23239	MAT 2:1	Karri awarra kirijini Jesus yimulungurrumi kapi awarra town Bethlehem kapi awarra murrakupuni Judea api awungarruwu kapi nyoni murrakupuni api yingampa wawurruwi pirripakuluwunyi awuranka japalinga ngirri-ngirri jiyimi. Awuta wawurruwi api ngini-wutawa murrakupuni karrampi. Wuta pungintamuwi (clever) pili wuta pirimajawu ngini (about) awinyirra tayikuwa-nga (lots) japalinga. Api karri awuta wawurruwi pirripakuluwunyi awinyirra awuranka japalinga api wuta nimarra pirimajirri, “Ningani yati kirijini waya yimulungurrumi api karri ngarra arikulani arima api ngarra wiyi king arimi,” pirimajirri awuta wawurruwi. Kiyi wuta pirripakuluwunyi awinyirra japalinga juwuja kangi yuwunka (sky) api kiyi pirripapunya awinyirra japalinga pili purru-wutimarti ngini pimata-kuluwunyi awarra kirijini ngini yimulungurrumi. Kiyi awinyirra japalinga juwuriyi kuriyuwu kapi awarra murrakupuni Judea kiyi awungarruwu nyirra juwunjarli (stopped). Karri awuta wawurruwi papi pirimi kapi awarra murrakupuni Judea api wuta purruwuriyi kapi Jerusalem. Awarra Jerusalem yinkitayi kapi Bethlehem. Awungarruwu kapi Jerusalem wuta nimarra pirimi kapi yingampa tiwi kapi japuja pirimi awungaji, api pirimi ngini, “Awungarruwu kapi ngini-ngawula murrakupuni ngawa nginti-pakuluwunyi awinyirra japalinga angi awuranka. Api karri nginti-pakuluwunyi awinyirra japalinga api nimarra ngintiri-majirri ngini, ‘Yati kirijini waya yimulungurrumi ngini ngarra wiyi king arimi api ngawa kularlaga ngawurrami (let's look for) awarra kirijini pili-ngini ngawa ngamata-kuruwarni (thank) ngarra,’ ngintiri-majirri. Api kiyi ngawa nginti-papunya awinyirra japalinga awungarra api kapi naki murrakupuni awinyirra japalinga juwunjarli (stopped). Api maka awarra kirijini ngini ngarra wiyi king arimi kangi nuwa kapi nuwa Jews?” Awuta wawurruwi awarra nanginta pirimi awuta tiwi kapi wuta japuja pirimi kapi Jerusalem. Ngarratuwu awarra King Herod api ngarra alawura yimi kapi awuta Jews awungarruwu kapi awarra murrakupuni Judea karri awarra kirijini Jesus yimulungurrumi awungaji amintiya ngarra japuja yimi kapi Jerusalem. Kiyi karri awarra King Herod yipitingaya (heard) awarra ngirramini ngini awuta wawurruwi pirripangiraga ngini (about) awarra kirijini ngini ngarra wiyi king arimi kapi awuta Jews api awarra King Herod worry yimi pili yimi kangatamiya ngini, “Karri awarra nayi kirijini wiyi arikulani arima api kapinaki Jews arrami wiyi wutimarti ngini ngarra wiyi king yimatami kangi wuta api wuta karluwu wutimarti ngiya ngini king ngimatami,” yimi awarra Herod kangatamiya. Wutatuwu awuta Jews kapi japuja pirimi kapi Jerusalem api wuta pirimakirri pili pirimajirri, “Ngini awarra kirijini wiyi awutimarti ngini king arimi kapi ngawa Jews api awarra Herod wiyi jirti ngirramini apakirayi ngawa,” pirimajirri awuta Jews.
23244	MAT 2:6	‘Awarra town Bethlehem kapi Judea api kirijini town amintiya tayikuwapi arikutumunuwi karluwu wurimajawu awarra town api wiyi parlinginari tayikuwapi arikutumunuwi wiyi wurimajawu awarra town pili awungarruwu yati kirijini wiyi arimulungurrumi ngini ngarra wiyi king arimi. Awarra kirijini ngarra wiyi ngatawa amintiya awuta yingampa alawuruwi kapi awarra murrakupuni Judea api wuta karlu-nara. Ngarra awarra king wiyi apamangi awuta tiwi kapi ngiya ngirimamula (call) awuta ngiya-mamirampi, awuta kapi wutiyati wuta-amini ngini ngarra yintanga Israel,’ yimi ngawa-rringani kapi awarra prophet parlingarri. Api kiyi awarra prophet yikirimi (wrote) awarra ngirramini kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament),” pirimi awuta priests amintiya awuta scribes kangi awarra King Herod.
23264	MAT 3:3	Ngarra parlingarri ngawa-rringani yuwutiyarra awarra prophet Isaiah ngirramini ngini (about) awarra John the Baptist api awarra Isaiah yikirimi (wrote) awarra ngirramini kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament). Ngarra karluwu awarra Isaiah yimajawu awarra John the Baptist ngarra yintanga api yikirimi (wrote), “Yati tini wiyi japuja arimi awungarruwu kapi karri-kuwapi tiwi japuja wurimi api tayikuwapi tiwi wiyi wuriyi awungarruwu kapi ngarra japuja awarra tini. Kiyi awarra tini wiyi jingawu arimi kangi wutawa api awuntiyarra awuta tiwi ngini, ‘Yati ngini ngarra alawura waya yinkitayi awunu-wuja api ngawa pupuka ngamata-kirimi (should make) awinyirra jarrumoka angi ngarra wiyi apapunya. Tulimiyinga ngamata-kirimi awinyirra jarrumoka.’ Ngarra wiyi awarra tini awarra ngirramini awuntiyarra awuta tiwi,” yikirimi awarra Isaiah kangi awarra punkaringini.
23284	MAT 4:6	Kiyi maputiti yimi ngini, “Kutupi tami kapi yakuluwuni,” yimi. “Ngajiti nimpaja-makirri pili awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu awarra ngini nginja nimpiri-mamula (call) ngarra nginja-rringani api ngarra wiyi apamangi nginja. Parlingarri wuta papaluwi pirikirimi (wrote) ngini-ngatawa ngirramini kangi awarra punkaringini ngini, ‘Nuwa kapi kuwa ngimpirimi ngini-ngatawa ngirramini awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu api ngarra wiyi awuntiyarra awuta angeluwi ngini wupamangi nuwa nginingaji karri nuwa waya yinkitayi pirlamarri (by accident) ngimpiri-pirn-amiya kapi waranga api awuta angeluwi wiyi wupamanipayi (lift you up) nuwa api awinyirra waranga arnuka ampiri-pirni nuwa malapwara.’ Parlingarri awuta papaluwi pirikirimi (wrote) awarra ngirramini kangi punkaringini,” yimi maputiti kapi ngawa-yuwuni.
23285	MAT 4:7	Api yimi ngawa-yuwuni, “Ngiya arnuka kutupi ngimatami kapi yakuluwuni pili awarra Moses nyoni awarra ngirramini parlingarri yikirimi kangi awarra punkaringini, awarra ngirramini ngini ngiya-rringani yuwuntiyarra ngarra ngini, ‘Nuwa arikutumunuwi ngajiti ngimpaja-jiyarra ngiya ngini ngimata-wani nuwa (I have to help you),’ yimi ngiya-rringani. Awarra Moses awarra ngirramini parlingarri yikirimi kapi awarra punkaringini,” yimi ngawa-yuwuni Jesus kapi awarra maputiti.
23288	MAT 4:10	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi maputiti, “Tuwariyi. Ngiya arnuka ngimata-kuruwarni (thank) nginja pili ngarra Moses parlingarri yikirimi kapi awarra punkaringini awarra naki ngirramini ngini ngarra ngiya-rringani yipangiraga api yikirimi (wrote) ngini, ‘Nyirra-kuruwarni (thank) ngiya pili ngiya alawura ngirimi kangi nuwa. Amintiya waki nyirrami ngini (for) ngiya. Karri-kuwani nyoni,’ yimi ngiya-rringani. Api nginja tuwariyi maputiti,” yimi ngawa-yuwuni.
23306	MAT 5:3	“Arramukuta yingampa nuwa nimarra ngimpirimi nuwulamiya ngini, ‘Ngiya arnuka pupuni tini api ngiya nguwutimarti ngawa-rringani ngini yimata-wani (to help) ngiya ngini warntirrana kuwa ngimatami ngini-ngatawa ngirramini.’ Api kapi nuwa awarra ngimpangiraga kapi nuwulamiya api ngawa-rringani wiyi amanu-wani nuwa. Ngarra wiyi awanuwanga apamangi nuwa api nuwa wiyi kukunari ngimpirimi.” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23312	MAT 5:9	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Karri nuwa-mamanta wuru-warr-ajirri (fight) api nuwa kapi ngumpuriyi kapi awuta nuwa-mamanta api kiyi ngumpuru-wani (help) awuta ngini wuta arnuka pimata-warr-ajirri api ngawa-rringani wiyi apangiraga kangi nuwa, ‘Ngiya-mamirampi nuwa.’ Api nuwa wiyi awungarri kukunari kangi nuwulamiya,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23319	MAT 5:16	Api nyirru-wariyi kapi nuwa-mamanta api nyirra-wani (help) awuta api kiyi nuwa wiyi nginingaji awarra light ngimpirimi pili yingampa tiwi wiyi wupakuluwunyi nuwa ngini ngumpuru-wani awuta nuwa-mamanta api awuta yingampa wiyi nimarra wurimi ngini, ‘Ngawa-rringani pupuni pili ngarra awunu-wani awuta papurajuwi tiwi ngini wunu-wani wuta-mamanta.’ Wuta wiyi awuta yingampa tiwi awarra wupangiraga karri wupakuluwunyi nuwa ngini ngumpuru-wani nuwa-mamanta.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta ngarra-mamanta kapi pirripapunya ngarra.
