23216	MAT 1:3	ne̱ Judá me rej síí cuꞌna̱j Fares ga̱ síí cuꞌna̱j Zara, ne̱ chana̱ cuꞌna̱j Tamar me nii ro̱j soꞌ a. Ne̱ Fares me rej síí cuꞌna̱j Esrom, ne̱ Esrom me rej síí cuꞌna̱j Aram,
23217	MAT 1:4	ne̱ Aram me rej síí cuꞌna̱j Aminadab, ne̱ Aminadab me rej síí cuꞌna̱j Naasón, ne̱ Naasón me rej síí cuꞌna̱j Salmón,
23218	MAT 1:5	ne̱ Salmón me rej síí cuꞌna̱j Booz, ne̱ nii Booz me chana̱ cuꞌna̱j Rahab a. Ne̱ Booz me rej síí cuꞌna̱j Obed, ne̱ nii Obed me chana̱ cuꞌna̱j Rut a. Ne̱ Obed me rej síí cuꞌna̱j Isaí,
23219	MAT 1:6	ne̱ Isaí me rej síí cuꞌna̱j David, ne̱ síí cuꞌna̱j David roꞌ, me síí nica̱j suun rey uun chij rihaan nij yuvii̱ israelitá ga̱a cane soꞌ ado̱nj. Ne̱ David me rej síí cuꞌna̱j Salomón, ne̱ nii Salomón me nica̱ síí cuꞌna̱j Urías a.
23220	MAT 1:7	Ne̱ Salomón me rej síí cuꞌna̱j Roboam, ne̱ Roboam me rej síí cuꞌna̱j Abías, ne̱ Abías me rej síí cuꞌna̱j Asa a.
23221	MAT 1:8	Ne̱ Asa me rej síí cuꞌna̱j Josafat, ne̱ Josafat me rej síí cuꞌna̱j Joram, ne̱ Joram me rej síí cuꞌna̱j Uzías a.
23222	MAT 1:9	Ne̱ Uzías me rej síí cuꞌna̱j Jotam, ne̱ Jotam me rej síí cuꞌna̱j Acaz, ne̱ Acaz me rej síí cuꞌna̱j Ezequías a.
23223	MAT 1:10	Ne̱ Ezequías me rej síí cuꞌna̱j Manasés, ne̱ Manasés me rej síí cuꞌna̱j Amón, ne̱ Amón me rej síí cuꞌna̱j Josías a.
23224	MAT 1:11	Ne̱ Josías me rej nij tinu̱j síí cuꞌna̱j Jeconías, ne̱ cayáán nij soꞌ yoꞌ quiꞌyaj canaán nij síí ma̱n Babilonia rihaan nij yuvii̱ israelitá, ne̱ caꞌanj nica̱j nij soꞌ man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ gu̱un nij yuvii̱ israelitá mozó rihaan nij soꞌ ado̱nj.
23230	MAT 1:17	Dan me se asi̱j síí cuꞌna̱j Abraham nda̱a síí cuꞌna̱j David síj xcaꞌa̱nj xi̱i síí cuꞌna̱j Jesucristó a. Ne̱ asi̱j síí cuꞌna̱j David nda̱a caꞌanj nica̱j nij síí ma̱n Babilonia man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ síj yoꞌó xcaꞌa̱nj xi̱i síí cuꞌna̱j Jesucristó a. Ne̱ asi̱j caꞌanj nica̱j nij síí ma̱n Babilonia man nij yuvii̱ israelitá chiháán nij soꞌ nda̱a caꞌngaa síí cuꞌna̱j Jesucristó, ne̱ síj yoꞌó xcaꞌa̱nj nij xi̱i Jesucristó uún ado̱nj.
23231	MAT 1:18	Ne̱ nihánj me se vaa guun asi̱j rque̱ ga̱a ataa caꞌnga̱a̱ Jesucristó a. Dan me se nii Jesucristó me chana̱ cuꞌna̱j Mariá a. Ga̱a asino ya̱a̱n guun ya̱ rá noꞌ ga̱ síí cuꞌna̱j José se vaa xca̱j tuviꞌ ro̱j soꞌ a. Tza̱j ne̱ ataa cunu̱u rcuaꞌa̱a̱n ro̱j soꞌ a. Tza̱j ne̱ xcaj noꞌ cuentá se vaa a̱j nariꞌ noꞌ neꞌej quiꞌyaj Nimán Diose̱ a.
23233	MAT 1:20	Dan me se nuchruj ra̱a̱ soꞌ da̱j quiꞌya̱j soꞌ, ga̱a ne̱ rej nii̱ caꞌmii nej rihaan soꞌ a. Dan me se cotoj soꞌ, ne̱ naquiꞌyaa rihaan soꞌ se vaa caꞌnaꞌ yoꞌo̱ se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ, ne̱ cataj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan soꞌ a: ―Cu̱nó so̱ꞌ caꞌmi̱i̱ ꞌu̱nj, José. ꞌO̱ se taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j David síí cane ga̱a naá mé so̱ꞌ ado̱nj. Se̱ cuchuꞌvíꞌ so̱ꞌ xca̱j so̱ꞌ man chana̱ cuꞌna̱j Mariá maꞌ. Ne tumé noꞌ cacunꞌ maꞌ. Ma̱a̱n se nayón neꞌej rque noꞌ quiꞌyaj Nimán Diose̱ ado̱nj.
23235	MAT 1:22	Nu̱ꞌ nihánj me se vaa quiꞌyaj síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ a. Quiꞌyaj gue̱e̱ soꞌ nu̱ꞌ nana̱ cataj xnaꞌanj soꞌ ga̱a naá rihaan ꞌo̱ síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yuvii̱, ne̱ nihánj me nana̱ caꞌmii soꞌ rihaan síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ yoꞌ a:
23238	MAT 1:25	Tza̱j ne̱ ne coto̱j soꞌ ga̱ noꞌ nda̱a se quisíj cuchruj noꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii a. Ne̱ tucuꞌnáj José Jesús man neꞌej ado̱nj.
23240	MAT 2:2	Ne̱ xnáꞌanj nij soꞌ man nij síí ma̱n Jerusalén, cataj nij soꞌ: ―Neꞌej gu̱un síí nica̱j suun rey gu̱un chij rihaan nij yuvii̱ israelitá roꞌ, me rej caꞌngaa soꞌ ga̱. Queneꞌen núj yatiꞌ taj xnaꞌanj yoꞌ se vaa caꞌngaa soꞌ na̱nj á. Cavii yatiꞌ yoꞌ xta̱ꞌ rej síj güii, ne̱ cheꞌé dan caꞌnaꞌ núj quinaꞌvi̱j núj rihaan soꞌ ado̱nj ―taj nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ a.
23241	MAT 2:3	Ga̱a ne̱ cuchiꞌ nana̱ rihaan síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes se vaa xnáꞌanj ndoꞌo nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ me rej caꞌngaa neꞌej yoꞌ, ga̱a ne̱ cuchuꞌviꞌ ndoꞌo soꞌ se vaa cachi̱j neꞌej yoꞌ, ne̱ caꞌne̱e̱ neꞌej yoꞌ se‑su̱u̱n soꞌ raꞌa soꞌ vaa güii, rá soꞌ a. Ne̱ cuchuꞌviꞌ ndoꞌo nij síí ma̱n chumanꞌ Jerusalén se vaa caxri̱i̱ yuva̱a̱ Herodes man maꞌa̱n nij soꞌ a.
