23214	MAT 1:1	Yanj nihánj me taj xnaꞌanj cheꞌé nij xi̱i Jesucristó a. Veé xi̱i Jesucristó me síí cuꞌna̱j David síí cane ga̱a naá, ne̱ xi̱i David me síí cuꞌna̱j Abraham síí cane ga̱a naá ado̱nj.
23215	MAT 1:2	Dan me se síí cuꞌna̱j Abraham me rej síí cuꞌna̱j Isaac, ne̱ Isaac me rej síí cuꞌna̱j Jacob, ne̱ Jacob me rej nij tinu̱j síí cuꞌna̱j Judá,
23219	MAT 1:6	ne̱ Isaí me rej síí cuꞌna̱j David, ne̱ síí cuꞌna̱j David roꞌ, me síí nica̱j suun rey uun chij rihaan nij yuvii̱ israelitá ga̱a cane soꞌ ado̱nj. Ne̱ David me rej síí cuꞌna̱j Salomón, ne̱ nii Salomón me nica̱ síí cuꞌna̱j Urías a.
23229	MAT 1:16	ne̱ Jacob me rej síí cuꞌna̱j José, ne̱ José me síí xcaj man chana̱ cuꞌna̱j Mariá, ne̱ noꞌ me nii síí cuꞌna̱j Jesús, ne̱ síí caꞌnéé Diose̱ ti̱nanii man yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ nihánj rihaan sayuun me Jesús ado̱nj.
23230	MAT 1:17	Dan me se asi̱j síí cuꞌna̱j Abraham nda̱a síí cuꞌna̱j David síj xcaꞌa̱nj xi̱i síí cuꞌna̱j Jesucristó a. Ne̱ asi̱j síí cuꞌna̱j David nda̱a caꞌanj nica̱j nij síí ma̱n Babilonia man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ síj yoꞌó xcaꞌa̱nj xi̱i síí cuꞌna̱j Jesucristó a. Ne̱ asi̱j caꞌanj nica̱j nij síí ma̱n Babilonia man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ nda̱a caꞌngaa síí cuꞌna̱j Jesucristó, ne̱ síj yoꞌó xcaꞌa̱nj nij xi̱i Jesucristó uún ado̱nj.
23231	MAT 1:18	Ne̱ nihánj me se vaa guun asi̱j rque̱ ga̱a ataa caꞌnga̱a̱ Jesucristó a. Dan me se nii Jesucristó me chana̱ cuꞌna̱j Mariá a. Ga̱a asino ya̱a̱n guun ya̱ rá noꞌ ga̱ síí cuꞌna̱j José se vaa xca̱j tuviꞌ ro̱j soꞌ a. Tza̱j ne̱ ataa cunu̱u rcuaꞌa̱a̱n ro̱j soꞌ a. Tza̱j ne̱ xcaj noꞌ cuentá se vaa a̱j nariꞌ noꞌ neꞌej quiꞌyaj Nimán Diose̱ a.
23232	MAT 1:19	Dan me se síí cuꞌna̱j José me síí xca̱j man chana̱ cuꞌna̱j Mariá, ne̱ xcaj soꞌ cuentá se vaa a̱j nuû rque noꞌ neꞌej a. Cheꞌé dan nuchruj ra̱a̱ soꞌ, ne̱ guun rá soꞌ se vaa ta̱náj yuve̱ soꞌ man noꞌ ado̱nj. Dan me se si̱j vaa nica̱ nimán me soꞌ, ne̱ guun rá soꞌ cata̱j xnaꞌanj soꞌ rihaan nij síí nica̱j suun, tza̱j ne̱ guun vi̱j rá soꞌ, ne̱ ne caꞌve̱j rá soꞌ cuta̱ꞌ soꞌ cacunꞌ xráá chana̱ cuꞌna̱j Mariá rihaan nij síí nica̱j suun a.
23233	MAT 1:20	Dan me se nuchruj ra̱a̱ soꞌ da̱j quiꞌya̱j soꞌ, ga̱a ne̱ rej nii̱ caꞌmii nej rihaan soꞌ a. Dan me se cotoj soꞌ, ne̱ naquiꞌyaa rihaan soꞌ se vaa caꞌnaꞌ yoꞌo̱ se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ, ne̱ cataj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan soꞌ a: ―Cu̱nó so̱ꞌ caꞌmi̱i̱ ꞌu̱nj, José. ꞌO̱ se taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j David síí cane ga̱a naá mé so̱ꞌ ado̱nj. Se̱ cuchuꞌvíꞌ so̱ꞌ xca̱j so̱ꞌ man chana̱ cuꞌna̱j Mariá maꞌ. Ne tumé noꞌ cacunꞌ maꞌ. Ma̱a̱n se nayón neꞌej rque noꞌ quiꞌyaj Nimán Diose̱ ado̱nj.
23234	MAT 1:21	Dan me se cuchru̱j noꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii, ne̱ asa̱ꞌ cuchruj noꞌ neꞌej, ne̱ Jesús tu̱cuꞌnáj so̱ꞌ man neꞌej yoꞌ á. Da̱nj tu̱cuꞌnáj soj man soꞌ, cheꞌé se gu̱un soꞌ síí ti̱nanii man nij tuviꞌ soꞌ rihaan chrej chiꞌi̱i̱ uun chij nimán nij soꞌ ado̱nj. ―Da̱nj caꞌmii se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan síí cuꞌna̱j José a.
23235	MAT 1:22	Nu̱ꞌ nihánj me se vaa quiꞌyaj síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ a. Quiꞌyaj gue̱e̱ soꞌ nu̱ꞌ nana̱ cataj xnaꞌanj soꞌ ga̱a naá rihaan ꞌo̱ síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yuvii̱, ne̱ nihánj me nana̱ caꞌmii soꞌ rihaan síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ yoꞌ a:
23236	MAT 1:23	“Queneꞌe̱n soj se vaa quinari̱ꞌ ꞌo̱ chana̱ ya̱a̱n neꞌej, ne̱ cuchru̱j noꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii, ne̱ Emanuel cuꞌna̱j neꞌej ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ ga̱a naá rihaan síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱, ne̱ nana̱ “Emanuel” taj se vaa cane̱ maꞌa̱n Diose̱ ga̱ níꞌ ado̱nj.