23327	MAT 5:24	Pakinya tuwariyi kapi awarra nginja-mantani ngini nginja jirti jiyikirimi kangatawa api nanginta tami awarra ngini putuputuwu yimata-kirayi nginja. Api ngini ngarra awarra nginja-mantani arimi ngini, ‘Waya manya’ api tayakupawurli kapi jurra api tamarruriyi awarra kunawuni yilaruwu kapi jurra kiyi tayakirayi awarra kunawuni kapi ngawa-rringani.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tiwi. Kiyi yimi kangi wutawa, “Nuwa ngajiti ngimpaja-kirayi kunawuni kapi ngawa-rringani karri awuta nuwa-mamanta nanuwanga wuni jirti ngirramini (trouble) kangi nuwula.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23330	MAT 5:27	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni ngirramini yimi kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nuwa ngimpiri-majawu awarra ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini ngini, ‘Nuwa ngajiti pokayini ngimpajami ngini ngarra nyoni tini ngarra-purnayinga.’ Ngarra ngawa-rringani awarra yipangiraga,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yipangiraga ngini, “Ngiyatuwu ngirimi ngini karri nuwa ngimpakuluwunyi angi ngarra nyoni tini ngarra-purnayinga api ngini nuwa awungarri ngimpirimi kangi nuwulamiya ngini, ‘Ngiya nguwutimarti awinyirra,’ api jirti awarra pili ngarra awarra nginingaji nuwa warntirrana pokayini ngimpirimi awinyirra tinga angi ngarra nyoni tini ngarra-purnayinga. Amintiya ngini nuwa maminikuwi ngimpakuluwunyi nyonga tinga nyirra-purnayi api ngini nuwa awungarri ngimpirimi kangi nuwulamiya ngini, ‘Ngiya nguwutimarti awarra,’ api jirti awarra pili awarra nginingaji nuwa warntirrana pokayini ngimpirimi awarra tini ngini nyirra nyonga tinga nyirra-purnayi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23341	MAT 5:38	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus yipangiraga nyoni nginaki ngirramini kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta, “Nuwa ngimpiri-majawu ngini papaluwi purru-wuntiyarra awuta tiwi awarra naki ngirramini ngini ngawa-rringani yipangiraga ngini, ‘Ngini nuwa ngimpiri-pirni nyoni tini kangatawa pijara awarra nyoni tini api ngini awarra nyoni tini ngini-ngatawa pijara papi awunirimi (comes out) api nuwa wiyi ngumpuwariyi kapi majatawi angi-wutawa kurrampali api awungarruwu kapi angi-wutawa kurrampali awuta majatawi wiyi papi wuniri-mamiyi (take out) ngini-nuwula pijara,’ yimi ngawa-rringani. Kiyi tuwanga yimi, ‘Awanuwanga ngini nuwa ngimpiri-pirni nyoni tini kangatawa yirruputara api ngini awarra nyoni tini ngini-ngatawa yinkana papi awunirimi api wuta wiyi wuri-marruriyi nuwa kapi majatawi angi-wutawa kurrampali api awungarruwu kapi angi-wutawa kurrampali awuta majatawi wiyi papi wuniri-mamiyi (take it out) ngini-nuwula yinkana.’ Awarra ngirramini yimi ngawa-rringani parlingarri api awuta papaluwi purru-wuntiyarra awuta tiwi awarra ngirramini (law),” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi ngawa-yuwuni tuwanga yimi ngini, “Api ngiyatuwu ngirimi, ngini (if) yati tini aripirni nuwa api nyirra-mwari awarra jirti ngirramini (trouble). Api ngini ngarra aripirni nuwa yatuwani (one side) kapi nuwa yirrikilingapa api ngini awutimarti ngini tuwanga yimata-pirni nuwa api nyirra-jiyarra awarra ngini, ‘Tapirni ngiya kurrukola (other side) kapi ngiya yirrikilingapa.’ Nuwa awarra nimarra nyirrami kapi awarra tini,” yimi ngawa-yuwuni kangi ngarra-mamanta.
23345	MAT 5:42	Kiyi nyoni ngirramini yimi ngini, “Awuta tiwi kapi nanginta wurimi nuwa kuta kamini ngini wutimarti api nyirra-kirayi awuta awarra kuta kamini. Amintiya ngini wurimi kangi nuwa, ‘Ngiya pakinya awarra ngini nginja nimpini,’ api nuwa nyirra-kirayi (give) awarra kangi wutawa,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23346	MAT 5:43	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus nimarra yimi kapi ngarra-mamanta nyoni nginaki ngirramini, “Nuwa ngimpiri-majawu awarra ngirramini ngini awuta papaluwi parlingarri pirripangiraga kapi awuta arikutumunuwi. Wuta pirlamarruwi awuta papaluwi api pirimi ngini, ‘Awuta tiwi kapi jirti wurumuwu ngawa api ngawa awanuwanga jirti ngawurra-muwu (must hate) awuta api wuta wangata pupuni ngawurra-muwu (must love) kapi pupuni wurumuwu ngawa.’ Awuta papaluwi kapi pirlamarruwi awarra pirripangiraga,
23347	MAT 5:44	api ngiyatuwu nimarra ngiyimami (going to say) ngini ngawa-rringani ngini kuriyuwu puranji arimuwu tayikuwapi (everyone),” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngawa-rringani parlingarri yikirimi warnarringa api arikirimi awinyirra warnarringa ngini ngirri-ngirri ampirimi kangi awuta tiwi kapi jajiruwi amintiya kapi wuta pupuwi. Awanuwanga arikirimi pakitiringa ngini apawuliyi (come down) kapi awuta tiwi kapi jajiruwi amintiya awuta kapi pupuwi,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Kiyi yimi ngini, “Nuwa awanuwanga puranji nyirra-muwu tayikuwapi (everyone). Kapi jirti wurumuwu nuwa api nuwa puranji nyirra-muwu awuta tiwi. Api awuta kapi tongwayi wurimi nuwa api nanginta nyirrami ngawa-rringani ngini yimata-mangi awuta. Api ngini nuwa puranji ngumpuru-muwu tayikuwapi amintiya ngini nanginta ngimpirimi ngawa-rringani ngini yimata-mangi awuta kapi tongwayi wurimi nuwa api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi nuwa, ‘Ngiya-mamirampi nuwa,’ arimi.” Ngarra awarra ngawa-yuwuni yipangiraga kapi ngarra-mamanta.
23382	MAT 6:31	Amintiya ngarra yimi ngini, “Ngajiti yimpaja nimarra ngimpajami kangi nuwulamiya ngini, ‘Ngawa awungana ngamatama pili ngawa karri-kamini yinkiti amintiya kukuni amintiya kuluji.’ Api ngajiti awarra nimarra ngimpirimi nuwulamiya.
23385	MAT 6:34	Kiyi ngawa-yuwuni yimi ngini, “Ngajiti nimarra ngimpajami kangi nuwulamiya ngini, ‘Arrami jirti ngirramini (trouble) wiyi papi arimi kangi ngiya pangarri. Arramukuta wuta wiyi jirti wurikirimi kangiya pangarri. Arrami ngiya wiyi karri-kamini yinkiti pangarri.’ Ngajiti awungani ngimpajami kangi nuwulamiya. Waya juwa karri pangarri karri awarra jirti ngirramini papi arimi api awungarri nyirra-pungintayi (think about) awarra jirti ngirramini. Api ngini ningani papi arimi jirti ngirramini (trouble) kangi nuwula api ningani nyirra-pungintayi awarra jirti ngirramini amintiya nanginta nyirrami ngawa-rringani ngini amanu-wani (help) nuwa, kapi nuwa kuwa ngimpirimi awarra ngawa-rringani.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23388	MAT 7:3	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Nuwa yingampa amparrimani ngimparimi ngini nuwa warntirrana pupuwi amintiya nuwa ngimpiri-mamula (call) jajiruwi awuta nuwa-mamanta kapi wuta karlu-nara jajiruwi. Api kayi,” yimi ngawa-yuwuni. “Ngini nuwa ngimpitimarti ngini nginti-mata-wani (help) awuta nuwa-mamanta ngini papurajuwi tiwi pimatama api pakinya papurajuwi tiwi nyirrami nuwulamiya kiyi wiyi nyirra-wani awuta nuwa-mamanta ngini pupuwi tiwi pimatama. Awarra nginingaji karri kiyija parruwarti apawuriji yilaruwu kangi wuta pijara nuwa-mamanta api awanuwanga yingarti parruwarti apawuriji yilaruwu kangi nuwa pijara api nuwa karluwu nimarra nginti-matami kapi awuta nuwa-mamanta ngini, ‘Ngiya wiyi nguwunyirri (wash) awarra parruwarti kangi nuwa pijara.’ Nuwa karluwu awarra nimarra nginti-matami kapi awuta nuwa-mamanta pili nuwa arnuka nginti-mata-kuluwunyi (can't see) pupuni pili yingarti parruwarti kangi nuwa pijara. Awanuwanga nuwa karluwu nimarra nginti-matami kapi nuwa-mamanta ngini, ‘Ngiya wiyi ngimanu-wani (help) nuwa ngini pupuwi tiwi nginti-matami.’ Nuwa nginti-mata-kuluwuny-amiya pakinya, kiyi awungarri nuwa nuwa-mamanta,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23397	MAT 7:12	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Moses amintiya awuta prophets parlingarri purru-wuntiyarra awuta arikutumunuwi yingarti ngirramini (laws) api ngiyatuwu waya karuwa ngirikirimi awarra ngirramini api awarra naki karuwa ngirramini ngini, ‘Nuwa ngimpitimarti nuwa-mamanta ngini pimata-pungintayi (think about) nuwa amintiya awanuwanga ngimpitimarti awuta ngini pimata-wani (to help) nuwa api nuwa pakinya nyirra-pungintayi (think about) awuta nuwa-mamanta kiyi wunta-wani awuta.’ Awarra ngirramini warntirrana (most important).” Ngarra awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23407	MAT 7:22	Kiyi yimi kangi wutawa, “Tayikuwapi tiwi karri ngiya wiyi judge ngirimi awuta karri naki awarra murrakupuni wiyi apapaya (this earth will finish) api wuta wiyi awungarri manya nimarra wurimi ngini, ‘Ngawa ngintiri-kirim-ani yingarti mirrikili (miracles). Nginja jipakirayi ngawa ngini-nginjila power api ngawa ngintiri-kirimi awarra mirrikili.’ Wuta awarra wiyi wupangiraga kangilawa awuta kapi kunyani wurimi ngini ngiya alawura ngirimi kangi wutawa,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Wuta awuta tiwi wiyi awanuwanga wupangiraga kangi ngiya, ‘Awuta maputirruwi kapi pirripalamiya yilaruwu kapi yingampa tiwi purnikapa api ngawa papi ngintiniri-mamiyi awuta maputirruwi. Nginja jipakirayi ngawa ngini-nginjila power api ngawa papi ngintiri-mamiyi awuta maputirruwi. Amintiya ngawa nguntu-wuntiyarra awuta arikutumunuwi ngini-ngatawa ngawa-rringani ngirramini pili nginja juwutiyarra ngawa ngini ngawutiyarra awuta tiwi ngini-ngatawa ngirramini.’ Manya wiyi awarra wurimi kangilawa awuta kapi kunyani wurimi ngini ngiya alawura ngirimi kangi wutawa,” yimi ngawa-yuwuni.
23408	MAT 7:23	Kiyi yimi ngini, “Karri wuta wiyi wupangiraga awarra ngirramini kangilawa api ngiyatuwu wiyi ngirimi kangi wuta, ‘Ngiya karluwu ngirripakirayi nuwa ngini-ngilawa power ngini nuwa ngintiri-kirimi awarra mirrikili amintiya awanuwanga ngiya karluwu ngirripangirri (send) nuwa ngini nguntu-wuntiyarra awuta arikutumunuwi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini. Ngiya arnuka ngiya-mamanta nuwa pili nuwa karluwu kuwa ngimpirimi ngini-ngilawa ngirramini api pirri nyirru-wariyi.’ Ngiya wiyi awarra ngipangiraga kangi awuta tiwi karri naki murrakupuni wiyi apapaya (this world will finish), awuta tiwi kapi kunyani wurimi ngini ngiya alawura ngirimi kangi wutawa.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta tayikuwapi ngarra-mamanta.
23418	MAT 8:4	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni nginaki ngirramini yimi kapi awarra tini, “Ngajiti nimpaja-jiyarra yingampa arikutumunuwi ngini ngiya pupuni ngirikirimi nginja. Api kuwa tami awarra ngirramini (law) ngini Moses parlingarri yikirimi kangi ngawa-rringani ngini-ngatawa (Old Testament) api pakinya tuwariyi kapi awarra priest awungarruwu kapi jurra amintiya tayakirayi ngarra yuwurrara tokampuwi kapi kakirijuwi. Api awarra priest wiyi apakuluwunyi nginja ngini nginja waya pupuni api ngarra wiyi arimi kanginjila, ‘Nginja waya pupuni jiyima api tayakupawurli kanginjila japuja.’ Awarra priest wiyi arimi awarra kanginjila. Api awungarri awuta yingampa arikutumunuwi wiyi wurimajawu ngini nginja waya pupuni.” Ngawa-yuwuni yimi awarra kangi awarra tini.