23244	MAT 2:6	“Ne̱ ma̱ꞌán so̱ꞌ, chuma̱nꞌ Belén chuma̱nꞌ na̱j estadó Judea roꞌ, chumanꞌ sa̱ꞌ ndoꞌo ꞌni̱j raꞌa man tuviꞌ chumanꞌ na̱j estadó Judea mé so̱ꞌ á. Dan me se vaa síí gu̱un chiha̱nj mán so̱ꞌ, ne̱ gu̱un chij uxrá soꞌ, ne̱ uxrá cu̱tumé soꞌ man nij yuvii̱ israelitá yuvii̱ cunéꞌ ꞌu̱nj canoco̱ꞌ manj a”. Nihánj me nana̱ cachrón síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yanj ga̱a naá a.
23246	MAT 2:8	Ga̱a ne̱ caꞌnéé Herodes man nij soꞌ caꞌa̱nj nij soꞌ chumanꞌ Belén, ne̱ caꞌneꞌ Herodes suun rihaan nij soꞌ, ne̱ cataj Herodes: ―Nano̱ꞌ uxrá soj man neꞌej yoꞌ, ne̱ asa̱ꞌ nariꞌ soj man neꞌej, ne̱ cata̱j xnaꞌanj soj rihanj me rej ne neꞌej yoꞌ, ga̱a ne̱ caꞌa̱nj ma̱ꞌanj quinaꞌvi̱j ma̱ꞌanj rihaan neꞌej yoꞌ ado̱nj ―taj Herodes rihaan nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ, caꞌmii ne̱ soꞌ rihaan nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ a.
23250	MAT 2:12	Ne̱ rej nii̱ caꞌmii nej rihaan nij soꞌ, ne̱ cataj xnaꞌanj Diose̱ rihaan nij soꞌ se vaa se̱ canica̱j uún nij soꞌ caꞌa̱nj nij soꞌ rihaan síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes, taj nej rihaan nij soꞌ a. Cheꞌé dan yoꞌó chrej canica̱j nij soꞌ quinanꞌ nij soꞌ chiháán nij soꞌ a.
23251	MAT 2:13	Quisíj quinanꞌ nij síí tucuꞌyón ndoꞌo cheꞌé yatiꞌ, ga̱a ne̱ rej nii̱ caꞌmii nej rihaan síí cuꞌna̱j José a. Dan me se naquiꞌyaa yoꞌo̱ se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan soꞌ, ne̱ cataj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan soꞌ a: ―Na̱xagaa so̱ꞌ, ne̱ ni̱caj so̱ꞌ man ro̱j ni̱i neꞌej, ne̱ cuna̱nj so̱ꞌ caꞌa̱nj so̱ꞌ rej cuꞌna̱j Egiptó, ne̱ ca̱yáán so̱ꞌ Egiptó nda̱a güii caꞌmi̱i̱ uún ꞌu̱nj rihaan so̱ꞌ á. ꞌO̱ se nano̱ꞌ ndoꞌo síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes man neꞌej, ne̱ ticavi̱ꞌ soꞌ man neꞌej yoꞌ vaa taj soꞌ ado̱nj ―taj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan síí cuꞌna̱j José a.
23254	MAT 2:16	Quisíj caꞌanj nij re̱j Jesucristó rej cuꞌna̱j Egiptó, ga̱a ne̱ xcaj síí nica̱j suun rey cuꞌna̱j Herodes cuentá se vaa a̱j tihaꞌ yuꞌunj nij síí tucuꞌyón cheꞌé yatiꞌ man soꞌ, ga̱a ne̱ caꞌmaan ndoꞌo rá soꞌ, ne̱ cheꞌé dan caꞌneꞌ soꞌ suun rihaan tanuu se vaa ticavi̱ꞌ tanuu man nu̱ꞌ neꞌej sno̱ꞌo cunii ya̱nj nu̱ꞌ anica̱j chumanꞌ Belén a. Neꞌej va̱j vi̱j yoꞌ rej rque̱ roꞌ, cavi̱ꞌ, taj soꞌ a. Da̱nj quiꞌyaj soꞌ, ga̱a ne̱ cavi̱ꞌ neꞌej caꞌmii yatiꞌ cheꞌé taj nij síí tucuꞌyón cheꞌé yatiꞌ rihaan soꞌ, rá soꞌ a.
23256	MAT 2:18	“Cuno̱ nii taꞌve̱e ndoꞌo chana̱ ma̱n chumanꞌ cuꞌna̱j Ramá a. Ase vaa chana̱ cuꞌna̱j Raquel chana̱ cane ga̱a naá ga̱a̱ nij chana̱, taꞌve̱e ndoꞌo nij noꞌ cheꞌé taꞌníí nij noꞌ a. Ne̱ se̱ caꞌvej uxrá rá nij chana̱ naquiꞌya̱j niha̱ꞌ noꞌ nimán noꞌ, cheꞌé se navij taꞌníí nij noꞌ caviꞌ na̱nj ado̱nj”. Da̱nj caꞌmii síí cuꞌna̱j Jeremías ga̱a naá a.
23258	MAT 2:20	Ne̱ cataj xnaꞌanj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan José a: ―Na̱xagaa so̱ꞌ, ne̱ ni̱caj so̱ꞌ ro̱j ni̱i neꞌej, ne̱ caꞌa̱nj so̱ꞌ rej cuꞌna̱j Israel á. ꞌO̱ se ya̱j me se caviꞌ nij síí me rá ticavi̱ꞌ man neꞌej ya̱j na̱nj ado̱nj ―taj se‑mo̱zó síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ rihaan síí cuꞌna̱j José a.
23260	MAT 2:22	Ne̱ cuchiꞌ nana̱ rihaan soꞌ se vaa síí cuꞌna̱j Arquelao guun síí nica̱j suun rey uun chij rihaan estadó Judea a. Dan me se nayón síí cuꞌna̱j Arquelao rihaan rej soꞌ síí cuꞌna̱j Herodes a. Cheꞌé dan cuchuꞌviꞌ ndoꞌo síí cuꞌna̱j José caꞌa̱nj soꞌ estadó Judea, ga̱a ne̱ caꞌmii nej rihaan uún soꞌ se vaa se̱ caꞌanj soꞌ estadó Judea maꞌ. Cheꞌé dan caꞌanj soꞌ estadó Galilea,
23261	MAT 2:23	ne̱ cuchiꞌ soꞌ chumanꞌ Nazaret, ne̱ cayáán soꞌ chumanꞌ yoꞌ a. Dan me se cayáán nij soꞌ chumanꞌ Nazaret, ne̱ quisíj ya̱ nu̱ꞌ nana̱ cataj nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá, se vaa síí cavii Nazaret me síí caꞌne̱j Diose̱ ti̱nanii man yuvii̱ rihaan sayuun ado̱nj. Ina̱nj da̱nj caꞌmii nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá yoꞌ a.
23262	MAT 3:1	Dan me se yoꞌo̱ yáán Jesucristó chumanꞌ Nazaret, ne̱ cavii síí cuꞌna̱j Juan tacaan estadó Judea, ne̱ caꞌmii natáj ndoꞌo soꞌ,
23263	MAT 3:2	cataj soꞌ: ―Nuchra̱nꞌ nimán soj, ne̱ ta̱náj soj chrej chiꞌi̱i̱ ei. ꞌO̱ se nichru̱nꞌ gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj na̱nj ado̱nj ―taj soꞌ, aꞌmii natáj soꞌ a.