23239	MAT 2:1	Dan me se caꞌngaa Jesucristó chumanꞌ Belén chumanꞌ na̱j estadó Judea, ne̱ síí cuꞌna̱j Herodes me síí nica̱j suun rey uun chij rihaan chumanꞌ rej caꞌngaa Jesucristó a. Quisíj caꞌngaa Jesucristó, ga̱a ne̱ caꞌnaꞌ nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ chumanꞌ cuꞌna̱j Jerusalén, ne̱ nij síí cavii rej síj güii me nij soꞌ a.
23242	MAT 2:4	Veé dan, ne̱ cunuu chre̱ꞌ taranꞌ nij xrej ata̱ suun noco̱o doj cunuu chre̱ꞌ nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés rihaan nij yuvii̱ cunuu chre̱ꞌ rihaan soꞌ, quiꞌyaj soꞌ, ne̱ xnáꞌanj Herodes man nij soꞌ me rej caꞌnga̱a̱ síí caꞌne̱j Diose̱ ti̱nanii man yuvii̱ ma̱n rihaan chumii̱ rihaan sayuun a.
23243	MAT 2:5	Ga̱a ne̱ cataj nij soꞌ rihaan Herodes a: ―Caꞌnga̱a̱ soꞌ chumanꞌ Belén chumanꞌ na̱j estadó Judea a ―taj nij soꞌ rihaan síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes a. Da̱nj caꞌmii nij soꞌ cheꞌé nana̱ nihánj nana̱ cachrón síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yanj a:
23244	MAT 2:6	“Ne̱ ma̱ꞌán so̱ꞌ, chuma̱nꞌ Belén chuma̱nꞌ na̱j estadó Judea roꞌ, chumanꞌ sa̱ꞌ ndoꞌo ꞌni̱j raꞌa man tuviꞌ chumanꞌ na̱j estadó Judea mé so̱ꞌ á. Dan me se vaa síí gu̱un chiha̱nj mán so̱ꞌ, ne̱ gu̱un chij uxrá soꞌ, ne̱ uxrá cu̱tumé soꞌ man nij yuvii̱ israelitá yuvii̱ cunéꞌ ꞌu̱nj canoco̱ꞌ manj a”. Nihánj me nana̱ cachrón síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yanj ga̱a naá a.
23249	MAT 2:11	ga̱a ne̱ catúj nij soꞌ rá veꞌ rej canicunꞌ yatiꞌ xta̱ꞌ, ga̱a ne̱ nariꞌ nij soꞌ man neꞌej ga̱ nii neꞌej chana̱ cuꞌna̱j Mariá, ga̱a ne̱ canicunꞌ ru̱j nij soꞌ, ne̱ quinaꞌvíj nij soꞌ rihaan neꞌej yoꞌ a. Veé dan, ga̱a ne̱ nuxraꞌ nij soꞌ se‑chru̱nj nij soꞌ, ga̱a ne̱ rqué ndoꞌo nij soꞌ rasu̱u̱n sa̱ꞌ rihaan neꞌej yoꞌ a. Dan me se agaꞌ oró míí do̱ꞌ, squíí cuꞌna̱j incienso do̱ꞌ, squíí cuꞌna̱j mirra do̱ꞌ, rqué u̱u̱n nij soꞌ rihaan neꞌej yoꞌ a.
23250	MAT 2:12	Ne̱ rej nii̱ caꞌmii nej rihaan nij soꞌ, ne̱ cataj xnaꞌanj Diose̱ rihaan nij soꞌ se vaa se̱ canica̱j uún nij soꞌ caꞌa̱nj nij soꞌ rihaan síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes, taj nej rihaan nij soꞌ a. Cheꞌé dan yoꞌó chrej canica̱j nij soꞌ quinanꞌ nij soꞌ chiháán nij soꞌ a.
23251	MAT 2:13	Quisíj quinanꞌ nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ, ga̱a ne̱ rej nii̱ caꞌmii nej rihaan síí cuꞌna̱j José a. Dan me se naquiꞌyaa yoꞌo̱ se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan soꞌ, ne̱ cataj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan soꞌ a: ―Na̱xagaa so̱ꞌ, ne̱ ni̱caj so̱ꞌ man ro̱j ni̱i neꞌej, ne̱ cuna̱nj so̱ꞌ caꞌa̱nj so̱ꞌ rej cuꞌna̱j Egiptó, ne̱ ca̱yáán so̱ꞌ Egiptó nda̱a güii caꞌmi̱i̱ uún ꞌu̱nj rihaan so̱ꞌ á. ꞌO̱ se nano̱ꞌ ndoꞌo síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes man neꞌej, ne̱ ticavi̱ꞌ soꞌ man neꞌej yoꞌ vaa taj soꞌ ado̱nj ―taj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan síí cuꞌna̱j José a.
23253	MAT 2:15	ne̱ cane nij soꞌ Egiptó yoꞌ nda̱a se caviꞌ síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes a. Dan me se quisíj ya̱ nu̱ꞌ nana̱ nda̱a vaa cataj xnaꞌanj síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan ꞌo̱ síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá, se vaa cataj soꞌ: “Canacúún ꞌu̱nj man taꞌníj se vaa cavi̱i̱ soꞌ Egiptó caꞌna̱ꞌ soꞌ ado̱nj”. Da̱nj taj Diose̱ ga̱a naá cheꞌé taꞌníí soꞌ Jesucristó ado̱nj.
