani amanu-wani nuwa api nuwa wiyi awungarri kukunari ngimpirimi kangi nuwulamiya nuwa awuta kapi puranji ngumpuru-muwu ngawa-rringani.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23308	MAT 5:5	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa, “Kapi nuwa arnuka ngimpangirrajamiya amintiya awanuwanga arnuka ngimpakirayi jirti ngirramini (angry talk) kapi nuwa-mamanta api nuwa awuta wiyi kukunari kangi nuwulamiya pili nuwa wiyi ngumpuru-muwu kangiya kapi ngiya murrakupuni.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23309	MAT 5:6	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Kapi nuwa ngimpitimarti ngini warntirrana pupuwi nginti-mata-ma (to become) api awarra ngawa-rringani wiyi amanu-wani (help) nuwa ngini pupuwi tiwi nginti-mata-ma api kiyi nuwa wiyi awungarri kukunari ngimpirimi kangi nuwulamiya.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23310	MAT 5:7	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Kapi nuwa ngimpamangi nuwa-mamanta amintiya putuputuwu ngimpakirayi awuta api nuwa wiyi kukunari ngimpirimi pili ngawa-rringani wiyi amant-amangi nuwa amintiya putuputuwu amant-akirayi nuwa.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23311	MAT 5:8	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Nuwa kapi warntirrana papurajuwi tiwi api karluwu ngimpiri-mamuliya papurajuwi api nuwa awuta wiyi ngimpakuluwunyi ngawa-rringani kapi ngatawa japuja api wiyi nuwiyati tangarima awungarruwu amintiya nuwa wiyi awungarri kukunari ngimpirimi.” Awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23312	MAT 5:9	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Karri nuwa-mamanta wuru-warr-ajirri (fight) api nuwa kapi ngumpuriyi kapi awuta nuwa-mamanta api kiyi ngumpuru-wani (help) awuta ngini wuta arnuka pimata-warr-ajirri api ngawa-rringani wiyi apangiraga kangi nuwa, ‘Ngiya-mamirampi nuwa.’ Api nuwa wiyi awungarri kukunari kangi nuwulamiya,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23313	MAT 5:10	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Nuwa kapi wuta yingampa wupakirayi nuwa jirti ngirramini (trouble) amintiya pokayini wurimi kangi nuwula pili nuwa warntirrana ngimpapunya ngawa-rringani jarrumoka api nuwa kukunari nyirrami pili ngawa-rringani wiyi amant-amangi nuwa.
23315	MAT 5:12	Waya juwa kukunari nyirrami pili ngawa-rringani wiyi amant-akirayi nuwa yingarti arramu-kaminawuti ngini pupuni kapi ngatawa tangarima kuriyuwu. Awarra jirti ngirramini (trouble) ngini awuta yingampa tiwi wupakirayi nuwa api nuwa karluwu wangata awarra jirti ngirramini pili awuta prophets kapi parlingarri purumuwu api yingampa tiwi awanuwanga pirripakirayi jirti ngirramini kapi awuta prophets.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23316	MAT 5:13	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus yimi kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nyoni nginaki ngirramini nguwutiyarra nuwa ngini karri awuta arikutumunuwi wupamukuri awarra salt kapi kumapora purnikapa api awarra purnikapa arnuka wiyi punipani. Api nuwa awuta kapi kuwa ngimpirimi ngini-ngilawa ngirramini api nuwa nginingaji awarra salt pili nuwa ngumpuru-wani (help) nuwa-mamanta ngini wuta karluwu jajiruwi pimatami. Api awarra salt karri jirti arimi api ngawa karluwu tuwanga pupuni ngamata-kirimi (can't make) awarra salt api ngawa karluwu ngamata-mukuri (shouldn't put) awarra jirti salt kapi awarra kumapora purnikapa pili awarra jirti salt karluwu yimata-kirimi (can't make) awarra purnikapa ngini karluwu punipani yimatami. Waya juwa ngawunyawu awarra jirti salt kapi yakuluwuni api ngaparingina awarra salt karri ngapangulimayi. Api nuwa kapi kuwa ngimpirimi ngini-ngilawa ngirramini api ngini nuwa arnuka ngumpuru-wani (help) nuwa-mamanta ngini pupuwi pimatami api nuwa nginingaji awarra jirti salt.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23317	MAT 5:14	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Nyoni nginaki ngirramini nguwutiyarra nuwa ngini (about) awinyirra kurrampali angi tayinti ampirimi kuriyuwu kapi jupunyini (hill). Karri japinamini awarra light ngirri-ngirri arimi yilaruwu kangi awinyirra kurrampali api ngawa arikutumunuwi kapi ngarimuwu kapi yawuni (down) api ngawa ngapakuluwunyi awarra light pili awinyirra kurrampali tayinti ampirimi kuriyuwu kapi awarra jupunyini. Api nuwa kapi kuwa ngimpirimi ngini-ngilawa ngirramini api nuwa nginingaji awarra light pili karri nuwa ngumpuru-wani (help) nuwa-mamanta api wuta tayikuwapi wupakuluwunyi nuwa.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23318	MAT 5:15	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Karri ngawa jurrumumi ngarikirimi light api ngawa karluwu ngaripujirra (cover up) awarra light. Waya juwa ngapamukuri awarra light kuriyuwu yilaruwu kapi angawula kurrampali api awarra light ngirri-ngirri arimi kapi ngawa tiwi kapi ngarimuwu kapi awinyirra kurrampali.
23319	MAT 5:16	Api nyirru-wariyi kapi nuwa-mamanta api nyirra-wani (help) awuta api kiyi nuwa wiyi nginingaji awarra light ngimpirimi pili yingampa tiwi wiyi wupakuluwunyi nuwa ngini ngumpuru-wani awuta nuwa-mamanta api awuta yingampa wiyi nimarra wurimi ngini, ‘Ngawa-rringani pupuni pili ngarra awunu-wani awuta papurajuwi tiwi ngini wunu-wani wuta-mamanta.’ Wuta wiyi awuta yingampa tiwi awarra wupangiraga karri wupakuluwunyi nuwa ngini ngumpuru-wani nuwa-mamanta.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta ngarra-mamanta kapi pirripapunya ngarra.
23326	MAT 5:23	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus nyoni nginaki ngirramini yipangiraga kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Ngini yati kapi nuwa jirti ngirramini (trouble) nimpakirayi nginja-mantani api ngini nginja-mantani angatawa yiminga jurrumumi ampirimi (becomes angry) kangi nginja api nanginta tami awarra nginja-mantani ngini putuputuwu apakirayi (forgive) nginja. Api ngini nginja nimpiri-marruriyi kunawuni kapi angawula jurra ngini nimpakirayi awarra kunawuni kapi ngawa-rringani api ngini karri nginja awungaji kangi jurra api nimpiri-pungintayi (remember) ngini nginja jirti jiyikirimi kapi nginja-mantani api ngajiti nimpaja-marruriyi awarra kunawuni yilaruwu kapi jurra.
23327	MAT 5:24	Pakinya tuwariyi kapi awarra nginja-mantani ngini nginja jirti jiyikirimi kangatawa api nanginta tami awarra ngini putuputuwu yimata-kirayi nginja. Api ngini ngarra awarra nginja-mantani arimi ngini, ‘Waya manya’ api tayakupawurli kapi jurra api tamarruriyi awarra kunawuni yilaruwu kapi jurra kiyi tayakirayi awarra kunawuni kapi ngawa-rringani.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tiwi. Kiyi yimi kangi wutawa, “Nuwa ngajiti ngimpaja-kirayi kunawuni kapi ngawa-rringani karri awuta nuwa-mamanta nanuwanga wuni jirti ngirramini (trouble) kangi nuwula.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23330	MAT 5:27	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni ngirramini yimi kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nuwa ngimpiri-majawu awarra ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini ngini, ‘Nuwa ngajiti pokayini ngimpajami ngini ngarra nyoni tini ngarra-purnayinga.’ Ngarra ngawa-rringani awarra yipangiraga,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yipangiraga ngini, “Ngiyatuwu ngirimi ngini karri nuwa ngimpakuluwunyi angi ngarra nyoni tini ngarra-purnayinga api ngini nuwa awungarri ngimpirimi kangi nuwulamiya ngini, ‘Ngiya nguwutimarti awinyirra,’ api jirti awarra pili ngarra awarra nginingaji nuwa warntirrana pokayini ngimpirimi awinyirra tinga angi ngarra nyoni tini ngarra-purnayinga. Amintiya ngini nuwa maminikuwi ngimpakuluwunyi nyonga tinga nyirra-purnayi api ngini nuwa awungarri ngimpirimi kangi nuwulamiya ngini, ‘Ngiya nguwutimarti awarra,’ api jirti awarra pili awarra nginingaji nuwa warntirrana pokayini ngimpirimi awarra tini ngini nyirra nyonga tinga nyirra-purnayi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23332	MAT 5:29	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Ngini nuwa ngimpakuluwunyi nyoni tini ngarra-purnayinga api ngini nuwa ngimpitimarti awinyirra api yartipili nyirra-jiyarri (put your head down) pili ngini (if) nuwa karluwu ngimpa-jiyarri amintiya ngini nuwa ngimpakuluwunyi-la (keep looking at) awinyirra tinga api nuwa arrami wiyi warntirrana ngimpiri-marrimili awinyirra angi nyoni tini ngarra-purnayinga. Api awarra jirti api nuwa wiyi arrami ngumpuriyi kapi ngarra maputiti japuja (hell).
23333	MAT 5:30	Amintiya ngini nuwa ngimpitimarti ngini nginti-mata-wuningiya (touch) nyoni tini ngarra-purnayinga amintiya nyonga tinga nyirra-purnayi api ngajiti awungani ngimpajami. Nyirra-mwari awarra tini ngarra-purnayinga amintiya nyonga tinga nyirra-purnayi pili arrami nuwa wiyi mitaya ngimpirimi awarra tini ngarra-purnayinga amintiya nyonga tinga nyirra-purnayi api ngini nuwa warntirrana mitaya ngimpirimi awinyirra tinga amintiya awarra tini api nuwa wiyi arrami ngumpuriyi kapi ngarra maputiti japuja (hell).” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kangi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23334	MAT 5:31	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus nyoni nginaki ngirramini yimi kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, yimi ngini, “Nuwa ngimpiri-majawu awarra ngirramini (law) ngini-ngatawa Moses ngini (that) awuta wawurruwi kapi wutimarti ngini pimata-mwari wuta-purnayuwi api wuta awuta pakinya pimata-kirimi (should write) kapi punkaringini (paper) ngini wuta waya arnuka wuta-purnayuwi awuta maminikuwi api kiyi wuta pimata-kirayi awarra punkaringini kapi awuta maminikuwi. Ngarra awarra Moses parlingarri yuwuntiyarra awarra ngirramini (law) kapi ngawa-maninguwi
23335	MAT 5:32	api ngiyatuwu ngirimi ngini awinyirra tinga angi nyirra arnuka pokayini jiyimi nyoni tini api nyirra-purnayi arnuka yimata-mwari (should not leave) awinyirra pili ngini (if) ngarra apumwari awinyirra api nyirra wiyi arramukuta nyoni tini arimarrimuwu awinyirra api jirti awarra pili ngarra awarra tini ngini yipumwari ngarra-purnayinga api ngarra awarra yikirimi awinyirra yimpalinya ngini juwunga nyoni tini. Amintiya awarra nyoni tini awanuwanga jirti arikirimi (does wrong) pili ngarra arimarrimuwu nyoni tini ngarra-purnayinga.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23341	MAT 5:38	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus yipangiraga nyoni nginaki ngirramini kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nuwa ngimpiri-majawu ngini papaluwi purru-wuntiyarra awuta tiwi awarra naki ngirramini ngini ngawa-rringani yipangiraga ngini, ‘Ngini nuwa ngimpiri-pirni nyoni tini kangatawa pijara awarra nyoni tini api ngini awarra nyoni tini ngini-ngatawa pijara papi awunirimi (comes out) api nuwa wiyi ngumpuwariyi kapi majatawi angi-wutawa kurrampali api awungarruwu kapi angi-wutawa kurrampali awuta majatawi wiyi papi wuniri-mamiyi (take out) ngini-nuwula pijara,’ yimi ngawa-rringani. Kiyi tuwanga yimi, ‘Awanuwanga ngini nuwa ngimpiri-pirni nyoni tini kangatawa yirruputara api ngini awarra nyoni tini ngini-ngatawa yinkana papi awunirimi api wuta wiyi wuri-marruriyi nuwa kapi majatawi angi-wutawa kurrampali api awungarruwu kapi angi-wutawa kurrampali awuta majatawi wiyi papi wuniri-mamiyi (take it out) ngini-nuwula yinkana.’ Awarra ngirramini yimi ngawa-rringani parlingarri api awuta papaluwi purru-wuntiyarra awuta tiwi awarra ngirramini (law),” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi ngawa-yuwuni tuwanga yimi ngini, “Api ngiyatuwu ngirimi, ngini (if) yati tini aripirni nuwa api nyirra-mwari awarra jirti ngirramini (trouble). Api ngini ngarra aripirni nuwa yatuwani (one side) kapi nuwa yirrikilingapa api ngini awutimarti ngini tuwanga yimata-pirni nuwa api nyirra-jiyarra awarra ngini, ‘Tapirni ngiya kurrukola (other side) kapi ngiya yirrikilingapa.’ Nuwa awarra nimarra nyirrami kapi awarra tini,” yimi ngawa-yuwuni kangi ngarra-mamanta.