23422	MAT 8:8	Api awarra alawura yimi kangi ngawa-yuwuni, “Karluwu, ngajiti nimpaju-wariyi kangilawa japuja pili ngiya wiyi arliranga pili nginja warntirrana nginjila. Waya juwa awungarra nimarra tami ngini awarra tini ngini ngarra purunjini pupuni yimatama api ngarra wiyi pupuni arima,” yimi awarra alawura kapi ngawa-yuwuni. Kiyi awarra alawura yimi kapi ngawa-yuwuni, “Ngiya alawura nginingaji nginja api ngiya waki ngirimi ngini (for) awarra alawura ngini ngarra ngatawa awarra ngini arimuwu kapi Rome amintiya ngarra yikirimi ngiya ngini ngiya alawura kapi tayikuwapi soldiers. Karri ngiya ngipangiraga kapi yati tini, ‘Tuwariyi nankitawu!’ api ngarra yartipili awuriyi awungarruwu. Kiyi ngipangiraga kapi nyoni tini, ‘Kali tuwaripa!’ api ngarra yartipili awunu-wuriyi. Kiyi ngiya nimarra ngirimi kapi nyoni tini ngini ngarra waki yimatami (should work) api ngarra kuwa arimi yartipili,” yimi awarra alawura kapi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu (God) api ngarra yikirimi nginja alawura kapi tayikuwapi arikutumunuwi amintiya ngarra yipakirayi nginja yingarti power api karri nginja wiyi nimarra nimpirimi ngini awarra tini pupuni yimatama api ngarra wiyi awungarri pupuni arima.” Ngarra awarra alawura yimi awarra kapi ngawa-yuwuni.
23426	MAT 8:12	Api nuwatuwu Jews ngawa-rringani pakinya yimamula (called) nuwa ngarra-mamirampi api ngarra yuwutimarti ngini nuwa wiyi nginti-matu-wariyi kuriyuwu kapi ngarra japuja. Api nuwa yingampa kapi nuwa Jews tani-waya (no matter) nuwa ngimpiri-mamula (call) Abraham nuwa-amini api nuwa wiyi arnuka ngumpuriyi kapi ngawa-rringani ngarra japuja pili nuwa arnuka kuwa ngimpirimi kangilawa api ngawa-rringani wiyi awunyawu nuwa kapi awarra murrakupuni ngini yartijanga. Awungarruwu nuwa wiyi yimpaja pirlikiti ngimpirimi amintiya wiyi ‘yakayi, yakayi’ jingawu ngimpirimi pili nuwa wiyi yingarti walawala (pain).” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi awuta arikutumunuwi kapi wuta Jews.
23498	MAT 10:12	Amintiya karri nuwa waya yinkitayi ngimpawuriji yilaruwu angatawa awarra tini kurrampali api nimarra nyirrami kangatawa awarra tini amintiya ngarra-purnayinga ngarra-mamirampi, nyirrami ngini, ‘Ngawa ngawutimarti ngawa-rringani ngini kuriyuwu ngini yimata-mangi nuwa.’
23499	MAT 10:13	Api ngini awuta tiwi kangi awinyirra kurrampali wutimarti nuwa ngini japuja nginti-matami kangi wuta kurrampali api ngarra ngawa-rringani wiyi apamangi awuta nginingaji nuwa nimarra ngintirimi kangi wutawa. Api ngini wuta karluwu wutimarti nuwa ngini japuja nginti-matami kangi wutawa api nyirrami kapi awuta tiwi, ‘Ngawa-rringani ngini kuriyuwu wiyi karluwu yimata-mangi nuwa.’ Nuwa awarra nyirrami kapi awuta tiwi kapi karluwu wutimarti nuwa ngini japuja nginti-matami kangi wutawa.
23500	MAT 10:14	Amintiya kuta maka awarra murrakupuni kapi nuwa ngumpuriyi api arrami yingampa awuta tiwi kapi awarra murrakupuni wurimi kangi nuwa, ‘Pirri. Nyirru-wariyi. Ngawa arnuka ngawutimarti ngini-nuwula ngirramini.’ Api ngini awuta wupangiraga awarra kangi nuwula api nyirra-mwari awarra murrakupuni. Amintiya awanuwanga ngini nuwa ngimpawuriji yilaruwu kuta anginuwanga kurrampali api ngini awuta tiwi wurimi kangi nuwula, ‘Pirri!’ api nyirra-mwari awinyirra kurrampali. Api karri nuwa waya ngimpija api awarra parruwarti kangi ngini-nuwula muntamini api nyirra-nyawu awarra parruwarti. Api awuta tiwi karri wupakuluwunyi nuwa ngini ngumpunyawu awarra parruwarti kangi nuwa muntamini api wuta wiyi awungarri wurimi kangi wutamiya, ‘Arramukuta awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu (God), awarra ngini wuta wurimamula (call) wuta-rringani api ngarra arrami wiyi jirti ngirramini (trouble) amant-akirayi ngawa pili ngawa karluwu nguntu-wutimarti ngini-ngatawa ngirramini.’ Wuta awuta tiwi awarra wiyi wupangiraga kangi wutamiya,” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23505	MAT 10:19	Kiyi yimi ngawa-yuwuni ngini, “Karri awuta tiwi wurimarruriyi nuwa kapi awarra courthouse api ngajiti ngimpajami kangi nuwulamiya, ‘Ngawa awungana (what) nimarra ngamatami kangi awuta alawuruwi?’ Ngajiti awarra ngimpajami kangi nuwulamiya pili ngawa-rringani ngini-ngatawa pukwiyi (Holy Spirit) wiyi awungarri amant-akirayi nuwa awarra ngirramini ngini nuwa nimarra nginti-matami (should say) kapi awuta alawuruwi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23520	MAT 10:34	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni nginaki ngirramini yipangiraga, “Arramukuta yingampa tiwi nimarra wurimi kangi wutalamiya, ‘Ngarra ngawa-yuwuni yinuwuriyi kapi ngawa arikutumunuwi pili ngarra yuwutimarti ngini yimata-kirimi nginingaji ngawula arikutumunuwi ngini ngawa pupuni ngamata-muwajirri (should like each other).’ Arrami yingampa tiwi nimarra wurimi awarra. Api karluwu. Yita awuta arikutumunuwi kapi wuta waya kuwa wurimi kangi ngiya api ngiya ngunuwuriyi kapi wuta pili-ngini wuta wiyi jirti ngirramini (trouble) wuni pili wuta-ngirimipi kapi karluwu kuwa wurimi kangi ngiya api wuta wiyi jirti wurumuwu awuta amintiya wiyi jirti ngirramini wupakirayi awuta, nginingaji yati tini wiyi jirti arimuwu ngarra-rringani amintiya nyirratuwu natinga tinga wiyi jirti ampirimuwu nyirra-naringa amintiya nyirratuwu nyonga tinga wiyi jirti ampirimuwu nyirra-timitinga. Awuta arikutumunuwi kapi karluwu kuwa wurimi ngiya api wuta wiyi jirti wurumuwu awuta wuta-ngirimipi kapi kuwa wurimi ngiya.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23634	MAT 13:26	Kiyi awarra pupuni kurukura ngini ngarra wheat yikulurumi (grew) api kiyi waya yinkitayi kiyana yima awarra wheat. Nyirratuwu awinyirra jiringa wupunga awanuwanga jiyikulurumi. Kiyi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) awarra alawura api karri wuta pirripakuluwunyi awarra wheat amintiya awinyirra jiringa wupunga yinkitay-ajirri tayinti pirimi api punuwuriyi kapi awarra alawura api pirimi ngini, ‘Aya,’ pirimi, ‘Kama anaki angi jiringa wupunga tayinti ampirimi kangi awarra wheat pili nginja juwunyawu pupuni kurukura kanginjila garden?’
23636	MAT 13:28	Api yimi ngarratuwu, ‘Arramukuta awarra tini ngini ngarra jirti arimuwu ngiya yuwunyawu jirti kurukura kapi ngini-ngilawa garden.’ Ngarra awarra yipangiraga awarra alawura kapi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) ngarra. Api wuta pirimi kangatawa, ‘Arrami nginja nimpitimarti ngawa ngini ngamata-ngoyi (pull out) awinyirra jiringa wupunga amintiya ngini ngamata-mwari awarra wheat?’
23637	MAT 13:29	Api yimi ngarratuwu, ‘Karluwu, pili ngini (if) nuwa ngintija-ngoyi (did pull out) awinyirra jiringa wupunga api wiyi arrami awarra pupuni wheat awanuwanga papi yinija-mi (would come out).
23648	MAT 13:40	Kiyi ngarra yimi ngini, “Karri nginingaji ngatawa murrakupuni wiyi apapaya api ngiya wiyi nimarra ngirimi kapi awuta kapi-ngilawa angeluwi, ‘Awi, nyirranga (get) awuta tiwi kapi jirti wurikirimi (do wrong) amintiya awuta tiwi kapi wuntiyarra wuta-mamanta ngini jirti wurikirimi api nyirra-mukuri awuta jajiruwi tiwi maringarra (one side) kiyi kapi wuta papurajuwi awanuwanga maringarra (other side).’ Ngiya wiyi awarra ngipajiyarra awuta angeluwi,” yimi ngawa-yuwuni. Kiyi yimi ngini, “Awuta arikutumunuwi kapi wuta jajiruwi api wuta awuta nginingaji awinyirra jiringa wupunga angi awuta tiwi purruwunyawu kapi yikwani pili awuta angeluwi wiyi wunga awuta jajiruwi tiwi api wunyawu awuta kapi awarra yikwani, awarra yikwani ngini ngarra ngawa-rringani wiyi arikirimi ngini (to) wiyi awungaji awunyawu awarra maputiti. Awungarruwu kapi awarra yikwani awuta jajiruwi wiyi pirlikiti wurimi amintiya wurimi ngini, ‘Ngawa awungana ngamatama pili ngawa jirti ngirramini (trouble) ngawuni awungarra naki kapi yikwani,’ wurimi wiyi awuta jajiruwi tiwi.