23254	MAT 2:16	Quisíj caꞌanj nij re̱j Jesucristó rej cuꞌna̱j Egiptó, ga̱a ne̱ xcaj síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes cuentá se vaa a̱j tihaꞌ yuꞌunj nij síí tucuꞌyón cheꞌé yatiꞌ man soꞌ, ga̱a ne̱ caꞌmaan ndoꞌo rá soꞌ, ne̱ cheꞌé dan caꞌneꞌ soꞌ suun rihaan tanuu se vaa ticavi̱ꞌ tanuu man nu̱ꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii ya̱nj nu̱ꞌ anica̱j chumanꞌ Belén a. Neꞌej va̱j vi̱j yoꞌ rej rque̱ roꞌ, cavi̱ꞌ, taj soꞌ a. Da̱nj quiꞌyaj soꞌ, ga̱a ne̱ cavi̱ꞌ neꞌej caꞌmii yatiꞌ cheꞌé taj nij síí tucuꞌyón cheꞌé yatiꞌ rihaan soꞌ, rá soꞌ a.
23255	MAT 2:17	Da̱nj quiꞌyaj soꞌ, ne̱ quisíj ya̱ nu̱ꞌ nana̱ cataj xnaꞌanj síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá síí cuꞌna̱j Jeremías, se vaa cataj soꞌ:
23256	MAT 2:18	“Cuno̱ nii taꞌve̱e ndoꞌo chana̱ ma̱n chumanꞌ cuꞌna̱j Ramá a. Ase vaa chana̱ cuꞌna̱j Raquel chana̱ cane ga̱a naá ga̱a̱ nij chana̱, taꞌve̱e ndoꞌo nij noꞌ cheꞌé taꞌníí nij noꞌ a. Ne̱ se̱ caꞌvej uxrá rá nij chana̱ naquiꞌya̱j niha̱ꞌ noꞌ nimán noꞌ, cheꞌé se navij taꞌníí nij noꞌ caviꞌ na̱nj ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí cuꞌna̱j Jeremías ga̱a naá a.
23260	MAT 2:22	Ne̱ cuchiꞌ nana̱ rihaan soꞌ se vaa síí cuꞌna̱j Arquelao guun síí nica̱j suun rey uun chij rihaan estadó Judea a. Dan me se nayón síí cuꞌna̱j Arquelao rihaan rej soꞌ síí cuꞌna̱j Herodes a. Cheꞌé dan cuchuꞌviꞌ ndoꞌo síí cuꞌna̱j José caꞌa̱nj soꞌ estadó Judea, ga̱a ne̱ caꞌmii nej rihaan uún soꞌ se vaa se̱ caꞌanj soꞌ estadó Judea maꞌ. Cheꞌé dan caꞌanj soꞌ estadó Galilea,
23261	MAT 2:23	ne̱ cuchiꞌ soꞌ chumanꞌ Nazaret, ne̱ cayáán soꞌ chumanꞌ yoꞌ a. Dan me se cayáán nij soꞌ chumanꞌ Nazaret, ne̱ quisíj ya̱ nu̱ꞌ nana̱ cataj nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá, se vaa síí cavii Nazaret me síí caꞌne̱j Diose̱ ti̱nanii man yuvii̱ rihaan sayuun ado̱nj. Ina̱nj da̱nj caꞌmii nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá yoꞌ a.
23262	MAT 3:1	Dan me se yoꞌo̱ yáán Jesucristó chumanꞌ Nazaret, ne̱ cavii síí cuꞌna̱j Juan tacaan estadó Judea, ne̱ caꞌmii natáj ndoꞌo soꞌ,
23263	MAT 3:2	cataj soꞌ: ―Nuchra̱nꞌ nimán soj, ne̱ ta̱náj soj chrej chiꞌi̱i̱ ei. ꞌO̱ se nichru̱nꞌ gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj na̱nj ado̱nj ―taj soꞌ, aꞌmii natáj soꞌ a.
23264	MAT 3:3	Síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yuvii̱ ga̱a naá síí cuꞌna̱j Isaías roꞌ, cataj xnaꞌanj cheꞌé síí cuꞌna̱j Juan, cataj soꞌ: “Nucua̱j ndoꞌo caꞌmi̱i̱ natáj ꞌo̱ soꞌ rej tacaan, ne̱ cata̱j soꞌ se vaa nuchra̱nꞌnimán yuvii̱, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ ga̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ asa̱ꞌ caꞌnaꞌ soꞌ a”, taj síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá a.
23265	MAT 3:4	Dan me se síí cuꞌna̱j Juan me se nu̱u̱ soꞌ yatzíj nuj xcuu camelló ne̱ ꞌni̱j catuu̱n soꞌ merque̱ nu̱j, ne̱ chá soꞌ ina̱nj rquíí, ne̱ catziꞌ xtaan ma̱n quij coꞌo soꞌ ado̱nj.
23267	MAT 3:6	ga̱a ne̱ cataꞌ ne nij yuvii̱ rá chráá cuꞌna̱j Jordán, quiꞌyaj Juan a. Dan me se nataꞌ ya̱ nij yuvii̱ cheꞌé nu̱ꞌ cacunꞌ tumé nij yuvii̱, ga̱a ne̱ cataꞌ ne nij yuvii̱ ado̱nj.
23268	MAT 3:7	Ga̱a ne̱ queneꞌen síí cuꞌna̱j Juan se vaa caꞌnaꞌ ndoꞌo nij síí fariseo do̱ꞌ, nij síí saduceo do̱ꞌ, me rá nij soꞌ cuta̱ꞌ ne Juan man nij soꞌ a. Ga̱a ne̱ caꞌmii natáj soꞌ rihaan nij soꞌ, cataj soꞌ: ―Ase vaa xcuáá yuva̱a̱ vaa soj á. Me síí cataj xnaꞌanj rihaan soj cuna̱nj soj, ne̱ quinani̱i̱ soj rihaan sayuun quiꞌya̱j Diose̱ ga̱. Asa̱ꞌ caꞌve̱e quinani̱i̱ soj rihaan sayuun, quiꞌya̱j ina̱nj na cata̱ꞌ ne soj ga̱.