23345	MAT 5:42	Kiyi nyoni ngirramini yimi ngini, “Awuta tiwi kapi nanginta wurimi nuwa kuta kamini ngini wutimarti api nyirra-kirayi awuta awarra kuta kamini. Amintiya ngini wurimi kangi nuwa, ‘Ngiya pakinya awarra ngini nginja nimpini,’ api nuwa nyirra-kirayi (give) awarra kangi wutawa,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23346	MAT 5:43	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus nimarra yimi kapi ngarra-mamanta nyoni nginaki ngirramini, “Nuwa ngimpiri-majawu awarra ngirramini ngini awuta papaluwi parlingarri pirripangiraga kapi awuta arikutumunuwi. Wuta pirlamarruwi awuta papaluwi api pirimi ngini, ‘Awuta tiwi kapi jirti wurumuwu ngawa api ngawa awanuwanga jirti ngawurra-muwu (must hate) awuta api wuta wangata pupuni ngawurra-muwu (must love) kapi pupuni wurumuwu ngawa.’ Awuta papaluwi kapi pirlamarruwi awarra pirripangiraga,
23347	MAT 5:44	api ngiyatuwu nimarra ngiyimami (going to say) ngini ngawa-rringani ngini kuriyuwu puranji arimuwu tayikuwapi (everyone),” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngawa-rringani parlingarri yikirimi warnarringa api arikirimi awinyirra warnarringa ngini ngirri-ngirri ampirimi kangi awuta tiwi kapi jajiruwi amintiya kapi wuta pupuwi. Awanuwanga arikirimi pakitiringa ngini apawuliyi (come down) kapi awuta tiwi kapi jajiruwi amintiya awuta kapi pupuwi,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Kiyi yimi ngini, “Nuwa awanuwanga puranji nyirra-muwu tayikuwapi (everyone). Kapi jirti wurumuwu nuwa api nuwa puranji nyirra-muwu awuta tiwi. Api awuta kapi tongwayi wurimi nuwa api nanginta nyirrami ngawa-rringani ngini yimata-mangi awuta. Api ngini nuwa puranji ngumpuru-muwu tayikuwapi amintiya ngini nanginta ngimpirimi ngawa-rringani ngini yimata-mangi awuta kapi tongwayi wurimi nuwa api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi nuwa, ‘Ngiya-mamirampi nuwa,’ arimi.” Ngarra awarra ngawa-yuwuni yipangiraga kapi ngarra-mamanta.
23349	MAT 5:46	Kiyi yimi ngawa-yuwuni kangi wutawa, “Ngini nuwa puranji ngumpurumuwu awuta kapi pupuni wurumuwu nuwa api ngini nuwa waya juwa awuta puranji ngumpuru-muwu api ngarra ngawa-rringani karluwu yimata-mamula (won't call) nuwa papurajuwi. Awuta wawurruwi kapi waki wurimi ngini (for) awuta Roman alawuruwi api nanginta wurimi ngawa Jews awarra kunawuni ngini tax api nuwa ngimpirimi ngini wuta jajiruwi awuta tiwi api wuta awuta waya juwa puranji wurumuwu kapi puranji wurumuwu awuta. Api nuwa ngajiti awungani ngimpajami nginingaji wuta. Nuwa puranji nyirra-muwu tayikuwapi,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23350	MAT 5:47	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa ngini, “Ngini nuwa nimarra ngimpirimi kapi nuwa-ngirimipi api ngini karluwu nimarra ngimpirimi kapi yingampa api ngarra awarra jirti. Wuta awungani wurimi (do that) awuta kapi arnuka kuwa wurimi ngawa-rringani. Nuwa ngajiti awungani ngimpajami nginingaji wuta. Yita nuwa nimarra nyirrami kapi tayikuwapi tiwi.
23351	MAT 5:48	Nuwa warntirrana pupuwi nyirrami (must be) nginingaji ngawa-rringani ngini kuriyuwu,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta kapi pirripapunya ngarra.
23352	MAT 6:1	Kiyi awarra ngawa-yuwuni Jesus nyoni ngirramini yipangiraga kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta api yimi ngini, “Yingampa arikutumunuwi kapi wuri-mamuliya pupuwi api wuta wutimarti wuta-mamanta ngini pimata-kuluwunyi awuta karri wuta wurikirimi ngini pupuni (do good things), nginingaji karri wupakirayi yinkiti amintiya kunawuni kapi awuta kapi paruwani-la. Wuta awuta wupawuriji yilaruwu kapi jurra kapi tayikuwapi tiwi mimpa wurimi amintiya arrami wuriyi kapi jarrumoka pili wutimarti awuta tayikuwapi tiwi ngini pimata-kuluwunyi awuta ngini wupakirayi yinkiti kapi awuta paruwani-la, pili wuta wutimarti awuta tayikuwapi ngini pimata-mamula (call) awuta papurajuwi. Api naki awarra warntirrana ngini ngarra ngawa-rringani karluwu yimata-mamula (won't call) papurajuwi awuta kapi wuri-mamuliya pupuwi pili wuta wupangirrajamiya karri wupakirayi awarra yinkiti kapi awuta kapi paruwani-la. Nuwa ngajiti awungani ngimpajami nginingaji awuta kapi wuri-mamuliya pupuwi.
23354	MAT 6:3	Api nuwatuwu karri nuwa ngimpakirayi yinkiti amintiya kunawuni kapi awuta kapi paruwani-la api nyirra-kirayi awarra yinkiti amintiya kunawuni kangi wutawa karri karri-kuwapi wupakuluwunyi nuwa. Ngajiti worry ngimpajami ngini wuta yingampa tiwi karluwu wupakuluwunyi nuwa karri nuwa ngimpakirayi awarra yinkiti amintiya kunawuni kapi wuta paruwani-la pili ngarratuwu ngawa-rringani wiyi apakuluwunyi nuwa api wiyi apakirayi nuwa arramu-kamini ngini pupuni.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23356	MAT 6:5	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni ngirramini yipangiraga kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Awuta kapi wuri-mamuliya papurajuwi api karri wuta pray wurimi kapi ngawa-rringani api wuta awuta tayinti wurimi yilaruwu kapi jurra amintiya kapi jarrumoka api awungarruwu pray wurimi pili wuta wutimarti ngini tayikuwapi pimata-pitingaya (hear) awuta. Tani-waya (no matter) awuta tayikuwapi tiwi kapi wupakuluwunyi awuta wiyi wurimi ngini wuta awuta papurajuwi api ngarratuwu ngawa-rringani karluwu ari-pitingaya (listen to) awuta kapi wupangirrajamiya karri wuta pray wurimi kangatawa. Api nuwa ngajiti awungani ngimpajami nginingaji awuta kapi wuri-mamuliya papurajuwi.
23357	MAT 6:6	Api nuwatuwu karri pray ngimpirimi api nyirra-muwu nuwa wangatamiya kiyi pray nyirrami kapi ngawa-rringani kangi nuwula punyipunyi. Ngawa karluwu ngapakuluwunyi awarra ngawa-rringani api ngarra apakuluwunyi ngawa awungarruwu kapi ngawa pray ngarimi kangatawa api ngarra wiyi ari-pitingaya (hear) ngawa amintiya wiyi warntirrana apamangi ngawa,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23358	MAT 6:7	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Awuta kapi karluwu kuwa wurimi ngawa-rringani api wuta awuta karri pray wurimi kapi awuta kapi wuta wurimamula (call) kapi-wutawa gods api wuta nimarra wurimi yingarti ngirramini ngini awarra karri-kamini sense. Wuta awuta amparrimani ngini kapi-wutawa gods warntirrana wuri-pitingaya (hears) awuta karri wuta yinukuni (for long time) pray wurimi kangi wutawa.
23359	MAT 6:8	Api nuwatuwu karri nuwa pray ngimpirimi kapi ngawa-rringani ngini kuriyuwu api ngajiti yinukuni pray ngimpajami awarra-wanga-la (same) ngirramini nginingaji awuta yingampa (other) arikutumunuwi pray wurimi kangi kapi-wutawa gods. Yita ngarra awarra ngawa-rringani arimajawu awarra kuta kamini ngini ngawa ngawutimarti (need) karri ngawa karluwu nanginta ngarimi ngarra nanuwanga,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23360	MAT 6:9	Kiyi yimi ngini, “Karri nuwa nimarra ngimpirimi kapi ngawa-rringani ngini kuriyuwu api naki awarra ngirramini nyirrami kangatawa, Ngirringani ngini kuriyuwu, takirimi ngajingawula ngari-pungintayi (think about) nginja pili nginja warntirrana nginjila amintiya warntirrana pupuni.
23364	MAT 6:13	Amintiya ngirringani, karri maputiti awutiyarra ngawa ngini jirti ngarikirimi api tawani ngawa ngini karluwukuwa ngarimi awarra maputiti. Amintiya tayamangi ngawa karri awarra maputiti apakirayi ngawa jirti ngirramini.” Ngarra ngawa-yuwuni awarra yipangiraga kapi awuta ngarra-mamanta karri ngarra yuwuntiyarra awuta ngini wuta awungani (that way) pray pimatami kapi ngawa-rringani.
23365	MAT 6:14	Kiyi yimi ngawa-yuwuni kangi wutawa, “Ngini nuwa putuputuwu ngimpakirayi awuta tiwi kapi jirti wurikirimi kangi nuwa api ngarratuwu awarra ngawa-rringani wiyi awanuwanga putuputuwu apakirayi nuwa awarra ngini nuwa jirti ngintiri-kirim-ani.
23366	MAT 6:15	Api ngini nuwa karluwu putuputuwu ngimpakirayi awuta tiwi kapi jirti wurikirimi kangi nuwa api ngarratuwu ngawa-rringani wiyi karluwu putuputuwu yimata-kirayi (won't forgive) nuwa.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23370	MAT 6:19	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni ngirramini yuwuntiyarra awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Karri nuwa nanuwanga ngumpuru-muwu awungarra kapi naki murrakupuni (on this earth) api nuwa ngajiti nuwulamiya jilikari ngimpaja-kirimi yingarti arramu-kaminawuti ngini pupuni amintiya yingarti kunawuni pili awarra arramu-kaminawuti wiyi jirti arima nginingaji ngini wulimirri (iron) api awarra wiyi wawuti arimi (go rusty) amintiya awarra ngini-nuwula yinkiti amintiya kunawuni api wuta yingampa tiwi wiyi mitaya wurimi awarra. Amintiya karri nuwa jilikari ngimpiri-kirimi yingarti kuluji api kuta kamini awarra wiyi arikirimi yangamini kangi awinyirra kuluji. Kayi, ngini nuwa jilikari ngimpiri-kirimi awarra yingarti arramu-kaminawuti kapi awungarra naki murrakupuni api jirti awarra pili nuwa wiyi yimpaja ngimpiri-pungintayi (think about) awarra arramu-kaminawuti. Waya juwa nyirra-wani (help) yingampa (other) arikutumunuwi api karri ngawa-rringani apakuluwunyi nuwa ngini ngimpiri-wani awuta api ngarra wiyi jilikari arikirimi kuriyuwu arramu-kaminawuti ngini pupuni api wiyi apakirayi nuwa awarra arramu-kaminawuti. Api kiyi nuwa wiyi ngimpiri-pungintayi (think about) ngawa-rringani japuja amintiya wiyi ngimpitimarti ngini nginti-matu-wariyi awungaji pili awarra arramu-kaminawuti ngini ngawa-rringani wiyi apakirayi nuwa awungarruwu kapi ngarra japuja.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23375	MAT 6:24	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus nyoni ngirramini yimi kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nuwa karluwu waki nginti-matami ngini (for) yuwurrara alawuruwi pili nuwa wiyi puranji ngumpuru-muwu yati amintiya kuwa ngimpirimi awarra. Kiyi ngarratuwu nyoni alawura api nuwa wiyi karluwu puranji nginti-mata-muwu awarra api wiyi karluwu kuwa nginti-matami awarra. Awanuwanga nuwa yingampa manya ngimpirimi ngini nuwa-alawura ngawa-rringani ngini kuriyuwu api nuwa waya juwa ngimpiri-pungintayi (think about) kunawuni. Ngini nuwa warntirrana ngimpitimarti ngawa-rringani ngini alawura yimatami kangi nuwa api nuwa ngajiti puranji ngimpaja-muwu awarra kunawuni,” yimi ngawa-yuwuni.
23382	MAT 6:31	Amintiya ngarra yimi ngini, “Ngajiti yimpaja nimarra ngimpajami kangi nuwulamiya ngini, ‘Ngawa awungana ngamatama pili ngawa karri-kamini yinkiti amintiya kukuni amintiya kuluji.’ Api ngajiti awarra nimarra ngimpirimi nuwulamiya.
23384	MAT 6:33	Api nuwa warntirrana kuwa nyirrami ngawa-rringani amintiya nyirra-mamula (call) ngarra nuwa-alawura amintiya awanuwanga warntirrana nyirra-pungintayi (think about) awarra ngawa-rringani api kiyi ngarra wiyi apakirayi nuwa awarra kuta kamini ngini nuwa ngimpitimarti (need),” yimi ngawa-yuwuni kangi ngarra-mamanta.
23385	MAT 6:34	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Ngajiti nimarra ngimpajami kangi nuwulamiya ngini, ‘Arrami jirti ngirramini (trouble) wiyi papi arimi kangi ngiya pangarri. Arramukuta wuta wiyi jirti wurikirimi kangiya pangarri. Arrami ngiya wiyi karri-kamini yinkiti pangarri.’ Ngajiti awungani ngimpajami kangi nuwulamiya. Waya juwa karri pangarri karri awarra jirti ngirramini papi arimi api awungarri nyirra-pungintayi (think about) awarra jirti ngirramini. Api ngini ningani papi arimi jirti ngirramini (trouble) kangi nuwula api ningani nyirra-pungintayi awarra jirti ngirramini amintiya nanginta nyirrami ngawa-rringani ngini amanu-wani (help) nuwa, kapi nuwa kuwa ngimpirimi awarra ngawa-rringani.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23386	MAT 7:1	Kiyi yimi ngawa-yuwuni Jesus kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nuwa ngajiti ngimpaja-mamula (call) jajiruwi nuwa-mamanta pili ngini (if) nuwa awungani ngimpirimi (do that) api ngarra ngawa-rringani wiyi arimamula (call) nuwa jajiruwi. Api ngini nuwa arnuka ngimpiri-mamula jajiruwi awuta nuwa-mamanta api ngarra awarra ngawa-rringani arnuka wiyi yimata-mamula (won't call) nuwa jajiruwi,” yimi ngawa-yuwuni.
