23236	MAT 1:23	“Queneꞌe̱n soj se vaa quinari̱ꞌ ꞌo̱ chana̱ ya̱a̱n neꞌej, ne̱ cuchru̱j noꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii, ne̱ Emanuel cuꞌna̱j neꞌej ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ ga̱a naá rihaan síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱, ne̱ nana̱ “Emanuel” taj se vaa cane̱ maꞌa̱n Diose̱ ga̱ níꞌ ado̱nj.
23244	MAT 2:6	“Ne̱ ma̱ꞌán so̱ꞌ, chuma̱nꞌ Belén chuma̱nꞌ na̱j estadó Judea roꞌ, chumanꞌ sa̱ꞌ ndoꞌo ꞌni̱j raꞌa man tuviꞌ chumanꞌ na̱j estadó Judea mé so̱ꞌ á. Dan me se vaa síí gu̱un chiha̱nj mán so̱ꞌ, ne̱ gu̱un chij uxrá soꞌ, ne̱ uxrá cu̱tumé soꞌ man nij yuvii̱ israelitá yuvii̱ cunéꞌ ꞌu̱nj canoco̱ꞌ manj a”. Nihánj me nana̱ cachrón síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yanj ga̱a naá a.
23253	MAT 2:15	ne̱ cane nij soꞌ Egiptó yoꞌ nda̱a se caviꞌ síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes a. Dan me se quisíj ya̱ nu̱ꞌ nana̱ nda̱a vaa cataj xnaꞌanj síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan ꞌo̱ síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá, se vaa cataj soꞌ: “Canacúún ꞌu̱nj man taꞌníj se vaa cavi̱i̱ soꞌ Egiptó caꞌna̱ꞌ soꞌ ado̱nj”. Da̱nj taj Diose̱ ga̱a naá cheꞌé taꞌníí soꞌ Jesucristó ado̱nj.
23256	MAT 2:18	“Cuno̱ nii taꞌve̱e ndoꞌo chana̱ ma̱n chumanꞌ cuꞌna̱j Ramá a. Ase vaa chana̱ cuꞌna̱j Raquel chana̱ cane ga̱a naá ga̱a̱ nij chana̱, taꞌve̱e ndoꞌo nij noꞌ cheꞌé taꞌníí nij noꞌ a. Ne̱ se̱ caꞌvej uxrá rá nij chana̱ naquiꞌya̱j niha̱ꞌ noꞌ nimán noꞌ, cheꞌé se navij taꞌníí nij noꞌ caviꞌ na̱nj ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí cuꞌna̱j Jeremías ga̱a naá a.
23264	MAT 3:3	Síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yuvii̱ ga̱a naá síí cuꞌna̱j Isaías roꞌ, cataj xnaꞌanj cheꞌé síí cuꞌna̱j Juan, cataj soꞌ: “Nucua̱j ndoꞌo caꞌmi̱i̱ natáj ꞌo̱ soꞌ rej tacaan, ne̱ cata̱j soꞌ se vaa nuchra̱nꞌnimán yuvii̱, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ ga̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ asa̱ꞌ caꞌnaꞌ soꞌ a”, taj síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá a.
23271	MAT 3:10	”ꞌO̱ se nichru̱nꞌ quiꞌya̱j Diose̱ sayuun man nij síí naꞌvej rá cuno̱ rihaan soꞌ na̱nj á. Ase vaa síí oro̱ꞌ agaꞌ aꞌneꞌ chruun, ne̱ oro̱ꞌ soꞌ agaꞌ caꞌne̱ꞌ soꞌ chruun roꞌ, da̱nj vaa Diose̱ cuano̱ ei. Cheꞌé dan ase vaa ꞌyaj nii man chruun roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj quiꞌya̱j Diose̱ man nij síí ne uno rihaan soꞌ a. Dan me se aꞌneꞌ nii chruun nuviꞌ chruj sa̱ꞌ raa̱, ne̱ araa nii man chruun yoꞌ rihaan yaꞌan a. Taꞌngaꞌ da̱nj quiꞌya̱j Diose̱ man nij síí naꞌvej rá canoco̱ꞌ chrej sa̱ꞌ ado̱nj.
23272	MAT 3:11	”ꞌU̱nj nihánj me síí cuta̱ꞌ ne u̱u̱n man soj si̱j nuchranꞌ nimán canocoꞌ chrej sa̱ꞌ a. Tza̱j ne̱ vaa yoꞌó síí caꞌna̱ꞌ, ne̱ si̱j sca̱ꞌ doj gu̱un soꞌ rihanj a. Cheꞌé dan me a̱j ne nó xcúnj na̱chej nuj correá ꞌni̱j tacanj soꞌ maꞌ. Ne̱ caꞌna̱ꞌ soꞌ, ne̱ caꞌna̱ꞌ Nimán Diose̱ ga̱ soꞌ, ne̱ caxri̱i̱ yaꞌan soꞌ man soj si̱j naꞌvej rá cuno̱ rihaan Diose̱, ne̱ caca̱a̱ soj ado̱nj.
23282	MAT 4:4	Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan síí chre̱e a: ―Tza̱j ne̱ danj Diose̱ taj: “Nuveé ina̱nj se chá me se achiin rihaan yuvii̱, ne̱ caꞌve̱e ca̱yáán sa̱ꞌ yuvii̱ maꞌ. Tana̱nj achiin cunuda̱nj se‑na̱na̱ Diose̱ cuno̱ yuvii̱, ne̱ veꞌé ca̱yáán yuvii̱ ei”. Ina̱nj da̱nj taj danj Diose̱ ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e yoꞌ a.
23284	MAT 4:6	ne̱ cataj soꞌ rihaan soꞌ: ―Sese ya̱ taꞌni̱j Diose̱ mé so̱ꞌ, ne̱ güe̱j so̱ꞌ, ne̱ nani̱j gue̱e̱ so̱ꞌ rihaan yoꞌóó á. ꞌO̱ se danj Diose̱ taj: “Yoꞌo̱ aꞌneꞌ Diose̱ suun rihaan nij se‑mo̱zó soꞌ se vaa cu̱tumé nij soꞌ mán so̱ꞌ, ne̱ ca̱ráán raꞌa nij soꞌ mán so̱ꞌ, se̱ gaa na̱nj caco̱ꞌ cheꞌé so̱ꞌ yahij a”. Ina̱nj da̱nj aꞌmii danj Diose̱ ―taj síí chre̱e rihaan Jesucristó ado̱nj.
23285	MAT 4:7	Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan soꞌ a: ―Tza̱j ne̱ ne nó xcúnj qui̱ꞌyáj da̱nj maꞌ. ꞌO̱ se taj uún danj Diose̱: “Se̱ guun qui̱riꞌyunj so̱ꞌ man Diose̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ ne̱ ti̱háꞌ so̱ꞌ man soꞌ maꞌ”. Ina̱nj da̱nj aꞌmii danj Diose̱ rihaan níꞌ ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e a.
23288	MAT 4:10	Ga̱a ne̱ cataj xnaꞌanj Jesucristó rihaan síí chre̱e a: ―Naxu̱u̱n yaníj so̱ꞌ mán so̱ꞌ, Satanás. ꞌO̱ se danj Diose̱ taj: “Rihaan o̱rúnꞌ Diose̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ canicu̱nꞌ ru̱j so̱ꞌ, ne̱ a̱ ꞌó rihaan tuvíꞌ so̱ꞌ se̱ caꞌvee naꞌvi̱j so̱ꞌ maꞌ”. Da̱nj taj danj Diose̱ ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e yoꞌ a.
23294	MAT 4:16	Ne̱ nij síí ma̱n rej yoꞌ roꞌ, guun queꞌe̱e̱ yoꞌ ne queneꞌe̱n uxrá nij soꞌ rasu̱u̱n cheꞌé Diose̱ maꞌ. Ma̱a̱n se ase vaa yuvii̱ ne̱ rej rmi̱ꞌ roꞌ, da̱nj vaa nij soꞌ ne̱ nij soꞌ na̱nj ado̱nj. ꞌO̱ se vaa güii, ne̱ cavi̱ꞌ u̱u̱n nij soꞌ, ne̱ da̱nj uun maꞌa̱n, rá nij soꞌ ado̱nj. Tza̱j ne̱ caꞌna̱ꞌ ꞌo̱ yaꞌan, ne̱ cuchugu̱u̱n rej ya̱nj nij soꞌ, quiꞌya̱j yaꞌan yoꞌ, ne̱ veꞌé ndoꞌo xca̱j nij soꞌ cuentá ado̱nj”. Yoꞌ me se vaa cataj síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá a.