23706	MAT 15:4	awarra ngirramini ngini ngarra ngawa-rringani ngini kuriyuwu yipangiraga awarra ngirramini ngini, ‘Nuwa kuwa nyirrami kangi nuwa-rringanuwi amintiya nuwa-naruwi amintiya nyirra-mangi awuta. Api awuta tiwi kapi jirti wupangiraga kapi wuta-rringanuwi amintiya wuta-naruwi api pajuwani nyirra-kirimi awuta tiwi.’ Ngarra awarra ngirramini ngawa-rringani ngini kuriyuwu parlingarri yipangiraga api nuwa karluwu kuwa ngimpirimi awarra ngirramini,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
23707	MAT 15:5	Kiyi yimi ngawa-yuwuni kangi wutawa, “Awarra warntirrana ngini nuwa karluwu kuwa ngimpirimi awarra ngirramini pilikama nuwa nimarra ngimpirimi kapi awuta arikutumunuwi ngini waya rayiti (alright) ngini wuta wuntiyarra wuta-rringanuwi amintiya wuta-naruwi, ‘Ngawa waya karri-kamini yinkiti amintiya kunawuni pili ngawa waya nginti-pakirayi ngawa-rringani ngini kuriyuwu ngini-ngawula yinkiti amintiya kunawuni.’ Pilikama nuwa Pharisees amintiya nuwa scribes awarra nimarra ngimpirimi kapi awuta arikutumunuwi pili nuwa waya ngimpiri-majawu ngini ngawa ngamata-kirayi (should give) yinkiti amintiya kunawuni kapi ngawa-rringanuwi amintiya ngawa-naruwi. Nuwa awuta Pharisees amintiya nuwa scribes ngumpu-wunu-waluwa (teach) awuta arikutumunuwi awarra jirti ngirramini (law) ngini awuta ngawa-ampi puturupura api nuwa waya nguntu-pumwari (have left) awarra pupuni ngirramini ngini-ngatawa ngawa-rringani ngini kuriyuwu,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
23709	MAT 15:7	Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga nyoni nginaki ngirramini kapi awuta Pharisees amintiya scribes, “Nuwa ngimpiri-mamuliya nuwulamiya papurajuwi api nuwa karluwu. Yita ngarra ngawa-rringani parlingarri yuwutiyarra awarra prophet Isaiah awarra naki ngirramini ngini (about) nuwa api yimi ngawa-rringani ngini, ‘Kapinaki arikutumunuwi kunyani wurimamula (call) ngiya pupuni api wuta karluwu wuni ngiya kangi wuta ruwuti. Wuta karluwu warntirrana wuru-kuruwarni (thank) ngiya amintiya awarra ngirramini (law) ngini wuta wunu-waluwa (teach) awuta arikutumunuwi api awuta wuta-ampi pirikirimi awarra ngirramini. Wuta karluwu wunu-waluwa arikutumunuwi ngini-ngilawa ngirramini,’ yimi ngawa-rringani. Ngarra nimarra yimi awarra ngirramini ngini (about) nuwa,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngirramini ngini ngarra ngawa-rringani yipangiraga ngini (about) nuwa api awarra warntirrana,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
23715	MAT 15:13	Api yimi kangi wutawa, “Ngajiti kuwa ngimpajami awarra ngirramini ngini awuta Pharisees pirripangiraga. Kayi, awuta tiwi kapi karluwu wupapunya ngawa-rringani angatawa jarrumoka api wuta awuta nginingaji yinkilatuwi. Amintiya awuta Pharisees api wuta wiyarri nginingaji yinkilatuwi pili wuta arnuka-nara wupapunya awinyirra jarrumoka angatawa ngawa-rringani api wuta karluwu pimata-wani (can't help) awuta yingampa tiwi ngini warntirrana pimata-punya awinyirra jarrumoka. Awarra nginingaji karri yingampa tiwi kapi yinkilatuwi wunu-wani yingampa (others) kapi yinkilatuwi ngini pimata-ngulimayi api wutiyati wiyi wupakupuraji kangi yangamini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Kiyi yimi ngini, “Awarra ngirramini ngini wuta Pharisees wuntiyarra awuta tiwi api karluwu ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini awarra api ngiya wiyi nguwuntiyarra awuta tiwi ngini, ‘Nuwa ngajiti kuwa ngimpajami awuta Pharisees ngini-wutawa ngirramini,’ ngirimi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23760	MAT 16:19	Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga nyoni ngirramini kapi awarra Simon Peter, “Ngiya wiyi ngirikirimi nginja ngini alawura nimpirimi kapi awuta tiwi kapi wupapunya angilawa jarrumoka api awuta tiwi kapi nginja nimpitimarti awuta ngini wiyi pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa japuja pili wuta kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani ngini kuriyuwu wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nyirru-waripa kapi ngiya japuja api nyirra-muwu awungarra.’ Api wutatuwu kapi nginja karluwu nimpitimarti ngini pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani japuja pili wuta karluwu kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nuwa karluwu japuja kangilawa.’ Ngarra wiyi awarra arimi ngawa-rringani kapi awuta tiwi kapi karluwu kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awarra Peter.
23789	MAT 17:20	Api ngawa-yuwuni yimi kangi wutawa, “Nuwa karluwu warntirrana kuwa ngintirimi ngini ngawa-rringani yimata-kirayi (would give) nuwa ngini-ngatawa power ngini nuwa papi ngintini-mata-mamiyi awarra maputiti api nuwa karluwu ngintija-kirimi (couldn't do) awarra mirrikili (miracle). Ngajiti worry ngini nuwa waya juwa kiyija kuwa ngimpirimi ngini ngawa-rringani wiyi amant-akirayi nuwa ngini-ngatawa power pili nuwa wiyi ngintija-kirimi (can do) mirrikili. Arrami nuwa wiyi ngimpitimarti yati jupunyini (hill) ngini yimatu-wariyi kapi nyoni murrakupuni api ngini nuwa nimarra ngimpirimi kapi awarra jupunyini, ‘Tuwariyi nankitawu!’ api awarra jupunyini wiyi awuriyi awungarruwu. Ngawa-rringani wiyi apakirayi nuwa ngini-ngatawa power ngini arikulani mirrikili nginti-mata-kirimi.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi ngarra-mamanta.
23811	MAT 18:15	Kiyi ngawa-yuwuni nimarra yimi kapi ngarra-mamanta, “Yingampa nuwa-mamanta kapi nuwiyati ngimpapunya angilawa jarrumoka api wuta awuta jirti ngirramini (trouble) wiyi wupakirayi nuwa. Api ngini yati kapi nuwa api nginja-mantani apakirayi nginja jirti ngirramini, nginingaji ngarra jirti tini arimamula (calls) nginja api tuwariyi kapi awarra nginja-mantani api tajiyarra awarra, ‘Nginja jirti ngirramini jipakirayi ngiya.’ Awarra tajiyarra nginja-mantani nuwa wangatamiya. Ngini awarra nginja-mantani putuputuwu apakiray-amiya awarra jirti ngirramini ngini ngarra yipakirayi nginja api nuwa wiyi puranji ngumpuru-muwajirri (be friends).
23812	MAT 18:16	Ngini awarra nginja-mantani karluwu kuwa arimi awarra ngini nginja jipangiraga kangatawa api nginja wiyi tuwariyi kapi yuwurrara nginja-mamanta kapi nuwiyati ngimpapunya angilawa jarrumoka api nimarra tami kangi wutawa, ‘Kali! Ngawurliyi pili nuwa nyirra-pitingaya (listen to) naki awarra ngirramini (trouble) ngini ngiya amintiya ngiya-mantani nimarra ngarimi.’ Api awuta yuwurrara nginja-mamanta wiyi wutiyarra awarra nginja-mantani ngini ngarra jirti yikirimi kanginjila.
23813	MAT 18:17	Ngini awarra nginja-mantani ngini jirti ngirramini yipakirayi nginja wiyi karluwu kuwa yimatami awuta yuwurrara nginja-mamanta api tuwariyi kapi awuta tayikuwapi nginja-mamanta kapi nuwiyati yimpaja ngumpuru-kuruwarni (thank) ngawa-rringani kapi jurra api tajiyarra awuta nginja-mamanta ngini (about) awarra ngirramini (trouble). Ngini awarra nginja-mantani ngini ngarra jirti ngirramini yipakirayi nginja wiyi karluwu kuwa yimatami awuta nginja-mamanta api nginja amintiya awuta nginja-mamanta nimarra nyirrami kangatawa, ‘Nginja karluwu tuwanga jimata-wuriji (shouldn't go into) angawula jurra.’ Nginja amintiya awuta nginja-mamanta awarra nimarra nyirrami kapi awarra nginja-mantani ngini jirti ngirramini yipakirayi nginja pili ngarra karluwu putuputuwu yipakiray-amiya awarra jirti ngirramini. Ngarra awarra nginja-mantani ngini jirti ngirramini yipakirayi nginja api ngarra awarra nginingaji awuta tiwi kapi karluwu kuwa wurimi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
23814	MAT 18:18	Kiyi ngawa-yuwuni nyoni ngirramini yipangiraga kapi awuta ngarra-mamanta ngini, “Naki awarra ngirramini warntirrana ngini awuta tiwi kapi nuwa ngimpitimarti ngini wuta wiyi pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani ngini-ngatawa japuja pili wuta kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nyirru-waripa kapi ngiya japuja api nyirra-muwu awungarra.’ Api wutatuwu kapi nuwa karluwu ngimpitimarti ngini pimatu-wariyi kapi ngawa-rringani japuja pili wuta karluwu kuwa wurimi ngini-ngilawa ngirramini api ngarra ngawa-rringani wiyi arimi kangi wutawa, ‘Nuwa karluwu japuja kangilawa.’ Ngarra wiyi awarra arimi ngawa-rringani kapi awuta tiwi kapi karluwu kuwa wurimi ngini-ngatawa ngirramini.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
23828	MAT 18:32	Karri awarra alawura yipitingaya (heard) awarra ngirramini ngini wuta pirripangiraga awuta kapi waki pirimi ngini ngarra api ngarra awanuwanga jurrumumi jiyimi angatawa yiminga (became angry) pili awarra tini yimarruriyi awarra ngarra-mantani kapi jail. Kiyi awarra alawura yipangirri (sent) awuta tiwi kapi awarra tini ngini wuta pini-mata-marruriyi ngarra kangatawa. Api karri awuta tiwi piniri-marruriyi awarra tini kangi awarra alawura api awarra alawura yimi kangatawa, ‘Nginja jirti tini. Ngiya putuputuwu ngirripakirayi (forgave you) nginja pili nginja nanginta jiyimi ngini putuputuwu ngimata-kirayi nginja api ngiya ngurru-wutiyarra nginja ngini nginja karluwu jimata-kiray-awurli (don't have to give back) ngiya awarra yingarti kunawuni ngini ngiya ngirripakirayi nginja. Nginjatuwu awanuwanga putuputuwu nyimarri-pakirayi (should have forgiven) nginja-mantani awarra kiyija kunawuni ngini nginja jipakirayi ngarra. Api ngiya jurrumumi jiyimi angilawa yiminga (became angry) pili nginja karluwu putuputuwu jipakirayi nginja-mantani. Api kiyi ngiya wiyi ngipangirri (send) nginja kapi jail,’ yimi awarra alawura kangi awarra tini. Kiyi awuta tiwi kapi waki pirimi ngini (for) awarra alawura api pirimarruriyi awarra tini kapi majatawi api purru-wuntiyarra awuta ngini, ‘Nyirra-mukuri naki awarra tini yilaruwu kapi jail. Awungarruwu nyirra-pirni ngarra. Waya juwa karri awarra naki tini wiyi apakiray-awurli (give back) awarra alawura awarra yingarti kunawuni api ngarra wiyi awungarri papi awunirimi kapi awarra jail,’ yimi awarra alawura kangi awuta majatawi.” Awarra ngirramini (story) ngawa-yuwuni yuwuntiyarra Peter amintiya awuta yingampa ngarra-mamanta.
23920	MAT 21:25	Api kiyi ngarra nanginta yimi awuta, “Awarra John the Baptist api nayi kuwani awarra ngini yuwutiyarra ngarra ngini ngarra baptise yimata-kirimi arikutumunuwi kapi makatinga? Arramukuta nuwa ngimpirimi ngini ngawa-rringani ngini kuriyuwu yuwutiyarra ngarra ngini awarra waki yimatami. Arramukuta nuwa ngimpirimi ngini nyoni tini awarra yuwutiyarra ngarra. Api nyirra-jiyarra ngiya ngini kuwani yuwutiyarra awarra John the Baptist ngini baptise yimata-kirimi awuta arikutumunuwi,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta alawuruwi. Kiyi awuta alawuruwi jukuta pirimajirri (whispered) ngini, “Awungana ngawa nimarra ngamatami kapi awarra naki Jesus ngini kuwani yuwutiyarra awarra John the Baptist ngini baptise yimata-kirimi awuta arikutumunuwi? Ngini ngawa ngarimi ngini ngarra ngawa-rringani ngini kuriyuwu yuwutiyarra awarra John the Baptist ngini awarra waki yimatami api awarra naki Jesus wiyi nanginta arimi ngawa, ‘Pilikama nuwa arnuka kuwa ngintirimi awarra ngirramini ngini awarra John yuwutiyarra nuwa?’ Api ngawa karluwu ngamatami kangatawa ngini ngarra ngawa-rringani yuwutiyarra awarra John the Baptist ngini baptise yimata-kirimi arikutumunuwi.” Awarra nimarra pirimajirri awuta alawuruwi.