23388	MAT 7:3	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Nuwa yingampa amparrimani ngimparimi ngini nuwa warntirrana pupuwi amintiya nuwa ngimpiri-mamula (call) jajiruwi awuta nuwa-mamanta kapi wuta karlu-nara jajiruwi. Api kayi,” yimi ngawa-yuwuni. “Ngini nuwa ngimpitimarti ngini nginti-mata-wani (help) awuta nuwa-mamanta ngini papurajuwi tiwi pimatama api pakinya papurajuwi tiwi nyirrami nuwulamiya kiyi wiyi nyirra-wani awuta nuwa-mamanta ngini pupuwi tiwi pimatama. Awarra nginingaji karri kiyija parruwarti apawuriji yilaruwu kangi wuta pijara nuwa-mamanta api awanuwanga yingarti parruwarti apawuriji yilaruwu kangi nuwa pijara api nuwa karluwu nimarra nginti-matami kapi awuta nuwa-mamanta ngini, ‘Ngiya wiyi nguwunyirri (wash) awarra parruwarti kangi nuwa pijara.’ Nuwa karluwu awarra nimarra nginti-matami kapi awuta nuwa-mamanta pili nuwa arnuka nginti-mata-kuluwunyi (can't see) pupuni pili yingarti parruwarti kangi nuwa pijara. Awanuwanga nuwa karluwu nimarra nginti-matami kapi nuwa-mamanta ngini, ‘Ngiya wiyi ngimanu-wani (help) nuwa ngini pupuwi tiwi nginti-matami.’ Nuwa nginti-mata-kuluwuny-amiya pakinya, kiyi awungarri nuwa nuwa-mamanta,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23392	MAT 7:7	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus nyoni ngirramini yipangiraga kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Karri nuwa nanginta ngimpirimi ngawa-rringani kuta kamini ngini nuwa ngimpitimarti (need) api ngarra wiyi awarra apakirayi nuwa. Api nanginta nyirrami ngawa-rringani awarra kuta kamini ngini nuwa ngimpitimarti amintiya awanuwanga kularlaga nyirrami awarra kuta kamini ngini nuwa ngimpitimarti api ngarra wiyi ngawa-rringani amanu-wani (help) nuwa ngini ngumpunyayi awarra ngini nuwa kularlaga ngimpirimi. Yimpaja nanginta nyirrami awarra ngawa-rringani kuta kamini ngini nuwa ngimpitimarti api ngarra wiyi awarra apakirayi nuwa,” yimi ngawa-yuwuni kangi ngarra-mamanta.
23394	MAT 7:9	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi ngarra-mamanta, “Nuwa wawurruwi awanuwanga ngimpakirayi nuwa-mamirampi awarra ngini wuta wutimarti (need) karri wuta nanginta wurimi nuwa. Karri wuta nanginta wurimi kirritawuni nuwa api nuwa ngimpakirayi awuta awarra kirritawuni api nuwa arnuka ngimpakirayi waranga kangi wutawa.
23396	MAT 7:11	Nuwa awuta wawurruwi arnuka-nara papurajuwi api nuwa ngimpakirayi nuwa-mamirampi pupuni yinkiti. Api ngarratuwu ngawa-rringani ngini kuriyuwu warntirrana pupuni api ngarra wiyi apakirayi nuwa awarra arramu-kamini ngini warntirrana pupuni karri nuwa nanginta ngimpirimi awarra.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23397	MAT 7:12	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Moses amintiya awuta prophets parlingarri purru-wuntiyarra awuta arikutumunuwi yingarti ngirramini (laws) api ngiyatuwu waya karuwa ngirikirimi awarra ngirramini api awarra naki karuwa ngirramini ngini, ‘Nuwa ngimpitimarti nuwa-mamanta ngini pimata-pungintayi (think about) nuwa amintiya awanuwanga ngimpitimarti awuta ngini pimata-wani (to help) nuwa api nuwa pakinya nyirra-pungintayi (think about) awuta nuwa-mamanta kiyi wunta-wani awuta.’ Awarra ngirramini warntirrana (most important).” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23398	MAT 7:13	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus awarra naki nyoni ngirramini yimi kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nyirra-punya (follow) ngawa-rringani angatawa jarrumoka. Nyirra awinyirra jarrumoka kirijinga (narrow) api waya juwa kiyija arikutumunuwi wunyayi awinyirra jarrumoka angatawa ngawa-rringani api kiyi wupapunya awinyirra jarrumoka. Nyirra awinyirra jarrumoka ampuriyi kapi ngarra ngawa-rringani japuja api awuta tiwi kapi wupapunya awinyirra jarrumoka api wiyi yiloti wurumuwu kuriyuwu kapi awarra ngawa-rringani. Nyirratuwu awinyirra nyonga jarrumoka api nyirra arikulanga. Wuta tayikuwapi tiwi kapi karluwu kuwa wurimi ngawa-rringani api wuta wupapunya awinyirra jarrumoka angi arikulanga. Wuta awuta tiwi karluwu wiyi japuja wurimi kuriyuwu kapi ngawa-rringani pili awinyirra arikulanga jarrumoka ampuriyi kapi ngarra maputiti japuja,” yimi ngawa-yuwuni.
23400	MAT 7:15	Kiyi nyoni ngirramini yipangiraga ngawa-yuwuni Jesus, “Awi,” yimi kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta. “Yingampa tiwi wuri-mamuliya (call) prophets amintiya awanuwanga kunyani wurimi ngini awarra ngirramini ngini wuta wuruwaluwa (teach) nuwa api ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini awarra. Awuta kapi wuri-mamuliya (call themselves) prophets api karluwu wutimarti nuwa ngini kuwa nginti-matami awarra ngirramini ngini-ngatawa ngawa-rringani. Waya juwa wutimarti nuwa ngini kuwa nginti-matami ngini-wutawa jirti ngirramini. Api ngajiti kuwa ngimpajami ngini-wutawa ngirramini awuta kapi wuri-mamuliya prophets.
23405	MAT 7:20	Api nyirra-kuluwunyi awuta kapi wuruwaluwa (teach) nuwa. Ngini nuwa ngimpakuluwunyi awuta ngini jirti wurikirimi (do wrong) api nuwa wiyi ngimpiri-majawu ngini awarra ngirramini ngini wuta wutiyarra nuwa api ngarra awarra ngirramini karluwu ngini-ngatawa ngawa-rringani ngirramini. Api ngajiti kuwa ngimpajami awarra ngirramini ngini-wutawa.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23406	MAT 7:21	Kiyi yimi ngawa-yuwuni Jesus kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Yingampa tiwi warntirrana wurimamula (call) ngiya wuta-alawura amintiya kuwa wurimi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini. Wuta wiyi awuta wurumuwu kuriyuwu kapi ngini-ngatawa ngawa-rringani japuja,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Wutatuwu yingampa tiwi karluwu kuwa wurimi ngawa-rringani amintiya kunyani wurimi ngini ngiya alawura ngirimi kangi wutawa api wuta wiyi karluwu pimata-muwu kuriyuwu kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa japuja,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23407	MAT 7:22	Kiyi yimi kangi wutawa, “Tayikuwapi tiwi karri ngiya wiyi judge ngirimi awuta karri naki awarra murrakupuni wiyi apapaya (this earth will finish) api wuta wiyi awungarri manya nimarra wurimi ngini, ‘Ngawa ngintiri-kirim-ani yingarti mirrikili (miracles). Nginja jipakirayi ngawa ngini-nginjila power api ngawa ngintiri-kirimi awarra mirrikili.’ Wuta awarra wiyi wupangiraga kangilawa awuta kapi kunyani wurimi ngini ngiya alawura ngirimi kangi wutawa,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Wuta awuta tiwi wiyi awanuwanga wupangiraga kangi ngiya, ‘Awuta maputirruwi kapi pirripalamiya yilaruwu kapi yingampa tiwi purnikapa api ngawa papi ngintiniri-mamiyi awuta maputirruwi. Nginja jipakirayi ngawa ngini-nginjila power api ngawa papi ngintiri-mamiyi awuta maputirruwi. Amintiya ngawa nguntu-wuntiyarra awuta arikutumunuwi ngini-ngatawa ngawa-rringani ngirramini pili nginja juwutiyarra ngawa ngini ngawutiyarra awuta tiwi ngini-ngatawa ngirramini.’ Manya wiyi awarra wurimi kangilawa awuta kapi kunyani wurimi ngini ngiya alawura ngirimi kangi wutawa,” yimi ngawa-yuwuni.
23408	MAT 7:23	Kiyi yimi ngini, “Karri wuta wiyi wupangiraga awarra ngirramini kangilawa api ngiyatuwu wiyi ngirimi kangi wuta, ‘Ngiya karluwu ngirripakirayi nuwa ngini-ngilawa power ngini nuwa ngintiri-kirimi awarra mirrikili amintiya awanuwanga ngiya karluwu ngirripangirri (send) nuwa ngini nguntu-wuntiyarra awuta arikutumunuwi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini. Ngiya arnuka ngiya-mamanta nuwa pili nuwa karluwu kuwa ngimpirimi ngini-ngilawa ngirramini api pirri nyirru-wariyi.’ Ngiya wiyi awarra ngipangiraga kangi awuta tiwi karri naki murrakupuni wiyi apapaya (this world will finish), awuta tiwi kapi kunyani wurimi ngini ngiya alawura ngirimi kangi wutawa.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23409	MAT 7:24	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus nyoni ngirramini yipangiraga kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Ngiya nimarra ngiyimami (going to say) kangi nuwa naki ngirramini (story) ngini (about) yati tini ngini ngarra yimuwu parlingarri. Ngarra yingarti punyipunyi yuwuni (had) awarra tini. Kiyi ngarra yikirimi angatawa kurrampali. Yikirimi kangi yuwurumi yakuluwuni. Api ngarratuwu nginaki nyoni tini ngarra karri-kamini punyipunyi yuwuni api yikirimi angatawa kurrampali kangi jipitini tingati yinkitayi kapi kuluwaga. Kiyi yingarti pakitiringa yipungoli api kapi awarra kuluwaga api awarra kukuni yini-papurti (came up) amintiya yingarti wunijaka jinu-wuriyi juwuntipayi (shook) awinyirra yirrara kurrampali. Kiyi awinyirra kurrampali kapi jipitini tingati ngini ngarra yikirimi ngini ngarra karri-kamini punyipunyi api awinyirra kurrampali yartipili jipakupuraji. Api awinyirra kurrampali kapi yuwurumi yakuluwuni ngini ngarra yikirimi ngini ngarra yingarti punyipunyi api awinyirra karluwu jipakupuraji. Api waya awungarruwu yipapaya (finished) awarra ngirramini (story) ngini awuta yuwurrara wawurruwi,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Kiyi ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa, “Ngiya waya yingarti ngirramini nimarra ngirimi kangi nuwula api kapi nuwa waya ngintiri-pitingaya (heard) awarra ngirramini ngini-ngilawa api kapi nuwa wiyi kuwa ngimpirimi awarra ngirramini api nuwa awuta nginingaji awarra tini ngini ngarra yingarti punyipunyi ngini ngarra yikirimi angatawa kurrampali kapi yuwurumi yakuluwuni. Api nuwatuwu kapi nuwa wiyi karluwu kuwa nginti-matami awarra ngini-ngilawa ngirramini api nuwa awuta nginingaji awarra tini ngini ngarra karluwu yingarti punyipunyi ngini ngarra yikirimi angatawa kurrampali kapi jipitini tingati.” Ngarra awarra ngawa-yuwuni yipangiraga kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23413	MAT 7:28	Kiyi karri ngawa-yuwuni yipapaya (finished) ngini nimarra yimi kapi ngarra-mamanta amintiya awuta tayikuwapi tiwi api awuta tiwi pirimi kangi wutamiya ngini, “Pupuni awarra ngirramini ngini ngarra nimarra arimi.
23414	MAT 7:29	Ngarra awarra warntirrana apangiraga. Api wutatuwu yingampa kapi wuruwaluwa (teach) ngawa ngini-ngatawa ngawa-rringani ngirramini api wuta karluwu nimarra wurimi nginingaji nginaki awarra Jesus.” Wuta awarra pirimi awuta tayikuwapi tiwi.
23416	MAT 8:2	Kiyi yati tini yinuwuriyi kangi ngawa-yuwuni. Ngarra awarra tini yuwuni (had) awarra jana leprosy api yuwutimarti ngawa-yuwuni ngini pupuni yimata-kirimi ngarra api kiyi ngarra yipamukuri ngini-ngatawa yirrara yimpula kangi yakuluwuni (knelt down) yinkitayi kangi ngawa-yuwuni ngarra malapwara api yimi kapi ngawa-yuwuni, “Aya, mantani, ngini nginja nimpitimarti api nginja pupuni jija-kirimi (can heal) ngiya,” yimi awarra tini.
23417	MAT 8:3	Api ngarra ngawa-yuwuni yipamukuri ngini-ngatawa yikara kangi awarra tini kiyi yimi kangatawa, “Kuwa. Ngiya nguwutimarti ngini pupuni ngimata-kirimi nginja. Nginja waya pupuni,” yimi ngawa-yuwuni. Api kiyi awarra tini ngini-ngatawa mipurra yartipili pupuni yima.
23418	MAT 8:4	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni nginaki ngirramini yimi kapi awarra tini, “Ngajiti nimpaja-jiyarra yingampa arikutumunuwi ngini ngiya pupuni ngirikirimi nginja. Api kuwa tami awarra ngirramini (law) ngini Moses parlingarri yikirimi kangi ngawa-rringani ngini-ngatawa (Old Testament) api pakinya tuwariyi kapi awarra priest awungarruwu kapi jurra amintiya tayakirayi ngarra yuwurrara tokampuwi kapi kakirijuwi. Api awarra priest wiyi apakuluwunyi nginja ngini nginja waya pupuni api ngarra wiyi arimi kanginjila, ‘Nginja waya pupuni jiyima api tayakupawurli kanginjila japuja.’ Awarra priest wiyi arimi awarra kanginjila. Api awungarri awuta yingampa arikutumunuwi wiyi wurimajawu ngini nginja waya pupuni.” Ngawa-yuwuni yimi awarra kangi awarra tini.
23420	MAT 8:6	api yimi kangatawa, “Aya, mantani, yati tini ngini ngarra waki arimi ngini (for) ngiya api ngarra jana awujingi-mili kangilawa japuja. Ngarra awarra yingarti walawala (pain) amintiya awanuwanga ngarra arnuka apangulimayi. Ngiya nguwutimarti nginja ngini pupuni jimata-kirimi ngarra,” yimi awarra alawura kapi ngawa-yuwuni.
23421	MAT 8:7	Api ngawa-yuwuni yimi kapi awarra alawura, “Manya, ngiya wiyi nguwuja kanginjila japuja kiyi pupuni ngirikirimi awarra ngini ngarra jana,” yimi ngawa-yuwuni.
23422	MAT 8:8	Api awarra alawura yimi kangi ngawa-yuwuni, “Karluwu, ngajiti nimpaju-wariyi kangilawa japuja pili ngiya wiyi arliranga pili nginja warntirrana nginjila. Waya juwa awungarra nimarra tami ngini awarra tini ngini ngarra purunjini pupuni yimatama api ngarra wiyi pupuni arima,” yimi awarra alawura kapi ngawa-yuwuni. Kiyi awarra alawura yimi kapi ngawa-yuwuni, “Ngiya alawura nginingaji nginja api ngiya waki ngirimi ngini (for) awarra alawura ngini ngarra ngatawa awarra ngini arimuwu kapi Rome amintiya ngarra yikirimi ngiya ngini ngiya alawura kapi tayikuwapi soldiers. Karri ngiya ngipangiraga kapi yati tini, ‘Tuwariyi nankitawu!’ api ngarra yartipili awuriyi awungarruwu. Kiyi ngipangiraga kapi nyoni tini, ‘Kali tuwaripa!’ api ngarra yartipili awunu-wuriyi. Kiyi ngiya nimarra ngirimi kapi nyoni tini ngini ngarra waki yimatami (should work) api ngarra kuwa arimi yartipili,” yimi awarra alawura kapi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu (God) api ngarra yikirimi nginja alawura kapi tayikuwapi arikutumunuwi amintiya ngarra yipakirayi nginja yingarti power api karri nginja wiyi nimarra nimpirimi ngini awarra tini pupuni yimatama api ngarra wiyi awungarri pupuni arima.” Ngarra awarra alawura yimi awarra kapi ngawa-yuwuni.