23307	MAT 5:4	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí nanó ndoꞌo rá ado̱nj. ꞌO̱ se gu̱un niha̱ꞌ nimán maꞌa̱n nij soꞌ, quiꞌya̱j Diose̱ vaa güii ado̱nj.
23308	MAT 5:5	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí niꞌya̱nj aꞌmii ado̱nj. ꞌO̱ se gu̱un toꞌóó maꞌa̱n nij soꞌ man nu̱ꞌ chumii̱ vaa güii ado̱nj.
23309	MAT 5:6	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí me ndoꞌo rá cunu̱u sa̱ꞌ nimán ado̱nj. ꞌO̱ se cunu̱u sa̱ꞌ maꞌa̱n nij soꞌ vaa güii, quiꞌya̱j Diose̱ ado̱nj.
23310	MAT 5:7	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí ꞌe̱e̱ rá man tuviꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se cunu̱u ꞌe̱e̱ rá Diose̱ man maꞌa̱n nij soꞌ, ne̱ taj sayuun quira̱nꞌ nij soꞌ, quiꞌya̱j Diose̱ a̱ man ado̱nj.
23311	MAT 5:8	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí vaa sa̱ꞌ nimán ado̱nj. ꞌO̱ se queneꞌe̱n maꞌa̱n nij soꞌ man Diose̱ vaa güii ado̱nj.
23312	MAT 5:9	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí nacaj man síí me rá cunu̱ꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se ase vaa Diose̱ roꞌ, da̱nj ga̱a̱ maꞌa̱n nij soꞌ vaa güii ado̱nj.
23313	MAT 5:10	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí ranꞌ sayuun ꞌyaj tuviꞌ cheꞌé se veꞌé ꞌyaj sa̱ꞌ nij soꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se ca̱yáán maꞌa̱n nij soꞌ ga̱ Diose̱ güii gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj.
23314	MAT 5:11	”Ne̱ cavi̱i̱ sa̱ꞌ ndoꞌo soj sese caꞌmi̱i̱ yuvii̱ nana̱ nij rihaan soj do̱ꞌ, sese quiꞌya̱j yuvii̱ sayuun man soj do̱ꞌ, sese caꞌmi̱i̱ ne̱ yuvii̱ cata̱j yuvii̱ se vaa tumé ndoꞌo soj cacunꞌ do̱ꞌ, cheꞌé se me soj síí noco̱ꞌ mán ꞌu̱nj ado̱nj. Ne̱ queneꞌe̱n soj se vaa ya̱ cavi̱i̱ sa̱ꞌ soj ado̱nj.
23316	MAT 5:13	”Ase vaa yaan ga̱ chraa roꞌ, da̱nj vaa soj ga̱ chumii̱ nihánj ei. Dan me se sese ne ꞌne̱ꞌ chá yaan yoꞌ, ga̱a ne̱ taj se qui̱ꞌyáꞌ cunu̱u sa̱ꞌ yaan ga̱a̱ a̱ maꞌ. Taj se gúnꞌ man yaan yoꞌ ga̱a̱ maꞌ. Ma̱a̱n se quiriꞌi̱j nii man yaan yoꞌ xeꞌ, ne̱ cache̱e̱ u̱u̱n yuvii̱ xráá yaan yoꞌ na̱nj ei. Ne̱ da̱nj vaa uún soj ei. Sese taj se gúnꞌ man soj rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ cavii sa̱ꞌ soj a̱ man ado̱nj.
23317	MAT 5:14	”Ne̱ ase vaa yaꞌan vaa soj chuguu̱n soj rihaan chumii̱ nihánj a. Neꞌen soj se vaa sese na̱j ꞌo̱ chumanꞌ raa̱ tacaan, ne̱ queneꞌe̱n cunuda̱nj yuvii̱ naj chumanꞌ yoꞌ raa̱ tacaan ei.
23320	MAT 5:17	”Se̱ guun rá soj se vaa caꞌnáꞌ ꞌu̱nj ti̱ríꞌ ꞌu̱nj se‑tucua̱nj Moisés tucuáán cuchruj soꞌ ga̱a naá maꞌ. Se̱ guun rá soj se vaa caꞌnáꞌ ꞌu̱nj ti̱ríꞌ ꞌu̱nj nana̱ caꞌmii natáj nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá maꞌ. Nuveé cheꞌe̱ yoꞌ caꞌnaj maꞌ. Tana̱nj caꞌnaj cheꞌé rej quinavi̱j quisi̱j nu̱ꞌ tucuáán yoꞌ, ga̱a ne̱ nari̱ꞌ nu̱ꞌ soj da̱j me rá Diose̱ quiꞌya̱j soj ado̱nj.
23323	MAT 5:20	”ꞌO̱ se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj, ne̱ sese nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés rihaan yuvii̱ ga̱ nij síí fariseo me se ꞌyaj sa̱ꞌ nij soꞌ rihaan yuvii̱, rá nij soꞌ, tza̱j ne̱ sese se̱ quiꞌyaj sa̱ꞌ soj doj rihaan nij yuvii̱ nda̱a vaa ꞌyaj nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés ga̱ nij síí fariseo, ga̱a ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ cayáán soj ga̱ Diose̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj a̱ man ado̱nj.
23324	MAT 5:21	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij síí ma̱n ga̱a naá ei: “Se̱ ticaviꞌ soj man yuvii̱ maꞌ. Dan me se quiꞌya̱j Diose̱ sayuun man cunuda̱nj yuvii̱ ticaviꞌ tuviꞌ ado̱nj”, me nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij soꞌ a.
23325	MAT 5:22	Tza̱j ne̱ ꞌu̱nj nihánj me se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj, ne̱ a̱ me maꞌa̱n ꞌo̱ síí caꞌmaan rá niꞌya̱j man tinúú, ne̱ a̱j tumé soꞌ cacunꞌ rihaan Diose̱, ne̱ veé da̱nj quiꞌya̱j Diose̱ sayuun man soꞌ uún ado̱nj. Ne̱ a̱ me maꞌa̱n síí cata̱j rihaan tuviꞌ: “Síí snúú rmaꞌa̱n mé so̱ꞌ ei”, cata̱j soꞌ rihaan tinúú soꞌ, ne̱ a̱j tumé ndoꞌo soꞌ cacunꞌ rihaan Diose̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ a̱ me maꞌa̱n ꞌo̱ síí cata̱j rihaan tuviꞌ se vaa mayán tuviꞌ soꞌ me se vaa cheꞌé caꞌa̱nj maꞌa̱n soꞌ rihaan yaꞌan caca̱a̱ soꞌ na̱nj ado̱nj.
23326	MAT 5:23	”Cheꞌé dan me sese caꞌa̱nj ni̱caj so̱ꞌ rasu̱u̱n rihaan chraan altar, rque̱ so̱ꞌ rasu̱u̱n gue̱e̱ rihaan Diose̱, rá so̱ꞌ, ne̱ sese ninuj rá so̱ꞌ se vaa quiꞌyáá so̱ꞌ cacunꞌ man tinúú so̱ꞌ,
23328	MAT 5:25	”Ne̱ so̱ꞌ me se sese vaa síí taj se vaa nij quiꞌyáá so̱ꞌ rihaan soꞌ, ne̱ ga̱a tiha̱j vaj so̱ꞌ chrej ga̱ soꞌ, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ so̱ꞌ ga̱ soꞌ, cata̱j so̱ꞌ rihaan soꞌ se vaa: “Caꞌne̱ꞌ rá so̱ꞌ, ne̱ se̱ cutáꞌ so̱ꞌ cacunꞌ xráj maꞌ”, cata̱j so̱ꞌ, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ so̱ꞌ ga̱ soꞌ á. Ne̱ sese se̱ quiꞌyáá so̱ꞌ da̱nj veꞌé caꞌmi̱i̱ so̱ꞌ ga̱ soꞌ ga̱a tiha̱j vaj ro̱j so̱j chrej rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ ni̱caj soꞌ mán so̱ꞌ caꞌa̱nj soꞌ rihaan cuese̱, ne̱ cuese̱ yoꞌ roꞌ, ta̱cuachén mán so̱ꞌ raꞌa síí tumé tagaꞌ, ne̱ soꞌ me síí caxri̱i̱ tagaꞌ mán so̱ꞌ,
23330	MAT 5:27	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj a: “O̱rúnꞌ nica̱ soj coto̱j ga̱ soj á”, me nana̱ caꞌnaꞌ rihaan soj ga̱a naá a.