23270	MAT 3:9	Ne̱ tadó soj sese quisi̱j rá soj cata̱j soj se vaa taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Abraham síí cane ga̱a naá me soj, ne̱ ne tumé soj cacunꞌ, cata̱j soj á. Se̱ caꞌmii soj daj chiha̱a̱ míj da̱nj maꞌ. Ma̱a̱n se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa nuveé se yaꞌa̱nj tihaꞌ taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Abraham me soj a̱ maꞌ. Ma̱a̱n se sese Diose̱ rá, ne̱ caꞌve̱e ni̱caj Diose̱ náá guun yahij na̱j rihaan yoꞌóó nihánj, ne̱ quiꞌya̱j Diose̱ man ꞌo̱ taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Abraham ado̱nj. Cheꞌé dan canoco̱ꞌ ya̱ soj man Diose̱ á.
23271	MAT 3:10	”ꞌO̱ se nichru̱nꞌ quiꞌya̱j Diose̱ sayuun man nij síí naꞌvej rá cuno̱ rihaan soꞌ na̱nj á. Ase vaa síí oro̱ꞌ agaꞌ aꞌneꞌ chruun, ne̱ oro̱ꞌ soꞌ agaꞌ caꞌne̱ꞌ soꞌ chruun roꞌ, da̱nj vaa Diose̱ cuano̱ ei. Cheꞌé dan ase vaa ꞌyaj nii man chruun roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj quiꞌya̱j Diose̱ man nij síí ne uno rihaan soꞌ a. Dan me se aꞌneꞌ nii chruun nuviꞌ chruj sa̱ꞌ raa̱, ne̱ araa nii man chruun yoꞌ rihaan yaꞌan a. Taꞌngaꞌ da̱nj quiꞌya̱j Diose̱ man nij síí naꞌvej rá canoco̱ꞌ chrej sa̱ꞌ ado̱nj.
23272	MAT 3:11	”ꞌU̱nj nihánj me síí cuta̱ꞌ ne u̱u̱n man soj si̱j nuchranꞌ nimán canocoꞌ chrej sa̱ꞌ a. Tza̱j ne̱ vaa yoꞌó síí caꞌna̱ꞌ, ne̱ si̱j sca̱ꞌ doj gu̱un soꞌ rihanj a. Cheꞌé dan me a̱j ne nó xcúnj na̱chej nuj correá ꞌni̱j tacanj soꞌ maꞌ. Ne̱ caꞌna̱ꞌ soꞌ, ne̱ caꞌna̱ꞌ Nimán Diose̱ ga̱ soꞌ, ne̱ caxri̱i̱ yaꞌan soꞌ man soj si̱j naꞌvej rá cuno̱ rihaan Diose̱, ne̱ caca̱a̱ soj ado̱nj.
23273	MAT 3:12	Dan me se ase vaa síí oro̱ꞌ chruun palá vaa soꞌ cuano̱ ado̱nj. Dan me se síí nica̱j chruun palá roꞌ, rii nu̱ꞌ ꞌnúú trigó na̱j rihaan yoꞌóó, ne̱ naquiꞌyaj chre̱ꞌ soꞌ man ꞌnúú trigó sa̱ꞌ, ne̱ araa soꞌ man ꞌnúú trigó sa̱ꞌ rá veꞌ, ne̱ anica̱j soꞌ araa soꞌ squíj niꞌya xráá trigó rihaan yaꞌan a. Ne̱ ase vaa síí nica̱j palá ma̱n cuano̱ roꞌ, da̱nj quiꞌya̱j síí caꞌna̱ꞌ, ne̱ naquiꞌya̱j chre̱ꞌ soꞌ man cunuda̱nj nij síí cunuu sa̱ꞌ nimán, ne̱ cara̱a soꞌ man nij síí chiꞌi̱i̱ rihaan yaꞌan, ne̱ caca̱a̱ nij soꞌ nu̱ꞌ cavii nu̱ꞌ caꞌanj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ quinaꞌáj yaꞌan yoꞌ a̱ man ado̱nj. ―Da̱nj caꞌmii síí cuꞌna̱j Juan rihaan nij yuvii̱ yoꞌ a.
23274	MAT 3:13	Ga̱a ne̱ curiha̱nj Jesucristó estadó Galilea caꞌanj soꞌ chráá cuꞌna̱j Jordán rihaan síí cuꞌna̱j Juan, ne̱ cuta̱ꞌ ne Juan man Jesucristó, rá soꞌ a. Dan me se cuchiꞌ Jesucristó rihaan síí cuꞌna̱j Juan,
23276	MAT 3:15	Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan soꞌ a: ―Caꞌve̱j so̱ꞌ cuta̱ꞌ ne so̱ꞌ manj ei. Da̱nj quiꞌya̱j níꞌ, cheꞌé se no̱ xcúún níꞌ quiꞌya̱j níꞌ nu̱ꞌ se vaa me rá Diose̱ quiꞌya̱j níꞌ ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan síí cuꞌna̱j Juan, ga̱a ne̱ caꞌvej rá soꞌ, ga̱a ne̱ cutaꞌ ne soꞌ man Jesucristó a.
23277	MAT 3:16	Quisíj cataꞌ ne Jesucristó, ga̱a ne̱ curiha̱nj soꞌ rá na, ga̱a ne̱ taj niꞌyón naxraꞌ rej xta̱ꞌ, ne̱ queneꞌen soꞌ se vaa nanij Nimán Diose̱ rej xta̱ꞌ, ne̱ ase vaa chaꞌaa̱n roꞌ, vaa Nimán Diose̱, curuviꞌ yoꞌ rej xta̱ꞌ nanij yoꞌ raa̱ Jesucristó a.
23278	MAT 3:17	Ga̱a ne̱ rej xta̱ꞌ caꞌmii Diose̱ rihaan Jesucristó, ne̱ cuno nij síí nicu̱nꞌ ga̱ Jesucristó nana̱ caꞌmii Diose̱, ne̱ dan me se cataj Diose̱ a: ―Taꞌníí ꞌu̱nj síí ꞌe̱e̱ ndoꞌo raj man mé so̱ꞌ, ne̱ niha̱ꞌ ndoꞌo raj niꞌya̱j ꞌu̱nj mán so̱ꞌ ado̱nj ―taj nana̱ cavii rej xta̱ꞌ caꞌmii Diose̱ rihaan Jesucristó a.