23424	MAT 8:10	Karri ngawa-yuwuni yipitingaya (heard) awarra ngirramini ngini awarra alawura yipangiraga api yipakuluwunyi awuta tiwi kapi pirripapunya ngarra api yimi kangi wutawa, “Nayi kama awarra naki alawura ngini ngarra arnuka Jew api ngarra warntirrana kuwa arimi ngini ngiya nguwuni power ngini naki mirrikili (miracle) ngimata-kirimi api nuwa arikutumunuwi kapi nuwa Jews nginingaji ngiya api nuwa waya juwa kiyija kuwa ngimpirimi ngiya,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tiwi.
23425	MAT 8:11	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Parlinginari (later) tayikuwapi arikutumunuwi kapi wuta arnuka Jews awuta kapi japuja wurimi kapi yingarti murrakupuni api wuta wiyi kuwa wurimi kangilawa. Wuta wiyi awuta arikutumunuwi wuriyi kuriyuwu kapi ngawa-rringani japuja api awungarruwu wuta wiyi wuwapa pupuni yinkiti wutiyati ngawa-ampi Abraham amintiya Isaac amintiya Jacob. Wuta wiyi awungarri warntirrana kukunari wurimi awuta tayikuwapi kapi wuta arnuka Jews awuta kapi kuwa wurimi kangilawa.
23426	MAT 8:12	Api nuwatuwu Jews ngawa-rringani pakinya yimamula (called) nuwa ngarra-mamirampi api ngarra yuwutimarti ngini nuwa wiyi nginti-matu-wariyi kuriyuwu kapi ngarra japuja. Api nuwa yingampa kapi nuwa Jews tani-waya (no matter) nuwa ngimpiri-mamula (call) Abraham nuwa-amini api nuwa wiyi arnuka ngumpuriyi kapi ngawa-rringani ngarra japuja pili nuwa arnuka kuwa ngimpirimi kangilawa api ngawa-rringani wiyi awunyawu nuwa kapi awarra murrakupuni ngini yartijanga. Awungarruwu nuwa wiyi yimpaja pirlikiti ngimpirimi amintiya wiyi ‘yakayi, yakayi’ jingawu ngimpirimi pili nuwa wiyi yingarti walawala (pain).” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi awuta arikutumunuwi kapi wuta Jews.
23427	MAT 8:13	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi awarra alawura, “Tuwariyi japuja api awarra tini ngini waki arimi ngini (for) nginja api ngarra waya pupuni yima pili nginja kuwa jiyimi kangilawa.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi awarra alawura. Api karri ngawa-yuwuni nimarra yimi awarra kangi awarra alawura api awarra tini ngini ngarra jana api ngarra awungarri pupuni yima.
23475	MAT 9:27	Kiyi karri ngawa-yuwuni Jesus yuwujirr-angulimay-ani kangi jarrumoka api yuwurrara wawurruwi kapi wuta yinkilatuwi wuta pirripapunya ngarra. Kiyi wuta jingawu pirimi kangatawa, “Aya,” pirimi, “Nginja nginjila nginingaji awarra King David ngini parlingarri yimuwu api tawani ngawa,” pirimi.
23476	MAT 9:28	Api ngawa-yuwuni yuwuja-la kiyi yipawuriji yilaruwu kapi kurrampali api awuta yuwurrara kapi yinkilatuwi pirripapunya ngarra yilaruwu kapi awinyirra kurrampali kiyi purruwuriyi kapi ngawa-yuwuni. Kiyi ngawa-yuwuni nanginta yimi awuta yuwurrara, “Nuwa kuwa ngimpirimi ngini ngiya pupuni ngirrija-kirimi (can heal) nuwa pijar-ana?” Awarra ngawa-yuwuni nanginta yimi awuta yuwurrara. Kiyi, “Kuwa,” pirimi. “Ngawa ngarimajawu ngini nginja jija-kirimi (can make) ngawa ngini tuwanga ngapakuluwunyi pili nginja warntirrana nginjila,” pirimi awuta yuwurrara kapi yinkilatuwi kapi ngawa-yuwuni.
23477	MAT 9:29	Kiyi ngawa-yuwuni yipamukuri ngarra yikara kapi wuta pijara awuta yinkilatuwi kiyi yimi kangi wuta, “Nuwa warntirrana kuwa ngimpirimi kangiya api awarra ngiya pupuni ngirikirimi ngini-nuwula pijara,” yimi ngawa-yuwuni kangi awuta yuwurrara.
23478	MAT 9:30	Api karri ngawa-yuwuni awarra yipangiraga api awungarri awuta yuwurrara wuta pijara waya pupuni yima api wuta tuwanga pirripakuluwunyi. Kiyi ngawa-yuwuni tulimiya (straight) yipangiraga kapi awuta, yimi ngini, “Nuwa ngajiti ngimpaja-jiyarra yingampa arikutumunuwi ngini ngiya ngirikirimi nuwa ngini tuwanga ngimpakuluwunyi,” yimi ngawa-yuwuni kangi awuta yuwurrara wawurruwi.
23481	MAT 9:33	api ngawa-yuwuni papi yiniri-mamiyi awarra maputiti kapi awarra tini ngarra purnikapa. Api karri awarra maputiti papi yinirimi (came out) kapi ngarra purnikapa api awarra tini awungarri nimarra yimi. Awuta tayikuwapi arikutumunuwi karri wuta piri-pitingaya (heard) awarra tini ngini nimarra yimi api wuta pirimarlingiyi (got a surprise) kiyi nimarra pirimajirri ngini, “Karri-kuwapi arikutumunuwi parlingarri pirikirimi mirrikili (miracle) nginingaji naki mirrikili awungarra kapi ngini-ngawula murrakupuni Israel,” pirimajirri awuta arikutumunuwi.
23482	MAT 9:34	Yingampa (some) Pharisees awungarruwu purru-wujingi-rritani (were standing) api wuta nimarra pirimajirri, “Ngawa-rringani ngini kuriyuwu ngarra karluwu yipakirayi awarra naki Jesus power ngini papi yini-mata-mamiyi maputirruwi kapi waya pirripalamiya kapi arikutumunuwi ngini-wutawa purnikapa. Yita awarra ngini ngarra alawura kapi awuta tayikuwapi maputirruwi (Satan) api ngarra awarra ngini apakirayi naki awarra Jesus power ngini papi yini-mata-mamiyi awuta maputirruwi kapi waya pirripalamiya kangi arikutumunuwi ngini-wutawa purnikapa,” pirimajirri.
23487	MAT 10:1	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus yimi kapi awuta wamurrara yuwurrara (12) ngarra-mamanta, “Nyirru-waripa pili ngiya ngimata-ngirri (am sending) nuwa kapi yingarti murrakupuni.” Kiyi wuta punuwuriyi kapi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngawa-yuwuni kangi wutawa, “Awungarruwu kapi awarra yingarti murrakupuni nuwa wiyi papi nyirra-mamiyi awuta maputirruwi kapi waya pirripalamiya kapi wuta yingampa tiwi purnikapa. Amintiya awanuwanga nuwa wiyi pupuwi nyirra-kirimi awuta kapi wuta jana, tayikuwa-ni (all) awarra jana ngini wuta wuni. Ngiya wiyi ngipakirayi nuwa ngini-ngilawa power ngini pupuwi ngimpiri-kirimi awuta kapi wuta jana amintiya ngini papi ngimpiniri-mamiyi awuta maputirruwi kapi waya pirripalamiya kapi awuta tiwi purnikapa.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23491	MAT 10:5	Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga kapi awuta wamurrara yuwurrara (12) ngarra-mamanta api yimi ngini, “Nyirru-wariyi kapi awarra yingarti murrakupuni kapi wuta wurumuwu awuta ngawa-mamanta kapi wuta Jews api nyirra-jiyarra awuta ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini. Awuta ngawa-mamanta nginingaji sheepuwi kapi wuta waya pirripamulijipa pili wuta waya purrupumwari ngawa-rringani angatawa jarrumoka awuta ngawa-mamanta Jews. Ngajiti ngimpaju-wariyi kapi awuta arikutumunuwi kapi wuta karluwu Jews amintiya awanuwanga ngajiti ngimpaju-wariyi kapi awarra town kapi awarra murrakupuni Samaria.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23493	MAT 10:7	Kiyi yimi ngawa-yuwuni kapi awuta ngarra-mamanta, “Nyirra-jiyarra awuta ngawa-mamanta Jews ngini ngawa-rringani ngini kuriyuwu waya yinkitayi awunt-amangi wuta amintiya ngini ngarra wiyi alawura arimi kangi wutawa,” yimi ngawa-yuwuni.
23494	MAT 10:8	Kiyi yimi ngini, “Pupuwi nyirra-kirimi kapi wuta jana. Amintiya awuta kapi waya pajuwani api nyirra-kirimi awuta ngini wupukularri yimpanguwi wurimi tuwanga. Amintiya awuta kapi wupumari (have bad sores) api pupuni nyirra-kirimi ngini-wutawa mipurra. Amintiya awuta tiwi kapi wuta maputirruwi waya pirripalamiya kangi wuta purnikapa api papi nyirra-mamiyi awuta maputirruwi kapi wuta purnikapa awuta tiwi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Karri nuwa pupuwi ngimpiri-kirimi awuta tiwi kapi purunjuwi api ngajiti nanginta ngimpajami awuta kunawuni. Yita karri ngiya nguruwaluwa (taught) nuwa amintiya karri ngirripakirayi nuwa ngini-ngilawa power api ngiya karluwu nanginta nuwa kunawuni api nuwa wiyarri ngajiti nanginta ngimpajami kunawuni kapi awuta tiwi karri nuwa pupuwi ngimpiri-kirimi awuta.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta ngarra-mamanta.
23495	MAT 10:9	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Karri nuwa ngumpuriyi kapi awarra yingarti murrakupuni api nuwa ngajiti ngimpaja-marruriyi kunawuni awungarruwu pili awuta tiwi kapi nuwa wiyi pupuwi ngimpiri-kirimi wuta awuta wiyi pimata-mangi (should look after) nuwa. Amintiya ngajiti ngimpaja-marruriyi awinyirra tunga angi nuwa ngimpalami yinkiti. Amintiya ngajiti nyonga kuluji ngimpaja-marruriyi. Waya juwa natinga kuluji angi nuwa ngimpiri-kuripiya (wear). Amintiya ngajiti nyonga muntamini (shoes) amintiya ngajiti nyoni jitika (walking stick).
23498	MAT 10:12	Amintiya karri nuwa waya yinkitayi ngimpawuriji yilaruwu angatawa awarra tini kurrampali api nimarra nyirrami kangatawa awarra tini amintiya ngarra-purnayinga ngarra-mamirampi, nyirrami ngini, ‘Ngawa ngawutimarti ngawa-rringani ngini kuriyuwu ngini yimata-mangi nuwa.’
23499	MAT 10:13	Api ngini awuta tiwi kangi awinyirra kurrampali wutimarti nuwa ngini japuja nginti-matami kangi wuta kurrampali api ngarra ngawa-rringani wiyi apamangi awuta nginingaji nuwa nimarra ngintirimi kangi wutawa. Api ngini wuta karluwu wutimarti nuwa ngini japuja nginti-matami kangi wutawa api nyirrami kapi awuta tiwi, ‘Ngawa-rringani ngini kuriyuwu wiyi karluwu yimata-mangi nuwa.’ Nuwa awarra nyirrami kapi awuta tiwi kapi karluwu wutimarti nuwa ngini japuja nginti-matami kangi wutawa.
23500	MAT 10:14	Amintiya kuta maka awarra murrakupuni kapi nuwa ngumpuriyi api arrami yingampa awuta tiwi kapi awarra murrakupuni wurimi kangi nuwa, ‘Pirri. Nyirru-wariyi. Ngawa arnuka ngawutimarti ngini-nuwula ngirramini.’ Api ngini awuta wupangiraga awarra kangi nuwula api nyirra-mwari awarra murrakupuni. Amintiya awanuwanga ngini nuwa ngimpawuriji yilaruwu kuta anginuwanga kurrampali api ngini awuta tiwi wurimi kangi nuwula, ‘Pirri!’ api nyirra-mwari awinyirra kurrampali. Api karri nuwa waya ngimpija api awarra parruwarti kangi ngini-nuwula muntamini api nyirra-nyawu awarra parruwarti. Api awuta tiwi karri wupakuluwunyi nuwa ngini ngumpunyawu awarra parruwarti kangi nuwa muntamini api wuta wiyi awungarri wurimi kangi wutamiya, ‘Arramukuta awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu (God), awarra ngini wuta wurimamula (call) wuta-rringani api ngarra arrami wiyi jirti ngirramini (trouble) amant-akirayi ngawa pili ngawa karluwu nguntu-wutimarti ngini-ngatawa ngirramini.’ Wuta awuta tiwi awarra wiyi wupangiraga kangi wutamiya,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23503	MAT 10:17	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Karri ngiya wiyi ngipakupawurli kuriyuwu kapi ngiya-rringani api yingampa tiwi kapi wuta jirti wurumuwu ngiya wiyi wunga nuwa api wurimarruriyi nuwa kapi awarra courthouse api awuta alawuruwi kapi awarra courthouse wiyi judge wurimi nuwa pili nuwa kuwa ngimpirimi ngiya.” Amintiya yimi ngawa-yuwuni ngini, “Awuta tiwi wiyi awanuwanga wurimarruriyi nuwa kapi angawula jurra api awungarruwu awuta alawuruwi wiyi wunga murrukuni api wuripirni nuwa pili nuwa kuwa ngimpirimi ngiya.