23334	MAT 5:31	”Ne̱ ga̱a naá me se caꞌnaꞌ nana̱ nihánj a: “Sese me rá yoꞌo̱ soꞌ quiriꞌi̱j soꞌ nica̱ soꞌ, ne̱ na̱xcaj soꞌ ꞌo̱ yanj cata̱j xnaꞌanj se vaa ya̱ quiriꞌíj soꞌ nica̱ soꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij yuvii̱ ei.
23336	MAT 5:33	”Ne̱ a̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij síí ma̱n ga̱a naá ado̱nj: “Sese cataꞌ tuꞌvá so̱ꞌ rihaan síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ se vaa qui̱ꞌyáá so̱ꞌ, ne̱ se̱ caꞌneꞌ rá so̱ꞌ qui̱ꞌyáá so̱ꞌ da̱nj maꞌ. Ma̱a̱n se ya̱ qui̱ꞌyáá so̱ꞌ nu̱ꞌ se vaa cataj xnaꞌanj so̱ꞌ rihaan soꞌ, ga̱a ne̱ caꞌve̱e na̱nj ado̱nj”.
23340	MAT 5:37	Veé dan, ne̱ sese ya̱ aꞌmii soj, rá soj, ne̱ cata̱j soj: “Ya̱ ei”. Ne̱ sese ne ya̱ vaa ꞌo̱ nana̱, rá soj, ne̱ cata̱j soj: “Ne ya̱ maꞌ”, cata̱j soj á. Ina̱nj da̱nj caꞌmi̱i̱ soj ei. Sese nano̱ꞌ soj yoꞌó nana̱, ne̱ chiꞌi̱i̱ vaa nimán soj na̱nj ado̱nj.
23341	MAT 5:38	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá a: “Sese curiha̱nj rlij rihaan so̱ꞌ quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ rlij rihaan tuvíꞌ so̱ꞌ á. Ne̱ sese curiha̱nj cúú yánꞌ so̱ꞌ, quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ cúú yanꞌ tuvíꞌ so̱ꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ rihaan yuvii̱ na̱nj ado̱nj.
23346	MAT 5:43	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá a: “Ga̱a̱ ꞌe̱e̱ rá so̱ꞌ man tuvíꞌ so̱ꞌ, tza̱j ne̱ se̱ guun ga̱a̱ ꞌe̱e̱ rá so̱ꞌ man nij síí ta̱j riꞌyunj mán so̱ꞌ maꞌ”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá na̱nj ado̱nj.
23352	MAT 6:1	”Ne̱ cu̱tumé soj man soj ga̱a ꞌyaj soj se sa̱ꞌ do̱ꞌ, se lu̱j do̱ꞌ á. Se̱ guun rá soj queneꞌe̱n yuvii̱ man soj ne̱ cata̱j nij yuvii̱ cheꞌé soj se vaa síí sa̱ꞌ ina̱nj me soj maꞌ. Sese da̱nj quiꞌya̱j soj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ rqué Rej soj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ a̱ doj rasu̱u̱n sa̱ꞌ man soj a̱ man ado̱nj.
23356	MAT 6:5	”Ne̱ ga̱a achíín niꞌya̱j soj rihaan Diose̱, ne̱ se̱ quiꞌyaj soj se vaa ꞌyaj nij síí nucuiꞌ rá maꞌ. ꞌO̱ se niha̱ꞌ rá nij soꞌ canicu̱nꞌ nij soꞌ rá veꞌ tucuꞌyón yuvii̱ se‑tucua̱nj Moisés, ne̱ niha̱ꞌ rá nij soꞌ canicu̱nꞌ nij soꞌ rej nuná tuviꞌ chrej caꞌa̱a̱n noco̱o, ne̱ achíín niꞌya̱j nij soꞌ rihaan Diose̱, tza̱j ne̱ ina̱nj me rá nij soꞌ queneꞌe̱n yuvii̱ man nij soꞌ, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ yuvii̱ cheꞌé nij soꞌ, rá nij soꞌ ado̱nj. Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa a̱j veꞌé caꞌmii yuvii̱ cheꞌé nij soꞌ, ne̱ a̱j navij quiriꞌ nij soꞌ tuꞌvee nij soꞌ vaa, ne̱ a̱ ꞌó xcoꞌ se̱ naruꞌvee uún Diose̱ rihaan nij soꞌ a̱ maꞌ.
23360	MAT 6:9	”Cheꞌé dan asa̱ꞌ achíín niꞌya̱j soj, ne̱ nihánj cata̱j soj á: “Ata̱j Chij síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ, me rá núj xca̱j yuvii̱ cuentá se vaa ina̱nj sa̱ꞌ ꞌyáá so̱ꞌ a.
23364	MAT 6:13	Dan me se ca̱ráán raꞌá so̱ꞌ xráá núj rihaan chrej chiꞌi̱i̱ á. Ne̱ ti̱nanii so̱ꞌ man núj se̱ guun quiꞌya̱j núj cacunꞌ a”. Ina̱nj da̱nj caꞌmi̱i̱ soj cachi̱nj niꞌya̱j soj rihaan Diose̱ ado̱nj.
23367	MAT 6:16	”Ne̱ ga̱a tocoꞌ soj xꞌnaa man soj cheꞌé se aráj gue̱e̱ soj rihaan Diose̱, ne̱ se̱ quiꞌyaj soj nda̱a vaa ꞌyaj nij síí nucuiꞌ rá maꞌ. Dan me se ga̱a aráj gue̱e̱ nij soꞌ, ne̱ ase vaa rihaan síí nanó ndoꞌo rá roꞌ, vaa rihaan nij soꞌ, ꞌyaj nij soꞌ, ne̱ anó ndoꞌo nacaj rihaan nij soꞌ, ꞌyaj uún nij soꞌ, ne̱ me ina̱nj rá nij soꞌ queneꞌe̱n yuvii̱ man nij soꞌ da̱j ꞌyaj nij soꞌ ga̱a ne̱ xca̱j nij yuvii̱ cuentá se vaa aráj gue̱e̱ nij soꞌ rihaan Diose̱, rá nij soꞌ na̱nj ado̱nj. Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj cuano̱ se vaa a̱j quiriꞌ nij soꞌ tuꞌvee nij soꞌ vaa, ése̱ a̱j veꞌé caꞌmii yuvii̱ cheꞌé nij soꞌ na̱nj ado̱nj. Ne̱ a̱ ꞌó rasu̱u̱n se̱ quiriꞌ nij soꞌ rihaan Diose̱ a̱ maꞌ.
23370	MAT 6:19	”Se̱ quiꞌyaj suun soj cuma̱n ndoꞌo siꞌyaj soj rihaan chumii̱ nihánj maꞌ. ꞌO̱ se rihaan chumii̱ nihánj mán ndoꞌo xcuu xlúú xíj rasu̱u̱n do̱ꞌ, tacunj yo̱o do̱ꞌ, chá siꞌyaj yuvii̱ nihánj a. Ne̱ vaa síí itu̱u̱ atúj rá veꞌ ne̱ ꞌyaj itu̱u̱ siꞌyaj tuviꞌ uún a.
23373	MAT 6:22	”Rlij rihaan níꞌ me yaꞌan nica̱j yuꞌunj man níꞌ ei. Dan me se sese rlij rihaan níꞌ roꞌ, niꞌya̱j yoꞌ ne̱ nuu sa̱ꞌ rá yoꞌ, ga̱a ne̱ nu̱ꞌ nee̱ man níꞌ roꞌ, sa̱ꞌ vaa, ne̱ adi̱ꞌ se chuguu̱n agaꞌ yaꞌan roꞌ, da̱nj chuguu̱n man níꞌ ga̱a sa̱ꞌ rihaan níꞌ ado̱nj.
