23233	MAT 1:20	Pro kas c'a queri' rmajon rch'obic ja tok chaka jalal winakar jun ángel rxin ja kajaw Dios pa rwaram in xbij tre: —José ja rat riy rumam can ja rojer rey David, ma taxbej ta awi', tac'ama' ja María como ja tac'al ja c'o pa gracia, Espíritu Santo samajin rxin.
23236	MAT 1:23	—Bien tec'waxaj ja wari', c'o jun k'apoj xtan nyawaj na in rmalari' tok nq'ueje'e jun ti ral tala'. Jari' tala' Emanuel xtibina'ax tre. Queri' ja tz'ibtal can. Emanuel tibij tzij Dios c'o kuq'uin.
23240	MAT 2:2	—¿Bar c'o wi' ja yaqui' ja c'a xalaxi ja Rey ewxin ja rix aj Israel? Como ja rajoj c'o jun ch'umil katz'atonto pan oriente ja nk'alasan rxin in camic okpenak chi nurkaya'a' ruk'ij, xeche'e.
23242	MAT 2:4	Ja c'a Herodes xerumol canojel ja jefe quixin sacerdote e cachbil ja maestro ja netijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios ja tz'ibtal can ojer rmal ja Moisés in quewa' xc'waxaj chique ri': —¿Bar tri' nalax na wi' ja Cristo? ne' chique.
23243	MAT 2:5	—Chipan ja tinamit Belén nalax wi' ja c'o pa rcuenta Judea, xeche' tre. —Queri' nkabij chawe como queri' tz'ibtal can rmal ja profeta quewari':
23244	MAT 2:6	—Ja tinamit Belén ja c'o pa rcuenta Judá, janila nim ruk'ij ntz'a̱t cumal ja k'etol tak tzij xin Judá. Queri' rbanic como tri' nwinakar wi' jun k'etol tzij, arja' nuc'an quixin ja ntinamit Israel, ne'e ja Dios. Queri' ja tz'ibtal can rmal ja profeta, xeche' tre.
23246	MAT 2:8	C'ac'ari' xerutakel pa Belén in xbijel chique: —Jix ja pa Belén, jecanoj chi utz ja tac'al bar kas xtewila' wi'. Ja c'a tok xtewila' tetaka'to rbixic chwe utzc'a chi ninbe anin chakaja' chi nenya'a' ruk'ij, ne'el chique.
23251	MAT 2:13	Ja tok ebenak chic ja magos c'o jun ángel rxin ja kajaw Dios winakar chwach ja José pan achic' in quewa' xbij tre ri': —Catyictaji, tac'ama'el ja tac'al rachbil rute', quixanmaji, jix pan Egipto in tri' nixeq'ueje' wi'. C'a anin na ninbin chawe ja tok xquixmelojpi chic. Queri' nbij chawe como ja Herodes arja' xajalal maja'n tumaj rcanoxic ja tac'al chi ncamsaj, ne' tre.
23253	MAT 2:15	Tri' c'a xeq'ueje' wi' chijutij, c'a tokori' xemelojpi chic ja tok cami ja Herodes. Ja queban, ma chaka ta queban, rumac chi tri' bantaj wi' cumplir ja rbin can ja kajaw Dios ja tz'ibtal can rmal ja profeta quewari': —Pan Egipto xintak wi' rsiq'uixic ja nc'ajol, ne'e.
23256	MAT 2:18	—C'o jun kulaj c'axax chipan ja tinamit Ramá, janila jun nimlaj bis jun nimlaj ok'ej nuban nc'axaxi. Jari' kulaj rxin ja Raquel nerok'ej ja tak ral. Congana chi ok'ej nuban, ni ma xbochitaj ta wi' rumac chi xecami ja tak ral, ne'e.
23258	MAT 2:20	—Catyictaji, tac'ama'el ja tac'al rachbil rute', jix, quixmeloj chipan ja nación Israel como ecamnak chic ja winak ja c'o quigana nquicamsaj ja tac'al, ne' tre.