23504	MAT 10:18	Amintiya wiyi awanuwanga wunga nuwa api wurimarruriyi nuwa kapi awuta alawuruwi kapi wuta kings amintiya kapmanuwi pili nuwa ngimpapunya angilawa jarrumoka. Api awungarri nuwa wiyi ngumpunt-iyarra awuta alawuruwi ngini-ngilawa ngirramini. Amintiya nuwa wiyi awanuwanga ngumpunt-iyarra awarra ngirramini ngini-ngilawa kapi awuta tiwi kapi wuta karluwu Jews.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23505	MAT 10:19	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Karri awuta tiwi wurimarruriyi nuwa kapi awarra courthouse api ngajiti ngimpajami kangi nuwulamiya, ‘Ngawa awungana (what) nimarra ngamatami kangi awuta alawuruwi?’ Ngajiti awarra ngimpajami kangi nuwulamiya pili ngawa-rringani ngini-ngatawa pukwiyi (Holy Spirit) wiyi awungarri amant-akirayi nuwa awarra ngirramini ngini nuwa nimarra nginti-matami (should say) kapi awuta alawuruwi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23507	MAT 10:21	Kiyi nyoni ngirramini yipangiraga ngawa-yuwuni, yimi ngini, “Nuwa kapi ngimpapunya angilawa jarrumoka api yingampa nuwa-ngirimipi wiyi jirti wurumuwu ngini-ngilawa ngirramini api wuta wiyarri wiyi wurimarruriyi nuwa kapi awarra courthouse api awungarruwu awuta alawuruwi wiyi pajuwani wurikirimi nuwa. Wuta yingampa tiwi wiyi traitor wurimi kapi wuta-yupi amintiya wuta-ngilipi kapi wupapunya angilawa jarrumoka api wiyi wurimarruriyi awuta kapi awuta majatawi api awuta majatawi wiyi wuripirni awuta. Amintiya wutatuwu yingampa wiyi awanuwanga traitor wurimi kapi wuta-mamirampi amintiya wutatuwu yingampa tiwi wiyi awanuwanga traitor wurimi kapi wuta-rringanuwi wuta-naruwi api wurimarruriyi awuta kapi awuta majatawi ngini wuripirni awuta.
23508	MAT 10:22	Tayikuwapi tiwi wiyi jirti wurumuwu nuwa pili nuwa ngimpapunya angilawa jarrumoka. Api nuwa kapi wiyi yiloti ngimpapunya angilawa jarrumoka api nuwa wiyi japuja kuriyuwu kapi ngiya-rringani.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23509	MAT 10:23	Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga naki nyoni ngirramini kapi ngarra-mamanta, “Karri nuwa kuta maka awarra murrakupuni ngumpu-wuriyi api ngini awuta tiwi jirti ngirramini (trouble) wupakirayi nuwa api yartipili nyirra-mwari awarra murrakupuni api nyirru-wariyi kapi nyoni murrakupuni api awungarruwu nyirra-jiyarra awuta tiwi ngini-ngilawa ngirramini.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Ngiya wiyi ngumpumwari nuwa api nuwa wiyi ngimpiri-marruriyi ngini-ngilawa ngirramini kapi awarra yingarti towns kapi awungarra naki murrakupuni Israel. Api karri ngiya wiyi nguwuni-pakupawurli (come back) kapi nuwa api ngiya wiyi nguwunyayi ngini nuwa karluwu nanuwanga nguntuwuriyi kapi yingampa (some) towns kapi awungarra naki murrakupuni Israel. Ngarra awarra warntirrana. Ngiya nuwa nuwa-yuwuni nuwa tayikuwapi arikutumunuwi. Ngiya-rringani yini-pangirri (sent) ngiya kapi nuwa.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23514	MAT 10:28	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Yingampa tiwi wiyi arrami wutimarti ngini pajuwani pimata-kirimi nuwa api nuwa ngajiti ngimpaja-wanga awuta pili wuta waya juwa pajuwani wurikirimi ngini-nuwula purnikapa. Wuta karluwu pajuwani pimata-kirimi (can't kill) ngini-nuwula yimanka. Api ngajiti ngimpaja-wanga awuta tiwi. Waya juwa nyirra-wanga ngawa-rringani ngini kuriyuwu pili ngini (if) ngarra awutimarti ngarra wiyi apangirri (send) ngini-nuwula purnikapa amintiya yimanka kapi awarra yikwani ngini ngarra ngawa-rringani yikirimi ngini ngarra maputiti wiyi japuja awungaji (hell).” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23518	MAT 10:32	Kiyi tuwanga yimi ngawa-yuwuni ngini, “Nuwa tiwi kapi nimarra ngimpirimi kapi nuwa-mamanta ngini nuwa kuwa ngimpirimi ngiya api karri ngiya-rringani wiyi judge arimi nuwa karri naki awarra murrakupuni wiyi apapaya (when this earth finishes) api ngiya wiyi awungarri nguwutiyarra ngiya-rringani ngini ngiya ngiya-mamanta nuwa.
23519	MAT 10:33	Api nuwatuwu yingampa kapi nimarra ngimpirimi kapi nuwa-mamanta ngini nuwa karluwu kuwa ngimpirimi ngiya api ngiya wiyi nguwutiyarra ngiya-rringani ngini nuwa karluwu ngiya-mamanta.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23520	MAT 10:34	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni nginaki ngirramini yipangiraga, “Arramukuta yingampa tiwi nimarra wurimi kangi wutalamiya, ‘Ngarra ngawa-yuwuni yinuwuriyi kapi ngawa arikutumunuwi pili ngarra yuwutimarti ngini yimata-kirimi nginingaji ngawula arikutumunuwi ngini ngawa pupuni ngamata-muwajirri (should like each other).’ Arrami yingampa tiwi nimarra wurimi awarra. Api karluwu. Yita awuta arikutumunuwi kapi wuta waya kuwa wurimi kangi ngiya api ngiya ngunuwuriyi kapi wuta pili-ngini wuta wiyi jirti ngirramini (trouble) wuni pili wuta-ngirimipi kapi karluwu kuwa wurimi kangi ngiya api wuta wiyi jirti wurumuwu awuta amintiya wiyi jirti ngirramini wupakirayi awuta, nginingaji yati tini wiyi jirti arimuwu ngarra-rringani amintiya nyirratuwu natinga tinga wiyi jirti ampirimuwu nyirra-naringa amintiya nyirratuwu nyonga tinga wiyi jirti ampirimuwu nyirra-timitinga. Awuta arikutumunuwi kapi karluwu kuwa wurimi ngiya api wuta wiyi jirti wurumuwu awuta wuta-ngirimipi kapi kuwa wurimi ngiya.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23523	MAT 10:37	Kiyi ngawa-yuwuni tuwanga yimi ngini, “Awuta tiwi kapi warntirrana puranji wurumuwu wuta-rringanuwi amintiya wuta-naruwi api karlu-nara puranji wurumuwu ngiya api ngiya karluwu ngiya-mamanta awuta tiwi. Amintiya awanuwanga awuta tiwi kapi warntirrana puranji wurumuwu wuta-mwaruwi wuta-mamirampi api wuta karlu-nara puranji wurumuwu ngiya api ngiya karluwu ngiya-mamanta awuta tiwi,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Nuwa arikutumunuwi nyirra-pungintayi (think about) ngiya pakinya api wutatuwu yintayi (behind) nuwa-ngirimipi pili ngini (if) nuwa karluwu ngimpiri-pungintayi ngiya pakinya api ngiya karluwu ngiya-mamanta nuwa,” yimi ngawa-yuwuni.
23524	MAT 10:38	Kiyi nyoni ngirramini yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta, “Wuta yingampa tiwi jirti wurumuwu ngiya api wuta wiyi awuta wupamukuri ngiya kuriyuwu kapi arikitirropurtayi (cross). Wuta wiyi awuta tiwi awanuwanga jirti ngirramini (trouble) wupakirayi nuwa kapi kuwa ngimpirimi ngiya api ngini nuwa wiyi ngumpumwari angilawa jarrumoka karri wuta awarra ngirramini (trouble) wupakirayi nuwa api ngiya wiyi arnuka ngirimamula (call) nuwa ngiya-mamanta amintiya nuwa wiyi karluwu japuja nginti-matami kuriyuwu kapi ngiya-rringani. Api nuwatuwu kapi nuwa wiyi karluwu kuwa nginti-matami awuta tiwi kapi jirti ngirramini wupakirayi nuwa api waya juwa ngimpapunya-la (keep following) angilawa jarrumoka api nuwa awuta wiyi japuja ngimpirimi kuriyuwu kapi ngiya-rringani. Kayi, ngiya karluwu nguru-pungintayi (think about) ngiyalamiya. Ngiya waya juwa nguru-pungintayi awarra waki ngini ngiya-rringani awutimarti ngiya ngini ngimata-kirimi (do). Api nuwa awungani (that way) nyirrami nginingaji ngiya.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23576	MAT 12:18	Ngawa-rringani yuwutiyarra awarra Isaiah awarra naki ngirramini ngini (about) ngawa-yuwuni. Ngarra karluwu tuwa yimi ngarra-mirani ngarra yintanga, api yimi ngini, “Ngarra awarra nayi tini api ngiya parlingarri ngurru-wunga (picked) awarra ngini wiyi waki yimatami ngini (for) ngiya. Ngiya puranji ngurumuwu awarra amintiya kukunari ngirimi kangi ngarra. Ngiya wiyi ngipakirayi awarra ngini-ngilawa pukwiyi (Holy Spirit) api ngarra wiyi awuntiyarra awuta arikutumunuwi ngini-ngilawa ngirramini,” yimi ngawa-rringani. Amintiya nyoni nginaki ngirramini yimi awarra ngawa-rringani ngini (about) ngarra-mirani Jesus, “Awarra tini ngini ngarra wiyi waki arimi ngini (for) ngiya api ngarra wiyi awuntiyarra ngini-ngilawa ngirramini kapi tayikuwapi arikutumunuwi kapi wuta Jews amintiya awanuwanga awuta kapi wuta karluwu Jews api ngarra wiyi awuntiyarra awuta arikutumunuwi ngini awuta tiwi kapi wiyi wunyawu awarra jirti (the badness) ngini apalamiya kangi wuta ruwuti api ngiya wiyi ngirimarruriyi awuta kuriyuwu kapi ngiya japuja.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-rringani ngini (about) ngarra-mirani Jesus.
23577	MAT 12:19	Amintiya yimi ngini, “Awarra tini ngini ngarra wiyi waki arimi ngini (for) ngiya ngarra wiyi karluwu yimata-wayatipi (won't argue) kapi awuta arikutumunuwi. Amintiya ngarra arnuka jingawu yimatami. Awanuwanga karluwu nimarra yimatami makirrana kapi jarrumoka.
23578	MAT 12:20	Amintiya awuta tiwi kapi mampara kuwa wiyimami (starting to obey) ngini-ngatawa ngirramini api karri awuta tiwi kuta kamini jirti wurikirimi (do wrong thing) ngarra wiyi putuputuwu awunt-akirayi (forgive) awuta. Awanuwanga awuta tiwi kapi wuta waya yinkitayi wupumwari angatawa pupuka jarrumoka api ngarra wiyi awarra tini awunu-wani (help) awuta api wuta wiyi warntirrana wupapunya angatawa jarrumoka. Ngarra karluwu awarra tini yimata-mwari ngini-ngilawa waki. Ngarra wiyi yiloti awunu-wani awuta arikutumunuwi api wuta wiyi awuta tiwi kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini. Ngarra wiyi awungani (that way) apapaya awarra waki ngini ngarra wiyi arikirimi (do) ngini (for) ngiya amintiya wiyi warntirrana pupuni arikirimi awarra nginaki murrakupuni (earth).” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-rringani ngini (about) ngarra-mirani Jesus.
23579	MAT 12:21	Kiyi yimi ngawa-rringani ngini, “Tayikuwapi tiwi kapi wurumuwu kangi yingarti murrakupuni wiyi kuwa wurimi awarra tini ngini ngarra wiyi putuputuwu apakirayi (forgive) awuta awarra jirti ngini pirikirim-ani (the wrong they've done) amintiya awanuwanga wiyi kuwa wurimi ngini ngarra wiyi awunt-amangi awuta tiwi awarra tini ngini ngarra waki arimi ngini (for) ngiya,” yimi ngawa-rringani. Api awarra ngirramini ngini-ngatawa ngawa-rringani api awarra Isaiah yikirimi (wrote) awarra ngirramini kangi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament). Awarra tini ngini ngawa-rringani yipangiraga ngini ngarra wiyi waki arimi ngini (for) ngarra api ngarra awarra ngarra-mirani Jesus.
23596	MAT 12:38	Natinga wumunga awuta yingampa awuta Pharisees amintiya scribes nanginta pirimi ngawa-yuwuni, “Aya mantani,” pirimi. “Ngawa ngawutimarti ngini nginja arikulani mirrikili (miracle) jimata-kirimi api karri ngawa ngapakuluwunyi awarra mirrikili api ngawa wiyi ngarimajawu ngini ngarra ngawa-rringani ngini kuriyuwu yini-pangirri (sent) nginja kapi ngawa arikutumunuwi.” Wuta awarra pirripangiraga kapi ngawa-yuwuni awuta Pharisees amintiya scribes.
23597	MAT 12:39	Api ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa, “Nuwa arikutumunuwi kapi nuwa ningani ngumpuru-muwu api nuwa ngimpitimarti ngini nginti-mata-kuluwunyi awarra arikulani mirrikili pili nuwa jajiruwi amintiya nuwa karluwu kuwa ngimpirimi ngawa-rringani ngirramini. Nuwa wiyi waya juwa ngimpakuluwunyi arikulani mirrikili nginingaji ngarra ngawa-rringani parlingarri yikirimi karri ngarra Jonah yimuwu.
23598	MAT 12:40	Nuwa ngimpiri-majawu ngini awarra Jonah karri ngarra yimuwu api ngarra awarra arikulani muputi yiparungumi (swallowed) awarra Jonah api ngarra yimuwu yirrajirrima wumunga (days) kapi ngarra pitipita awarra arikulani muputi api wiyi (later on) awarra muputi papi yiniri-mamiyi awarra Jonah api kiyi awarra Jonah yipukularri api tuwanga yimpangini. Ngarra awarra mirrikili parlingarri yikirimi ngawa-rringani api ngiya wiyi awanuwanga ngurumuwu yirrajirrima wumunga yilaruwu kapi yakuluwuni (under the earth), karri ngiya pakinya pajuwani ngirimi. Kiyi ngiya-rringani wiyi arikirimi ngiya ngini wiyi yimpangini ngupukularri. Awarra mirrikili nuwa wiyi ngimpakuluwunyi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya scribes.
23607	MAT 12:49	Kiyi ngawa-yuwuni yuwurtimini (pointed) kapi ngarra-mamanta api yimi ngini, “Kapinaki awuta ngiya-mamanta api ngiya ngirimamula (call) awuta ngiya-naruwi ngiya-ngilipi
23608	MAT 12:50	pili awuta tiwi kapi kuwa wurimi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini api ngiya awuta ngirimamula ngiya-ngilipi amintiya ngiya-naruwi.” Ngarra awarra yipangiraga awarra ngawa-yuwuni kapi awuta arikutumunuwi.