23375	MAT 6:24	”Taj va̱j síí gu̱un nucua̱j quiꞌya̱j suun sa̱ꞌ rihaan vi̱j ruꞌvee maꞌ. Sese quiꞌya̱j suun ꞌo̱ soꞌ rihaan vi̱j ruꞌvee, ne̱ nachri̱ꞌ soꞌ ni̱ꞌyaj soꞌ man ꞌo̱ ruꞌvee yoꞌ, ne̱ cara̱nꞌ rá soꞌ ni̱ꞌyaj soꞌ man yoꞌó ruꞌvee yoꞌ a. Se̱ guun nucua̱j soꞌ cara̱nꞌ rá soꞌ ni̱ꞌyaj soꞌ man vi̱j ruꞌvee maꞌ. Ne̱ xa̱ꞌ soj, tza̱j ne̱ se̱ caꞌvee quiꞌya̱j suun soj cheꞌé Diose̱ ne̱ quiꞌya̱j suun soj cheꞌé nij rasu̱u̱n ma̱n rihaan chumii̱ nihánj a̱ maꞌ.
23376	MAT 6:25	”Cheꞌé dan cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa taj cheꞌé nano̱ ndoꞌo rá soj cheꞌé soj maꞌ. Ne̱ cheꞌé dan se̱ nanó rá soj cheꞌé se cha̱ soj do̱ꞌ, cheꞌé yan quiri̱ꞌ soj se ca̱ráán xráá soj do̱ꞌ, se̱ nanó rá soj maꞌ. Dan me se a̱j neꞌen soj vaa iꞌna̱ꞌ soj, quiꞌyaj Diose̱, ne̱ se̱ guun nucua̱j Diose̱ rque̱ Diose̱ se cha̱ soj, rá soj ga̱a̱ a̱ naꞌ. Daj chiha̱a̱ míj se̱ guun da̱nj rá soj maꞌ. Ne̱ Diose̱ me síí caꞌve̱e rque̱ se cha̱ soj ei. Ne̱ Diose̱ me síí quiꞌyaj nee̱ man soj, ne̱ se̱ guun nucua̱j Diose̱ rque̱ Diose̱ yatzíj ca̱ráán xráá soj, rá soj ga̱a̱ a̱ naꞌ. Daj chiha̱a̱ míj se̱ guun da̱nj rá soj maꞌ. Ne̱ Diose̱ me síí caꞌve̱e rque̱ se ca̱ráán xráá soj ei.
23377	MAT 6:26	”Xca̱j soj cuentá da̱j ꞌyaj nij xtâj va̱j xta̱ꞌ, ne̱ ne unô nij xoꞌ ꞌnúú, ne̱ ne rii nij xoꞌ naa̱, ne̱ ne araa nij xoꞌ tanꞌ rá cuchruu̱, tza̱j ne̱ Rej soj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ roꞌ, aꞌvee rqué se chá nij xoꞌ ei. Ne̱ táá a̱ soj, ne̱ sa̱ꞌ doj vaa soj rihaan xtâj neꞌen Diose̱ a̱ ado̱nj. Ya̱ sa̱ꞌ doj vaa soj chugua̱nj.
23379	MAT 6:28	”Ne̱ me cheꞌé nanó rá soj cheꞌé yatzíj ca̱ráán xráá soj ga̱. ꞌO̱ se xca̱j soj cuentá ni̱ꞌyaj soj nij yâj ma̱n tacaan se vaa veꞌé ndoꞌo vaa nij yâj ma̱n tacaan ei. Ne ꞌyaj suun nij yâj, tza̱j ne̱ maꞌa̱n Diose̱ roꞌ, me síí sa̱ꞌ ndoꞌo vaa quiꞌyaj man nij yâj ado̱nj. Ne̱ ne rii nij yâj yuꞌvej maꞌ.
23382	MAT 6:31	”Dan me se se̱ nanó ndoꞌo rá soj cata̱j soj: “Me se cha̱ níꞌ ga̱. Me se coꞌo̱ níꞌ ga̱. Me se ca̱ráán xráá níꞌ ga̱”. Se̱ guun rá soj da̱nj maꞌ.
23386	MAT 7:1	”Se̱ guun niha̱ꞌ rá soj cuta̱ꞌ soj cacunꞌ xráá tinúú soj, ga̱a ne̱ taj cacunꞌ cuta̱ꞌ Diose̱ xráá maꞌa̱n soj man ado̱nj.
23389	MAT 7:4	Asa̱ꞌ caꞌve̱e cata̱j so̱ꞌ rihaan tinúú so̱ꞌ, “rque̱ so̱ꞌ rihaan so̱ꞌ quiri̱i̱ ꞌu̱nj niꞌya á”. Se̱ guun a̱ doj cata̱j so̱ꞌ da̱nj ti̱háꞌ so̱ꞌ man tinúú so̱ꞌ maꞌ. ꞌO̱ se ni̱ꞌyaj so̱ꞌ, ne̱ chruun ma̱nj vaa gue̱e̱ nuû rihaan so̱ꞌ ei.
23391	MAT 7:6	”Tza̱j ne̱ neꞌen soj se vaa ne nó xcúún soj go̱ꞌ soj rasu̱u̱n gue̱e̱ man chuvee maꞌ. Ne̱ se̱ caraa soj chruj perlá tuꞌve̱e̱ ndoꞌo rihaan xcáá maꞌ. ꞌO̱ se chuvee yoꞌ roꞌ, ca̱nica̱j ne̱ cha̱ man soj, ne̱ xcáá yoꞌ roꞌ, tu̱guáj cheꞌé xcáá man se sa̱ꞌ yoꞌ, ne̱ quinavi̱j nu̱ꞌ yoꞌ xtu̱nꞌ, quiꞌya̱j xcáá na̱nj ado̱nj. Ne̱ se sa̱ꞌ yoꞌ me chrej noco̱ꞌ níꞌ ado̱nj. Cheꞌé dan sese naꞌvej uxrá rá yuvii̱ cuno̱ yuvii̱ chrej nagoꞌ soj rihaan nij yuvii̱, ne̱ ase vaa xcáá do̱ꞌ, ase vaa chuvee do̱ꞌ, da̱nj vaa nij yuvii̱ ei. Ne̱ se̱ nagoꞌ soj doj chrej sa̱ꞌ man nij yuvii̱ ꞌyaj da̱nj a̱ maꞌ.
23392	MAT 7:7	”Cachi̱nj soj se vaa achiin man soj rihaan Diose̱, ne̱ soꞌ me síí rque̱ man soj, ne̱ nano̱ꞌ soj rasu̱u̱n achiin man soj, ne̱ nari̱ꞌ soj rasu̱u̱n yoꞌ, ne̱ ase vaa ꞌyaj síí ticaꞌmii taꞌyaa tucuá tuviꞌ roꞌ, da̱nj quiꞌya̱j soj ga̱ Diose̱, ne̱ caꞌnu̱u̱ Diose̱ taꞌyaa yoꞌ, ne̱ rque̱ Diose̱ rasu̱u̱n achiin man soj ado̱nj.
23397	MAT 7:12	”Dan me se da̱j se uun rá soj quiꞌya̱j sa̱ꞌ yuvii̱ rihaan soj roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj quiꞌya̱j sa̱ꞌ soj rihaan tuviꞌ soj á. Sese da̱nj quiꞌya̱j soj rihaan tuviꞌ soj, ne̱ síí uno nu̱ꞌ se‑tucua̱nj Moisés me soj, ne̱ síí uno nu̱ꞌ se‑na̱na̱ nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá me uún soj ado̱nj.