23923	MAT 21:28	Kiyi ngawa-yuwuni Jesus yuwuntiyarra naki ngirramini (story) kapi awuta priests kapi wuta alawuruwi amintiya awuta yingampa alawuruwi, yimi ngini, “Yati tini yuwuni (had) yuwurrara ngarra-mamirampi kapi wuta wawurruwi. Natinga wumunga (one day) awarra tini yuwuriyi kapi ngarra-mirani ngini ngarra aringamini kiyi yimi kangatawa, ‘Aya, mirani, ningani nginja tuwariyi kapi ngini-ngilawa garden api awungarruwu waki tami,’ yimi awarra tini kapi ngarra-mirani ngini aringamini.
23924	MAT 21:29	Api ‘Karluwu,’ yimi awarra malakaninga. ‘Ngiya karluwu waki ngimatami awungaji,’ yimi awarra ngini aringamini kangi ngarra-rringani. Kiyi awinyirra-wanga wumunga ngarra yimi kangatamiya, ‘Ngiya ngimatu-wariyi (should go) kiyi waki ngimatami (should work) kapi ngarra ngiya-rringani garden.’ Api kiyi ngarra yuwuriyi kapi ngarra-rringani garden kiyi awungaji waki yimi.
23925	MAT 21:30	Kiyi awarra tini yuwuriyi kapi ngarra-mirani ngini ngarra yintinila api yimi kangatawa, ‘Aya, mirani, ningani nginja tuwariyi kapi ngini-ngilawa garden api awungarruwu waki tami,’ yimi. Kiyi awarra ngini ngarra yintinila yimi kangi ngarra-rringani, ‘Manya, ngirringani, ngiya nguwuja waki ngirimi awungarruwu kapi ngini-nginjila garden,’ yimi awarra ngini yintinila api ngarra karluwu yuwuriyi kapi awarra garden ngini waki yimatami.” Awarra ngirramini (story) ngawa-yuwuni yuwuntiyarra awuta alawuruwi.
24066	MAT 24:40	Wiyi awungarri yuwurrara wawurruwi wurukurungumi (dig) kapi garden api ngiya wiyi nguwuntiyarra angeluwi ngini, ‘Nyirru-wariyi kapi awarra garden api yati awarra tini ngini kuwa arimi ngiya api nyirra-marruriyi awarra kuriyuwu kapi ngiya-rringani japuja. Api ngarratuwu nyoni ngini ngarra arnuka kuwa arimi ngiya api nyirra-mwari awarra tini kapi yakuluwuni.’ Ngiya awarra wiyi nguwuntiyarra awuta angeluwi,” yimi ngawa-yuwuni.
24261	MAT 27:63	“Aya,” pirimi. “Ngawa ngarimajawu ngini awarra Jesus karri ngarra nanuwanga (still) yimpangini api ngarra manya yimi ngini, ‘Karri ngiya wiyi pajuwani ngirimi yirrajirrima wumunga (days) api awungarri ngiya wiyi ngupukularri api tuwanga yimpangini ngirimi.’ Awarra Jesus yimi awarra karri ngarra nanuwanga yimpangini yimi,” pirimi awuta alawuruwi kapi awarra Pilate.
24271	MAT 28:7	Kiyi awarra yingumpunila tuwanga yimi kangi wutawa, “Nyirru-wariyi nyirra-jiyarra ngarra-mamanta, ‘Nayi awarra Jesus waya yipukularri api tuwanga yimpangini yimi. Ngarra wiyi aringampi awuriyi kapi awarra murrakupuni Galilee api awungarruwu nuwa wiyi ngumpunyayi ngarra.’ Awarra ngirramini nyirra-jiyarra awuta ngarra-mamanta. Ngiya waya juwa awarra ngirramini nginiri-marruriyi kapi nuwa,” yimi awarra yingumpunila kangi awuta yuwurrara maminikuwi.
24277	MAT 28:13	Api ngini yingampa tiwi nanginta wurimi nuwa ngini, ‘Maka awarra Jesus ngarra purnikapa?’ api nyirra-jiyarra awuta ngini ngarra-mamanta punuwuriyi kapi awarra cave karri japinamini karri nuwa ngintiri-majirripi api wuta mitaya pirimi ngarra purnikapa awarra Jesus.
24487	MRK 6:11	Ninkiyi, yimi ngini, “Karri nuwuriyi, kuta maka, api arikutumurnuwi kapi awungarruwu japuja wurikirimi api wiyi arrami wurimi ngini, ‘Pirri. Nyirruwariyi. Nuwa arnuka awungarra ngintimatamuwu. Ngawa arnuka ngintimarti ngini ngapirtangaya ngini nuwa nupangiraga.’ Awarra arrami wiyi wurimi yingompa. Api ngini awarra wurimi, api nyirrumori awarra murrakupuni. Api karri waya nuwuja, api nyirrajirri militamuni api nyirrayakinapagi ngini parruwarti wiyi apawurligi, pili wuta jajiruwi japuja arima awungarruwu, pili wuta karluwu wutimarti ngini pimatapirtangaya ngini nuwa nupangiraga ngini ngarra ngawa-rringani ngirramini. Api karri wiyi wupakurluwunyi nuwunyawu awarra parruwarti, api wuta wiyi wurimi kangi wutilamiya ngini, ‘Arramukuta ngatawa ngini kuriyuwu wiyi ngirramini ngini jirti apakirayi ngawa, pili ngawa arnuka ngintiripirtangaya ngini wuta pirripangiraga awuta kapinayi.’ Awarra wiyi wurimi wutilamiya awuta kapi piriparirri nuwa. Api karri waya nupakinapagi militamuni api nyirruwariyi nyoni murrakupuni. Arramukuta papurajuwi awungarruwu japuja arima,” yimi ngawa-yuwuni. “Api waya nyilipuwariyi,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta wamutirrara yirrara ngarra-mamanta karri yuwuntangirri awuta.
24502	MRK 6:26	Karri awinyirra murrukupora awarra jipangiraga api nyirra-rringani awarra King Herod jirti yimi kangi ngarra ruwuti amintiya ngarra purnikapa pili ngarra karluwu yuwutimarti ngini pajuwani yimata-kirimi awarra John the Baptist. Api ngarra yuwutimarti ngini, ‘Karluwu,’ yimatami kangi ngarra-miraninga api arnuka awarra yipangiraga pili ngarra waya yuwutiyarra nyirra ngini, “Ngiya wiyi ngipakirayi nginja kuta kamini ngini nimpitimarti,” yimi. Amintiya ngarra karluwu yimata-mwari awarra ngirramini ngini ngarra yipangiraga kangi nyitawa pili ngarra-mamanta kapi wutiyati yinkiti purruwapa api wuta piri-pitingaya (heard) awarra ngirramini ngini ngarra yipangiraga.
24661	MRK 10:4	Api wutatuwu pirimi ngini, “Marri ngarratuwu Moses yuwurimpura ngini, ‘Karri yati tini awutimarti ngini apumori ngarra-purnayinga, api ngarra pakinya yimataanga pukaringini, api kiyi, kangi awarra pukaringini ngarra jurra yimatakirimi ngini waya arnuka ngarra-purnayinga, kiyi yimatayakirayi awarra pukaringini kangi awinyirra ngarra-purnayinga, api awungarri yimatamori awinyirra.’ Awarra Moses yuwurimpura awarra ngirramini parlingarri,” pirimi awuta Pharisees.
24726	MRK 11:17	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi awuta tayikuwapi arikutumunuwi, “Awi, yati prophet parlingarri yikirimi (wrote) kangi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament) awarra naki ngirramini ngini ngarra ngawa-rringani yuwutiyarra ngarra, awarra ngirramini ngini (about) anaki jurra angi awungarra kapi Jerusalem api ngawa-rringani yimi ngini, ‘Anaki jurra api ngiya angilawa kurrampali awinyirra api tayikuwapi arikutumunuwi wiyi wunuwuriyi kangi anaki jurra ngini pray pimatami kangi ngiya. Awuta arikutumunuwi kapi japuja wurimi kapi yingarti murrakupuni api wuta wiyi wunuriyi kapi awinyirra anaki jurra, awuta kapi Jews amintiya awanuwanga awuta kapi arnuka Jews,’ yimi ngawa-rringani kapi awarra prophet parlingarri.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi awuta arikutumunuwi. Kiyi ngarra yimi ngini, “Nuwa karluwu ngimpiri-pungintayi (respect) anaki jurra, nuwa kapi sellim ngimpirimi animuluwi amintiya tokampuwi awungarra kapi anaki jurra amintiya nuwatuwu awanuwanga nuwa kapi ngimpamangi kunawuni awungarra. Amintiya karri nuwa sellim ngimpirimi awuta animuluwi amintiya tokampuwi api nuwa ngumpunga yingarti kunawuni api awarra nuwa nginingaji mitayuwi,” yimi ngawa-yuwuni kangi awuta tiwi.
24771	MRK 12:29	Api ngawa-yuwuni yimi ngini, “Awarra Moses parlingarri yuwuntiyarra ngawa-maninguwi awarra naki ngirramini ngini ngarra (it) warntirrana (most important) api yimi ngini, ‘Awi, awarra naki ngirramini warntirrana ngini ngawa ngawurra-pungintayi (must think about) ngawa-rringani ngini kuriyuwu amintiya puranji ngawurra-muwu (must love) ngatawa. Ngawa warntirrana puranji ngawurra-muwu awarra ngawa-rringani. Awarra ngirramini warntirrana. Ngarra waya yati ngatawa ngawa-rringani. Ngawa-alawura awarra ngawa awuta kapi ngawa murrakupuni Israel.’ Ngarra awarra yipangiraga Moses,” yimi ngawa-yuwuni kangi awarra tini.
24791	MRK 13:5	Api ngawa-yuwuni yimi ngini, “Arnapa. Pakinya nguwutiyarra nuwa ngini karri ngiya wiyi ngipakupawurli kuriyuwu kapi ngiya-rringani api wuta yingampa tiwi wiyi yatatila wuriyi kangi nuwula api kunyani wurimi kangi nuwa, ‘Nuwa ngimpiri-majawu ngini ngarra ngawa-rringani parlingarri yimi ngini ngarra wiyi yini-mata-ngirri (would send) awarra Christ kapi nuwa arikutumunuwi. Api ngiya awarra Christ.’ Wuta wiyi awarra wurimi, awuta tiwi kapi wiyi wuri-mamuliya wutalamiya Christ. Api tayikuwapi arikutumunuwi wiyi kuwa wurimi awarra ngirramini ngini awuta tiwi wupangiraga. Api nuwatuwu arrana. Ngajiti kuwa ngimpajami awuta.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta yukurri ngarra-mamanta.
24807	MRK 13:21	Kiyi naki nyoni nimarra yimi ngawa-yuwuni, “Karri ngiya wiyi ngipakupawurli kapi ngiya-rringani api arrami yingampa tiwi wiyi wuriyi kangi nuwula api pirlamarri (not knowing) wurimi ngini, ‘Awi, nyirra-kuluwunyi naki awarra ngini ngarra awunu-wuja api ngarra awarra Christ. Ngawa-rringani yini-pangirri (sent) awarra kapi ngawa,’ wurimi wiyi awuta yingampa. Api nuwa ngajiti kuwa ngimpajami awuta tiwi. Kiyi arrami wiyi wurimamaki (point to) nyoni tini api wurimi ngini, “Nayi awuja api ngarra awarra Christ ngini ngawa-rringani yini-pangirri kapi ngawa.” Ngini awarra wurimi kangi nuwula api ngajiti kuwa ngimpajami awuta tiwi.