23261	MAT 2:23	Ja c'a tok xe'ekaji ja pa Galilea chipan ja tinamit Nazaret xeq'ueje' wi'. Queri' queban rumac chi tri' bantaj wi' cumplir ja quibin can ja profeta tre ja Cristo quewari': —Xtibina'ax tre chi aj Nazaret, xtiche'x na. Queri' ja quibin can tre.
23263	MAT 3:2	Quewa' nbij chique ja winak ri': —Teq'uexa' ja rena'oj in teya'a' can ja ritzelal como xa nnakajinto ja gobierno xin chila' chicaj, ne' chique.
23264	MAT 3:3	Ja Juan jari' ja bitajnak can ojer chi npi na, quewa' bitajnak can tre rmal ja profeta Isaías ri': —C'o jun kulaj nc'axax chipan ja lugar ja kas talani, quewa' nbij ri': —Techomarsaj chi utz ja rubey ja kajaw Dios, jic teya'a'. Queri' ja tz'ibtal can tre ja Juan.
23268	MAT 3:7	E q'uiy chique ja fariseo e cachbil ja saduceo eje'e' xe'ekaj ruq'uin ja Juan chi neba̱n bautizar rmal pro ja c'a Juan tok xerutz'at arja' xbij chique: —Ixix congana itzel tak na'oj ewc'an, ix cani' jule' itzel tak cumatz. ¿Nak bin chewe chi nixanmaj chwach ja nimlaj juicio ja nnakajinto?
23270	MAT 3:9	In maxta quewa' tech'ob kaj pa tak ewanma ri': —Ajoj ok riy rumam can ja rAbraham rmalari' ok rtinamit Dios, maxta quixche'e. Queri' nbij chewe como ja Dios ni ma c'ayew ta tre nerwinakarsaj jule' riy rumam ja rAbraham trela' jule' abaj le'.
23275	MAT 3:14	Pro ja tok xekaji, ja Juan matirajo' nuban bautizar, quewa' xbij tre ri': —Pro ja kas rubey, anin ja quinabana' bautizar, pro jari' taka'an atat nawajo' chi natnuban bautizar, ne'e ja Juan.
23276	MAT 3:15	In bix tre rmal ja Jesús: —Camic ni ninaban wi' bautizar como rjawaxic chi nkaban cumplir nojel ja najo'x chake rmal ja Dios chi nkaban, ne'xi ja Juan. C'ac'ari' ja Juan xuban ja bautismo.
23278	MAT 3:17	In c'o jun kulaj penak chila' chicaj c'axaxi, quewa' xbij ri': —Jawa' wari' jawa' chak'laj Walc'wal, congana ninquicot trij, ne'e ja kulaj xin Dios.
23281	MAT 4:3	Ja c'a diablo ja takchinel arja' xekaj ruq'uin ja Jesús in quewa' xbij tre ri': —Ja wi katzij chi atat ja rat Ralc'wal Dios tabij c'a trewa' ja jule' abaj ri' chi noc way, ne' tre.
23282	MAT 4:4	Ja c'a Jesús xbij tre: —Tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chi ja winak ma ruyon ta way nc'atzin chique tre ja quic'aslemal pro nojel ja rtzobal Dios jari' nc'atzin chique chakaja', ne'e.
23284	MAT 4:6	in xbij tre: —Ja wi katzij chi atat ja rat Ralc'wal Dios taq'uiaka'el c'a awi' wawe' como ja chipan ja rtzobal Dios quewa' tz'ibtal can chawe ri': —Ja Dios nerutakto ángel chi naturquichajij, eje'e' netz'amo awxin utzc'a chi matasoc awakan chwach abaj. Queri' tz'ibtal can, ne'e ja diablo.
23285	MAT 4:7	Ja c'a Jesús xbij tre: —Pro tz'ibtal can chakaja' chi ma tac'ambajaj ta ja Dios ja rawajaw, queri' nbij, ne' tre.
23287	MAT 4:9	in xbij chic tre: —Wi xcatxuque' chinwach wi naya' nuk'ij, anin njach pan ak'a' ja gobierno rxin nojel ja tinamit ja nmajon rc'utic chawach le', ne' chic tre.
23288	MAT 4:10	Ja c'a Jesús quewa' xbij tre ri': —Jat, catel chinwach Satanás como tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chi xa ruyon ja Dios ja rawajaw catxuque' chwach, xa ruyon arja' taya'a' ruk'ij, queri' nbij, ne' tre.