23398	MAT 7:13	”Ase vaa vi̱j chrej vaa rej vaa rihaan soj, ne̱ dan me se chrej caꞌa̱a̱n me yoꞌo̱ chrej yoꞌ, ne̱ caxra̱ꞌ ndoꞌo vaa rej nayón yuvii̱, ne̱ rihaan yaꞌan roꞌ, vaj chrej yoꞌ na̱nj ado̱nj. Ne̱ ma̱n uxrá yuvii̱ va̱j chrej yoꞌ ei. Se̱ caꞌanj soj chrej yoꞌ maꞌ. Na̱nj vaa chrej caꞌa̱nj soj ei. Chrej catu̱u̱n me chrej caꞌa̱nj soj,
23400	MAT 7:15	”Vaa yuvii̱ taj se vaa me nij soꞌ síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱, tza̱j ne̱ ne ya̱ aꞌmii nij soꞌ maꞌ. Cu̱tumé soj man soj, se̱ gaa na̱nj quiꞌya̱j nij soꞌ sayuun man soj á. Dan me se vaa güii cuchi̱ꞌ nij soꞌ rihaan soj, ne̱ ase vaa matzinj roꞌ, da̱nj ga̱a̱ nij soꞌ cuchi̱ꞌ nij soꞌ rihaan soj, ne̱ niꞌya̱nj ndoꞌo caꞌmi̱i̱ nij soꞌ rihaan soj, tza̱j ne̱ nimán nij soꞌ roꞌ, ase vaa nimán xcaꞌyanj caꞌnu̱ꞌ roꞌ, ga̱a̱ nimán nij soꞌ, gu̱un rá nij soꞌ quiꞌya̱j nij soꞌ sayuun man soj na̱nj ado̱nj.
23406	MAT 7:21	”Neꞌen soj se vaa ma̱n ndoꞌo yuvii̱ taj rihanj se vaa uno nij soꞌ rihanj, tza̱j ne̱ tuꞌva rmaꞌa̱n taꞌa̱j nij soꞌ na̱nj á. Nuveé cunuda̱nj nij síí taj neꞌen manj caꞌa̱nj ca̱yáán ga̱ Diose̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj maꞌ. Tana̱nj o̱rúnꞌ me se ina̱nj nij síí uno rihaan Réé ꞌu̱nj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ me síí ca̱yáán ga̱ soꞌ na̱nj ado̱nj.
23407	MAT 7:22	Ne̱ güii caꞌne̱ꞌ ꞌu̱nj cacunꞌ cheꞌé yuvii̱ me se cuma̱n ndoꞌo yuvii̱ cata̱j rihaan ꞌu̱nj: “Síí uno rihaan so̱ꞌ me núj, Señor. A̱j nataꞌ núj nana̱ rqué so̱ꞌ man núj rihaan yuvii̱ á. Ne̱ cataꞌ tuꞌva núj se‑chu̱vií so̱ꞌ, ne̱ quirii núj nana̱ chre̱e nimán yuvii̱ á. Ne̱ quiꞌyaj suun ndoꞌo núj suun sa̱ꞌ cheꞌé so̱ꞌ ado̱nj”. Da̱nj caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ yoꞌ rihaan ꞌu̱nj vaa güii na̱nj ado̱nj.
23408	MAT 7:23	Ga̱a ne̱ cata̱j yá ꞌu̱nj rihaan nij yuvii̱ a: “A̱ ꞌó güii ne neꞌén ꞌu̱nj man soj maꞌ. Ma̱a̱n síí ꞌyaj ina̱nj cacunꞌ me soj na̱nj ado̱nj. Naxu̱u̱n soj man soj rihanj á”. Da̱nj cata̱j ꞌu̱nj rihaan nij síí ꞌyaj cacunꞌ vaa güii na̱nj ado̱nj.
23409	MAT 7:24	”Dan me se a̱ me maꞌa̱n síí uno sa̱ꞌ nana̱ nihánj nana̱ cataj xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj ne̱ ꞌyaj soꞌ nda̱a vaa taj ꞌu̱nj, ne̱ ase vaa ꞌo̱ síí cuneꞌ veꞌ tucuá rihaan yuvej vaa soꞌ ei. Síí cuneꞌ veꞌ yoꞌ me se síí acaj ndoꞌo cuentá me soꞌ, ne̱ cuneꞌ soꞌ veꞌ yoꞌ rihaan ꞌo̱ yuvej ado̱nj.
23431	MAT 8:17	Dan me se quisíj ya̱ nu̱ꞌ nana̱ nihánj nana̱ caꞌmii síí cuꞌna̱j Isaías síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá, se vaa cataj soꞌ: “Ninaj níꞌ, ne̱ canó chiꞌii̱ man níꞌ, tza̱j ne̱ nahu̱un níꞌ, quiꞌya̱j síí caꞌna̱ꞌ vaa güii na̱nj ado̱nj”, taj síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a nataꞌ soꞌ ado̱nj.
23461	MAT 9:13	ꞌO̱ se vaa cheꞌé caꞌa̱nj soj tu̱cuꞌyón soj da̱j taj nana̱ nihánj nana̱ no̱ rihaan danj Diose̱ á: “Ne uun niha̱ꞌ rá ꞌu̱nj niꞌya̱j ꞌu̱nj yuvii̱ nagoꞌ xcuu rihaan ꞌu̱nj maꞌ. Tana̱nj uun niha̱ꞌ rá ꞌu̱nj niꞌya̱j ꞌu̱nj yuvii̱ ꞌe̱e̱ rá man tuviꞌ ado̱nj”. Ina̱nj da̱nj me se‑na̱na̱ Diose̱ nana̱ tu̱cuꞌyón soj á. Dan me se xca̱j soj cuentá se vaa ne caꞌna̱ꞌ ꞌu̱nj canacu̱nj ꞌu̱nj man síí sa̱ꞌ maꞌ. Cheꞌé nij síí tumé cacunꞌ caꞌnaj se vaa canoco̱ꞌ nij soꞌ se‑na̱na̱j ado̱nj. Tza̱j ne̱ sese síí sa̱ꞌ me soj, rá soj, ne̱ nuveé si̱j canacu̱nj ꞌu̱nj man me soj maꞌ ―taj Jesucristó rihaan nij soꞌ a.
23464	MAT 9:16	”Tza̱j ne̱ ase vaa yatzíj sinꞌ vaa tucuáán nga̱ noco̱ꞌ soj, ne̱ se̱ guun naꞌne̱j níꞌ mantá naca̱ man yatzíj nga̱ yoꞌ maꞌ. ꞌO̱ se sese quiꞌya̱j níꞌ da̱nj, ne̱ güii quina̱nj yuvii̱ yatzíj yoꞌ, ga̱a ne̱ nagüe̱j mantá naca̱ yoꞌ, ne̱ sese cuxu̱u̱n yuvii̱ man yatzíj yoꞌ, ne̱ quisi̱nꞌ yoꞌ, ga̱a ne̱ cunu̱u xi̱j doj yuꞌuj a̱j ta̱j man yatzíj nga̱ yoꞌ na̱nj ado̱nj.
23469	MAT 9:21	ꞌO̱ se: “Sese cano̱ raꞌaj saga̱nꞌ Jesucristó, ne̱ nahu̱un sa̱ꞌ ꞌu̱nj na̱nj ado̱nj”, guun rá noꞌ a.
23493	MAT 10:7	Dan me se caꞌa̱nj soj, ne̱ caꞌmi̱i̱ natáj soj rihaan nij soꞌ, cata̱j soj: “Nichru̱nꞌ quisi̱j güii gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj”. Da̱nj cata̱j soj á.
23495	MAT 10:9	”Se̱ nanoꞌ soj agaꞌ oró míí do̱ꞌ, agaꞌ platá catzi̱i̱ do̱ꞌ, na̱j guun saꞌanj do̱ꞌ, cara̱a soj rque se‑caxra̱nꞌ soj a̱ maꞌ.
23502	MAT 10:16	”Dan me se caꞌne̱j ꞌu̱nj man soj rej ma̱n síí me rá quiꞌya̱j sayuun man soj a. Ase vaa matzinj va̱j rej ma̱n xcaꞌyanj caꞌnu̱ꞌ roꞌ, da̱nj ga̱a̱ soj ado̱nj. Cheꞌé dan ga̱a̱ cu̱u raa̱ soj á. Ase cacui̱j raa̱ xtaa roꞌ, da̱nj cacui̱j ga̱a̱ raa̱ soj á. Tza̱j ne̱ ase vaa taj va̱j cacunꞌ tumé chaꞌaa̱n roꞌ, da̱nj ga̱a̱ soj, se̱ cutumé soj cacunꞌ maꞌ.