23628	MAT 13:20	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Amintiya wutatuwu yingampa arikutumunuwi api karri wuta wuri-pitingaya (hear) ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini api wuta warntirrana kuwa wurimi awarra ngirramini amintiya yingarti waki wurimi ngini (for) ngawa-rringani. Awuta tiwi nginingaji awarra yakuluwuni ngini yarti-puranji amintiya awarra ngirramini ngini wuta wuri-pitingaya api nginingaji awarra kurukura ngini yipakupuraji kapi awarra yakuluwuni ngini yarti-puranji. Api awuta arikutumunuwi karri wuta wuri-pitingaya ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini api wuta warntirrana wuru-pungintayi (think about) awarra ngirramini amintiya awarra ngirramini api kiyi wuta yingarti waki wurimi ngini (for) ngawa-rringani.” Ngawa-yuwuni awarra yuwuntiyarra ngarra-mamanta.
23632	MAT 13:24	Kiyi ngawa-yuwuni yuwuntiyarra awuta arikutumunuwi ngirramini (story) ngini yati alawura yipamangi garden api yuwunyawu ngini pupuni kurukura (seed) kapi awarra garden. Ngarra karluwu ngawa-yuwuni yuwuntiyarra awuta tiwi ngini-ngatawa meaning awarra ngirramini. Ngarra yuwutimarti awuta tiwi ngini warntirrana pimata-pungintayi (think about) awarra ngirramini ngini pimata-nyayi (to find out) ngini-ngatawa meaning. Kiyi yimi ngini, “Karri ngiya nguwuntiyarra arikutumunuwi ngini-ngatawa ngawa-rringani pupuni ngirramini api awarra nginingaji karri awarra alawura yuwunyawu awarra pupuni kurukura kangi yakuluwuni.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23633	MAT 13:25	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Awarra garden kapi awarra alawura yuwunyawu kurukura awungaji api karri waya japinamini karri tayikuwapi tiwi purru-wujingi-majirripani api yati tini yuwuriyi kapi awarra alawura ngini-ngatawa garden. Ngarra awarra tini jirti yimuwu awarra alawura api jirti kurukura yiniri-marruriyi kapi awarra garden api yuwunyawu awarra jirti kurukura awungarruwu mimpa-jirri kapi awarra pupuni kurukura. Awarra jirti kurukura api karri wiyi arikulurumi (grow) api jiringa wupunga awinyirra.
23634	MAT 13:26	Kiyi awarra pupuni kurukura ngini ngarra wheat yikulurumi (grew) api kiyi waya yinkitayi kiyana yima awarra wheat. Nyirratuwu awinyirra jiringa wupunga awanuwanga jiyikulurumi. Kiyi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) awarra alawura api karri wuta pirripakuluwunyi awarra wheat amintiya awinyirra jiringa wupunga yinkitay-ajirri tayinti pirimi api punuwuriyi kapi awarra alawura api pirimi ngini, ‘Aya,’ pirimi, ‘Kama anaki angi jiringa wupunga tayinti ampirimi kangi awarra wheat pili nginja juwunyawu pupuni kurukura kanginjila garden?’
23636	MAT 13:28	Api yimi ngarratuwu, ‘Arramukuta awarra tini ngini ngarra jirti arimuwu ngiya yuwunyawu jirti kurukura kapi ngini-ngilawa garden.’ Ngarra awarra yipangiraga awarra alawura kapi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) ngarra. Api wuta pirimi kangatawa, ‘Arrami nginja nimpitimarti ngawa ngini ngamata-ngoyi (pull out) awinyirra jiringa wupunga amintiya ngini ngamata-mwari awarra wheat?’
23637	MAT 13:29	Api yimi ngarratuwu, ‘Karluwu, pili ngini (if) nuwa ngintija-ngoyi (did pull out) awinyirra jiringa wupunga api wiyi arrami awarra pupuni wheat awanuwanga papi yinija-mi (would come out).
23638	MAT 13:30	Waya awungani wutiyati awarra wheat amintiya awinyirra jiringa wupunga. Waya juwa karri waya kiyana awarra wheat api ngiya wiyi awungarri nguwuntiyarra nuwa ngini pakinya nginti-matanga (should get) awinyirra jiringa wupunga kiyi ngini jilikari nginti-mata-kirimi awinyirra wupunga. Amintiya ngiya wiyi nguwutiyarra nuwa ngini pimata-nyawu awinyirra jiringa wupunga kangi yikwani. Api awarra ngini pupuni wheat nuwa nginti-matanga kiyi nginti-mata-mukuri awarra wheat kapi awinyirra kurrampali kapi ngapalami yinkiti,’ yimi awarra alawura kapi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) ngarra.” Ngarra awarra ngawa-yuwuni yuwuntiyarra awarra ngirramini (story) kapi awuta tayikuwapi arikutumunuwi. Ngarra karluwu yuwuntiyarra awuta tiwi ngini-ngatawa meaning awarra ngirramini.
23644	MAT 13:36	Kiyi awarra ngawa-yuwuni yipumwari awuta tayikuwapi arikutumunuwi kiyi yipawuriji yilaruwu kapi awinyirra kurrampali kapi ngarra japuja yimi wutiyati ngarra-mamanta. Kiyi awuta ngarra-mamanta punuwuriyi kapi ngawa-yuwuni kiyi nanginta pirimi ngarra, “Awarra ngirramini (story) ngini awinyirra jiringa wupunga ngini nginja juwutiyarra awuta tayikuwapi tiwi api kamini awarra meaning?” Wuta awarra nanginta pirimi ngawa-yuwuni awuta ngarra-mamanta.
23645	MAT 13:37	Api yimi ngawa-yuwuni kangi wutawa, “Awarra alawura ngini yuwunyawu awarra pupuni kurukura kapi ngarra garden api ngarra awarra alawura nginingaji ngiya. Nuwa-yuwuni ngiya nuwa tayikuwapi tiwi.
23647	MAT 13:39	Amintiya awarra tini ngini ngarra yuwunyawu awarra jirti kurukura kapi awarra garden api ngarra awarra nginingaji maputiti. Amintiya awuta tiwi kapi purrupungoyi (pulled out) awarra wheat karri waya kiyana api awuta tiwi nginingaji angeluwi. Amintiya karri awarra wheat kiyana arimi api awarra nginingaji karri nginingaji ngatawa murrakupuni wiyi apapaya (the world will finish).” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta arikutumunuwi.
23648	MAT 13:40	Kiyi ngarra yimi ngini, “Karri nginingaji ngatawa murrakupuni wiyi apapaya api ngiya wiyi nimarra ngirimi kapi awuta kapi-ngilawa angeluwi, ‘Awi, nyirranga (get) awuta tiwi kapi jirti wurikirimi (do wrong) amintiya awuta tiwi kapi wuntiyarra wuta-mamanta ngini jirti wurikirimi api nyirra-mukuri awuta jajiruwi tiwi maringarra (one side) kiyi kapi wuta papurajuwi awanuwanga maringarra (other side).’ Ngiya wiyi awarra ngipajiyarra awuta angeluwi,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Awuta arikutumunuwi kapi wuta jajiruwi api wuta awuta nginingaji awinyirra jiringa wupunga angi awuta tiwi purruwunyawu kapi yikwani pili awuta angeluwi wiyi wunga awuta jajiruwi tiwi api wunyawu awuta kapi awarra yikwani, awarra yikwani ngini ngarra ngawa-rringani wiyi arikirimi ngini (to) wiyi awungaji awunyawu awarra maputiti. Awungarruwu kapi awarra yikwani awuta jajiruwi wiyi pirlikiti wurimi amintiya wurimi ngini, ‘Ngawa awungana ngamatama pili ngawa jirti ngirramini (trouble) ngawuni awungarra naki kapi yikwani,’ wurimi wiyi awuta jajiruwi tiwi.
23651	MAT 13:43	Kiyi awuta tiwi kapi wuta papurajuwi api ngarra ngawa-rringani wiyi apamangi awuta kapi ngarra japuja amintiya wiyi alawura arimi kapi wuta. Wuta wiyi ngirri-ngirri wurimi nginingaji warnarringa awuta kapi papurajuwi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-rringani. Kiyi yimi ngini, “Nuwa kapi waya ngintiri-pitingaya (heard) awarra ngirramini api nuwa kuwa nyirrami awarra.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta arikutumunuwi.
23688	MAT 14:22	Kiyi karri ngawa-yuwuni Jesus ngarra-mamanta pirripapaya ngini pirripalami awarra yinkiti kangi awinyirra tunga api ngarra ngawa-yuwuni yimi kangi awuta, “Awi, mamanta,” yimi. “Nyirra-lamiya kangi kapala api nyirru-wariyi maringarruwu. Nuwa aringampi ngiyatuwu yintayi pili ngiya pakinya nguwuntiyarra kapinaki arikutumunuwi ngini pimatu-wariyi tangarima,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi ngarra-mamanta pirripalamiya kangi kapala kiyi purruwuriyi aringampi. Ngarratuwu ngawa-yuwuni yuwanjipa yintuwu kapi awarra murrakupuni kiyi yipangirri (sent) awuta tayikuwapi arikutumunuwi kapi ngini-wutawa japuja.
23692	MAT 14:26	Karri ngawa-yuwuni ngarra-mamanta pirripakuluwunyi ngarra api wuta pirimakirri pili wuta amparrimani pirrarimi ngini ngarra awarra wurrungorra api jingawu pirimakirrimi, “Oyi!”
23693	MAT 14:27	Api karri wuta jingawu pirimi api awungarri ngarra ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa, “Awi, ngajiti ngimpaja-wanga pili ngiya waya awarra nginaki,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23694	MAT 14:28	Kiyi awarra Peter yimi kangi ngawa-yuwuni, “Aya, ngini nginja awarra warntirrana ngawa-yuwuni nginja api tajiyarra ngiya ngini ngimata-ngulimayi kanginjila kuriyuwu kapi kukuni,” yimi Peter.
23695	MAT 14:29	Api, “Tuwaripa,” yimi ngawa-yuwuni kangi awarra Peter. Kiyi Peter kuwa yimi kangatawa kiyi kutupi yimi kapi kapala kiyi yipangulimayi kuriyuwu kapi awarra kukuni. Kiyi yuwuriyi kapi ngawa-yuwuni.
23696	MAT 14:30	Api awarra Peter karri ngarra yuwuja kapi ngawa-yuwuni api ngarra awungarri yipakuluwunyi mirripakama api ngarra yimakirri kiyi yipungarti kiyija kangi kukuni. Kiyi ngarra jingawu yimi kapi ngawa-yuwuni, “Yuwuni, tawani ngiya,” yimi.
23697	MAT 14:31	Api yartipili ngawa-yuwuni yuwunga awarra Peter ngini-ngatawa yikara kiyi yipamanipayi (lifted up) ngarra api yimi kangatawa, “Nginja waya juwa kiyija kuwa jiyimi kangilawa. Pilikama nginja karluwu warntirrana kuwa jiyimi ngini ngiya ngimata-wani (can help) nginja ngini jimata-ngulimayi kuriyuwu kangi kukuni,” yimi ngawa-yuwuni kangi awarra Peter.
23699	MAT 14:33	Kiyi ngawa-yuwuni ngarra-mamanta kapi pirripalamiya kapi awinyirra kapala api wuta puru-kuruwarni (thanked) ngawa-yuwuni api pirimi ngini, “Awarra warntirrana ngini nginja ngawa-rringani ngarra-mirani,” pirimi kangi ngawa-yuwuni.
23704	MAT 15:2	“Pilikama nginja-mamanta karluwu kuwa wurimi awarra ngirramini (law) ngini ngawa mwarliki ngamatami (should wash) ngini-ngawula yikara karri ngawa waya yinkitayi ngawapa yinkiti pili wuta papaluwi puturupura (left for us) awarra ngirramini (law) ngini ngawa awungani ngamatami (should do that).” Awuta Pharisees amintiya scribes awarra nanginta pirimi ngawa-yuwuni.
23705	MAT 15:3	Api yimi ngawa-yuwuni, “Marri nuwa! Nuwa waya juwa kuwa ngimpirimi ngawa-ampi ngini-wutawa ngirramini api nuwa karluwu warntirrana kuwa ngimpirimi ngawa-rringani,
23706	MAT 15:4	awarra ngirramini ngini ngarra ngawa-rringani ngini kuriyuwu yipangiraga awarra ngirramini ngini, ‘Nuwa kuwa nyirrami kangi nuwa-rringanuwi amintiya nuwa-naruwi amintiya nyirra-mangi awuta. Api awuta tiwi kapi jirti wupangiraga kapi wuta-rringanuwi amintiya wuta-naruwi api pajuwani nyirra-kirimi awuta tiwi.’ Ngarra awarra ngirramini ngawa-rringani ngini kuriyuwu parlingarri yipangiraga api nuwa karluwu kuwa ngimpirimi awarra ngirramini,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
23707	MAT 15:5	Kiyi yimi ngawa-yuwuni kangi wutawa, “Awarra warntirrana ngini nuwa karluwu kuwa ngimpirimi awarra ngirramini pilikama nuwa nimarra ngimpirimi kapi awuta arikutumunuwi ngini waya rayiti (alright) ngini wuta wuntiyarra wuta-rringanuwi amintiya wuta-naruwi, ‘Ngawa waya karri-kamini yinkiti amintiya kunawuni pili ngawa waya nginti-pakirayi ngawa-rringani ngini kuriyuwu ngini-ngawula yinkiti amintiya kunawuni.’ Pilikama nuwa Pharisees amintiya nuwa scribes awarra nimarra ngimpirimi kapi awuta arikutumunuwi pili nuwa waya ngimpiri-majawu ngini ngawa ngamata-kirayi (should give) yinkiti amintiya kunawuni kapi ngawa-rringanuwi amintiya ngawa-naruwi. Nuwa awuta Pharisees amintiya nuwa scribes ngumpu-wunu-waluwa (teach) awuta arikutumunuwi awarra jirti ngirramini (law) ngini awuta ngawa-ampi puturupura api nuwa waya nguntu-pumwari (have left) awarra pupuni ngirramini ngini-ngatawa ngawa-rringani ngini kuriyuwu,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
23709	MAT 15:7	Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga nyoni nginaki ngirramini kapi awuta Pharisees amintiya scribes, “Nuwa ngimpiri-mamuliya nuwulamiya papurajuwi api nuwa karluwu. Yita ngarra ngawa-rringani parlingarri yuwutiyarra awarra prophet Isaiah awarra naki ngirramini ngini (about) nuwa api yimi ngawa-rringani ngini, ‘Kapinaki arikutumunuwi kunyani wurimamula (call) ngiya pupuni api wuta karluwu wuni ngiya kangi wuta ruwuti. Wuta karluwu warntirrana wuru-kuruwarni (thank) ngiya amintiya awarra ngirramini (law) ngini wuta wunu-waluwa (teach) awuta arikutumunuwi api awuta wuta-ampi pirikirimi awarra ngirramini. Wuta karluwu wunu-waluwa arikutumunuwi ngini-ngilawa ngirramini,’ yimi ngawa-rringani. Ngarra nimarra yimi awarra ngirramini ngini (about) nuwa,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngirramini ngini ngarra ngawa-rringani yipangiraga ngini (about) nuwa api awarra warntirrana,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
23712	MAT 15:10	Kiyi ngawa-yuwuni jingawu yimi kapi awuta tiwi kapi mimpa pirimi yinkitayi kangatawa api yimi ngini, “Awi mamanta. Awarra naki ngirramini ngini ngiya ngipangiraga api nyirra-majawu (understand) awarra ngirramini.