23264	MAT 3:3	Síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ rihaan yuvii̱ ga̱a naá síí cuꞌna̱j Isaías roꞌ, cataj xnaꞌanj cheꞌé síí cuꞌna̱j Juan, cataj soꞌ: “Nucua̱j ndoꞌo caꞌmi̱i̱ natáj ꞌo̱ soꞌ rej tacaan, ne̱ cata̱j soꞌ se vaa nuchra̱nꞌnimán yuvii̱, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ ga̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ asa̱ꞌ caꞌnaꞌ soꞌ a”, taj síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá a.
23266	MAT 3:5	Ne̱ curiha̱nj ndoꞌo yuvii̱ ma̱n chumanꞌ Jerusalén do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n nu̱ꞌ estadó Judea do̱ꞌ, yuvii̱ ma̱n nij chumanꞌ na̱j tuꞌva chráá cuꞌna̱j Jordán do̱ꞌ, caꞌnaꞌ rihaan síí cuꞌna̱j Juan,
23270	MAT 3:9	Ne̱ tadó soj sese quisi̱j rá soj cata̱j soj se vaa taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Abraham síí cane ga̱a naá me soj, ne̱ ne tumé soj cacunꞌ, cata̱j soj á. Se̱ caꞌmii soj daj chiha̱a̱ míj da̱nj maꞌ. Ma̱a̱n se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa nuveé se yaꞌa̱nj tihaꞌ taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Abraham me soj a̱ maꞌ. Ma̱a̱n se sese Diose̱ rá, ne̱ caꞌve̱e ni̱caj Diose̱ náá guun yahij na̱j rihaan yoꞌóó nihánj, ne̱ quiꞌya̱j Diose̱ man ꞌo̱ taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Abraham ado̱nj. Cheꞌé dan canoco̱ꞌ ya̱ soj man Diose̱ á.
23272	MAT 3:11	”ꞌU̱nj nihánj me síí cuta̱ꞌ ne u̱u̱n man soj si̱j nuchranꞌ nimán canocoꞌ chrej sa̱ꞌ a. Tza̱j ne̱ vaa yoꞌó síí caꞌna̱ꞌ, ne̱ si̱j sca̱ꞌ doj gu̱un soꞌ rihanj a. Cheꞌé dan me a̱j ne nó xcúnj na̱chej nuj correá ꞌni̱j tacanj soꞌ maꞌ. Ne̱ caꞌna̱ꞌ soꞌ, ne̱ caꞌna̱ꞌ Nimán Diose̱ ga̱ soꞌ, ne̱ caxri̱i̱ yaꞌan soꞌ man soj si̱j naꞌvej rá cuno̱ rihaan Diose̱, ne̱ caca̱a̱ soj ado̱nj.
23273	MAT 3:12	Dan me se ase vaa síí oro̱ꞌ chruun palá vaa soꞌ cuano̱ ado̱nj. Dan me se síí nica̱j chruun palá roꞌ, rii nu̱ꞌ ꞌnúú trigó na̱j rihaan yoꞌóó, ne̱ naquiꞌyaj chre̱ꞌ soꞌ man ꞌnúú trigó sa̱ꞌ, ne̱ araa soꞌ man ꞌnúú trigó sa̱ꞌ rá veꞌ, ne̱ anica̱j soꞌ araa soꞌ squíj niꞌya xráá trigó rihaan yaꞌan a. Ne̱ ase vaa síí nica̱j palá ma̱n cuano̱ roꞌ, da̱nj quiꞌya̱j síí caꞌna̱ꞌ, ne̱ naquiꞌya̱j chre̱ꞌ soꞌ man cunuda̱nj nij síí cunuu sa̱ꞌ nimán, ne̱ cara̱a soꞌ man nij síí chiꞌi̱i̱ rihaan yaꞌan, ne̱ caca̱a̱ nij soꞌ nu̱ꞌ cavii nu̱ꞌ caꞌanj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ quinaꞌáj yaꞌan yoꞌ a̱ man ado̱nj. ―Da̱nj caꞌmii síí cuꞌna̱j Juan rihaan nij yuvii̱ yoꞌ a.
23277	MAT 3:16	Quisíj cataꞌ ne Jesucristó, ga̱a ne̱ curiha̱nj soꞌ rá na, ga̱a ne̱ taj niꞌyón naxraꞌ rej xta̱ꞌ, ne̱ queneꞌen soꞌ se vaa nanij Nimán Diose̱ rej xta̱ꞌ, ne̱ ase vaa chaꞌaa̱n roꞌ, vaa Nimán Diose̱, curuviꞌ yoꞌ rej xta̱ꞌ nanij yoꞌ raa̱ Jesucristó a.
23279	MAT 4:1	Ga̱a ne̱ caꞌanj Jesucristó rej tacaan, quiꞌyaj Nimán Diose̱, cheꞌé rej caꞌve̱e gu̱un rá síí chre̱e tiha̱ꞌ yuꞌunj síí chre̱e man Jesucristó a.
23280	MAT 4:2	Ne̱ vi̱j chiha̱a̱ ya̱ güii quisíj Jesucristó tocoꞌ Jesucristó xꞌnaa man maꞌa̱n soꞌ cheꞌé se aráj gue̱e̱ soꞌ rihaan Diose̱, ga̱a ne̱ quinaꞌaan ndoꞌo rque Jesucristó a.
23282	MAT 4:4	Ga̱a ne̱ cataj Jesucristó rihaan síí chre̱e a: ―Tza̱j ne̱ danj Diose̱ taj: “Nuveé ina̱nj se chá me se achiin rihaan yuvii̱, ne̱ caꞌve̱e ca̱yáán sa̱ꞌ yuvii̱ maꞌ. Tana̱nj achiin cunuda̱nj se‑na̱na̱ Diose̱ cuno̱ yuvii̱, ne̱ veꞌé ca̱yáán yuvii̱ ei”. Ina̱nj da̱nj taj danj Diose̱ ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e yoꞌ a.
23286	MAT 4:8	Ga̱a ne̱ nica̱j síí chre̱e man Jesucristó caꞌanj soꞌ raa̱ ꞌo̱ quij xca̱a̱n ndoꞌo uún a. Ne̱ tihaa̱n soꞌ man nu̱ꞌ chumanꞌ ma̱n rihaan cunu̱ꞌ chumii̱ rihaan Jesucristó, ne̱ tihaa̱n soꞌ rihaan Jesucristó se vaa veꞌé ndoꞌo vaa nu̱ꞌ chumanꞌ yoꞌ ado̱nj.
23288	MAT 4:10	Ga̱a ne̱ cataj xnaꞌanj Jesucristó rihaan síí chre̱e a: ―Naxu̱u̱n yaníj so̱ꞌ mán so̱ꞌ, Satanás. ꞌO̱ se danj Diose̱ taj: “Rihaan o̱rúnꞌ Diose̱ síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ canicu̱nꞌ ru̱j so̱ꞌ, ne̱ a̱ ꞌó rihaan tuvíꞌ so̱ꞌ se̱ caꞌvee naꞌvi̱j so̱ꞌ maꞌ”. Da̱nj taj danj Diose̱ ado̱nj ―taj Jesucristó rihaan síí chre̱e yoꞌ a.