23507	MAT 10:21	”Dan me se caꞌa̱nj ni̱caj snóꞌo man tinúú snóꞌo rihaan yuvii̱, ne̱ ticavi̱ꞌ nii man tinúú snóꞌo yoꞌ, quiꞌya̱j maꞌa̱n soꞌ na̱nj ado̱nj. Ne̱ caꞌa̱nj ni̱caj snóꞌo man taꞌníí snóꞌo rihaan yuvii̱, ne̱ ticavi̱ꞌ nii man taꞌníí snóꞌo yoꞌ, quiꞌya̱j soꞌ ei. Ne̱ cunu̱ꞌ xnii ga̱ rej xnii, ne̱ caꞌa̱nj ni̱caj xnii man rej xnii rihaan yuvii̱, ne̱ ticavi̱ꞌ nii man rej xnii yoꞌ, quiꞌya̱j xnii ei.
23510	MAT 10:24	”Dan me se tucuꞌyón ꞌu̱nj se‑na̱na̱j rihaan soj, ne̱ noco̱ꞌ soj se‑na̱na̱j a. Ne̱ ase vaa uno mozó rihaan se‑ruꞌve̱e̱ mozó roꞌ, da̱nj vaa uno soj rihanj na̱nj á. Ne̱ neꞌen soj se vaa ase vaa ꞌyaj yuvii̱ man síí tucuꞌyón nana̱ rihaan tuviꞌ roꞌ, da̱nj quiꞌya̱j uún nij yuvii̱ man síí noco̱ꞌ nana̱ yoꞌ a. Ne̱ ase vaa ꞌyaj yuvii̱ man nij ruꞌvee roꞌ, da̱nj quiꞌya̱j uún nij yuvii̱ man se‑mo̱zó ruꞌvee yoꞌ a.
23512	MAT 10:26	”Cheꞌé dan se̱ cuchuꞌviꞌ soj ni̱ꞌyaj soj yuvii̱ me rá quiꞌya̱j sayuun man soj maꞌ. ꞌO̱ se nu̱ꞌ nana̱ caꞌmii yuve̱ nij yuvii̱ do̱ꞌ, nu̱ꞌ se vaa quiꞌyaj yuve̱ nij yuvii̱ do̱ꞌ, nu̱ꞌ yoꞌ roꞌ, nu̱riha̱nj queneꞌe̱n cunuda̱nj yuvii̱ vaa güii ado̱nj.
23514	MAT 10:28	”Ne̱ se̱ cuchuꞌviꞌ soj queneꞌe̱n soj nij síí gu̱un nucua̱j ticavi̱ꞌ man ina̱nj nee̱ man soj maꞌ. ꞌO̱ se se̱ guun nucua̱j nij soꞌ ticavi̱ꞌ nij soꞌ man nimán soj a̱ maꞌ. Tza̱j ne̱ vaa cheꞌé cuchuꞌvi̱ꞌ soj ni̱ꞌyaj soj Diose̱ na̱nj á. ꞌO̱ se soꞌ me síí gu̱un nucua̱j quiꞌya̱j caca̱a̱ nimán soj caca̱a̱ nee̱ man soj caca̱a̱ rihaan yaꞌan ado̱nj.
23515	MAT 10:29	”Neꞌen soj da̱j vaa nij xtâj chri̱nꞌ se vaa vi̱j u̱nꞌ yoꞌ nó yoꞌo̱ saꞌanj nii cuartó a. Tza̱j ne̱ se̱ guun cavi̱ꞌ yoꞌo̱ xoꞌ quini̱j xoꞌ rihaan yoꞌóó, sese naꞌvej Rej soj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ cavi̱ꞌ yoꞌo̱ xoꞌ maꞌ.
23518	MAT 10:32	”Cheꞌé se tumé Diose̱ man soj, cheꞌé dan no̱ xcúún soj nata̱ꞌ ya̱ soj rihaan yuvii̱ se vaa me soj síí noco̱ꞌ manj, ne̱ nu̱ꞌ síí ꞌyaj da̱nj roꞌ, vaa güii, ne̱ nata̱ꞌ ꞌu̱nj rihaan Réé ꞌu̱nj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ se vaa si̱j noco̱ꞌ manj me soꞌ a.
23520	MAT 10:34	”Se̱ guun rá soj se vaa caꞌnáꞌ ꞌu̱nj rihaan chumii̱ nihánj cheꞌé rej dínj doj ca̱yáán nij yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj ga̱ tuviꞌ yuvii̱ maꞌ. Ne qui̱ꞌyáj da̱nj maꞌ. ꞌO̱ se cheꞌé se caꞌnáꞌ ꞌu̱nj rihaan chumii̱ nihánj, cheꞌé dan cunu̱ꞌ ndoꞌo yuvii̱ ga̱ tuviꞌ yuvii̱ ado̱nj.
23526	MAT 10:40	”Sese aꞌmii sa̱ꞌ yoꞌo̱ soꞌ ga̱ soj, ne̱ si̱j aꞌmii sa̱ꞌ ga̱j me soꞌ ado̱nj. Ne̱ sese aꞌmii sa̱ꞌ soꞌ ga̱j, ne̱ si̱j aꞌmii sa̱ꞌ ga̱ síí caꞌnéé manj rihaan chumii̱ nihánj me uún soꞌ ado̱nj.
23538	MAT 11:10	”ꞌO̱ se nana̱ nihánj nana̱ no̱ rihaan danj Diose̱ roꞌ, taj xnaꞌanj cheꞌé síí cuꞌna̱j Juan a: “Vaa síí caꞌa̱nj suun cheꞌé ꞌu̱nj, ne̱ caꞌne̱j ꞌu̱nj man soꞌ quita̱j ya̱a̱n soꞌ rihaan so̱ꞌ, ne̱ nuchra̱nꞌ nimán yuvii̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ ga̱ so̱ꞌ, quiꞌya̱j soꞌ a”. Da̱nj taj danj Diose̱ cheꞌé síí cuꞌna̱j Juan se vaa nuchra̱nꞌ nimán yuvii̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ ga̱ síí caꞌna̱ꞌ ti̱nanii man nij yuvii̱ rihaan sayuun, quiꞌya̱j síí cuꞌna̱j Juan, taj danj Diose̱, ne̱ da̱nj quiꞌyaj soꞌ ado̱nj.
23539	MAT 11:11	”Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj cuano̱ se vaa si̱j sa̱ꞌ doj rihaan cunuda̱nj nij yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ me síí cuꞌna̱j Juan síí cutaꞌ ne man yuvii̱ a. A̱ ꞌó yuvii̱ ne vaa sa̱ꞌ doj rihaan soꞌ maꞌ. Tza̱j ne̱ cuano̱ roꞌ, uun chij Diose̱ nimán yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ na̱j guun yuvii̱ uun chij Diose̱ nimán roꞌ, me síí sa̱ꞌ doj rihaan síí cuꞌna̱j Juan a.
23544	MAT 11:16	”Ne̱ da̱j vaa yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj cuano̱, rá soj ga̱. Dan me se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj á. Ase vaa xnii caꞌanj rihaan yuꞌvee ne̱ tico ga̱ tuviꞌ roꞌ, vaa nij yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj. Dan me se yáán nij xnii yoꞌ rihaan yoꞌóó,
23545	MAT 11:17	ne̱ aguáj nij xnii rihaan tuviꞌ xnii, taj nij xnii: “Nica̱j núj taꞌánj núj, goꞌ núj chraꞌ choco̱ꞌ, tza̱j ne̱ me cheꞌé ne raꞌa̱nj soj ga̱. Ne̱ goꞌ núj chraꞌ xnangá, tza̱j ne̱ me cheꞌé ne taꞌve̱e soj ga̱. Me cheꞌé ne ꞌyaj soj nda̱a vaa me rá núj ga̱”, taj nij xnii rihaan tuviꞌ nij soꞌ a.