23293	MAT 4:15	—C'oli xtibantaj na chipan ja ca'i' lugar Zabulón in Neftalí, jari' lugar tri' c'o wi' ja bar c'o wi' ja ya', chajuparaj binelya' Jordán c'o wi', pa rcuenta Galilea c'o wi' ja bar ec'o wi' ja winak ja ma e aj Israel ta.
23295	MAT 4:17	Ja c'a Jesús jari' k'ij xumajel rbixic ja rtzobal Dios chique ja winak in quewa' nbij chique ri': —Ja gobierno xin chila' chicaj xa nnakajinto rmalc'ari' tok nbij chewe, teq'uexa' ja rena'oj, teya'a' can ja ritzelal, ne' chique.
23297	MAT 4:19	in quewa' bix chique rmal ri': —Jo' quixtre' chwij, anin nya' na jun samaj chewe pro ma chapoj ch'u' chi ta ja neban, winak chic ne'ecanoj, xeche'xi.
23306	MAT 5:3	—Congana qui'il chique ja winak ja ch'obtajnak cumal chi ni nc'atzin wi' ja rEspíritu Santo chique chi nq'ueje' pa tak canma, congana qui'il chique como quixin c'ari' ja gobierno xin chila' chicaj.
23316	MAT 5:13	Ja rixix ix cani' atz'am, neban qui' tre ja quic'aslemal ja winak cani' nuban ja ratz'am ja nbano qui' tre ja nkati'. Pro ja ratz'am wi xtiyojtaji wi mchita rtzayil ¿nak c'a nchomarsbex chic rxin ari'? Ja wi queri' nuban jari' mchita noc wi', xa nch'akixel in npa̱k' chakan cumal winak.
23324	MAT 5:21	Ixix ec'waxan ja bitajnak can ojer chique ja winak chi: —Ma teban ta camíc, ja c'a wi c'o jun xtuban camíc jari' nk'e̱t na tzij trij. Queri' ja bitajnak can.
23325	MAT 5:22	Pro ja ranin nbij chewe, wi c'o jun nuban ryewal tre jun rch'alal jari' nk'e̱t na tzij trij. In wi c'o jun nbij tre jun rch'alal: —Xat nacnic, k'eku'm awi', wi ne' tre jari' nc'amarel chiquewach ja nimak tak k'etol tak tzij chi nk'e̱t tzij trij. In wi c'o jun nbij tre: —Xat itzel winak, majun Dios awq'uin, wi ne' tre jari' ncaje' can jun nimlaj rpokonal chwach pa k'ak'.
23330	MAT 5:27	In jun chic ec'waxan ja bitajnak can ojer chi: —Maxta teban rij tak quewi' ja rewixjayilal owi ewachajilal. Queri' ja bitajnak can.
23334	MAT 5:31	In jun chic ja bitajnak can ojer quewari': —Ja wi c'o jun xajutij xujach can ja rxjayil rjawaxic chi nuban jun wuj in ntz'ibaj chipan chi xajutij nuya' can, ja c'a wuj tok ntzuri nujach can tre ja rixok. Queri' ja bitajnak can.
23336	MAT 5:33	In jun chic ec'waxan ja bitajnak can chique ja winak ojer chi: —Maxta ma katzij ta teban ja tok neban jurar pro jari' tebana' cumplir ja netzujuj tre ja kajaw Dios tok neban jurar. Queri' ja bitajnak can.
23341	MAT 5:38	In jun chic ec'waxan ja bitajnak can ojer chi: —Ja wi c'o jun xayoj jun rwach queri' nba̱n chawe atat chakaja', nba̱n rc'axel chawe, nyo̱j jun awach owi c'o jun xawasaj jun rey queri' nba̱n chawe atat chakaja', nba̱n rc'axel chawe, nwasax jun awey. Queri' ja bitajnak can.
23346	MAT 5:43	In jun chic ec'waxan ja bitajnak can ojer chi: —Que'ewajo' ja reprójimo, ja c'a rec'ulel itzel que'etz'ata'. Queri' ja bitajnak can.