23291	MAT 4:13	tza̱j ne̱ ne ca̱yáán soꞌ chumanꞌ Nazaret maꞌ. Cavii soꞌ chumanꞌ Nazaret yoꞌ, ne̱ caꞌanj soꞌ cayáán soꞌ chumanꞌ Capernaum chumanꞌ na̱j tuꞌva na lacuaná a. Chumanꞌ yoꞌ naj rihaan toꞌóó nij taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ síí cuꞌna̱j Zabulón do̱ꞌ, síí cuꞌna̱j Neftalí do̱ꞌ, síí ma̱n ga̱a naá yoꞌ a.
23293	MAT 4:15	“Toꞌóó nij taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ Zabulón do̱ꞌ, toꞌóó nij taꞌníí taꞌnij siꞌno̱ Neftalí do̱ꞌ, me yoꞌóó na̱j tuꞌva na lacuaná rej rne̱j tuꞌva chráá cuꞌna̱j Jordán, ne̱ estadó Galilea estadó ya̱nj nij síí yaníj me uún yoꞌ a.
23294	MAT 4:16	Ne̱ nij síí ma̱n rej yoꞌ roꞌ, guun queꞌe̱e̱ yoꞌ ne queneꞌe̱n uxrá nij soꞌ rasu̱u̱n cheꞌé Diose̱ maꞌ. Ma̱a̱n se ase vaa yuvii̱ ne̱ rej rmi̱ꞌ roꞌ, da̱nj vaa nij soꞌ ne̱ nij soꞌ na̱nj ado̱nj. ꞌO̱ se vaa güii, ne̱ cavi̱ꞌ u̱u̱n nij soꞌ, ne̱ da̱nj uun maꞌa̱n, rá nij soꞌ ado̱nj. Tza̱j ne̱ caꞌna̱ꞌ ꞌo̱ yaꞌan, ne̱ cuchugu̱u̱n rej ya̱nj nij soꞌ, quiꞌya̱j yaꞌan yoꞌ, ne̱ veꞌé ndoꞌo xca̱j nij soꞌ cuentá ado̱nj”. Yoꞌ me se vaa cataj síí cuꞌna̱j Isaías ga̱a naá a.
23295	MAT 4:17	Ga̱a ne̱ guun cheꞌe̱ Jesucristó caꞌmii natáj soꞌ rihaan yuvii̱, ne̱ cataj soꞌ: ―Nuchra̱nꞌ nimán soj ei. ꞌO̱ se nichru̱nꞌ quisi̱j güii caꞌna̱ꞌ Diose̱ gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj na̱nj ado̱nj. ―Ina̱nj da̱nj caꞌmii natáj Jesucristó rihaan nij yuvii̱ a.
23296	MAT 4:18	ꞌO̱ güii cachén Jesucristó tuꞌva na lacuaná cuꞌna̱j na Galilea, ne̱ queneꞌen soꞌ man ro̱j tinu̱j ro̱j soꞌ a. Yoꞌo̱ soꞌ me síí cuꞌna̱j Simón, ne̱ Pedró cuꞌna̱j yoꞌó se‑chuvi̱i síí cuꞌna̱j Simón yoꞌ a. Ne̱ tinúú soꞌ me síí cuꞌna̱j Andrés a. Dan me se ga̱a queneꞌen Jesucristó man ro̱j soꞌ, ne̱ nicu̱nꞌ ro̱j soꞌ tuꞌva na lacuaná, ne̱ tiguíj ro̱j soꞌ nanj rque na, ne̱ dan me se síí rii xcuaj me ro̱j soꞌ a.
23297	MAT 4:19	Ne̱ cataj Jesucristó rihaan ro̱j soꞌ a: ―Canoco̱ꞌ ro̱j so̱j manj á. ꞌO̱ se síí naquiꞌyaj chre̱ꞌ xcuaj me ro̱j so̱j, tza̱j ne̱ rej riha̱a̱n níꞌ me se gu̱un ro̱j so̱j síí naquiꞌyaj chre̱ꞌ yuvii̱, qui̱ꞌyáj, ne̱ canoco̱ꞌ nij yuvii̱ manj a ―taj Jesucristó rihaan ro̱j tinu̱j ro̱j soꞌ a.
23298	MAT 4:20	Ne̱ nu̱ꞌ canica̱j ro̱j soꞌ tanáj ro̱j soꞌ xnánj ro̱j soꞌ, ne̱ canocoꞌ ro̱j soꞌ man Jesucristó caꞌanj ro̱j soꞌ na̱nj ado̱nj.
23301	MAT 4:23	Veé dan, ne̱ cachéé Jesucristó nu̱ꞌ estadó Galilea, ne̱ tucuꞌyón soꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ man nij yuvii̱ nuu chre̱ꞌ rá veꞌ tucuꞌyón nij yuvii̱ israelitá se‑tucua̱nj Moisés, ne̱ caꞌmii natáj soꞌ nana̱ sa̱ꞌ rihaan nij yuvii̱ cheꞌé yan gu̱un chij Diose̱ rihaan chumii̱ nihánj me nana̱ sa̱ꞌ caꞌmii natáj soꞌ a. Ne̱ nahuun cunuda̱nj nij yuvii̱ ranꞌ do̱ꞌ, cunuda̱nj nij yuvii̱ ninaj do̱ꞌ, quiꞌyaj soꞌ a.
23302	MAT 4:24	Ne̱ cuchiꞌ nana̱ cheꞌé soꞌ nu̱ꞌ estadó Siria, ga̱a ne̱ nica̱j ndoꞌo nij yuvii̱ tuviꞌ nij yuvii̱ síí ranꞌ ndoꞌo, caꞌanj nij yuvii̱ rej va̱j Jesucristó a. Dan me se nij yuvii̱ ranꞌ ndoꞌo quiꞌyaj chiꞌii̱ do̱ꞌ, nij yuvii̱ aꞌngaj ndoꞌo cúú man do̱ꞌ, nij yuvii̱ nu̱u̱ nana̱ chre̱e nimán do̱ꞌ, nij yuvii̱ snúú quiꞌyaj yavii do̱ꞌ, nij yuvii̱ naꞌvee cache̱e̱ do̱ꞌ, cuchiꞌ rihaan Jesucristó, quiꞌyaj tuviꞌ nij yuvii̱, ne̱ nahuun cunuda̱nj nij soꞌ, quiꞌyaj Jesucristó na̱nj ado̱nj.
23314	MAT 5:11	”Ne̱ cavi̱i̱ sa̱ꞌ ndoꞌo soj sese caꞌmi̱i̱ yuvii̱ nana̱ nij rihaan soj do̱ꞌ, sese quiꞌya̱j yuvii̱ sayuun man soj do̱ꞌ, sese caꞌmi̱i̱ ne̱ yuvii̱ cata̱j yuvii̱ se vaa tumé ndoꞌo soj cacunꞌ do̱ꞌ, cheꞌé se me soj síí noco̱ꞌ mán ꞌu̱nj ado̱nj. Ne̱ queneꞌe̱n soj se vaa ya̱ cavi̱i̱ sa̱ꞌ soj ado̱nj.