23279	MAT 4:1	Ga̱a ne̱ caꞌanj Jesucristó rej tacaan, quiꞌyaj Nimán Diose̱, cheꞌé rej caꞌve̱e gu̱un rá síí chre̱e tiha̱ꞌ yuꞌunj síí chre̱e man Jesucristó a.
23280	MAT 4:2	Ne̱ vi̱j chiha̱a̱ ya̱ güii quisíj Jesucristó tocoꞌ Jesucristó xꞌnaa man maꞌa̱n soꞌ cheꞌé se aráj gue̱e̱ soꞌ rihaan Diose̱, ga̱a ne̱ quinaꞌaan ndoꞌo rque Jesucristó a.
23281	MAT 4:3	Dan me se cuchiꞌ síí chre̱e rihaan Jesucristó, ga̱a ne̱ guun rá soꞌ tiha̱ꞌ yuꞌunj soꞌ man Jesucristó, cheꞌé se guun rá soꞌ canoco̱ꞌ Jesucristó man soꞌ ado̱nj. Cheꞌé dan cataj soꞌ rihaan Jesucristó, ne̱: ―Sese ya̱ ya̱ taꞌni̱j Diose̱ mé so̱ꞌ, ne̱ cata̱j so̱ꞌ rihaan yahij nihánj se vaa gu̱un yoꞌ rachrúún cha̱ so̱ꞌ á ―taj síí chre̱e rihaan Jesucristó a.
23282	MAT 4:4	Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan síí chre̱e a: ―Tza̱j ne̱ danj Diose̱ taj: “Nuveé ina̱nj se chá me se achiin rihaan yuvii̱, ne̱ caꞌve̱e ca̱yáán sa̱ꞌ yuvii̱ maꞌ. Tana̱nj achiin cunuda̱nj se‑na̱na̱ Diose̱ cuno̱ yuvii̱, ne̱ veꞌé ca̱yáán yuvii̱ ei”. Ina̱nj da̱nj taj danj Diose̱ ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e yoꞌ a.
23284	MAT 4:6	ne̱ cataj soꞌ rihaan soꞌ: ―Sese ya̱ taꞌni̱j Diose̱ mé so̱ꞌ, ne̱ güe̱j so̱ꞌ, ne̱ nani̱j gue̱e̱ so̱ꞌ rihaan yoꞌóó á. ꞌO̱ se danj Diose̱ taj: “Yoꞌo̱ aꞌneꞌ Diose̱ suun rihaan nij se‑mo̱zó soꞌ se vaa cu̱tumé nij soꞌ mán so̱ꞌ, ne̱ ca̱ráán raꞌa nij soꞌ mán so̱ꞌ, se̱ gaa na̱nj caco̱ꞌ cheꞌé so̱ꞌ yahij a”. Ina̱nj da̱nj aꞌmii danj Diose̱ ―taj síí chre̱e rihaan Jesucristó ado̱nj.
23285	MAT 4:7	Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan soꞌ a: ―Tza̱j ne̱ ne nó xcúnj qui̱ꞌyáj da̱nj maꞌ. ꞌO̱ se taj uún danj Diose̱: “Se̱ guun qui̱riꞌyunj so̱ꞌ man Diose̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ ne̱ ti̱háꞌ so̱ꞌ man soꞌ maꞌ”. Ina̱nj da̱nj aꞌmii danj Diose̱ rihaan níꞌ ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e a.
23287	MAT 4:9	Dan me se cataj uún síí chre̱e rihaan Jesucristó a: ―Gu̱un chij so̱ꞌ rihaan cunuda̱nj chumanꞌ na̱j rihaan chumii̱, qui̱ꞌyáá ꞌu̱nj, sese canicu̱nꞌ ru̱j so̱ꞌ quinaꞌvi̱j so̱ꞌ rihaan ꞌu̱nj á ―taj síí chre̱e yoꞌ rihaan Jesucristó a.
23288	MAT 4:10	Ga̱a ne̱ cataj xnaꞌanj Jesucristó rihaan síí chre̱e a: ―Naxu̱u̱n yaníj so̱ꞌ mán so̱ꞌ, Satanás. ꞌO̱ se danj Diose̱ taj: “Rihaan o̱rúnꞌ Diose̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ canicu̱nꞌ ru̱j so̱ꞌ, ne̱ a̱ ꞌó rihaan tuvíꞌ so̱ꞌ se̱ caꞌvee naꞌvi̱j so̱ꞌ maꞌ”. Da̱nj taj danj Diose̱ ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e yoꞌ a.
23289	MAT 4:11	Ga̱a ne̱ tanáj síí chre̱e man soꞌ, caꞌanj síí chre̱e yoꞌ, ga̱a ne̱ cuchiꞌ nij se‑mo̱zó Diose̱ rihaan Jesucristó, rqué nij soꞌ me maꞌa̱n se cachiin rihaan Jesucristó a.
23292	MAT 4:14	Dan me se da̱nj quiꞌyaj Jesucristó caꞌanj soꞌ rej yoꞌ, ga̱a ne̱ guun ya̱ nu̱ꞌ nda̱a vaa cataj síí cuꞌna̱j Isaías síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá se vaa cataj soꞌ:
23294	MAT 4:16	Ne̱ nij síí ma̱n rej yoꞌ roꞌ, guun queꞌe̱e̱ yoꞌ ne queneꞌe̱n uxrá nij soꞌ rasu̱u̱n cheꞌé Diose̱ maꞌ. Ma̱a̱n se ase vaa yuvii̱ ne̱ rej rmi̱ꞌ roꞌ, da̱nj vaa nij soꞌ ne̱ nij soꞌ na̱nj ado̱nj. ꞌO̱ se vaa güii, ne̱ cavi̱ꞌ u̱u̱n nij soꞌ, ne̱ da̱nj uun maꞌa̱n, rá nij soꞌ ado̱nj. Tza̱j ne̱ caꞌna̱ꞌ ꞌo̱ yaꞌan, ne̱ cuchugu̱u̱n rej ya̱nj nij soꞌ, quiꞌya̱j yaꞌan yoꞌ, ne̱ veꞌé ndoꞌo xca̱j nij soꞌ cuentá ado̱nj”. Yoꞌ me se vaa cataj síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá a.