23349	MAT 5:46	Queri' nbij chewe como ixix ja wi xa queyon lok' ne'ena' ja lok' ixquina'on ixix ¿la c'o ta c'a jun rtojbalil ari' nyataj chewe nech'ob ixix? Ja wi xa queri' neban xc'a ix junan ari' cuq'uin ja molol tak impuesto como eje'e' lok' nquena' qui' chibil tak qui'.
23360	MAT 6:9	Rmalc'ari' nbij chewe, ja tok neban oración quewa' nebij ri': —Katata' Dios ja ratc'o chila' chicaj, lok' ta xtina'i ja rabi' cumal ja winak.
23376	MAT 6:25	Rmalc'ari' ja tok nbij chewe, maxta tek'isaj ewi' tre ja rec'aslemal: —¿Nak nkatij chi c'awa'? maxta quixche'e, in nixtac'a ja nc'atzin tre ja recuerpo chakaja': —¿Nak nkacoj chi c'awa'? maxta quixche'e. Ja Dios arja' nuya' nojelal ja nc'atzin tre ja rec'aslemal in tre ja recuerpo ¿la matuya' c'ari' chewe chakaja' ja netij in ja necoj?
23377	MAT 6:26	¿La maque'etz'at c'a ja tak tz'iquin ja nerupup chicaj? Eje'e' nixtac'a c'o ta tijco'm nquetic in nixtac'a c'o ta cosecha nquec'ol pro ja Tatixel ewxin ja c'o chila' chicaj arja' ntzuku quixin. Pro ¿la ma ixix ta c'a ja más na ix vale chiquewach ja tak tz'iquin?
23379	MAT 6:28	In tre ja tziak ¿nak c'a tre tok nek'isaj ewi' rmal ja necoj? Tewasaj mpe' ena'oj trij ja cotz'i'j nak nuban tok nq'uiyi pa tak k'ayis pro matisamaji in matik'inoni.
23381	MAT 6:30	Ja cotz'i'j masqui xa ncami, masqui xa nchakiji chanim in nporox pa k'ak' pro ja Dios arja' nuya' rcoloril. Ja wi queri' nuban ¿la matuya' c'ari' chewe chakaja' ja retziak necoj? Xarwari' nbij chewe, ma kas ta yukul ec'u'x ruq'uin ja Dios.
23382	MAT 6:31	Rmalc'ari' nbij chewe, ma tek'isaj ta ewi': —¿Nak nkatij c'awa'? maxta quixche'e in: —¿Nak nkacoj c'awa'? maxta quixche'e chakaja'.
23388	MAT 7:3	¿Nak tre tok neya' cuenta tre jun ti ril nuban ja rewach'alal pro mateya' cuenta tre jun nimlaj ewil neban ixix? Ja tok neban queri' jari' cani' neya' cuenta tre jun ti rc'utal che' ja c'o parwach ja rewach'alal pro mateya' cuenta tre jun nimlaj che' ja c'o panewach ixix.
23389	MAT 7:4	In chakaja' nak moda nebij tre ja rewach'alal: —Wach'alal, taya'a' lugar chake chi nkaya' jun consejo chawe tre ja il mac ja c'o pan ac'aslemal, nixche' tre, pro más na nim ja il mac c'o pan ec'aslemal ixix.
23394	MAT 7:9	O ¿la c'ol on jun tatixel chewe tok nc'utux jun caxlanway tre rmal jun ti rc'ajol la nuya' jun abaj pa ruk'a'?
23395	MAT 7:10	Owi nc'utux jun ch'u' tre ¿la nuya' jun cumatz tre?
23406	MAT 7:21	Ja winak ja nebin chwe: —Kajaw, Kajaw, neche' chwe, eje'e' ma canojel ta nyataj chique chi ne'oc chipan ja gobierno xin chila' chicaj pro ja nyataj chique chi ne'oqui eje'e' ri' ja netajini nquinimaj ja Nata' ja c'o chila' chicaj.