23316	MAT 5:13	”Ase vaa yaan ga̱ chraa roꞌ, da̱nj vaa soj ga̱ chumii̱ nihánj ei. Dan me se sese ne ꞌne̱ꞌ chá yaan yoꞌ, ga̱a ne̱ taj se qui̱ꞌyáꞌ cunu̱u sa̱ꞌ yaan ga̱a̱ a̱ maꞌ. Taj se gúnꞌ man yaan yoꞌ ga̱a̱ maꞌ. Ma̱a̱n se quiriꞌi̱j nii man yaan yoꞌ xeꞌ, ne̱ cache̱e̱ u̱u̱n yuvii̱ xráá yaan yoꞌ na̱nj ei. Ne̱ da̱nj vaa uún soj ei. Sese taj se gúnꞌ man soj rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ cavii sa̱ꞌ soj a̱ man ado̱nj.
23317	MAT 5:14	”Ne̱ ase vaa yaꞌan vaa soj chuguu̱n soj rihaan chumii̱ nihánj a. Neꞌen soj se vaa sese na̱j ꞌo̱ chumanꞌ raa̱ tacaan, ne̱ queneꞌe̱n cunuda̱nj yuvii̱ naj chumanꞌ yoꞌ raa̱ tacaan ei.
23318	MAT 5:15	Ne̱ ga̱a rmi̱ꞌ, ne̱ a̱ ꞌó yuvii̱ utaꞌ yaꞌan raa̱ agaꞌ yaꞌan ne̱ axríj yuve̱ nij soꞌ rque ꞌo̱ chrúún maꞌ. Sese rmi̱ꞌ, ne̱ achrón nii yaꞌan raa̱ agaꞌ yaꞌan ne̱ utaꞌ nii agaꞌ yoꞌ rej xta̱ꞌ, ne̱ daj a̱ nij yuvii̱ atúj rá veꞌ roꞌ, chuguu̱n niꞌya̱j nij soꞌ ado̱nj.
23319	MAT 5:16	Ne̱ veé da̱nj vaa gue̱e̱ soj, ne̱ ase vaa agaꞌ yaꞌan roꞌ, vaa soj rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ sese sa̱ꞌ quiꞌya̱j soj, ne̱ sa̱ꞌ doj xca̱j yuvii̱ cuentá, quiꞌya̱j soj ei. Cheꞌé dan se̱ guun naꞌa̱j soj queneꞌe̱n yuvii̱ da̱j vaa ꞌyaj soj maꞌ. Tana̱nj gu̱un niha̱ꞌ rá soj queneꞌe̱n yuvii̱ se vaa veꞌé ꞌyaj soj, ne̱ cheꞌé dan da̱nj na̱nj veꞌé caꞌmi̱i̱ nij yuvii̱ cheꞌé Rej níꞌ Diose̱, quiꞌya̱j soj na̱nj ado̱nj.
23320	MAT 5:17	”Se̱ guun rá soj se vaa caꞌnáꞌ ꞌu̱nj ti̱ríꞌ ꞌu̱nj se‑tucua̱nj Moisés tucuáán cuchruj soꞌ ga̱a naá maꞌ. Se̱ guun rá soj se vaa caꞌnáꞌ ꞌu̱nj ti̱ríꞌ ꞌu̱nj nana̱ caꞌmii natáj nij síí nataꞌ se‑na̱na̱ Diose̱ ga̱a naá maꞌ. Nuveé cheꞌe̱ yoꞌ caꞌnaj maꞌ. Tana̱nj caꞌnaj cheꞌé rej quinavi̱j quisi̱j nu̱ꞌ tucuáán yoꞌ, ga̱a ne̱ nari̱ꞌ nu̱ꞌ soj da̱j me rá Diose̱ quiꞌya̱j soj ado̱nj.
23325	MAT 5:22	Tza̱j ne̱ ꞌu̱nj nihánj me se cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj, ne̱ a̱ me maꞌa̱n ꞌo̱ síí caꞌmaan rá niꞌya̱j man tinúú, ne̱ a̱j tumé soꞌ cacunꞌ rihaan Diose̱, ne̱ veé da̱nj quiꞌya̱j Diose̱ sayuun man soꞌ uún ado̱nj. Ne̱ a̱ me maꞌa̱n síí cata̱j rihaan tuviꞌ: “Síí snúú rmaꞌa̱n mé so̱ꞌ ei”, cata̱j soꞌ rihaan tinúú soꞌ, ne̱ a̱j tumé ndoꞌo soꞌ cacunꞌ rihaan Diose̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ a̱ me maꞌa̱n ꞌo̱ síí cata̱j rihaan tuviꞌ se vaa mayán tuviꞌ soꞌ me se vaa cheꞌé caꞌa̱nj maꞌa̱n soꞌ rihaan yaꞌan caca̱a̱ soꞌ na̱nj ado̱nj.
23328	MAT 5:25	”Ne̱ so̱ꞌ me se sese vaa síí taj se vaa nij quiꞌyáá so̱ꞌ rihaan soꞌ, ne̱ ga̱a tiha̱j vaj so̱ꞌ chrej ga̱ soꞌ, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ so̱ꞌ ga̱ soꞌ, cata̱j so̱ꞌ rihaan soꞌ se vaa: “Caꞌne̱ꞌ rá so̱ꞌ, ne̱ se̱ cutáꞌ so̱ꞌ cacunꞌ xráj maꞌ”, cata̱j so̱ꞌ, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ so̱ꞌ ga̱ soꞌ á. Ne̱ sese se̱ quiꞌyáá so̱ꞌ da̱nj veꞌé caꞌmi̱i̱ so̱ꞌ ga̱ soꞌ ga̱a tiha̱j vaj ro̱j so̱j chrej rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ ni̱caj soꞌ mán so̱ꞌ caꞌa̱nj soꞌ rihaan cuese̱, ne̱ cuese̱ yoꞌ roꞌ, ta̱cuachén mán so̱ꞌ raꞌa síí tumé tagaꞌ, ne̱ soꞌ me síí caxri̱i̱ tagaꞌ mán so̱ꞌ,
23331	MAT 5:28	Ne̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa na̱j guun síí niꞌya̱j niꞌya̱j man yoꞌó chana̱, ne̱ cheꞌé rej gu̱un ndoꞌo rá soꞌ coto̱j soꞌ ga̱ noꞌ roꞌ, ase vaa nimán síí otoj ga̱ yoꞌó chana̱ roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj vaa nimán síí niꞌya̱j ndoꞌo man yoꞌó chana̱ yoꞌ na̱nj ado̱nj. Ne̱ tumé ya̱ soꞌ cacunꞌ ado̱nj.
23334	MAT 5:31	”Ne̱ ga̱a naá me se caꞌnaꞌ nana̱ nihánj a: “Sese me rá yoꞌo̱ soꞌ quiriꞌi̱j soꞌ nica̱ soꞌ, ne̱ na̱xcaj soꞌ ꞌo̱ yanj cata̱j xnaꞌanj se vaa ya̱ quiriꞌíj soꞌ nica̱ soꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij yuvii̱ ei.
23335	MAT 5:32	Ne̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa sese quiriꞌi̱j yoꞌo̱ soꞌ man nica̱ soꞌ, ne̱ sese nuviꞌ cacunꞌ tumé noꞌ se vaa cotoj noꞌ ga̱ yoꞌó chii, ne̱ maꞌa̱n síí riꞌíj man noꞌ quiꞌyaj tumé noꞌ cacunꞌ ga̱a̱ ei. Ne̱ cheꞌé se quiriꞌíj nica̱ chana̱ man noꞌ, cheꞌé dan xca̱j noꞌ yoꞌó snóꞌo, ne̱ ase vaa chana̱ otoj ga̱ na̱j guun snóꞌo roꞌ, da̱nj ga̱a̱ maꞌa̱n noꞌ, quiꞌyaj síí quiriꞌíj man noꞌ ado̱nj. Ne̱ síí xcaj man chana̱ quiriꞌíj nica̱ me se ase vaa síí otoj ga̱ nica̱ yoꞌó snóꞌo roꞌ, vaa uún soꞌ ado̱nj.