23551	MAT 11:23	”Ne̱ vaa soj si̱j ma̱n chumanꞌ Capernaum uún á. Ne̱ síí sa̱ꞌ ina̱nj me maꞌa̱n soj, rá soj naꞌ. Nuveé si̱j sa̱ꞌ me soj maꞌ. Síí caꞌa̱nj rihaan yaꞌan gu̱un soj á. Dan me se nij síí ma̱n chumanꞌ Sodoma roꞌ, me síí chiꞌi̱i̱ nimán a. Tza̱j ne̱ sese caꞌanj ꞌu̱nj chiháán nij soꞌ ne̱ sese quiꞌyáj suun sa̱ꞌ noco̱o niꞌya̱j nij soꞌ, ne̱ cuno nij soꞌ se‑na̱na̱j, ne̱ guun ya̱ rá nij soꞌ se vaa tumé nij soꞌ cacunꞌ, ne̱ canica̱j nimán nij soꞌ, ne̱ ne caca̱a̱ chiháán nij soꞌ maꞌ. Ne̱ na̱j chiháán nij soꞌ nda̱a cuano̱ asuun sa̱j a. Tza̱j ne̱ ne caꞌa̱nj ꞌu̱nj maꞌ. Ma̱a̱n se ina̱nj chiháán soj ꞌnaj, ne̱ quiꞌyáj suun sa̱ꞌ noco̱o yoꞌ queneꞌen maꞌa̱n soj, tza̱j ne̱ ne ca̱nica̱j nimán nij soj a̱ maꞌ.
23563	MAT 12:5	”Ne̱ ne naya̱a̱ soj me taj se‑tucua̱nj Moisés cheꞌé nij xrej ꞌyaj suun nuvií naꞌ. ꞌO̱ se cheꞌé se‑su̱u̱n nij soꞌ, ꞌyaj nij soꞌ se vaa ne nó xcúún yuvii̱ quiꞌya̱j yuvii̱ güii naránj rá níꞌ si̱j israelitá maꞌ. Tza̱j ne̱ ne tumé nij soꞌ cacunꞌ cheꞌé se vaa ꞌyaj nij soꞌ maꞌ.
23565	MAT 12:7	Ne̱ vaa yoꞌó nana̱ no̱ rihaan danj Diose̱ taj: “Ne uun niha̱ꞌ rá ꞌu̱nj niꞌya̱j ꞌu̱nj síí rqué xcuu rihaan ꞌu̱nj maꞌ. ꞌO̱ se uun niha̱ꞌ rá ꞌu̱nj niꞌya̱j ꞌu̱nj yuvii̱ ꞌe̱e̱ rá man tuviꞌ ado̱nj”. Yoꞌ me se‑na̱na̱ Diose̱ nana̱ no̱ rihaan yanj yoꞌ a. Sese cuno soj me taj nana̱ yoꞌ, ne̱ ne cuta̱ꞌ soj cacunꞌ xráá nij síí nihánj sa̱j maꞌ. Ne̱ ne tumé nij síí nihánj cacunꞌ maꞌ.
23579	MAT 12:21	Ne̱ ga̱a̱ nucua̱j rá nij síí yaníj man soꞌ se vaa ra̱cuíj soꞌ man nij síí yaníj ado̱nj”, taj Diose̱ ga̱a naá a.
23587	MAT 12:29	”Ne̱ sese me rá yoꞌo̱ soꞌ catu̱u̱ soꞌ rá veꞌ tucuá síí ruꞌvee quiꞌya̱j itu̱u̱ soꞌ siꞌyaj síí ruꞌvee yoꞌ, ne̱ asino nu̱míj soꞌ man síí ruꞌvee yoꞌ, ga̱a ne̱ ca̱nica̱j soꞌ catzi̱j soꞌ tucuá síí ruꞌvee yoꞌ ei. Ne̱ ase vaa ꞌyaj síí atúj tucuá síí ruꞌvee roꞌ, da̱nj ꞌyáj man síí chre̱e yoꞌ chugua̱nj. Dan me se numíj ꞌu̱nj man soꞌ, ne̱ cuano̱ nihánj aꞌnéj ꞌu̱nj man nu̱ꞌ nij síí ꞌni̱j raꞌa soꞌ ado̱nj.
23588	MAT 12:30	”Na̱j guun síí naꞌvej rá quiꞌya̱j suun ga̱ ꞌu̱nj roꞌ, síí ta̱j riꞌyunj manj me soꞌ a. Ne̱ na̱j guun síí ne racuíj manj naquiꞌya̱j chre̱ꞌ ꞌu̱nj man yuvii̱ canoco̱ꞌ man Diose̱ roꞌ, soꞌ me síí tichaꞌnuu̱ man nij yuvii̱, ne̱ aráán soꞌ rihaan nij yuvii̱ se̱ canocoꞌ nij yuvii̱ man Diose̱ ei.
23591	MAT 12:33	”Sese sa̱ꞌ vaa ꞌo̱ chruun ne̱ sa̱ꞌ vaa chruj ma̱n raa̱ chruun yoꞌ a. Sese chiꞌi̱i̱ vaa ꞌo̱ chruun ne̱ chiꞌi̱i̱ vaa chruj ma̱n raa̱ chruun yoꞌ a. Dan me se sese neꞌen yuvii̱ se vaa vaa sa̱ꞌ chruj ma̱n raa̱ chruun, ne̱ neꞌen yuvii̱ se vaa chruun sa̱ꞌ me yoꞌ a. Ne̱ sese neꞌen yuvii̱ se vaa vaa chiꞌi̱i̱ chruj ma̱n raa̱ chruun, ne̱ neꞌen uún yuvii̱ se vaa chruun chiꞌi̱i̱ me yoꞌ ado̱nj.
23601	MAT 12:43	”Ne̱ ga̱a tiha̱j yu̱u̱n avii yoꞌo̱ nana̱ chre̱e nimán snóꞌo, ne̱ chéé rmaꞌa̱n nana̱ chre̱e yoꞌ nanoꞌ soꞌ rej ca̱yáán soꞌ, tza̱j ne̱ taj se qui̱ꞌyáꞌ quiri̱ꞌ nana̱ chre̱e yoꞌ rej ca̱yáán soꞌ, ga̱a ne̱ me rá uún nana̱ chre̱e yoꞌ ca̱nica̱j soꞌ rej cavii soꞌ ga̱a naá a. Dan me se taj nana̱ chre̱e yoꞌ: “Ca̱nica̱j uún ꞌu̱nj na̱nꞌ ꞌu̱nj rej cavii ꞌu̱nj a. Veꞌé na̱nj vaa tucuaj, ne̱ naruvii rá veꞌ tucuaj cuano̱, ne̱ uun yaj ya̱nj rá veꞌ tucuaj cuano̱ ado̱nj”, taj nana̱ chre̱e yoꞌ a.
23603	MAT 12:45	Ga̱a ne̱ dan me se anica̱j uún nana̱ chre̱e yoꞌ nimán snóꞌo yoꞌ, ne̱ nanoꞌ nana̱ chre̱e yoꞌ yoꞌó chi̱j tuviꞌ nana̱ chre̱e yoꞌ síí chiꞌi̱i̱ doj, ne̱ ꞌnaꞌ nique uún soꞌ nimán snóꞌo yoꞌ, ga̱a ne̱ ca̱yáán taranꞌ nij nana̱ chre̱e yoꞌ a. Dan me se ga̱a naá ga̱a cayáán o̱rúnꞌ nana̱ chre̱e yoꞌ, ne̱ ma̱a̱n taꞌngaꞌ quij vaa nimán snóꞌo yoꞌ, tza̱j ga̱a namán yoꞌó chi̱j nana̱ chre̱e yoꞌ, ga̱a ne̱ doj a̱ tico nana̱ chre̱e man soꞌ, ne̱ doj a̱ quij vaa nimán snóꞌo yoꞌ, ꞌyaj nana̱ chre̱e yoꞌ a̱ ado̱nj. ”Ne̱ ase vaa ranꞌ snóꞌo yoꞌ roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj quira̱nꞌ soj si̱j israelitá si̱j naꞌvej rá cuno̱ se‑na̱na̱ ꞌu̱nj ei. ꞌO̱ se cheꞌé se natáꞌ ꞌu̱nj se‑na̱na̱j rihaan soj roꞌ, cheꞌé dan doj a̱ ga̱a̱ sayuun quira̱nꞌ soj rihaan sayuun quira̱nꞌ nij síí ataa cuno̱ se‑na̱na̱j ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés do̱ꞌ, rihaan nij síí fariseo do̱ꞌ a.
23617	MAT 13:9	”Sese ta̱j yuꞌuj xréé soj, ne̱ cuno̱ soj nana̱ nihánj ei. ―Veé dan quisíj cuentó yoꞌ cuentó nanó Jesucristó a.