25009	LUK 1:47	Ngarra apamangi ngiya pili-ngini karluwu arramu-kamini yimatapirni ngiya api ngiya kukunari ngirimi kapi ngarra. Numata ngini ngiya karluwu ngilawa api ngawa-rringani yipungintayi (thought about) ngiya. Api awuta arikutumunuwi kapi ningani wurumuwu kapi naki murrakupuni (on this earth) amintiya awuta kapi nanuwanga wunu-wuja api wuta awuta wiyi wurimi ngini, ‘Ngarra ngawa-rringani ngini kuriyuwu warntirrana kukunari kangi awinyirra Mary.’ Wuta wiyi awarra wupangiraga
25282	LUK 7:18	Karri awarra John the Baptist ngarra yimuwu kapi jail api awungarri yingampa ngarra-mamanta purru-wutiyarra awarra John ngini ngarra ngawa-yuwuni Jesus yingarti mirrikili (miracle) yikirimi. Api awarra John the Baptist yimi kapi yuwurrara ngarra-mamanta, “Nyirru-wariyi kapi awarra Jesus api nuwa nanginta nyirrami ngarra, ‘Arrami nginja awarra Christ ngini ngawa-rringani parlingarri yipangiraga ngini ngarra wiyi yini-mata-ngirri (would send) nginja kangawula, arrami nginja karluwu awarra. Marri? Arramukuta ngawa arnapa ngamata-muwu (should wait) karri awarra nyoni wiyi awunu-wuriyi kangawa?’ Awarra nanginta nyirrami awarra Jesus,” yimi awarra John kangi awuta yuwurrara ngarra-mamanta.
25290	LUK 7:26	Api ngarra yimi kangi wutawa, “Yita nuwa nguntuwuriyi awungarruwu ngini nginti-mata-kuluwunyi awarra John pili ngarra prophet ngini yuwutiyarra nuwa ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini. Awarra John ngarra ngatawa api yingampa prophets karlu-nara. Ngawa-rringani parlingarri yuwutiyarra nyoni prophet ngini (about) awarra John api awarra prophet yikirimi (wrote) kangi ngawa-rringani ngini-ngatawa punkaringini (Old Testament) awarra ngirramini ngini (about) awarra John, awarra ngirramini ngini ngawa-rringani yimi ngini, ‘Ngiya wiyi ngipangirri (send) awarra Christ kangi nuwa arikutumunuwi api pakinya ngiya wiyi ngipangirri nyoni tini kapi awarra nayi murrakupuni kiyi ngarra wiyi awutiyarra nuwa arikutumunuwi ngini awarra Christ wiyi awunu-wuriyi. Ngarra wiyi awarra nyoni tini awutiyarra nuwa arikutumunuwi ngini-ngilawa ngirramini api kiyi nuwa wiyi ready ngimpirimi karri awarra Christ wiyi awunu-wuriyi kangi nuwa arikutumunuwi.’ Awarra yimi ngawa-rringani parlingarri,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta arikutumunuwi. Kiyi yimi ngini, “Awarra John the Baptist api ngarra awarra nyoni tini ngini ngawa-rringani pakinya yini-pangirri (sent) ngarra awungarra kapi nuwa api ngarra ngawa-rringani yintuwu yini-pangirri ngiya kangi nuwa.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi awuta tiwi.
25295	LUK 7:31	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi awuta arikutumunuwi, “Nuwa arikutumunuwi kapi ningani ngumpuru-muwu api nuwa nginingaji kakirijuwi kapi pokayini wurimi kapi turruwuni api yingampa kakirijuwi wurikirimi jirti yirrikilingapa api wuta-mamanta jingawu wurimi kangi wutawa, ‘Pilikama nuwa karluwu pokayini ngimpirimi kangawa? Yita ngawa pakinya ngintiri-kirimi music api nuwa karluwu kukunari amintiya karluwu yoyi ngintirimi. Kiyi ngawa mamanukuni ngintiri-kuruwala api nuwa karluwu pirlikiti ngintirimi. Nuwa karluwu ngimpiri-majawu awarra ngini nuwa ngimpitimarti.’ Wuta awarra wurimi awuta kakirijuwi kapi awuta yingampa kakirijuwi kapi wuta karluwu wutimarti ngini pokayini pimatami kangi wutawa. Nuwa arikutumunuwi nginingaji awuta kakirijuwi kapi wuta karluwu wutimarti ngini pokayini pimatami kapi wuta-mamanta pili nuwa awanuwanga karluwu ngimpiri-majawu awarra ngini nuwa ngimpitimarti.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kapi awuta arikutumunuwi.
25297	LUK 7:33	Kiyi ngarra tuwanga yimi ngini, “Awarra John the Baptist yimuwu wangatamiya kapi awarra murrakupuni kapi karri-kuwapi tiwi japuja wurimi amintiya ngarra karluwu yimangapa wine amintiya karluwu yuwapa kirritawuni. Waya juwa ngarra yuwapa wartiyanginila yinkiti. Api nuwa ngintirimi ngini, ‘Yita awarra John the Baptist api maputiti waya yipalamiya yilaruwu kangi ngarra purnikapa.’ Awarra nuwa ngintirimi,” yimi ngawa-yuwuni kapi awuta arikutumunuwi.
25306	LUK 7:42	Kiyi wiyi (later on) awarra alawura yimi kangi awuta yuwurrara wawurruwi, ‘Ngunta-luwapa awarra kunawuni ngini ngiya ngirripakirayi nuwa.’ Api awuta yuwurrara pirimi ngini, ‘Ngawa karri-kamini awarra kunawuni.’ Api awarra alawura putuputuwu yipakirayi awuta yuwurrara api ngarra yimi kangi awuta, ‘Waya manya. Ngajiti ngimpaja-kiray-awurli (pay back) ngiya awarra kunawuni,’ yimi kangi awuta.” Awarra ngirramini (story) ngawa-yuwuni yuwutiyarra awarra Pharisee Simon. Kiyi nanginta yimi awarra, “Aya, Simon, awuta wawurruwi puranji purumuwu awarra alawura pili ngarra putuputuwu yipakirayi awuta api nginuwani warntirrana puranji yimuwu (loved him most) awarra alawura? Arramukuta awarra tini ngini awarra alawura yipakirayi ngarra yingarti kunawuni? Arramukuta awarra nyoni tini ngini awarra alawura yipakirayi ngarra kiyija kunawuni? Nginuwani warntirrana puranji yimuwu awarra alawura?” Awarra yimi ngawa-yuwuni.
25431	LUK 9:61	Kiyi nyoni tini yipangiraga kapi ngawa-yuwuni, “Ngiya wiyi ngipapunya nginja api ngiya pakinya ngimata-kupawurli japuja pili ngiya nguwutimarti ngini ‘nimpangi’ ngimatami kapi ngiya-ngirimipi. Marri?”
25459	LUK 10:27	Api ngarratuwu awarra scribe yimi ngini, “Moses yikirimi (wrote) kangi awarra punkaringini ngini, ‘Ngawa ngawurra-pungintayi (must think about) awarra ngatawa ngini ngarra japuja kuriyuwu (God) amintiya puranji ngawurra-muwu awarra. Ngawa warntirrana puranji ngawurra-muwu (must love) awarra ngini ngarra ngatawa. Ngawa awanuwanga puranji ngawurra-muwu yingampa arikutumunuwi nginingaji ngawa puranji ngarimuwu ngawalamiya.’ Awarra Moses yikirimi awarra kangi punkaringini,” yimi awarra scribe kangi ngawa-yuwuni.
25467	LUK 10:35	Karri pangarri awarra tini ngini ngarra murrakupuni Samaria yuwutimarti ngini yimatu-wariyi kapi nyoni murrakupuni api yipakirayi kunawuni kapi awarra tini ngini ngarra alawura kapi awinyirra kurrampali api yimi kangatawa, ‘Tayamangi naki awurrini pili ngiya waya nguwuja. Ngini ngarra jana yinukuni amintiya ngini nginja nimpitimarti tuwanga kunawuni api ngiya wiyi ngipakirayi nginja kunawuni karri ngiya wiyi nguwuni-pakupawurli (come back) awungarra.’ Api, ‘Manya’ yimi awarra alawura. Kiyi awarra tini ngini ngarra murrakupuni Samaria yipumwari awinyirra kurrampali.” Awarra ngirramini (story) ngawa-yuwuni yipangiraga kapi awarra scribe.
25479	LUK 11:5	Karri nyonga wumunga (day) ngawa-yuwuni Jesus naki ngirramini (story) yipangiraga kapi ngarra-mamanta, “Yati kapi nuwa api ngini nginja nimpuriyi kapi nginja-mantani ngarra japuja karri japinamini api ngini nginja nimpirimi kangatawa, ‘Aya, mantani, ngunta-luwapa yinkiti pili ngiya-mantani ngini ngarra japuja arimi kapi karrampi murrakupuni api yinuwuriyi ninganara kapi ngiya japuja api ngiya karri-kamini yinkiti nguwuni ngini ngimata-kirayi ngarra.’ Api ngini nginja awarra nimpirimi kangi nginja-mantani,
25481	LUK 11:7	api arrami awarra nginja-mantani wiyi arimi kapi nginja, ‘Pirri! Ngiya waya kunji ngirikirimi angilawa kurrampali amintiya ngiya-mamirampi waya wuji-majirripi. Ngiya karluwu kutupi ngimatami amintiya karluwu ngimata-kirayi nginja yinkiti.’ Arrami nginja-mantani awarra wiyi arimi kapi nginja. Kiyi arrami nginja wiyi karluwu kuwa jimatami nginja-mantani api wiyi tuwanga nanginta nimpirimi ngarra yinkiti.
25482	LUK 11:8	Api kiyi nginja-mantani arrami wiyi nimarra arimi kangatamiya, ‘Tani-waya (no matter) ngiya-mantani awarra naki api ngiya karluwu nguwutimarti ngini kutupi ngimatami ngini ngimata-kirayi ngarra yinkiti. Api ngarra karluwu kuwa arimi ngiya api awujirr-aparri ngiya api ngiya wiyi ngipakirayi ngarra kuta kamini awarra yinkiti ngini ngarra awutimarti (need).’ Awarra arrami nginja-mantani wiyi arimi kangatamiya.” Awarra ngirramini (story) yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta.
25633	LUK 14:11	kiyi yimi kapi wuta, “Kuta kuwani awarra ngini arimi kangatamiya, ‘Ngiya ngilawa’ api yingampa tiwi wiyi wurimi kangi ngarra, ‘Nginja karluwu nginjila.’ Api ngarratuwu awarra tini ngini arimi kangatamiya, ‘Ngiya karluwu ngilawa’ api yingampa tiwi wiyi wurimi ngini ngarra ngatawa.” Awarra yimi ngawa-yuwuni kangi awuta tiwi.