23336	MAT 5:33	”Ne̱ a̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ rihaan nij síí ma̱n ga̱a naá ado̱nj: “Sese cataꞌ tuꞌvá so̱ꞌ rihaan síí ꞌni̱j raꞌa man níꞌ se vaa qui̱ꞌyáá so̱ꞌ, ne̱ se̱ caꞌneꞌ rá so̱ꞌ qui̱ꞌyáá so̱ꞌ da̱nj maꞌ. Ma̱a̱n se ya̱ qui̱ꞌyáá so̱ꞌ nu̱ꞌ se vaa cataj xnaꞌanj so̱ꞌ rihaan soꞌ, ga̱a ne̱ caꞌve̱e na̱nj ado̱nj”.
23337	MAT 5:34	Ne̱ cuano̱ nihánj roꞌ, cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa asa̱ꞌ caꞌmii soj ꞌo̱ nana̱ guun ya̱ ya̱ rá soj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ cutaꞌ soj raa̱ xta̱ꞌ maꞌ. ꞌO̱ se xta̱ꞌ roꞌ, nicunꞌ maꞌa̱n Diose̱ ya̱ ya̱ na̱nj ado̱nj.
23338	MAT 5:35	Ne̱ raa̱ chumii̱ se̱ cutaꞌ soj maꞌ. ꞌO̱ se chumii̱ nihánj me rej ta̱j tacóó Diose̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ raa̱ chumanꞌ Jerusalén se̱ cutaꞌ soj maꞌ. Ése̱ chumanꞌ yoꞌ ne maꞌa̱n Diose̱ síí nica̱j yuꞌunj man níꞌ na̱nj ado̱nj.
23339	MAT 5:36	Ne̱ raa̱ maꞌa̱n soj se̱ cutaꞌ soj maꞌ. ꞌO̱ se se̱ guun nucua̱j soj naquiꞌya̱j catzi̱i̱ soj yoꞌo̱ yuvé raa̱ soj, ne̱ se̱ guun nucua̱j soj naquiꞌya̱j maruu̱ soj yoꞌo̱ yuvé raa̱ soj maꞌ.
23340	MAT 5:37	Veé dan, ne̱ sese ya̱ aꞌmii soj, rá soj, ne̱ cata̱j soj: “Ya̱ ei”. Ne̱ sese ne ya̱ vaa ꞌo̱ nana̱, rá soj, ne̱ cata̱j soj: “Ne ya̱ maꞌ”, cata̱j soj á. Ina̱nj da̱nj caꞌmi̱i̱ soj ei. Sese nano̱ꞌ soj yoꞌó nana̱, ne̱ chiꞌi̱i̱ vaa nimán soj na̱nj ado̱nj.
23341	MAT 5:38	”A̱j neꞌen soj nana̱ nihánj nana̱ caꞌnaꞌ ga̱a naá a: “Sese curiha̱nj rlij rihaan so̱ꞌ quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ rlij rihaan tuvíꞌ so̱ꞌ á. Ne̱ sese curiha̱nj cúú yánꞌ so̱ꞌ, quiꞌyaj tuvíꞌ so̱ꞌ, ne̱ caꞌve̱e quiri̱i̱ so̱ꞌ cúú yanꞌ tuvíꞌ so̱ꞌ á”. Da̱nj vaa nana̱ caꞌnaꞌ rihaan yuvii̱ na̱nj ado̱nj.
23343	MAT 5:40	Ne̱ sese me rá yoꞌo̱ soꞌ cuta̱ꞌ soꞌ cacunꞌ xráá so̱ꞌ rihaan cuese̱ caꞌne̱e̱ soꞌ cotoó nu̱u̱ so̱ꞌ, ne̱ go̱ꞌ u̱u̱n so̱ꞌ cotoó yoꞌ do̱ꞌ, nda̱a se‑ro̱to̱ so̱ꞌ do̱ꞌ, go̱ꞌ so̱ꞌ man soꞌ ei.
23344	MAT 5:41	Ne̱ sese caꞌne̱ꞌ yoꞌo̱ soꞌ suun rihaan so̱ꞌ caꞌa̱nj ta̱náj so̱ꞌ siꞌyaj soꞌ yoꞌo̱ kilómetro, ne̱ caꞌve̱j so̱ꞌ caꞌa̱nj ta̱náj so̱ꞌ siꞌyaj soꞌ nda̱a vi̱j kilómetro ei.
23345	MAT 5:42	Sese achíín yoꞌo̱ soꞌ rasu̱u̱n mán so̱ꞌ, ne̱ go̱ꞌ so̱ꞌ se achiin man soꞌ ei. Ne̱ sese me rá yoꞌo̱ soꞌ ra̱cuíj so̱ꞌ saꞌanj man soꞌ, ne̱ se̱ cataj so̱ꞌ se vaa taj va̱j saꞌanj maꞌ. Ra̱cuíj so̱ꞌ man soꞌ ei.
23350	MAT 5:47	Cheꞌé dan, sese veꞌé aꞌmii soj ga̱ ina̱nj tinúú soj, ne̱ sa̱ꞌ doj vaa soj rihaan yoꞌó nij yuvii̱, rá soj naꞌ. Taj maꞌ. Ne̱ nda̱a nij síí ne neꞌen da̱j vaa Diose̱ roꞌ, neꞌen soj se vaa ꞌe̱e̱ rá nij soꞌ man tuviꞌ maꞌa̱n nij soꞌ na̱nj á.
23351	MAT 5:48	Cheꞌé dan sese nuveé si̱j tihaꞌ yuꞌunj do̱ꞌ, si̱j yaníj do̱ꞌ, me soj, ne̱ no̱ xcúún soj gu̱un soj síí vaa sa̱ꞌ ina̱nj nimán ado̱nj. Ne̱ ase vaa síí sa̱ꞌ ina̱nj me Diose̱ roꞌ, da̱nj ga̱a̱ maꞌa̱n soj, síí sa̱ꞌ ina̱nj gu̱un soj ado̱nj.
23352	MAT 6:1	”Ne̱ cu̱tumé soj man soj ga̱a ꞌyaj soj se sa̱ꞌ do̱ꞌ, se lu̱j do̱ꞌ á. Se̱ guun rá soj queneꞌe̱n yuvii̱ man soj ne̱ cata̱j nij yuvii̱ cheꞌé soj se vaa síí sa̱ꞌ ina̱nj me soj maꞌ. Sese da̱nj quiꞌya̱j soj, ne̱ daj chiha̱a̱ míj se̱ rqué Rej soj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ a̱ doj rasu̱u̱n sa̱ꞌ man soj a̱ man ado̱nj.