23623	MAT 13:15	ꞌO̱ se caráán maꞌa̱n nij yuvii̱ nihánj rihaan nij soꞌ, cheꞌé rej naꞌvej rá nij soꞌ queneꞌe̱n maꞌa̱n nij soꞌ, ne̱ caráán nij soꞌ xréé nij soꞌ, cheꞌé rej naꞌvej rá nij soꞌ cuno̱ nij soꞌ uún a. Ne̱ ne atúj nana̱ nimán nij soꞌ, ꞌyaj nij soꞌ, cheꞌé yan naꞌvej rá nij soꞌ xca̱j nij soꞌ cuentá ne̱ ca̱nica̱j nimán nij soꞌ a̱ maꞌ. ꞌO̱ se naꞌvej uxrá rá nij soꞌ quinahu̱un sa̱ꞌ nimán nij soꞌ qui̱ꞌyáá ꞌu̱nj a̱ man ado̱nj”. Yoꞌ me se‑na̱na̱ Diose̱ nana̱ nataꞌ síí cuꞌna̱j Isaías cheꞌé maꞌa̱n Diose̱ ga̱a naá a.
23624	MAT 13:16	”Tza̱j ne̱ vaa cheꞌé ga̱a̱ niha̱ꞌ rá soj cheꞌé rihaan soj do̱ꞌ, cheꞌé xréé soj do̱ꞌ ei. ꞌO̱ se a̱j queneꞌen soj se vaa quiꞌyáj, ne̱ a̱j cuno soj nana̱ caꞌmij á.
23635	MAT 13:27	Cheꞌé dan cuchiꞌ nij se‑mo̱zó síí toꞌo̱j yoꞌ rihaan síí toꞌo̱j, ne̱ cataj xnaꞌanj nij soꞌ rihaan soꞌ, cataj nij soꞌ: “Ya̱ ina̱nj ꞌnúú trigó sa̱ꞌ tixꞌnuú so̱ꞌ naꞌ. Me rej cavii coj chiꞌi̱i̱ nihánj ga̱, señor”, taj nij mozó rihaan síí toꞌo̱j yoꞌ a.
23636	MAT 13:28	Ga̱a ne̱ cataj soꞌ rihaan nij se‑mo̱zó soꞌ a: “Síí ta̱j riꞌyunj manj me síí tixꞌnuu̱ caân coj chiꞌi̱i̱ rihaan toꞌój ei”, taj soꞌ rihaan nij se‑mo̱zó soꞌ a. “Ne̱ me rá so̱ꞌ quiriha̱a̱ núj coj ne̱ naquiꞌya̱j chre̱ꞌ núj coj naꞌ”, taj nij mozó rihaan ruꞌvee yoꞌ a.
23638	MAT 13:30	Ma̱a̱n se caꞌne̱ꞌ rá soj cachi̱j rcuaꞌa̱a̱n coj yoꞌ ga̱ ꞌnúú trigó yoꞌ, ga̱a ne̱ yavii quiri̱i̱ níꞌ naa̱ trigó, ga̱a ne̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan nij síí quiri̱i̱ naa̱ se vaa asino naquiꞌya̱j chre̱ꞌ nij soꞌ coj yoꞌ, ga̱a ne̱ nu̱míj nij soꞌ coj yoꞌ, ga̱a ne̱ caca̱a̱ coj yoꞌ ado̱nj. Ga̱a ne̱ naquiꞌya̱j chre̱ꞌ nij soꞌ ꞌnúú trigó sa̱ꞌ, ga̱a ne̱ cara̱a sa̱ꞌ nij soꞌ man yoꞌ rá cuchruu̱ ado̱nj”, cataj síí toꞌo̱j rihaan se‑mo̱zó soꞌ a ―cataj Jesucristó rihaan nij yuvii̱ a.
23643	MAT 13:35	Da̱nj quiꞌyaj soꞌ, cheꞌé yan me rá soꞌ quiꞌya̱j soꞌ nu̱ꞌ se vaa cataj ꞌo̱ síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá, cataj soꞌ: “Ina̱nj cuentó cheꞌé nij rasu̱u̱n nano̱ ꞌu̱nj rihaan yuvii̱, ne̱ dan me se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan nij soꞌ cheꞌé se vaa quiꞌyaj Diose̱ asi̱j quiꞌyaj Diose̱ man nu̱ꞌ chumii̱ nihánj ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá a.
23651	MAT 13:43	Ga̱a ne̱ cuchugu̱u̱n nij síí sa̱ꞌ yoꞌ ado̱nj. Dan me se ase vaa chuguu̱n güii roꞌ, da̱nj ga̱a̱ cuchugu̱u̱n nij soꞌ, ne̱ gu̱un chij Rej nij soꞌ síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ rihaan nij soꞌ ei. ”Dan me se sese ta̱j yuꞌuj xréé soj, ne̱ cuno̱ soj nana̱ nihánj ei.
23652	MAT 13:44	”Ase vaa ꞌo̱ chrúún saꞌanj ꞌni̱j yuve̱ rque yoꞌóó vaa rej rihaan soj se vaa ca̱yáán soj ga̱ Diose̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj. Dan me se nariꞌ ꞌo̱ snóꞌo man chrúún saꞌanj yoꞌ, ga̱a ne̱ naráán uún soꞌ yoꞌóó xráá yoꞌ, ne̱ guun niha̱ꞌ uxrá rá soꞌ cheꞌé chrúún saꞌanj nariꞌ soꞌ, ne̱ caꞌanj soꞌ cutuꞌvéj soꞌ nu̱ꞌ siꞌyaj soꞌ, ne̱ nica̱j soꞌ saꞌanj, caꞌanj soꞌ, quiránj soꞌ nu̱ꞌ yoꞌóó ꞌni̱j chrúún saꞌanj yoꞌ na̱nj ado̱nj.
23653	MAT 13:45	”Ne̱ ase vaa síí ne̱ tiendá ne̱ nanoꞌ chruj perlá tuꞌve̱e̱ ndoꞌo quira̱a̱n roꞌ, da̱nj vaa síí ca̱yáán ga̱ Diose̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj.
23655	MAT 13:47	”Ne̱ ase vaa quiranꞌ xcuaj catúj rque nanj tiguíj nii rá na roꞌ, da̱nj ga̱a̱ quira̱nꞌ yuvii̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ei. Dan me se tiguíj yuvii̱ man nanj yoꞌ rque na, ne̱ dan me se me maꞌa̱n xcuaj catúj rque nanj yoꞌ a.
23706	MAT 15:4	ꞌO̱ se caꞌneꞌ Diose̱ suun se vaa: “Cara̱a̱ co̱chróó so̱ꞌ rihaan réé so̱ꞌ do̱ꞌ, rihaan nií so̱ꞌ do̱ꞌ á”. Ne̱: “Síí aꞌmii chre̱e rihaan rej do̱ꞌ, rihaan nii do̱ꞌ, me se va̱j soꞌ ne̱ nu̱ꞌ cheꞌe̱ cavi̱ꞌ soꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ cataj xnaꞌanj Diose̱ rihaan níꞌ á.
23709	MAT 15:7	”Dan me se síí tuꞌva rmaꞌa̱n me soj na̱nj á. Dan me se caꞌmii natáj síí cuꞌna̱j Isaías se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá, ne̱ cataj xnaꞌanj soꞌ da̱j si̱j me soj a. Cataj soꞌ:
23711	MAT 15:9	Naꞌvíj rmaꞌa̱n nij soꞌ rihanj na̱nj á. ꞌO̱ se na̱nj se‑na̱na̱ yuvii̱ me nana̱ tucuꞌyón nij soꞌ na̱nj ado̱nj”. Dan me se‑na̱na̱ Diose̱ nana̱ aꞌmii cheꞌé soj á ―taj Jesucristó rihaan nij síí fariseo do̱ꞌ, rihaan nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés rihaan yuvii̱ do̱ꞌ a.
23743	MAT 16:2	Ga̱a ne̱ caꞌmii Jesucristó rihaan nij soꞌ, cataj soꞌ: ―Dan me se ga̱a ataꞌ güii, ne̱ niꞌya̱j soj xta̱ꞌ, ne̱ sese mare̱e vaa xta̱ꞌ, ne̱: “Xraj, ne̱ xꞌnu̱u̱ aꞌyuj”, taj soj á.