25639	LUK 14:17	Kiyi karri awarra yinkiti waya kiyana yimi awarra alawura yimi kapi yati tini ngini waki yimi ngini (for) ngarra, ‘Tuwariyi tajiyarra awuta tiwi ngini pini-matu-wariyi kangilawa japuja pili waya kiyana yimi awarra yinkiti.’ Kiyi awarra tini ngini waki yimi ngini awarra alawura yuwuriyi kangi awuta tiwi kiyi yimi kangi wutawa, ‘Nyirru-waripa ninganara kangi ngiya-alawura ngini-ngatawa japuja ngini nuwa ngimpapa yinkiti pili awarra yinkiti waya kiyana yimi.’ Awarra yimi awarra tini kapi awuta tiwi. Api awuta tayikuwapi tiwi karluwu purru-wutimarti ngini pimatu-wariyi kangi awarra alawura japuja. Yati awurrini yimi kangi awarra tini ngini ngarra waki yimi ngini awarra alawura, ‘Ngiya waya ngurru-wunga (bought) kirijini timani api ninganara ngiya nguwuja ngipakuluwunyi awarra timani. Api tajiyarra nginja-alawura ngini ngiya karluwu ngimatu-wariyi kangatawa japuja ngini ngimatapa yinkiti awungarruwu,’ yimi awarra awurrini. Kiyi ngarratuwu nyoni awurrini yimi kangi awarra tini ngini ngarra waki yimi ngini awarra alawura, ‘Ngiya waya ngurru-wunga (bought) wamutirrara pulukuwi api ngiya nguwutimarti ngini ngimata-kuluwunyi awuta pulukuwi ngini arrami pupuwi arrami karluwu api ngiya ngirimaja awuta kapi ngiya timani. Awungarruwu awuta pulukuwi wiyi wurikitikimi (pull) awarra arramu-kamini ngini arikurungumi (dig) parruwarti api ngiya wiyi ngipamukuri awarra kurukura (seed) kangi awarra parruwarti. Api tajiyarra nginja-alawura ngini ngiya karluwu ngimatu-wariyi kangatawa japuja ngini ngimatapa yinkiti awungarruwu,’ yimi awarra nyoni awurrini kapi awarra tini ngini waki yimi ngini awarra alawura. Kiyi ngarratuwu awarra nyoni tini yimi ngini, ‘Ngiya karluwu ngimatapa yinkiti kanginjila alawura japuja pili ngiya japini marriti ngirimi yimpalinya api ngiya pokumora ngurumuwu japuja wuturiyi ngiya-purnayinga. Api tajiyarra nginja-alawura ngini ngiya karluwu ngimatu-wariyi kangatawa japuja ngini ngimatapa yinkiti awungarruwu,’ yimi awarra nyoni awurrini kapi awarra tini ngini waki yimi ngini awarra alawura. Kiyi awarra tini ngini ngarra waki yimi ngini awarra alawura api ngarra yuwuriyi kapi awuta yingampa arikutumunuwi kapi awarra alawura pakinya nanginta yimi awuta ngini wuta pimatapa yinkiti kangi ngarra japuja api awuta tayikuwapi awanuwanga pirimi ngini wuta karluwu pimatu-wariyi kapi awarra alawura japuja ngini pimatapa yinkiti awungaji.
25643	LUK 14:21	Kiyi awarra tini yipakupawurli kapi ngini-ngatawa alawura kiyi yuwutiyarra ngarra awarra ngirramini ngini awuta tiwi pirripangiraga. Kiyi awarra alawura angatawa yiminga jurrumumi jiyimi (became angry) kiyi yimi kapi awarra tini, ‘Murruka tuwariyi kapi tayikuwa-nga (all) jarrumoka kapi awarra naki town kiyi kularlaga tami awuta tiwi kapi wuta karri-kamini wuni kunawuni. Tamarruripa kangilawa japuja awuta tiwi pili-ngini wuta pimatapa yinkiti awungarra. Kiyi awanuwanga tamarruripa awuta tiwi kapi purunjuwi amintiya awuta kapi yinkilatuwi amintiya awuta kapi karluwu pimata-ngulimayi (can't walk),’ yimi awarra alawura kapi awarra tini ngini waki yimi ngini (for) ngarra.
25644	LUK 14:22	Ngarratuwu awarra tini kuwa yimi ngarra-alawura kiyi yuwuriyi kapi awuta tiwi kapi purunjuwi amintiya awuta kapi yinkilatuwi amintiya awuta kapi karluwu pirrija-ngulimayi, kiyi yiniri-marruriyi awuta tiwi kangi ngarra alawura japuja. Kiyi awarra tini yuwuriyi kangi ngarra-alawura kiyi yimi ngini, ‘Ngiya waya nginiri-marruriyi awuta kapinaki tiwi ngini pimatapa yinkiti awungarra. Api anaki kurrampali arikulanga api ngiya arrami ngimatu-wariyi ngini ngini-mata-marruriyi yingampa (other) tiwi awungarra pili-ngini wuta awanuwanga pimatapa naki yinkiti. Marri?’ yimi awarra tini kapi ngini-ngatawa alawura.
25645	LUK 14:23	Kiyi awarra alawura yimi kangatawa, ‘Tuwariyi karrampi kapi awinyirra jarrumoka awungarruwu kapi warta. Awungarruwu kularlaga tami awuta tiwi kapi wurumuwu turruwuni pili wuta karri-kamini kurrampali api tajiyarra awuta tiwi ngini pini-matu-wariyi awungarra kangilawa japuja. Awarra tajiyarra awuta tiwi pili ngiya nguwutimarti tayikuwapi tiwi ngini pinimata-wuriji yilaruwu kangi ngini-ngilawa japuja amintiya ngini pimatapa naki yinkiti. Api awuta tiwi kapi ngiya pakinya nanginta ngirimi ngini pini-matu-wariyi kangilawa japuja, awuta kapi karluwu pirimi api wuta waya karluwu pimatapa ngini-ngilawa yinkiti.’ Awarra yimi awarra alawura kangi awarra tini ngini ngarra waki yimi ngini ngarra.” Awarra ngirramini (story) ngarra ngawa-yuwuni yuwutiyarra awarra tini amintiya awuta yingampa arikutumunuwi.
25662	LUK 15:5	Api karri ngarra yuwunyayi awarra sheep api ngarra awungarri kukunari yimi. Ngarra yuwunga awarra sheep kiyi yipamukuri awarra kangatawa ngimpala kiyi yipakuturruwa awarra kiyi yuwuriyi japuja. Karri ngarra papi yimi kangatawa japuja api jingawu yimi kapi ngarra-ngirimipi amintiya ngarra-mamanta kiyi yimi kapi awuta, ‘Kali nyirru-waripa pili ngiya waya ngurruwunyayi ngini-ngilawa sheep ngini yipamulijipa. Ngawa kukunari ngawurrami pili ngiya ngurruwunyayi awarra sheep,’ yimi awarra tini kapi awuta ngarra-ngirimipi amintiya ngarra-mamanta.” Awarra ngirramini ngawa-yuwuni yuwuntiyarra awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
25666	LUK 15:9	Api karri nyirra juwunyayi awarra pwaja api jingawu jiyimi kapi nyirra-ngirimipi amintiya kapi nyirra-mamanta, jiyimi ngini, ‘Nyirru-waripa kangilawa kiyi ngawiyati kukunari ngawurrami pili ngiya waya ngurruwunyayi awarra pwaja ngini yipamulijipa,’ jiyimi.” Awarra ngirramini (story) ngawa-yuwuni yipangiraga kapi awuta Pharisees amintiya awuta scribes.
25669	LUK 15:12	Kiyi awarra ngini ngarra yintinila yimi kapi ngarra-rringani, ‘Aya, ngirringani, karri nginja wiyi pajuwani nimpirimi api nginja wiyi nimpumwari yintuwu awarra kunawuni amintiya arramu-kamini ngini nginja nimpini api ngawa yuwurrara nginja-mamirampi wiyi ngawunga awarra kunawuni amintiya arramu-kaminawuti,’ yimi awarra ngini yintinila kapi ngarra-rringani. Kiyi yimi ngini, ‘Ninganara tayakirayi ngiya half awarra ngini-nginjila kunawuni amintiya half awarra arramu-kaminawuti ngini nginja nimpini,’ yimi awarra ngini yintinila. Api ngarra-rringani yipakirayi awarra ngini yintinila half ngini-ngatawa kunawuni amintiya half arramu-kaminawuti ngini ngarra yuwuni (had).
25674	LUK 15:17	Kiyi awarra ngini yintinila yipungintayi (thought about) ngarra-rringani ngarra japuja api yimi kangatamiya, ‘Wuta kapi waki wurimi ngini (for) ngiya-rringani api wutatuwu awuta wuwapa yingarti yinkiti api ngiyatuwu awungarra paruwani-la,’ yimi. Kiyi yimi kangatamiya, “Ngiya wiyi ngumpuriyi awungarruwu kapi ngiya-rringani japuja. Awungaji ngiya wiyi nguwujiyarra ngiya-rringani, “Aya, ngirringani, ngiya waya jirti ngirikirimi kangi nginja amintiya ngiya awanuwanga jirti ngirikirimi kangi ngawa-rringani ngini kuriyuwu.
25678	LUK 15:21	Kiyi awarra ngini yintinila yimi kangi ngarra-rringani, ‘Aya, ngirringani,’ yimi. ‘Ngiya jirti ngirikirimi kangi nginja amintiya ngiya awanuwanga jirti ngirikirimi kangi ngawa-rringani ngini kuriyuwu. Api ngiya waya arliranga pili ngiya jirti tini. Api ngajiti nimpaja-mamula (call) ngiya nginja-mirani. Waya juwa ngiya wiyi waki ngirimi ngini (for) nginja nginingaji awuta yingampa tiwi kapi waki wurimi ngini nginja,’ yimi awarra ngini yintinila.
25679	LUK 15:22	Api ngarra-rringani yimi ngini, ‘Karluwu, ngiya nanuwanga (still) ngiya-mirani nginja’. Kiyi ngarra-rringani jingawu yimi kapi awuta kapi waki pirimani ngini (for) ngarra, api yimi ngini, ‘Murruka, nyirra-marruripa awuranka kuluji ngini ngarra wiyi ngiya-mirani arikuripiya (put on). Amintiya nyirra-marruripa yati ring amintiya muntamini (shoes).
25683	LUK 15:26	Kiyi ngarra jingawu yimi kangi yati tini ngini waki yimi ngini (for) ngarra-rringani api yimi ngini, ‘Aya, pilikama kapinayi yoyi wujingimi amintiya wuji-kuruwala?’ yimi awarra ngini aringamini kapi awarra tini.
25684	LUK 15:27	Api awarra tini yimi kangi awarra ngini aringamini, ‘Ngarra nginjuwani waya yini-pakupawurli japuja api ngarra nginja-rringani waya kukunari api ngarra yimi kangawula, “Nyirra-pirni pupuni puluka pili-ngini ngawiyati ngamatapa.” Api ngawa ngintiri-pirni awarra puluka amintiya ngawiyati waya nguntuwapa. Api ngawa waya yoyi ngawujingimi amintiya ngawuji-kuruwala pili ngawa awanuwanga kukunari ngarimi,’ yimi awarra tini kangi awarra ngini aringamini.
25685	LUK 15:28	Api kiyi awarra ngini aringamini jurrumumi jiyimi angatawa yiminga (became angry) api karluwu yipawuriji yilaruwu kapi kurrampali. Kiyi ngarra-rringani awarra ngini aringamini yinuwuriyi kapi ngarra, yimi ngini, ‘Kali, mirani. Tuwaripa yilaruwu api kukunari tami pili nginjuwani waya yini-pakupawurli japuja,’ yimi.
25686	LUK 15:29	Api awarra ngini aringamini yimi ngini, ‘Pilikama nginja jiyipirni awarra puluka ngini (for) nginja-mirani awarra ngini yintinila amintiya nuwa nuwiyati nguntuwapa? Nginja parlingarri jipakirayi ngiyuwani yingarti kunawuni api ngarra yipakirayi awarra kunawuni kapi jajiruwi maminikuwi amintiya yuwunga yingarti mirripaka amintiya pokayini yimi tupuluwu api ngarra waya karri-kamini kunawuni. Ngarra jirti yikirimi kanginjila awarra ngiyuwani api ngiyatuwu karluwu. Yita ngiya kuwa ngirimani kanginja amintiya yingarti waki ngirimani ngini (for) nginja api kama nginja karluwu jipakirayi ngiya amintiya ngiya-mamanta yinkiti ngini ngawiyati ngamatapa?’ yimi awarra ngini aringamini kapi ngarra-rringani.