23295	MAT 4:17	Ga̱a ne̱ guun cheꞌe̱ Jesucristó caꞌmii natáj soꞌ rihaan yuvii̱, ne̱ cataj soꞌ: ―Nuchra̱nꞌ nimán soj ei. ꞌO̱ se nichru̱nꞌ quisi̱j güii caꞌna̱ꞌ Diose̱ gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj na̱nj ado̱nj. ―Ina̱nj da̱nj caꞌmii natáj Jesucristó rihaan nij yuvii̱ a.
23296	MAT 4:18	ꞌO̱ güii cachén Jesucristó tuꞌva na lacuaná cuꞌna̱j na Galilea, ne̱ queneꞌen soꞌ man ro̱j tinu̱j ro̱j soꞌ a. Yoꞌo̱ soꞌ me síí cuꞌna̱j Simón, ne̱ Pedró cuꞌna̱j yoꞌó se‑chuvi̱i síí cuꞌna̱j Simón yoꞌ a. Ne̱ tinúú soꞌ me síí cuꞌna̱j Andrés a. Dan me se ga̱a queneꞌen Jesucristó man ro̱j soꞌ, ne̱ nicu̱nꞌ ro̱j soꞌ tuꞌva na lacuaná, ne̱ tiguíj ro̱j soꞌ nanj rque na, ne̱ dan me se síí rii xcuaj me ro̱j soꞌ a.
23299	MAT 4:21	Veé dan, ne̱ cachéé nij soꞌ doj, ne̱ queneꞌen Jesucristó man yavíj ro̱j tinu̱j ro̱j soꞌ a. Yoꞌo̱ soꞌ me síí cuꞌna̱j Jacobo, ne̱ tinúú soꞌ me síí cuꞌna̱j Juan, ne̱ taꞌníí síí cuꞌna̱j Zebedeo me ro̱j tinu̱j ro̱j soꞌ a. Dan me se nu̱u̱ ro̱j soꞌ rque rihoo chéé rihaan na ga̱ rej ro̱j soꞌ síí cuꞌna̱j Zebedeo, ne̱ naquiꞌyaj sa̱ꞌ nij soꞌ nanj rii xcuaj, ne̱ canacúún Jesucristó man ro̱j tinu̱j ro̱j soꞌ canoco̱ꞌ ro̱j soꞌ man Jesucristó a.
23301	MAT 4:23	Veé dan, ne̱ cachéé Jesucristó nu̱ꞌ estadó Galilea, ne̱ tucuꞌyón soꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ man nij yuvii̱ nuu chre̱ꞌ rá veꞌ tucuꞌyón nij yuvii̱ israelitá se‑tucua̱nj Moisés, ne̱ caꞌmii natáj soꞌ nana̱ sa̱ꞌ rihaan nij yuvii̱ cheꞌé yan gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj me nana̱ sa̱ꞌ caꞌmii natáj soꞌ a. Ne̱ nahuun cunuda̱nj nij yuvii̱ ranꞌ do̱ꞌ, cunuda̱nj nij yuvii̱ ninaj do̱ꞌ, quiꞌyaj soꞌ a.
23302	MAT 4:24	Ne̱ cuchiꞌ nana̱ cheꞌé soꞌ nu̱ꞌ estadó Siria, ga̱a ne̱ nica̱j ndoꞌo nij yuvii̱ tuviꞌ nij yuvii̱ síí ranꞌ ndoꞌo, caꞌanj nij yuvii̱ rej va̱j Jesucristó a. Dan me se nij yuvii̱ ranꞌ ndoꞌo quiꞌyaj chiꞌii̱ do̱ꞌ, nij yuvii̱ aꞌngaj ndoꞌo cúú man do̱ꞌ, nij yuvii̱ nu̱u̱ nana̱ chre̱e nimán do̱ꞌ, nij yuvii̱ snúú quiꞌyaj yavii do̱ꞌ, nij yuvii̱ naꞌvee cache̱e̱ do̱ꞌ, cuchiꞌ rihaan Jesucristó, quiꞌyaj tuviꞌ nij yuvii̱, ne̱ nahuun cunuda̱nj nij soꞌ, quiꞌyaj Jesucristó na̱nj ado̱nj.
23306	MAT 5:3	―Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí vaa nica̱ꞌ nimán ado̱nj. ꞌO̱ se nij soꞌ me síí ca̱yáán ga̱ Diose̱ güii gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj.
23307	MAT 5:4	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí nanó ndoꞌo rá ado̱nj. ꞌO̱ se gu̱un niha̱ꞌ nimán maꞌa̱n nij soꞌ, quiꞌya̱j Diose̱ vaa güii ado̱nj.
23309	MAT 5:6	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí me ndoꞌo rá cunu̱u sa̱ꞌ nimán ado̱nj. ꞌO̱ se cunu̱u sa̱ꞌ maꞌa̱n nij soꞌ vaa güii, quiꞌya̱j Diose̱ ado̱nj.
23310	MAT 5:7	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí ꞌe̱e̱ rá man tuviꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se cunu̱u ꞌe̱e̱ rá Diose̱ man maꞌa̱n nij soꞌ, ne̱ taj sayuun quira̱nꞌ nij soꞌ, quiꞌya̱j Diose̱ a̱ man ado̱nj.
23311	MAT 5:8	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí vaa sa̱ꞌ nimán ado̱nj. ꞌO̱ se queneꞌe̱n maꞌa̱n nij soꞌ man Diose̱ vaa güii ado̱nj.
23312	MAT 5:9	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí nacaj man síí me rá cunu̱ꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se ase vaa Diose̱ roꞌ, da̱nj ga̱a̱ maꞌa̱n nij soꞌ vaa güii ado̱nj.