23713	MAT 15:11	Karri ngawa ngapalami yinkiti kangawula yirruputara api kiyi ngawapa awarra yinkiti api awarra yinkiti karluwu arikirimi ngawa ngini jajiruwi tiwi ngarima. Waya juwa ngini nuwa jirti ngirramini (bad thoughts) ngimpalami yilaruwu kangi nuwa punyipunyi api kiyi papi ngimpiniri-mamiyi (bring out) awarra jirti ngirramini kangi (through) nuwula yirruputara api awarra jirti ngirramini arikirimi nuwa jajiruwi tiwi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi arikutumunuwi.
23714	MAT 15:12	Kiyi ngawa-yuwuni ngarra-mamanta punuwuriyi kangatawa api pirimi ngini, “Arrami nginja waya nimpirimajawu ngini awuta Pharisees karluwu puranji purumuwu awarra ngirramini ngini nginja jipangiraga kangi wutawa api angi-wutawa yiminga jurrumumi jiyimi (became angry).” Ngawa-yuwuni ngarra-mamanta awarra pirripangiraga kangatawa.
23715	MAT 15:13	Api yimi kangi wutawa, “Ngajiti kuwa ngimpajami awarra ngirramini ngini awuta Pharisees pirripangiraga. Kayi, awuta tiwi kapi karluwu wupapunya ngawa-rringani angatawa jarrumoka api wuta awuta nginingaji yinkilatuwi. Amintiya awuta Pharisees api wuta wiyarri nginingaji yinkilatuwi pili wuta arnuka-nara wupapunya awinyirra jarrumoka angatawa ngawa-rringani api wuta karluwu pimata-wani (can't help) awuta yingampa tiwi ngini warntirrana pimata-punya awinyirra jarrumoka. Awarra nginingaji karri yingampa tiwi kapi yinkilatuwi wunu-wani yingampa (others) kapi yinkilatuwi ngini pimata-ngulimayi api wutiyati wiyi wupakupuraji kangi yangamini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngirramini ngini wuta Pharisees wuntiyarra awuta tiwi api karluwu ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini awarra api ngiya wiyi nguwuntiyarra awuta tiwi ngini, ‘Nuwa ngajiti kuwa ngimpajami awuta Pharisees ngini-wutawa ngirramini,’ ngirimi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23717	MAT 15:15	Kiyi ngarra Peter yipangiraga kapi ngawa-yuwuni, “Awarra ngirramini ngini nginja jipangiraga karri pakinya api kamini awarra meaning arimi,” yimi Peter.
23718	MAT 15:16	Api yimi ngawa-yuwuni kapi awarra Peter amintiya awuta yingampa ngarra-mamanta, “Kama nuwa nanuwanga mayorluwi nuwa ngiya-mamanta. Nuwa nginingaji awuta yingampa tiwi kapi karluwu wurimajawu (don't understand) ngini-ngilawa ngirramini.
23719	MAT 15:17	Kayi, awarra ngirramini ngini ngiya pakinya ngirripangiraga karri pakinya api ngini-ngatawa meaning ngini karri ngawa ngapalami yinkiti kangawula yirruputara api karri ngawapa awarra yinkiti api ngawa karluwu jajiruwi tiwi ngamatama pili awarra yinkiti. Awarra yinkiti ngini ngawa ngapalami kangawula yirruputara api wiyi apawuriji yilaruwu kangawula wiyika kiyi parlinginari (later) papi awunirimi (come out) kapi ngawa kurruwa. Awarra yinkiti ngini ngapalami kangawula yirruputara api karluwu arikirimi ngawa jajiruwi tiwi. Wayana?” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta ngarra-mamanta.
23720	MAT 15:18	Kiyi yimi kangi wutawa, “Waya juwa ngini nuwa jirti ngirramini (bad thoughts) ngimpalami yilaruwu kangi nuwa punyipunyi api kiyi papi ngimpiniri-mamiyi awarra jirti ngirramini (bad talk) kangi (through) nuwula yirruputara api awarra jirti ngirramini arikirimi nuwa jajiruwi tiwi.
23722	MAT 15:20	Api ngini nuwa awarra jirti ngimpiri-kirimi api nuwa wiyi jajiruwi tiwi ngimpirima (become). Api ngini ngawa karluwu mwarliki ngarimi ngini-ngawula yikara karri ngawa waya yinkitayi ngawapa yinkiti api awarra karluwu arikirimi ngawa jajiruwi tiwi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23754	MAT 16:13	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus amintiya ngarra-mamanta purruwuriyi kapi awarra murrakupuni ngini ngarra yinkitayi kapi Caesarea-Philippi. Awungarruwu ngawa-yuwuni nimarra yimi kapi ngarra-mamanta, “Nuwa waya ngimpiri-majawu ngini ngiya awarra naki nuwa-yuwuni nuwa tayikuwapi (all) arikutumunuwi api wuta yingampa tiwi kamini wurimamula (call) ngiya?” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta ngarra-mamanta.
23755	MAT 16:14	Api wuta pirimi, “Wuta yingampa wurimi ngini arrami nginja John the Baptist. Wutatuwu yingampa wurimi ngini arrami nginja awarra prophet Elijah, amintiya arrami awarra prophet Jeremiah amintiya wurimi ngini arrami nginja nyoni prophet ngini parlingarri yimuwu api wurimi ngini nginja waya awarra jini-pakupawurli (came back) api tuwanga yimpangini jiyima,” pirimi awuta ngarra-mamanta.
23756	MAT 16:15	Api yimi ngawa-yuwuni, “Marri nuwa? Nuwa kuwani ngimpiri-mamula (call) ngiya?”
23757	MAT 16:16	Api awarra Simon Peter yimi ngini, “Nginja awarra nginaki Christ ngini ngawa-rringani parlingarri yuwuntiyarra papaluwi ngini ngarra wiyi yini-mata-ngirri (would send) nginja kapi ngawa arikutumunuwi. Nginja awarra ngarra-mirani ngawa-rringani ngini kuriyuwu. Ngarra awarra ngawa-rringani wiyi yiloti arimuwu api ngarra awarra ngini yini-pangirri (sent) nginja kapi ngawa.” Ngarra awarra yipangiraga Simon Peter.
23758	MAT 16:17	Api yimi ngawa-yuwuni kapi Simon Peter, “Aya,” yimi. “Awarra ngirramini ngini nginja jipangiraga ngini (about) ngiya api ngarra awarra warntirrana. Karri-kuwapi purru-wutiyarra nginja ngini ngiya awarra nginaki Christ. Waya juwa ngarra ngawa-rringani. Api ngawa-rringani arimi ngini nginja pupuni.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni.
23759	MAT 16:18	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni ngirramini yipangiraga kapi Simon, “Nginja yintanga Peter api awarra ngini-nginjila yintanga meaning arimi arikulanga waranga api ngiya wiyi ngirikirimi tayikuwapi arikutumunuwi ngini pimatu-wariyi kapi awinyirra waranga api wuta wiyi awuta arikutumunuwi wupapunya angilawa jarrumoka. Api awarra maputiti wiyi karluwu yimata-kirimi awuta arikutumunuwi ngini (to) pimata-mwari angilawa jarrumoka.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awarra Simon Peter.
23760	MAT 16:19	Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga nyoni ngirramini kapi awarra Simon Peter, “Ngiya wiyi ngirikirimi nginja ngini alawura nimpirimi kapi awuta tiwi kapi wupapunya angilawa jarrumoka api awuta tiwi kapi nginja nimpitimarti awuta ngini wiyi pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa japuja pili wuta kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani ngini kuriyuwu wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nyirru-waripa kapi ngiya japuja api nyirra-muwu awungarra.’ Api wutatuwu kapi nginja karluwu nimpitimarti ngini pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani japuja pili wuta karluwu kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nuwa karluwu japuja kangilawa.’ Ngarra wiyi awarra arimi ngawa-rringani kapi awuta tiwi kapi karluwu kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awarra Peter.
23761	MAT 16:20	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi ngarra-mamanta, “Nuwa waya ngimpiri-majawu ngini ngiya awarra Christ ngini ngarra ngawa-rringani parlingarri yuwuntiyarra papaluwi ngini ngarra wiyi yini-mata-ngirri (would send) ngiya kapi nuwa arikutumunuwi. Api ngajiti ngimpaja-jiyarra yingampa tiwi ngini ngiya awarra Christ.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23762	MAT 16:21	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus yuwuntiyarra awuta ngarra-mamanta, “Ngiya wiyi ngumpuriyi kapi Jerusalem pili ngiya-rringani awutimarti ngiya ngini ngimatu-wariyi awungarruwu. Api awungaji awuta priests kapi wuta alawuruwi amintiya awuta yingampa alawuruwi amintiya awuta scribes wiyi yingarti ngirramini (trouble) wupakirayi ngiya api kapi-wutawa majatawi wiyi wuripirni ngiya. Api karri yirrajirrima wumunga (on third day) api ngarra ngawa-rringani wiyi arikirimi ngiya ngini ngupukularri api tuwanga yimpangini ngirima.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Ngarra awungarri mampara karri yuwuntiyarra ngarra-mamanta nayi awarra ngirramini.
23763	MAT 16:22	Kiyi ngarratuwu Peter yimarruriyi aringampi ngawa-yuwuni ngini nimarra pimata-majirri wuta wangata. Ngarra karluwu awarra Peter pupuni yimuwu awarra ngirramini ngini ngarra ngawa-yuwuni nimarra yimi ngini wuta wiyi wuripirni awarra ngawa-yuwuni api yimi awarra Peter kangi ngawa-yuwuni, “Ngajiti awungani nimpajami pili ngarra ngawa-rringani wiyi apamangi nginja api wuta wiyi karluwu pajuwani pimata-kirimi nginja,” yimi Simon Peter kapi ngawa-yuwuni.
23764	MAT 16:23	Api yimi ngawa-yuwuni kangatawa, “Pirri pili nginja nginingaji maputiti. Ngiya-rringani awutimarti ngiya ngini pajuwani ngimatami ngini awarra jirti (for the wrong) ngini nuwa arikutumunuwi ngintiri-kirim-ani (you've done) api nginja karluwu nimpitimarti ngiya ngini kuwa ngimatami awarra ngiya-rringani. Yita nginja karluwu nimpiri-pungintayi (think) nginingaji ngarra ngiya-rringani aripungintayi. Waya juwa nimpiri-pungintayi nginingaji wuta arikutumunuwi wuru-pungintayi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awarra Simon Peter.
23765	MAT 16:24	Kiyi yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta, “Awi,” yimi. “Nuwa tiwi kapi ngimpitimarti ngini nginti-mata-punya angilawa jarrumoka api nuwa awuta karluwu nuwulamiya nginti-mata-pungintayi (shouldn't think about yourselves). Yingampa tiwi wiyi arrami pokayini wurimi kangi nuwula. Arrami wiyi pajuwani wurikirimi nuwa nginingaji wuta wiyi wuripirni ngiya. Arrami wiyi wupamukuri nuwa kangi arikitirropurtayi (cross).
23766	MAT 16:25	Api ngini awuta tiwi wutimarti ngini pajuwani pimata-kirimi nuwa pili nuwa kuwa ngimpirimi ngiya api ngajiti kuwa ngimpajami awuta tiwi. Waya juwa nyirra-punya-la (keep following) angilawa jarrumoka api kiyi nuwa wiyi japuja kuriyuwu kapi ngawa-rringani. Api ngini nuwa ngumpumwari angilawa jarrumoka karri awuta tiwi wutimarti ngini pajuwani pimata-kirimi nuwa amintiya karri pokayini wurimi kangi nuwula api nuwa wiyi karluwu japuja kuriyuwu kapi ngawa-rringani.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23788	MAT 17:19	Kiyi karri ngawa-yuwuni wangata yimuwu api ngarra-mamanta punuwuriyi kangatawa kiyi pirimi ngini, “Pilikama ngawa karluwu papi ngarrija-mamiyi (couldn't bring out) awarra maputiti ngini yipalamiya kapi awarra kirijini ngarra purnikapa?” pirimi.
23789	MAT 17:20	Api ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa, “Nuwa karluwu warntirrana kuwa ngintirimi ngini ngawa-rringani yimata-kirayi (would give) nuwa ngini-ngatawa power ngini nuwa papi ngintini-mata-mamiyi awarra maputiti api nuwa karluwu ngintija-kirimi (couldn't do) awarra mirrikili (miracle). Ngajiti worry ngini nuwa waya juwa kiyija kuwa ngimpirimi ngini ngawa-rringani wiyi amant-akirayi nuwa ngini-ngatawa power pili nuwa wiyi ngintija-kirimi (can do) mirrikili. Arrami nuwa wiyi ngimpitimarti yati jupunyini (hill) ngini yimatu-wariyi kapi nyoni murrakupuni api ngini nuwa nimarra ngimpirimi kapi awarra jupunyini, ‘Tuwariyi nankitawu!’ api awarra jupunyini wiyi awuriyi awungarruwu. Ngawa-rringani wiyi apakirayi nuwa ngini-ngatawa power ngini arikulani mirrikili nginti-mata-kirimi.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi ngarra-mamanta.