23407	MAT 7:22	Ja c'a tok xterila' ja nimlaj k'ij xin juicio e q'uiy ja winak quewa' xtiquibij chwe ri': —Kajaw, Kajaw ¿la ma pan abi' ta c'a kaya' rbixic ja rtzobal Dios, la ma pan abi' ta c'a xekawasajel demonio pa tak canma ja winak in la ma pan abi' ta c'a chakaja' kaban nimak tak milagro? xqueche' na chwe.
23408	MAT 7:23	Ja c'a ranin quewa' xtinbij chique ri': —Anin ni ma xinwotakij ta wi' ewach, quixel chinwach ix banol tak itzelal, ninche' na chique.
23416	MAT 8:2	Chaka jalal tok c'o jun yawa' xekaj ruq'uin ec'o jule' itzel tak ch'a'c trij, xuque' chwach in xbij tre: —Wajaw, ja wi nawajo' ninatzursaj, anin wotak chi natcowini ninatzursaj, ne' tre.
23417	MAT 8:3	Ja c'a Jesús xuyuk pon ja ruk'a', xuchap ja yawa' in xbij tre: —Can nwajo' ja cani' nabij chwe, cattzuri, ne' tre, in ni chanim xeli ja ritzel tak ch'a'c trij.
23418	MAT 8:4	In xbij chic tre: —Majun bar ta tri' nabij wi' ja xinban chawe. Xar ja naban, jat, jac'utu' awi' chwach ja sacerdote in jaya'a' ja rofrenda ja cani' rbin can ja Moisés chipan ja ley xin Dios chi naban. Ja c'a rofrenda naya' jari' noc testimonio chiquewach ja sacerdote chi naban cumplir ja rbin can ja Moisés, ne' tre.
23420	MAT 8:6	—Wajaw, c'o jun nmoso c'o chi wochoch, arja' siquirnak in congana lawulo' nuban rmal, ne' tre.
23421	MAT 8:7	—Can ninbe ruq'uin chi nentzursaj, ne'xi rmal ja Jesús.
23422	MAT 8:8	Pro ja capitán arja' xbij chic tre: —Wajaw, atat janila nim ak'ij, ma yatal ta chwij chi xcatoc ta chipan ja wochoch, xar ja nwajo' chawe, tabij chi ntzuri ja nmoso in wotak chi xa ruq'uin ari' ntzuri.
23423	MAT 8:9	Queri' nbij chawe como anin bien wotak nak rbanic ja tok natban mandar. Ec'oli ja nebano mandar wxin in chakaja' ec'oli soldado pa nuk'a' anin chi nenuban mandar. Ja tok nbij tre jun chi: —Cateli, ninche' tre, jari' ni nel wari'. Ja c'a wi nbij chi: —Catajo', ninche' tre jun chic, jari' ni npi wari'. Ja c'a wi nbij tre ja nmoso chi: —Tabana' ja wari', ninche' tre, jari' ni nuban wi'. Queri' xbij ja capitán.
23424	MAT 8:10	Ja c'a Jesús congana c'asc'o'i xc'axaj ja tzij ja bix tre rmal ja capitán in como ec'o jule' winak ja retran trij quewa' xbij chique ri': —Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', ja capitán arja' más chi na k'axnak ja yukulbal ruc'u'x wq'uin chewach ixix ja rix wach tak aj Israel, nixtac'a c'o ta jun chewe nwilon ta ja queri' ta ja yukulbal ruc'u'x wq'uin ja cani' rxin arja'.
23427	MAT 8:13	C'ac'ari' xbij chic tre ja capitán: —Camic jat, in como yukul ac'u'x wq'uin chi nincowini ntzursaj ja ramoso in queri' ja nbantaji, ntzuri, ne' tre. In ni jari' hora tzuri ja moso.
23431	MAT 8:17	Queri' xuban utzc'a chi tri' bantaj wi' cumplir ja bitajnak can rmal ja profeta Isaías quewari': —Arja' xrijkajel ja nokti'on je'e rmal in xoc chuxe' ja kayobilal, ne'e.
23432	MAT 8:18	Ja c'a Jesús tok xerutz'at chi congana winak quimolon qui' trij, arja' xbij chique ja rdiscípulo: —Jo' chajuparaj ya', ne' chique.