23313	MAT 5:10	”Cavi̱i̱ sa̱ꞌ taranꞌ nij síí ranꞌ sayuun ꞌyaj tuviꞌ cheꞌé se veꞌé ꞌyaj sa̱ꞌ nij soꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se ca̱yáán maꞌa̱n nij soꞌ ga̱ Diose̱ güii gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj ado̱nj.
23315	MAT 5:12	Ga̱a ne̱ no̱ xcúún soj gu̱un niha̱ꞌ uxrá rá soj, cheꞌé se uxrá na̱ruꞌvee Diose̱ rihaan soj asa̱ꞌ nucuiꞌ soj rej xta̱ꞌ ado̱nj. ꞌO̱ se ase vaa ꞌyaj nii sayuun man soj roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj quiꞌyaj nii sayuun man nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yuvii̱ ga̱a naá uún ado̱nj.
23316	MAT 5:13	”Ase vaa yaan ga̱ chraa roꞌ, da̱nj vaa soj ga̱ chumii̱ nihánj ei. Dan me se sese ne ꞌne̱ꞌ chá yaan yoꞌ, ga̱a ne̱ taj se qui̱ꞌyáꞌ cunu̱u sa̱ꞌ yaan ga̱a̱ a̱ maꞌ. Taj se gúnꞌ man yaan yoꞌ ga̱a̱ maꞌ. Ma̱a̱n se quiriꞌi̱j nii man yaan yoꞌ xeꞌ, ne̱ cache̱e̱ u̱u̱n yuvii̱ xráá yaan yoꞌ na̱nj ei. Ne̱ da̱nj vaa uún soj ei. Sese taj se gúnꞌ man soj rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ cavii sa̱ꞌ soj a̱ man ado̱nj.
23319	MAT 5:16	Ne̱ veé da̱nj vaa gue̱e̱ soj, ne̱ ase vaa agaꞌ yaꞌan roꞌ, vaa soj rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ sese sa̱ꞌ quiꞌya̱j soj, ne̱ sa̱ꞌ doj xca̱j yuvii̱ cuentá, quiꞌya̱j soj ei. Cheꞌé dan se̱ guun naꞌa̱j soj queneꞌe̱n yuvii̱ da̱j vaa ꞌyaj soj maꞌ. Tana̱nj gu̱un niha̱ꞌ rá soj queneꞌe̱n yuvii̱ se vaa veꞌé ꞌyaj soj, ne̱ cheꞌé dan da̱nj na̱nj veꞌé caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ cheꞌé Rej níꞌ Diose̱, quiꞌya̱j soj na̱nj ado̱nj.
23320	MAT 5:17	”Se̱ guun rá soj se vaa caꞌnáꞌ ꞌu̱nj ti̱ríꞌ ꞌu̱nj se‑tucua̱nj Moisés tucuáán cuchruj soꞌ ga̱a naá maꞌ. Se̱ guun rá soj se vaa caꞌnáꞌ ꞌu̱nj ti̱ríꞌ ꞌu̱nj nana̱ caꞌmii natáj nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá maꞌ. Nuveé cheꞌe̱ yoꞌ caꞌnaj maꞌ. Tana̱nj caꞌnaj cheꞌé rej quinavi̱j quisi̱j nu̱ꞌ tucuáán yoꞌ, ga̱a ne̱ nari̱ꞌ nu̱ꞌ soj da̱j me rá Diose̱ quiꞌya̱j soj ado̱nj.
23321	MAT 5:18	Ya̱ uxrá cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa ga̱a ataa navi̱j chumii̱ nihánj do̱ꞌ, ga̱a ataa navi̱j xta̱ꞌ nihánj do̱ꞌ, ne̱ quiꞌya̱j Diose̱ nu̱ꞌ se vaa me rá Diose̱ quiꞌya̱j Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ cheꞌé dan se̱ tanáj xco̱ níꞌ a̱ ꞌó nana̱ rqué Diose̱ rihaan níꞌ canoco̱ꞌ níꞌ maꞌ.
23322	MAT 5:19	Dan me se me maꞌa̱n ꞌo̱ síí tiri̱ꞌ ꞌo̱ nana̱ leꞌe̱j aꞌmij nihánj ne̱ ino̱ vaa nana̱ ti̱haa̱n soꞌ man nij tuviꞌ soꞌ, ne̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱, ne̱ gu̱un soꞌ síí leꞌe̱j uxrá rihaan Diose̱ na̱nj ado̱nj. Tza̱j ne̱ sese me maꞌa̱n ꞌo̱ síí ꞌyaj ya̱ nda̱a vaa taj ꞌu̱nj nihánj ne̱ ti̱haa̱n ya̱ soꞌ man tuviꞌ soꞌ nda̱a vaa taj ꞌu̱nj nihánj, ne̱ síí nihánj roꞌ, me síí gu̱un síí chij rej gu̱un chij Diose̱ vaa güii ado̱nj.
23323	MAT 5:20	”ꞌO̱ se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj, ne̱ sese nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés rihaan yuvii̱ ga̱ nij síí fariseo me se ꞌyaj sa̱ꞌ nij soꞌ rihaan yuvii̱, rá nij soꞌ, tza̱j ne̱ sese se̱ quiꞌyaj sa̱ꞌ soj doj rihaan nij yuvii̱ nda̱a vaa ꞌyaj nij síí naquiꞌyaj cu̱u se‑tucua̱nj Moisés ga̱ nij síí fariseo, ga̱a ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ cayáán soj ga̱ Diose̱ asa̱ꞌ guun chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj a̱ man ado̱nj.
23324	MAT 5:21	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij síí ma̱n ga̱a naá ei: “Se̱ ticaviꞌ soj man yuvii̱ maꞌ. Dan me se quiꞌya̱j Diose̱ sayuun man cunuda̱nj yuvii̱ ticaviꞌ tuviꞌ ado̱nj”, me nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij soꞌ a.