23356	MAT 6:5	”Ne̱ ga̱a achíín niꞌya̱j soj rihaan Diose̱, ne̱ se̱ quiꞌyaj soj se vaa ꞌyaj nij síí nucuiꞌ rá maꞌ. ꞌO̱ se niha̱ꞌ rá nij soꞌ canicu̱nꞌ nij soꞌ rá veꞌ tucuꞌyón yuvii̱ se‑tucua̱nj Moisés, ne̱ niha̱ꞌ rá nij soꞌ canicu̱nꞌ nij soꞌ rej nuná tuviꞌ chrej caꞌa̱a̱n noco̱o, ne̱ achíín niꞌya̱j nij soꞌ rihaan Diose̱, tza̱j ne̱ ina̱nj me rá nij soꞌ queneꞌe̱n yuvii̱ man nij soꞌ, ne̱ veꞌé caꞌmi̱i̱ yuvii̱ cheꞌé nij soꞌ, rá nij soꞌ ado̱nj. Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa a̱j veꞌé caꞌmii yuvii̱ cheꞌé nij soꞌ, ne̱ a̱j navij quiriꞌ nij soꞌ tuꞌvee nij soꞌ vaa, ne̱ a̱ ꞌó xcoꞌ se̱ naruꞌvee uún Diose̱ rihaan nij soꞌ a̱ maꞌ.
23357	MAT 6:6	Tza̱j ne̱ so̱ꞌ roꞌ, ga̱a me rá so̱ꞌ cachi̱nj ni̱ꞌyáá so̱ꞌ rihaan Diose̱, ne̱ asino catu̱u̱ so̱ꞌ rá veꞌ, ga̱a ne̱ ca̱ráán so̱ꞌ taꞌyaa, ga̱a ne̱ cachi̱nj niꞌya̱j yuve̱ so̱ꞌ rihaan Rej níꞌ Diose̱ á. Ne̱ Rej níꞌ Diose̱ me síí neꞌen se vaa achíín niꞌya̱j niga̱nj so̱ꞌ rihaan soꞌ, ne̱ na̱ruꞌvee soꞌ rihaan so̱ꞌ ado̱nj.
23358	MAT 6:7	Ne̱ ga̱a achíín niꞌya̱j soj rihaan Diose̱, ne̱ se̱ quiꞌyaj soj se vaa ꞌyaj nij síí ne neꞌen da̱j vaa Diose̱ maꞌ. Dan me se aꞌmii rmaꞌa̱n ndoꞌo nij soꞌ nana̱, tza̱j ne̱ ne neꞌen nij soꞌ me taj nana̱ yoꞌ maꞌ. Ma̱a̱n cheꞌé se aꞌmii aꞌmii nij soꞌ, cheꞌé dan gu̱un niha̱ꞌ rá Diose̱ ne̱ cuno̱ Diose̱ nu̱ꞌ nana̱ aꞌmii nij soꞌ, rá nij soꞌ na̱nj ado̱nj.
23361	MAT 6:10	Ne̱ me rá núj quisi̱j güii gu̱un chij so̱ꞌ rihaan chumii̱ nihánj, ne̱ me rá núj quiꞌya̱j yuvii̱ nu̱ꞌ se vaa me rá so̱ꞌ quiꞌya̱j yuvii̱ a. Dan me se ase vaa ꞌyaj nij síí ma̱n xta̱ꞌ nu̱ꞌ se vaa me rá so̱ꞌ quiꞌya̱j nij soꞌ roꞌ, da̱nj ga̱a̱ quiꞌya̱j núj si̱j ma̱n rihaan chumii̱ nihánj nu̱ꞌ se vaa me rá so̱ꞌ quiꞌya̱j núj, rá núj a.
23362	MAT 6:11	Ne̱ rque̱ so̱ꞌ nu̱ꞌ rasu̱u̱n achiin rihaan núj cha̱ núj cuanꞌ á.
23363	MAT 6:12	Ne̱ cara̱a̱ xꞌnaa so̱ꞌ cheꞌé xcúún ta̱j xráá núj rihaan so̱ꞌ á. Dan me se ase vaa quiꞌyaj núj caráj xꞌnaa núj cheꞌé cacunꞌ quiꞌyaj tuviꞌ núj rihaan núj roꞌ, taꞌngaꞌ da̱nj qui̱ꞌyáá so̱ꞌ cheꞌé maꞌa̱n núj cara̱a̱ xꞌnaa so̱ꞌ rihaan núj á.
23364	MAT 6:13	Dan me se ca̱ráán raꞌá so̱ꞌ xráá núj rihaan chrej chiꞌi̱i̱ á. Ne̱ ti̱nanii so̱ꞌ man núj se̱ guun quiꞌya̱j núj cacunꞌ a”. Ina̱nj da̱nj caꞌmi̱i̱ soj cachi̱nj niꞌya̱j soj rihaan Diose̱ ado̱nj.
23367	MAT 6:16	”Ne̱ ga̱a tocoꞌ soj xꞌnaa man soj cheꞌé se aráj gue̱e̱ soj rihaan Diose̱, ne̱ se̱ quiꞌyaj soj nda̱a vaa ꞌyaj nij síí nucuiꞌ rá maꞌ. Dan me se ga̱a aráj gue̱e̱ nij soꞌ, ne̱ ase vaa rihaan síí nanó ndoꞌo rá roꞌ, vaa rihaan nij soꞌ, ꞌyaj nij soꞌ, ne̱ anó ndoꞌo nacaj rihaan nij soꞌ, ꞌyaj uún nij soꞌ, ne̱ me ina̱nj rá nij soꞌ queneꞌe̱n yuvii̱ man nij soꞌ da̱j ꞌyaj nij soꞌ ga̱a ne̱ xca̱j nij yuvii̱ cuentá se vaa aráj gue̱e̱ nij soꞌ rihaan Diose̱, rá nij soꞌ na̱nj ado̱nj. Ya̱ ya̱ cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj cuano̱ se vaa a̱j quiriꞌ nij soꞌ tuꞌvee nij soꞌ vaa, ése̱ a̱j veꞌé caꞌmii yuvii̱ cheꞌé nij soꞌ na̱nj ado̱nj. Ne̱ a̱ ꞌó rasu̱u̱n se̱ quiriꞌ nij soꞌ rihaan Diose̱ a̱ maꞌ.
23369	MAT 6:18	Dan me se se̱ guun rá soj queneꞌe̱n yuvii̱ se vaa aráj gue̱e̱ soj a̱ maꞌ. Ne̱ caꞌve̱e se taj va̱j yuvii̱ queneꞌe̱n man soj aráj gue̱e̱ soj, tza̱j ne̱ queneꞌe̱n Rej soj Diose̱ da̱j ꞌyaj soj, ne̱ soꞌ me síí na̱ruꞌvee rihaan soj na̱nj ado̱nj.
23370	MAT 6:19	”Se̱ quiꞌyaj suun soj cuma̱n ndoꞌo siꞌyaj soj rihaan chumii̱ nihánj maꞌ. ꞌO̱ se rihaan chumii̱ nihánj mán ndoꞌo xcuu xlúú xíj rasu̱u̱n do̱ꞌ, tacunj yo̱o do̱ꞌ, chá siꞌyaj yuvii̱ nihánj a. Ne̱ vaa síí itu̱u̱ atúj rá veꞌ ne̱ ꞌyaj itu̱u̱ siꞌyaj tuviꞌ uún a.
23371	MAT 6:20	ꞌO̱ se taj cheꞌé naquiꞌya̱j ruꞌve̱e̱ soj man soj nihánj maꞌ. Tana̱nj quiꞌya̱j suun ndoꞌo soj cheꞌé yan cuma̱n siꞌyaj soj rej xta̱ꞌ á. Dan me se xta̱ꞌ roꞌ, taj se cha̱ siꞌyaj soj maꞌ. Ne̱ taj síí quiꞌya̱j itu̱u̱ siꞌyaj soj man ado̱nj.