23433	MAT 8:19	C'o c'a jun achi arja' jun chique ja maestro ja netijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios, xekaj ruq'uin ja Jesús in quewa' xbij tre ri': —Maestro, anin can ninbe chawij xa bar ta tri' natbe wi', ne' tre.
23434	MAT 8:20	In bix tre rmal ja Jesús: —Ja rutiwa' c'o quic'olibal ja bar newar wi' in chakaja' ja tak tz'iquin c'o quesoc pro ja chwe anin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin ja winak mta wochoch ja ni ta wxin wi' anin ninwar wi', ne'xi.
23435	MAT 8:21	In pi chic jun chique ja rdiscípulo, quewa' xbij tre ri': —Wajaw, taya'a' lugar chwe chi nenmuku' can paki na ja nata' nabey, ne' tre.
23436	MAT 8:22	In bix tre rmal ja Jesús: —Jo' cattre' chwij, ja c'a re camnaki' chwach Dios eje'e' na quemuku quixin ja necam je'e chique, ne'xi.
23439	MAT 8:25	Ja c'a rdiscípulo quec'as: —Ko'ato'o' Kajaw, camic nokcami, nokbe pa ya', xeche' tre.
23440	MAT 8:26	—¿Nak tre tok nexbej ewi'? taka'an xa ma nim ta ja yukulbal ec'u'x wq'uin, xeche'xi rmal ja Jesús. C'ac'ari' yictaji ja Jesús, xuk'il ja ik', xuk'il ja ya' chakaja', ni chanim cami ja ik' in sile'e ja ya'.
23441	MAT 8:27	Ja c'a rdiscípulo congana c'asc'o'i quetz'at ja bantaji in quemaj rbixic chibil tak qui': —¿Nak rbanic c'ala' ja rachi le'? nnimax taka'an rmal ja ik', nnimax taka'an rmal ja ya' chakaja', xeche'e.
23443	MAT 8:29	Chaka jalal tok quemaj rakic quechi' trij ja Jesús: —Atat ja rat Ralc'wal Dios ¿nak nawajo' chake? ¿La maxta atpenak chi nokarya'a' chipan ja nimlaj rpokonal? pro maja'n wa'an turila' tiempo rxin, xeche' tre ja Jesús.
23445	MAT 8:31	Ja c'a ritzel tak espíritu eje'e' congana quecoj ja Jesús pa ch'a'oj in quewa' quibij tre ri': —Ja wi nokawasajel taya'a' lugar chake chi nokoc pa quicuerpo ja jule' ak le', xeche' tre.
23446	MAT 8:32	—Jix, xeche'xi rmal ja Jesús. Queri' queban xe'eli, xe'oc pa quicuerpo ja ak. Ja c'a ak chaka maril xe'oqui ja ritzel tak espíritu chique, eje'e' quemaj c'amc'oj canim, xebe, xexule' chwach jun jayu' congana tiquitic, xebe c'a pa ya' in tri' xejik' wi' canojelal.
23448	MAT 8:34	Ja c'a tinamit xepeti pro ni canojel, xurquic'ulu' ja Jesús. Ja tok quec'ul quewa' quibij tre ri': —Catelel wawe', taya'a' can ja kalugar, xeche' tre.
23450	MAT 9:2	Ja c'a tok xekaji chaka c'a jalal tok c'o jun achi xeya̱' chwach siquirnak, cotz'ol chwach jun ch'atan che'. Ja c'a Jesús tok xutz'at ja yukulbal quec'u'x c'o ruq'uin, arja' xbij tre ja siquirnak: —Nc'ajol, ma taxbej ta awi', camic cuytaji ja rawil amac, ne' tre.
23451	MAT 9:3	Ec'o c'a jule' maestro ja netijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios, ja tok chaka maril quic'axaj ja xbij ja Jesús quewa' quibij pa tak canma ri': —Ja xbij ja rachi le' jala' xa ofensa rc'amonto tre ja Dios, xeche'e.
23452	MAT 9:4	Pro ja Jesús arja' bien rotak ja netajini nquech'ob kaj pa tak canma in xbij chique: —¿Nak tre tok xa itzel ja nech'ob kaj pa tak ewanma?