23325	MAT 5:22	Tza̱j ne̱ ꞌu̱nj nihánj me se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj, ne̱ a̱ me maꞌa̱n ꞌo̱ síí caꞌmaan rá niꞌya̱j man tinúú, ne̱ a̱j tumé soꞌ cacunꞌ rihaan Diose̱, ne̱ veé da̱nj quiꞌya̱j Diose̱ sayuun man soꞌ uún ado̱nj. Ne̱ a̱ me maꞌa̱n síí cata̱j rihaan tuviꞌ: “Síí snúú rmaꞌa̱n mé so̱ꞌ ei”, cata̱j soꞌ rihaan tinúú soꞌ, ne̱ a̱j tumé ndoꞌo soꞌ cacunꞌ rihaan Diose̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ a̱ me maꞌa̱n ꞌo̱ síí cata̱j rihaan tuviꞌ se vaa mayán tuviꞌ soꞌ me se vaa cheꞌé caꞌa̱nj maꞌa̱n soꞌ rihaan yaꞌan caca̱a̱ soꞌ na̱nj ado̱nj.
23326	MAT 5:23	”Cheꞌé dan me sese caꞌa̱nj ni̱caj so̱ꞌ rasu̱u̱n rihaan chraan altar, rque̱ so̱ꞌ rasu̱u̱n gue̱e̱ rihaan Diose̱, rá so̱ꞌ, ne̱ sese ninuj rá so̱ꞌ se vaa quiꞌyáá so̱ꞌ cacunꞌ man tinúú so̱ꞌ,
23327	MAT 5:24	ne̱ se̱ guun go̱ꞌ so̱ꞌ rasu̱u̱n yoꞌ rihaan Diose̱ maꞌ. Ma̱a̱n se cuchru̱j so̱ꞌ rasu̱u̱n yoꞌ rihaan yoꞌóó, ne̱ caꞌa̱nj so̱ꞌ rej ya̱nj tinúú so̱ꞌ, ga̱a ne̱ naꞌmi̱i̱ sa̱ꞌ so̱ꞌ ga̱ soꞌ, ga̱a ne̱ ca̱nica̱j so̱ꞌ rej na̱j siꞌyáá so̱ꞌ, ga̱a ne̱ rque̱ so̱ꞌ siꞌyáá so̱ꞌ rihaan Diose̱ ado̱nj.
23332	MAT 5:29	Da̱nj na̱nj uún, ne̱ sese ꞌo̱ rlij rihaan so̱ꞌ rej nuva̱ꞌ so̱ꞌ me rá quiꞌya̱j cacunꞌ, ne̱ táá a̱ se quiri̱i̱ so̱ꞌ man yoꞌ, ne̱ taj se ꞌyaj maꞌ. Caꞌve̱e a̱ doj quiri̱ꞌ o̱rúnꞌ yoꞌ ne̱ se̱ cacaa nu̱ꞌ nee̱ mán so̱ꞌ maꞌ.
23333	MAT 5:30	Da̱nj na̱nj uún, ne̱ sese ꞌo̱ raꞌá so̱ꞌ rej nuva̱ꞌ so̱ꞌ me rá quiꞌya̱j cacunꞌ, ne̱ táá a̱ se caꞌne̱ꞌ so̱ꞌ man yoꞌ, ne̱ taj se ꞌyaj maꞌ. Caꞌve̱e a̱ doj caꞌa̱nj niꞌya̱ o̱rúnꞌ yoꞌ ne̱ se̱ caꞌanj niꞌya̱ cunuda̱nj nee̱ man ma̱ꞌán so̱ꞌ maꞌ.
23334	MAT 5:31	”Ne̱ ga̱a naá me se caꞌnaꞌ nana̱ nihánj a: “Sese me rá yoꞌo̱ soꞌ quiriꞌi̱j soꞌ nica̱ soꞌ, ne̱ na̱xcaj soꞌ ꞌo̱ yanj cata̱j xnaꞌanj se vaa ya̱ quiriꞌíj soꞌ nica̱ soꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij yuvii̱ ei.
23337	MAT 5:34	Ne̱ cuano̱ nihánj roꞌ, cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa asa̱ꞌ caꞌmii soj ꞌo̱ nana̱ guun ya̱ ya̱ rá soj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ cutaꞌ soj raa̱ xta̱ꞌ maꞌ. ꞌO̱ se xta̱ꞌ roꞌ, nicunꞌ maꞌa̱n Diose̱ ya̱ ya̱ na̱nj ado̱nj.
23338	MAT 5:35	Ne̱ raa̱ chumii̱ se̱ cutaꞌ soj maꞌ. ꞌO̱ se chumii̱ nihánj me rej ta̱j tacóó Diose̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ raa̱ chumanꞌ Jerusalén se̱ cutaꞌ soj maꞌ. Ése̱ chumanꞌ yoꞌ ne maꞌa̱n Diose̱ síí nica̱j yuꞌunj man níꞌ na̱nj ado̱nj.
23341	MAT 5:38	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá a: “Sese curiha̱nj rlij rihaan so̱ꞌ quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ rlij rihaan tuvíꞌ so̱ꞌ á. Ne̱ sese curiha̱nj cúú yánꞌ so̱ꞌ, quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ cúú yanꞌ tuvíꞌ so̱ꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ rihaan yuvii̱ na̱nj ado̱nj.
23346	MAT 5:43	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá a: “Ga̱a̱ ꞌe̱e̱ rá so̱ꞌ man tuvíꞌ so̱ꞌ, tza̱j ne̱ se̱ guun ga̱a̱ ꞌe̱e̱ rá so̱ꞌ man nij síí ta̱j riꞌyunj mán so̱ꞌ maꞌ”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá na̱nj ado̱nj.
23347	MAT 5:44	Tza̱j ne̱ cuano̱ nihánj me cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa no̱ xcúún soj cunu̱u ꞌe̱e̱ rá soj ni̱ꞌyaj soj man nij síí ta̱j riꞌyunj man soj, ne̱ cachi̱nj niꞌya̱j soj rihaan Diose̱ cheꞌé nij síí ꞌyaj sayuun man soj á.