25688	LUK 15:31	Api awarra ngarra-rringani yimi kangatawa, ‘Yita ngiya ngiya-mirani nginja amintiya muwiyati yiloti murumuwu awungarra. Tayikuwa-ni (all) awarra kunawuni amintiya yinkiti ngini ngiya nguwuni api awarra ngini-nginjila.
25713	LUK 16:24	Kiyi awarra alawura jingawu yimi kapi Abraham, ‘Aya, mantani,’ yimi. ‘Putuputuwu ngunta-luwapa pili awungarra nankitaga kapi awarra naki yikwani api ngiya arntingi kukuni api tajiyarra Lazarus ngini yimatanga kukuni kangarra yikara api ngini yimata-lami awarra kukuni kangilawa karaliki.’ Awarra yipangiraga awarra alawura kapi Abraham.
25714	LUK 16:25	Api ngarra Abraham yimi ngini, ‘Karluwu. Nginja waya nimpirimajawu ngini karri nginja jiyimuwu kapi murrakupuni (on the earth) api nginja juwuni (had) yingarti kunawuni amintiya yinkiti api ngarratuwu Lazarus karri-kamini kunawuni amintiya yinkiti. Api ngarralatuwu waya pupuni arimuwu (good life) api nginjatuwu yingarti walawala (pain).
25716	LUK 16:27	Api yimi awarra alawura, ‘Kuwa, mantani,’ yimi. ‘Api putuputuwu wunt-akirayi awuta pinginingita ngiya-ngilipi api tayangirri (send) awarra niyi Lazarus kapi ngiya-ngilipi wurumuwu awungarruwu kapi ngiya-rringani murrakupuni. Yita ngiya nguwutimarti awarra Lazarus ngini yimata-jiyarra awuta ngiya-ngilipi ngini karluwu pimata-kirimi (shouldn't do) awarra ngini jirti nginingaji ngiya waya ngirikirim-ani. Ngini wuta wurikirimi ngini pupuni (do good things) nginingaji ngini wuta wunu-wani yingampa (other) arikutumunuwi api karri wuta wiyi pajuwani wurimi api wuta wiyi karluwu pimata-muwu awungarra kapi naki jirti murrakupuni amintiya wuta wiyi karluwu yingarti walawala (pain) pimatani nginingaji ngiya. Api tayangirri (send) awarra niyi Lazarus kapi awuta ngiya-ngilipi.’ Ngarra awarra yipangiraga awarra alawura kapi Abraham.
25718	LUK 16:29	Api ngarra Abraham yimi ngini, ‘Karluwu, pili nginja-ngilipi waya piri-pitingaya (have heard) ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini ngini Moses amintiya awuta prophets pirikirimi (wrote) kapi ngini-ngatawa punkaringini api wuta kuwa pimatami (should obey) awarra ngirramini.’ Ngarra awarra yipangiraga awarra Abraham.
25719	LUK 16:30	Api ngarra alawura yimi ngini, ‘Karluwu ngimantani pili arrami wuta karluwu kuwa pimatami (won't obey) awarra ngirramini awuta ngiya-ngilipi. Waya juwa ngini (if) Lazarus yirrija-kularri (did get up) api tuwanga yimpangini yirrijami api ngini yirrija-jiyarra awuta ngiya-ngilipi ngini pimata-mwari awarra jirti ngini wurikirimi (the wrong they do) api wuta wiyi ngiya-ngilipi putuputuwu pirrija-kiray-amiya (would be sorry) ngini (for) awarra jirti ngini wuta pirikirim-ani api wiyi karluwu tuwanga awungani pimatami (do that) awuta ngiya-ngilipi.’ Ngarra awarra yipangiraga awarra alawura.
25720	LUK 16:31	Kiyi awarra Abraham yimi kangatawa, ‘Ngini nginja-ngilipi karluwu kuwa wurimi awarra ngirramini ngini awarra Moses amintiya awuta prophets parlingarri pirikirimi api ngini (if) Lazarus yirrija-kularri (did get up) api tuwanga yimpangini arimi amintiya ngini ngarra yirrija-jiyarra (did tell) awuta nginja-ngilipi ngawa-rringani ngini-ngatawa ngirramini api wuta wiyi karluwu kuwa pimatami (wouldn't believe) ngini-ngatawa ngirramini awarra Lazarus.’ Ngarra awarra yipangiraga awarra Abraham kapi awarra alawura ngini ngarra yingarti kunawuni yuwuni (had) karri ngarra yimuwu kapi awarra naki murrakupuni (on this earth).” Ngarra ngawa-yuwuni awarra ngirramini (story) yuwuntiyarra awuta Pharisees.
25723	LUK 17:3	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi ngarra-mamanta, “Nuwa ngajiti awungani ngimpajami nginingaji awuta jajiruwi tiwi. Ngajiti ngimpaja-jiyarra nuwa-mamanta ngini jirti pimata-kirimi (do wrong things),” yimi ngawa-yuwuni kapi ngarra-mamanta. Kiyi ngawa-yuwuni yipangiraga nyoni nginaki ngirramini kapi ngarra-mamanta, api yimi ngini, “Yati kapi nuwa api ngini ngarra nginja-mantani jirti arikirimi kanginjila api tuwariyi kangatawa api tami ngini, ‘Nginja jirti jiyikirimi kangiya.’ Awarra tami kangatawa. Api ngini nginja-mantani arimi kanginjila, ‘Kuwa. Nginja nguri. Ngiya jirti ngirikirimi (did wrong thing) kanginja api ngiya karluwu tuwanga awungani ngimatami (won't do that).’ Ngini ngarra awarra nimarra arimi kanginjila api putuputuwu tayakirayi (forgive) awarra nginja-mantani.
25724	LUK 17:4	Api ngini awarra nginja-mantani jirti arikirimi kanginjila walimani (7) times karri natinga wumunga (one day) api ngini wiyi walimani times awunu-wuriyi kanginjila karri awinyirra-wanga wumunga (same day) api ngini apangiraga kanginjila, ‘Nginja nguri ngimantani ngini ngiya jirti ngirramini (trouble) ngirripakirayi nginja api ngiya karluwu tuwanga ngimatami awungani (won't do that) kanginjila.’ Ngini ngarra apangiraga awarra kanginjila walimani times karri awinyirra-wanga wumunga api walimani times putuputuwu tayakirayi awarra nginja-mantani.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni.
25768	LUK 18:11	Kiyi awarra Pharisee kutupi yimi api tayinti yimi kuluwuta kapi awinyirra jurra api nimarra yimi kapi ngawa-rringani, ‘Ngirringani,’ yimi. ‘Ngiya nguru-kuruwarni (thank) nginja ngini (that) ngiya arnuka nginingaji kapinaki yingampa tiwi pili ngiya karluwu jirti tini. Ngiya karluwu punkirini amintiya ngiya karluwu kunyani ngirimi kapi yingampa tiwi pili-ngini ngimata-kirimi awuta tiwi ngini pimata-kirayi ngiya kunawuni. Amintiya ngiya karluwu wulinjini ngirimi kapi nyoni tini ngarra-purnayinga. Ngiya karluwu jirti nginingaji awarra naki tini ngini ngarra nanginta arimi ngawa Jews awarra kunawuni ngini tax amintiya yingampa (some of) awarra kunawuni mitaya arimi.’ Ngarra awarra yipangiraga awarra Pharisee.
25769	LUK 18:12	Kiyi awarra Pharisee tuwanga yimi kapi ngawa-rringani, ‘Yingampini (sometimes) ngiya karluwu nguwapa yinkiti (I fast) pili waya juwa pray ngirimi kapi nginja ngirringani amintiya nguru-pungintayi (think about) nginja. Karri nginingaji Monday amintiya Thursday ngiya awungani ngirimi (do that). Amintiya ngiya awanuwanga ngipakirayi nginja yingarti kunawuni. Ngini ngiya nguwunga 100 pwaja (coins) api ngiya ngipakirayi nginja 10 pwaja. Ngini nguwunga 200 pwaja api ngiya ngipakirayi nginja 20 pwaja. Ngiya waya awungani (that way) ngirimi. Yita ngiya pupuni tini.’ Ngarra awarra nimarra yimi awarra Pharisee kapi ngawa-rringani awungarruwu kapi awinyirra jurra.
25770	LUK 18:13	Api awarra nyoni tini ngini ngarra nanginta yimani awarra kunawuni ngini tax api ngarra karluwu awarra tayinti yimi kuluwuta. Ngarra karrampi-nara tayinti yimi api ngarra karluwu yipakuluwunyi kuriyuwu kapi ngawa-rringani pili ngarra arliranga. Ngarra yipirn-amiya kapi pipwa pili putuputuwu yipakiray-amiya awarra jirti ngini yikirim-ani (the wrong he did) api kiyi yimi kapi ngawa-rringani ngini, ‘Aya, ngirringani,’ yimi. ‘Putuputuwu ngunta-luwapa (forgive me) pili ngiya jirti tini.’ Ngarra awarra nanginta yimi ngawa-rringani awarra tini ngini waki yimi ngini yuwunga kunawuni ngini tax.” Ngarra ngawa-yuwuni awarra ngirramini (story) yuwuntiyarra awuta tiwi kapi wuta piri-mamuliya wutalamiya pupuwi.
25771	LUK 18:14	Kiyi ngawa-yuwuni yimi kapi awuta tiwi, “Awi,” yimi. “Karri awarra tini pray yimi kangi ngawa-rringani awarra tini ngini ngarra waki yimi ngini yuwunga kunawuni ngini tax api ngawa-rringani putuputuwu yipakirayi (forgave) awarra tini pili awarra tini putuputuwu yipakiray-amiya awarra jirti ngini yikirim-ani (the wrong he did). Api ngarratuwu nyoni awarra tini ngini ngarra Pharisee api ngarra ngawa-rringani karluwu yipitingaya (didn't hear) awarra ngini ngarra yipangiraga kangatawa pili kayi awuta tiwi kapi wuri-mamuliya wutalamiya papurajuwi api ngarra ngawa-rringani wiyi jajiruwi arimamula (call) awuta amintiya karluwu yimata-mamula (wouldn't call) awuta ngarra-mamirampi. Api wutatuwu awuta tiwi kapi putuputuwu wupakiray-amiya awarra jirti ngini wuta pirikirim-ani api wurimi ngini, ‘Ngawa jajiruwi’ api kiyi nanginta wurimi ngawa-rringani ngini putuputuwu yimata-kirayi (forgive) awuta api ngarra ngawa-rringani wiyi arimamula awuta ngarra-mamirampi.” Ngarra awarra yipangiraga ngawa-yuwuni kapi awuta tiwi.
25829	LUK 19:29	Kiyi wuta pirripangulimayi kapi awinyirra jarrumoka angi ampuriyi kuriyuwu kapi awarra arikulani jupunyini (mountain) ngini wuta pirimamula (called) ‘Mount of Olives’. Api awarra jupunyini yinkitayi kapi Jerusalem. Awungarruwu kapi awarra jupunyini yirrara town, ngini wuta yintanga Bethphage amintiya Bethany. Karri ngawa-yuwuni amintiya ngarra-mamanta waya yinkitayi purruwuja kapi awarra yirrara town api ngawa-yuwuni nimarra yimi kapi yuwurrara ngarra-mamanta, yimi ngini, “Nuwa aringampi nyirru-wariyi kapi awarra nayi town. Karri nuwa papi ngimpirimi awungarruwu api nuwa wiyi awungarri ngumpunyayi yati donkey ngini wuta arlipurringa pirikimirna awarra. Karri-kuwapi pirripakilinga kapi awarra donkey nanuwanga. Karri ngumpunyayi awarra donkey api tikimati nyirrami arlipurringa amintiya nyirra-marruripa awarra donkey kangiya.” Ngawa-yuwuni yimi awarra kapi awuta yuwurrara ngarra-mamanta.