23453	MAT 9:5	Camic nwajo' nc'waxaj chewe ¿nak ja más c'ayew tre ja ca'i' ri', la ja' nbij tre ja rachi chi ncuy ja ril rumac o la ja' nbij tre chi nyictaji in nbe?
23454	MAT 9:6	Anin c'oli ja xtinban chewach camic ri' utzc'a chi newotakij chi anin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin ja winak yatajnak chwe chi ncuy ja quil quemac ja winak wawe' chwach'ulew, ne'e ja Jesús chique. C'ac'ari' xbij tre ja siquirnak: —Catyictaji, tac'ama'el ja rawarbal in jat chi awochoch, ne' tre.
23457	MAT 9:9	Ja Jesús be chic, kas c'a rmajon binem ja tok c'o jun achi xutz'at rbina'an Mateo. Ja c'a Mateo arja' tz'ubul chipan ja lugar ja bar nto̱j can wi' ja rimpuesto pa ruk'a'. Ja Jesús tok xekaj ruq'uin quewa' xbij tre ri': —Jo', cattre' chwij chi natoc ndiscípulo, ne' tre. Ja c'a Mateo yictaji in tre'el trij ja Jesús.
23459	MAT 9:11	Ec'o c'a jule' fariseo, eje'e' tok xequetz'at ja winak ja xetz'abe' pa mesa ruq'uin ja Jesús quewa' quibij chique ja rdiscípulo ri': —¿Nak c'a tre tok ja remaestro ixix nwa' cuq'uin ja jule' molol tak impuesto le' in nwa' cuq'uin chakaja' ja jule' chic aj'il ajmaqui' le'? xeche' chique.
23460	MAT 9:12	Pro ja c'a Jesús ja tok c'axtaj rmal ja quibij quewa' xbij chique ri': —Ja ma e yawa'i' ta eje'e' matic'atzin jun doctor chique pro ja yawa'i' jari' ni rjawaxic wi' jun doctor chique.
23461	MAT 9:13	Jix, mejor ja neban, tetijoj ewi' trewa' ja jun rtzobal Dios ja xtinbij chewe ri': —Ja kas nwajo' chewe chi neban, tepokonaj quewach ja winak, jari' más chi na nc'atzini chwach ja netzujuj jule' sacrificio chinwach, queri' nbij ja Dios. Jawa' tzij xinbij chewe como anin inpenak chi ne'uncanoj ja raj'il ajmaqui' utzc'a chi nqueya' can ja quil quemac, ma eje'e' ta ja ch'ajch'oji' chic ja ne'uncanoj. Queri' xbij ja Jesús chique.
23462	MAT 9:14	Ja c'a rdiscípulo ja Juan Bautista eje'e' xe'ekaj ruq'uin ja Jesús in quewa' quibij tre ri': —¿Nak tre ja radiscípulo atat taka'an matiqueban ja rayuno? pro ja rajoj ni nkaban wi' ja rayuno in ja fariseo eje'e' nqueban chakaja', xeche' tre.
23463	MAT 9:15	Ja c'a Jesús arja' xbij chique: —Cani' chique jule' winak ebanon invitar tre jun c'ulbic, ja tok c'a c'o na ja rachi chiquicojol ja nc'ule'e ¿la yatal chiquij chi nqueban ayuno nech'ob ixix? Pro nerila' na jun k'ij ja tok eje'e' xtilasax chiquicojol ja rachi ja nc'ule'e, c'a tokoc'ari' tok xtiqueban ja rayuno.
23466	MAT 9:18	Ja Jesús arja' c'a rmajon na rbixic ja tzij chique ja tok c'o jun jefe xurkaj ruq'uin, xuque' chwach in xbij tre: —C'o jun nme'al c'a cam kaj pro ja c'a nwajo' chawe chi naban, jo' chwij, jaya'a' ak'a' pa rwi' in wotak chi nc'astaj rwach ja nme'al, ne' tre.
23469	MAT 9:21	Queri' xuban como ja ntajini xbij kaj pa ranma: —Ja wi xtinchap ja rtziak ja Jesús xa ruq'uin ari' wotak chi nintzuri, ne' kaj.