23372	MAT 6:21	Ne̱ sese ina̱nj cheꞌé rasu̱u̱n ma̱n rihaan chumii̱ nihánj quiꞌya̱j suun soj, ga̱a ne̱ veé ma̱a̱n rihaan chumii̱ nihánj quina̱j nimán soj ga̱a̱ na̱nj ado̱nj. Ne̱ sese ina̱nj cheꞌé rasu̱u̱n ma̱n xta̱ꞌ roꞌ, quiꞌya̱j suun soj, ga̱a ne̱ veé rej xta̱ꞌ roꞌ, caꞌa̱nj nimán soj na̱nj ado̱nj. Me rej maꞌa̱n araa sa̱ꞌ soj rasu̱u̱n, ne̱ veé rej da̱nj va̱j nimán soj na̱nj ado̱nj.
23375	MAT 6:24	”Taj va̱j síí gu̱un nucua̱j quiꞌya̱j suun sa̱ꞌ rihaan vi̱j ruꞌvee maꞌ. Sese quiꞌya̱j suun ꞌo̱ soꞌ rihaan vi̱j ruꞌvee, ne̱ nachri̱ꞌ soꞌ ni̱ꞌyaj soꞌ man ꞌo̱ ruꞌvee yoꞌ, ne̱ cara̱nꞌ rá soꞌ ni̱ꞌyaj soꞌ man yoꞌó ruꞌvee yoꞌ a. Se̱ guun nucua̱j soꞌ cara̱nꞌ rá soꞌ ni̱ꞌyaj soꞌ man vi̱j ruꞌvee maꞌ. Ne̱ xa̱ꞌ soj, tza̱j ne̱ se̱ caꞌvee quiꞌya̱j suun soj cheꞌé Diose̱ ne̱ quiꞌya̱j suun soj cheꞌé nij rasu̱u̱n ma̱n rihaan chumii̱ nihánj a̱ maꞌ.
23376	MAT 6:25	”Cheꞌé dan cata̱j xnaꞌanj ꞌu̱nj rihaan soj se vaa taj cheꞌé nano̱ ndoꞌo rá soj cheꞌé soj maꞌ. Ne̱ cheꞌé dan se̱ nanó rá soj cheꞌé se cha̱ soj do̱ꞌ, cheꞌé yan quiri̱ꞌ soj se ca̱ráán xráá soj do̱ꞌ, se̱ nanó rá soj maꞌ. Dan me se a̱j neꞌen soj vaa iꞌna̱ꞌ soj, quiꞌyaj Diose̱, ne̱ se̱ guun nucua̱j Diose̱ rque̱ Diose̱ se cha̱ soj, rá soj ga̱a̱ a̱ naꞌ. Daj chiha̱a̱ míj se̱ guun da̱nj rá soj maꞌ. Ne̱ Diose̱ me síí caꞌve̱e rque̱ se cha̱ soj ei. Ne̱ Diose̱ me síí quiꞌyaj nee̱ man soj, ne̱ se̱ guun nucua̱j Diose̱ rque̱ Diose̱ yatzíj ca̱ráán xráá soj, rá soj ga̱a̱ a̱ naꞌ. Daj chiha̱a̱ míj se̱ guun da̱nj rá soj maꞌ. Ne̱ Diose̱ me síí caꞌve̱e rque̱ se ca̱ráán xráá soj ei.
23377	MAT 6:26	”Xca̱j soj cuentá da̱j ꞌyaj nij xtâj va̱j xta̱ꞌ, ne̱ ne unô nij xoꞌ ꞌnúú, ne̱ ne rii nij xoꞌ naa̱, ne̱ ne araa nij xoꞌ tanꞌ rá cuchruu̱, tza̱j ne̱ Rej soj síí nicu̱nꞌ xta̱ꞌ roꞌ, aꞌvee rqué se chá nij xoꞌ ei. Ne̱ táá a̱ soj, ne̱ sa̱ꞌ doj vaa soj rihaan xtâj neꞌen Diose̱ a̱ ado̱nj. Ya̱ sa̱ꞌ doj vaa soj chugua̱nj.
23378	MAT 6:27	Ne̱ nda̱ꞌ se nanó ndoꞌo rá soj cheꞌé yan chre̱ꞌ vaa soj, tza̱j ne̱ a̱ ꞌó xcoꞌ se̱ guun nucua̱j soj cachi̱j xca̱a̱n soj doj quiꞌya̱j maꞌa̱n soj maꞌ. Ma̱a̱n Diose̱ roꞌ, me síí neꞌen da̱j ga̱a̱ cachi̱j soj, ne̱ cheꞌé dan taj cheꞌé nano̱ rá soj a̱ maꞌ.
23379	MAT 6:28	”Ne̱ me cheꞌé nanó rá soj cheꞌé yatzíj ca̱ráán xráá soj ga̱. ꞌO̱ se xca̱j soj cuentá ni̱ꞌyaj soj nij yâj ma̱n tacaan se vaa veꞌé ndoꞌo vaa nij yâj ma̱n tacaan ei. Ne ꞌyaj suun nij yâj, tza̱j ne̱ maꞌa̱n Diose̱ roꞌ, me síí sa̱ꞌ ndoꞌo vaa quiꞌyaj man nij yâj ado̱nj. Ne̱ ne rii nij yâj yuꞌvej maꞌ.
23381	MAT 6:30	Dan me se da̱nj na̱nj nij yâj ma̱n tacaan yoꞌ, tza̱j ne̱ sa̱ꞌ uxrá vaa nij yatzíj nu̱u̱ nij yâj yoꞌ, ꞌyaj Diose̱, ne̱ cuanꞌ roꞌ, mán nij yâj tacaan, tza̱j ne̱ aꞌyuj ne̱ caꞌne̱ꞌ nii man nu̱ꞌ coj do̱ꞌ, yâj do̱ꞌ, ma̱n tacaan, ne̱ cara̱a nii man yoꞌ rihaan yaꞌan, ne̱ caca̱a̱ nu̱ꞌ nij yâj yoꞌ na̱nj ado̱nj. Ne̱ a̱ doj yuꞌvee taj nó yâj yoꞌ a̱ maꞌ. Táá a̱ soj yuvi̱i̱, ne̱ se̱ nanó rá soj maꞌ. Diose̱ me síí rque̱ saga̱nꞌ soj ado̱nj. Tza̱j ne̱ ne gu̱un ya̱ sa̱ꞌ rá soj se vaa Diose̱ me síí ra̱cuíj ya̱ man soj man ado̱nj.
23387	MAT 7:2	Dan me se sese gu̱un niha̱ꞌ rá soj cuta̱ꞌ soj cacunꞌ xráá tinúú soj, ne̱ cuta̱ꞌ Diose̱ cacunꞌ yoꞌ xráá maꞌa̱n soj ei. Ne̱ sese se̱ cutaꞌ soj cacunꞌ xráá tinúú soj, ne̱ cunu̱u ꞌe̱e̱ rá Diose̱ man maꞌa̱n soj uún na̱nj ado̱nj.
23388	MAT 7:3	Me cheꞌé guun chre̱e rá so̱ꞌ niꞌya̱j so̱ꞌ niꞌya nu̱u̱ rihaan tinúú so̱ꞌ ga̱. Ne̱ ne ni̱ꞌyaj so̱ꞌ chruun ma̱nj nu̱u̱ rihaan ma̱ꞌán so̱ꞌ a.