23811	MAT 18:15	Kiyi ngawa-yuwuni nimarra yimi kapi ngarra-mamanta, “Yingampa nuwa-mamanta kapi nuwiyati ngimpapunya angilawa jarrumoka api wuta awuta jirti ngirramini (trouble) wiyi wupakirayi nuwa. Api ngini yati kapi nuwa api nginja-mantani apakirayi nginja jirti ngirramini, nginingaji ngarra jirti tini arimamula (calls) nginja api tuwariyi kapi awarra nginja-mantani api tajiyarra awarra, ‘Nginja jirti ngirramini jipakirayi ngiya.’ Awarra tajiyarra nginja-mantani nuwa wangatamiya. Ngini awarra nginja-mantani putuputuwu apakiray-amiya awarra jirti ngirramini ngini ngarra yipakirayi nginja api nuwa wiyi puranji ngumpuru-muwajirri (be friends).
23812	MAT 18:16	Ngini awarra nginja-mantani karluwu kuwa arimi awarra ngini nginja jipangiraga kangatawa api nginja wiyi tuwariyi kapi yuwurrara nginja-mamanta kapi nuwiyati ngimpapunya angilawa jarrumoka api nimarra tami kangi wutawa, ‘Kali! Ngawurliyi pili nuwa nyirra-pitingaya (listen to) naki awarra ngirramini (trouble) ngini ngiya amintiya ngiya-mantani nimarra ngarimi.’ Api awuta yuwurrara nginja-mamanta wiyi wutiyarra awarra nginja-mantani ngini ngarra jirti yikirimi kanginjila.
23813	MAT 18:17	Ngini awarra nginja-mantani ngini jirti ngirramini yipakirayi nginja wiyi karluwu kuwa yimatami awuta yuwurrara nginja-mamanta api tuwariyi kapi awuta tayikuwapi nginja-mamanta kapi nuwiyati yimpaja ngumpuru-kuruwarni (thank) ngawa-rringani kapi jurra api tajiyarra awuta nginja-mamanta ngini (about) awarra ngirramini (trouble). Ngini awarra nginja-mantani ngini ngarra jirti ngirramini yipakirayi nginja wiyi karluwu kuwa yimatami awuta nginja-mamanta api nginja amintiya awuta nginja-mamanta nimarra nyirrami kangatawa, ‘Nginja karluwu tuwanga jimata-wuriji (shouldn't go into) angawula jurra.’ Nginja amintiya awuta nginja-mamanta awarra nimarra nyirrami kapi awarra nginja-mantani ngini jirti ngirramini yipakirayi nginja pili ngarra karluwu putuputuwu yipakiray-amiya awarra jirti ngirramini. Ngarra awarra nginja-mantani ngini jirti ngirramini yipakirayi nginja api ngarra awarra nginingaji awuta tiwi kapi karluwu kuwa wurimi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23814	MAT 18:18	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni ngirramini yipangiraga kapi awuta ngarra-mamanta ngini, “Naki awarra ngirramini warntirrana ngini awuta tiwi kapi nuwa ngimpitimarti ngini wuta wiyi pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa japuja pili wuta kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nyirru-waripa kapi ngiya japuja api nyirra-muwu awungarra.’ Api wutatuwu kapi nuwa karluwu ngimpitimarti ngini pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani japuja pili wuta karluwu kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nuwa karluwu japuja kangilawa.’ Ngarra wiyi awarra arimi ngawa-rringani kapi awuta tiwi kapi karluwu kuwa wurimi ngini-ngatawa ngirramini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23815	MAT 18:19	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni nginaki ngirramini yipangiraga kapi ngarra-mamanta, “Awi,” yimi. “Ngini nuwa yuwurrara nimarra ngimpiri-majirri ngini (about) kuta kamini awarra ngini nuwa ngimpitimarti ngawa-rringani ngini yimata-kirayi nuwa api kiyi ngini nuwa nanginta ngimpirimi awarra ngawa-rringani kuta kamini awarra ngini nuwa ngimpitimarti (need) api ngarra wiyi ngawa-rringani ari-pitingaya (listen to) nuwa api wiyi apakirayi nuwa awarra kuta kamini ngini nuwa ngimpitimarti amintiya awanuwanga wiyi amanu-wani (help) nuwa karri nuwa awuta yuwurrara tiwi nanginta ngimpirimi awarra ngawa-rringani.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Ngarra wiyi awarra ngawa-rringani ari-pitingaya (hear) nuwa pili karri nuwa mimpa ngimpirimi pili-ngini ngimpiri-pungintayi (think about) ngiya api ngiya wiyi awungaji kangi nuwula nuwa yuwurrara tiwi arramukuta nuwa yuwurrajirrima.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23817	MAT 18:21	Kiyi Peter yuwuriyi kapi ngawa-yuwuni Jesus kiyi yimi ngini, “Arrami ngiya-mantani wiyi jirti arikirimi (do wrong) kangi ngiya, nginingaji ngarra wiyi mitaya arimi ngini-ngilawa kunawuni, arramukuta ngarra wiyi kunyani arimi ngini (about) ngiya kangi yingampa arikutumunuwi, arramukuta ngarra wiyi arimarrimili ngiya-purnayinga. Ngini ngarra awarra jirti arikirimi (does that wrong) kangiya api ngiya ngirimajawu ngini ngiya putuputuwu api ngiya ngirimajawu ngini ngiya putuputuwu ngimata-kirayi (should forgive) ngarra. Api ngini ngarra tuwanga jirti arikirimi kangiya api ngiya tuwanga putuputuwu ngimata-kirayi ngarra. Api ngini ngarra awungani-la jirti arikirimi kangi ngiya api ngiya awungan-ari (how many times) ngiya putuputuwu ngimata-kirayi ngarra? Arramukuta walimani (7) times ngiya putuputuwu ngimata-kirayi ngarra. Marri?” yimi awarra Peter kapi ngawa-yuwuni.
23818	MAT 18:22	Api ngawa-yuwuni yimi kangi ngarra, “Karluwu. Yita yimpaja putuputuwu tayakirayi nginja-mantani karri ngarra jirti arikirimi kangi nginja. Ngajiti waya juwa walimani times putuputuwu nimpaja-kirayi ngarra. Putuputuwu tayakirayi ngarra yiloti,” yimi ngawa-yuwuni kangi Peter.
23819	MAT 18:23	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kangi awarra Peter amintiya awuta yingampa ngarra-mamanta, “Ngawa-rringani ngini kuriyuwu awutimarti ngawa ngini putuputuwu ngamata-kiray-ajirri (forgive each other) api ngini ngawa karluwu putuputuwu ngapakiray-ajirri api ngarra wiyi awanuwanga karluwu putuputuwu yimata-kirayi (forgive) ngawa,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi ngawa-yuwuni naki ngirramini (story) yuwuntiyarra awuta ngarra-mamanta, yimi ngini, “Naki ngirramini ngini ngiya nimarra ngiyimami kangi nuwa ngini (about) yati alawura. Kayi, awuta tiwi kapi wuta waki pirimi ngini (for) awarra alawura api yingampini (sometimes) wuta nanginta pirimani kunawuni awarra alawura api ngarra yipakiray-ani (lent) awuta tiwi awarra kunawuni ngini wuta nanginta pirimani ngarra.” Kiyi natinga wumunga (one day) awarra alawura jingawu yimi kapi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) ngarra ngini pini-matu-wariyi kangatawa. Api karri wuta punuwuriyi kangatawa api ngarra yimi kangi wuta ngini, “Ngiya nguwutimarti awarra kunawuni ngini ngiya ngirripakirayi nuwa,” yimi awarra alawura.
23820	MAT 18:24	Kiyi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) awarra alawura api wuta piniri-marruriyi kangatawa yati tini ngini awarra alawura yipakirayi ngarra 10,000 dollars api awarra tini yimi kangi awarra alawura, “Ngiya waya karri-kamini kunawuni api ngiya karluwu ngimata-kiray-awurli (can't give back) awarra kunawuni kanginjila,” yimi awarra tini. Kiyi awarra alawura yipangiraga kapi awuta yingampa wawurruwi kapi waki pirimi ngini ngarra api yimi ngini, “Nyirranga naki tini amintiya ngarra-purnayinga, amintiya ngarra-mamirampi, kiyi nyirra-marruriyi awuta kapi nyoni alawura api sellim nyirrami awuta kangatawa pili-ngini wuta waki pimatami ngini ngarra. Nuwa awanuwanga sellim nyirrami arramu-kaminawuti ngini naki tini awuni. Api karri nuwa wiyi sellim ngimpirimi awuta arikutumunuwi amintiya ngini-wutawa arramu-kaminawuti api awarra yingarti kunawuni ngini nuwa wiyi ngimpanga api nyirra-marruripa awarra kunawuni kangiya pili ngiya yingarti kunawuni ngirripakirayi awarra tini.” Ngarra awarra alawura yimi awarra kangi awuta wawurruwi.
23822	MAT 18:26	Kiyi awarra tini yipamukuri ngini-ngatawa yirrara yimpula (knelt down) kapi yakuluwuni yinkitayi kapi awarra alawura, kiyi ngarra pirlikiti yimi amintiya yimi kangatawa, “Arnapa. Putuputuwu tayakirayi ngiya api ngiya wiyi ngipakiray-awurl (give back) nginja tayikuwa-ni (all) awarra kunawuni ngini nginja jipakirayi ngiya,” yimi kangi awarra alawura.
23823	MAT 18:27	Api kiyi awarra alawura putuputuwu yipakirayi awarra tini, api yimi kangatawa, “Waya ngajiti awungani. Tuwariyi kanginjila japuja,” yimi awarra alawura kapi awarra tini. Kiyi awarra tini yipumwari awarra alawura.
23824	MAT 18:28	Kiyi karri awarra tini yuwuriyi turruwuni api ngarra yuwunyayi yati ngarra-mantani ngini wutiyati awarra tini waki pirimi ngini (for) awarra alawura. Api puniyarri (before that time) awarra tini yipakirayi ngarra-mantani kiyija kunawuni. Api karri ngarra yipakuluwunyi ngarra-mantani api yuwunga angatawa miraka, yimi ngini, “Ningani tayakiray-awurli (give back) ngiya awarra kunawuni ngini ngiya ngirripakirayi nginja,” yimi kangi ngarra-mantani.
23825	MAT 18:29	Kiyi ngarra-mantani yipamukuri ngini-ngatawa yirrara yimpula (knelt) kapi yakuluwuni yinkitayi kapi awarra tini kiyi yimi ngini, “Mantani, arnapa. Wiyi pangarri ngiya ngipakirayi nginja awarra kiyija kunawuni ngini nginja jipakirayi ngiya,” yimi ngarra-mantani kangi awarra tini.
23826	MAT 18:30	Api awarra tini ngarra arnuka kuwa yimi kangi ngarra-mantani amintiya ngarra karluwu putuputuwu yipakirayi awarra api ngarra yimarruriyi ngarra-mantani kapi awuta majatawi pili-ngini wuta pimata-mukuri ngarra yilaruwu kapi jail. Kiyi awarra tini yimi kapi ngarra-mantani, “Nginja wiyi papi nimpinirimi (come out) kapi awarra jail karri nginja nimpakirayi ngiya awarra kunawuni,” yimi awarra tini kapi ngarra-mantani.
23828	MAT 18:32	Karri awarra alawura yipitingaya (heard) awarra ngirramini ngini wuta pirripangiraga awuta kapi waki pirimi ngini ngarra api ngarra awanuwanga jurrumumi jiyimi angatawa yiminga (became angry) pili awarra tini yimarruriyi awarra ngarra-mantani kapi jail. Kiyi awarra alawura yipangirri (sent) awuta tiwi kapi awarra tini ngini wuta pini-mata-marruriyi ngarra kangatawa. Api karri awuta tiwi piniri-marruriyi awarra tini kangi awarra alawura api awarra alawura yimi kangatawa, ‘Nginja jirti tini. Ngiya putuputuwu ngirripakirayi (forgave you) nginja pili nginja nanginta jiyimi ngini putuputuwu ngimata-kirayi nginja api ngiya ngurru-wutiyarra nginja ngini nginja karluwu jimata-kiray-awurli (don't have to give back) ngiya awarra yingarti kunawuni ngini ngiya ngirripakirayi nginja. Nginjatuwu awanuwanga putuputuwu nyimarri-pakirayi (should have forgiven) nginja-mantani awarra kiyija kunawuni ngini nginja jipakirayi ngarra. Api ngiya jurrumumi jiyimi angilawa yiminga (became angry) pili nginja karluwu putuputuwu jipakirayi nginja-mantani. Api kiyi ngiya wiyi ngipangirri (send) nginja kapi jail,’ yimi awarra alawura kangi awarra tini. Kiyi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) awarra alawura api pirimarruriyi awarra tini kapi majatawi api purru-wuntiyarra awuta ngini, ‘Nyirra-mukuri naki awarra tini yilaruwu kapi jail. Awungarruwu nyirra-pirni ngarra. Waya juwa karri awarra naki tini wiyi apakiray-awurli (give back) awarra alawura awarra yingarti kunawuni api ngarra wiyi awungarri papi awunirimi kapi awarra jail,’ yimi awarra alawura kangi awuta majatawi.” Awarra ngirramini (story) ngawa-yuwuni yuwuntiyarra Peter amintiya awuta yingampa ngarra-mamanta.
23831	MAT 18:35	Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga kapi awuta ngarra-mamanta, yimi ngini, “Ngiya-rringani ngini kuriyuwu wiyi awanuwanga karluwu putuputuwu apakirayi nuwa kapi karluwu putuputuwu ngimpakirayi yingampa arikutumunuwi,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23918	MAT 21:23	Kiyi karri pangarri ngawa-yuwuni Jesus amintiya ngarra-mamanta wuta pirripakupawurli kapi Jerusalem api purruwuriyi kapi awinyirra arikulanga jurra angi-wutawa Jews. Kiyi karri wuta papi pirimi awungarruwu kapi awinyirra jurra api wuta purruwuriyi kapi awarra yard, api ngawa-yuwuni yuwuntiyarra awuta arikutumunuwi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini. Kiyi awuta priests kapi wuta alawuruwi amintiya awuta yingampa alawuruwi, wuta purruwuriyi kapi ngawa-yuwuni api nanginta pirimi ngatawa, “Aya, mantani, nginja japini jinu-wuriyi awungarra kapi anaki jurra api juwuriyi kapi awuta arikutumunuwi kapi wuta sellim purru-wujingi-mani animuluwi awungarra kapi naki yard api kiyi nginja juwuntiyarra awuta arikutumunuuwi ngini wuta karluwu sellim pimatami awuta animuluwi awungarra kiyi nginja juwuntiyarra awuta ngini pimatu-wariyi kapi nyoni murrakupuni (place). Kuwani yuwutiyarra nginja ngini “Pirri,” jimatami kangi awuta? Kuwani yini-pangirri (sent) nginja awungarra kangi ngawa arikutumunuwi?” pirimi awuta alawuruwi kapi ngawa-yuwuni.