23470	MAT 9:22	Ja c'a Jesús arja' xuya' vuelta in tok xutz'at ja rixok quewa' xbij tre ri': —Ma taxbej ta awi' nme'al, ja yukulbal ac'u'x wq'uin jari' xattzursani, ne' tre. In ja rixok ni jari' hora tzuri.
23472	MAT 9:24	in xbij chique: —Quixeli, ja xtan ma camnak ta, xa waram rbanon, ne' chique. Pro ja reje'e' xa quitzebej ja Jesús.
23475	MAT 9:27	Ja Jesús be chic, rmajon binem. Ec'o c'a ca'i' moya' etran trij, eje'e' quemaj rakic quechi' trij ja Jesús: —Atat ja rat Ralc'wal can ja rojer rey David, tapokonaj jutz'it kawach, xeche' tre.
23476	MAT 9:28	Ja Jesús arja' xoc pa jay in xe'ekaji ja moya' ruq'uin in bix chique rmal: —¿La nenimaj chi anin nincowini nixntzursaj? xeche'xi. —Can Kajaw, kotak chi natcowini nokatzursaj, xeche' tre.
23477	MAT 9:29	Ja c'a Jesús arja' xuchap ja quewach in xbij chique: —Como c'o yukulbal ec'u'x wq'uin, camic njaktaji ja rewach, ne' chique,
23478	MAT 9:30	in queri' queban, jaktaji quewach. Ja c'a Jesús xbij chic chique: —Congana nban recomendar chewe, majun bar ta tri' nebij wi', ne' chique.
23481	MAT 9:33	Ja c'a Jesús xlasajel ja ritzel espíritu tre ja rachi in ni jari' hora xumaj tzij. Ja c'a winak congana c'asc'o'i quetz'at in quewa' quibij ri': —Ni majutij bantajnak ta ja quewari' chipan ja katinamit Israel, xeche'e.
23482	MAT 9:34	Pro ja c'a fariseo eje'e' quewa' quibij ri': —Xa poder rxin ja jefe quixin ja ritzel tak espíritu xa jari' nucoj chi quilasaxic ja ritzel tak espíritu, xeche'e.
23485	MAT 9:37	C'ac'ari' xbij chique ja rdiscípulo: —Ni katzij wi' nbij chewe, ja winak eje'e' e cani' jun nimlaj tijco'm ja k'en chic ja utz chic nba̱n cosechar pro ja rajsamajela' ja nebano cosechar quixin xa ma e nim ta.
23491	MAT 10:5	Ja c'a Jesús arja' xerutakel ja cablajuj discípulo in bien xuch'obel chiquewach nak ja xtequibana': —Ma tec'amel ta je'e ja bey ja nbe cuq'uin ja winak ja ma e aj Israel ta in chakaja' ni majun tinamit quixin aj Samaria xquixoc ta chipan.
23493	MAT 10:7	Chipan ja viaje xteban nijawawa' xteya' rbixic chique ja winak ri': —Xa nnakajinto ja gobierno xin chila' chicaj, quixche' chique.
23498	MAT 10:12	Ja tok nixoc chipan ja jay quewa' nebij ri': —Ja quicotemal xin Dios tiq'ueje' pan ewochoch, quixche' chique.
23531	MAT 11:3	in quewa' xbijel chique ri' chi nequic'axaj tre: —¿La atat ja rat Cristo ja bitajnak can chi natpi na owi nkaybej chi na jun? ne'el chique.
23532	MAT 11:4	Ja c'a discípulo ja tok bitaj cumal ja binel chique rmal ja Juan quewa' bix chique rmal ja Jesús ri': —Jix, jebij tre ja Juan nojel ja nixtajini nec'waxaj in nojel ja nixtajini netz'at tre ja samaj ja nmajon rbanic ri'.
23535	MAT 11:7	Ja c'a Jesús kas elem nqueban ja ca'i' discípulo tok xumaj tzij cuq'uin ja winak tre ja Juan Bautista: —Ja Juan ja tok q'ueje' pa tak lugar ja kas talan wi' ¿nak c'a tre tok xixbe ruq'uin chi rtz'atic, la rmal ja Juan chi xa puersa cani' jun aj nsi̱l rmal xcomel?
23536	MAT 11:8	¿Nak c'a tre tok xixbe ruq'uin chi rtz'atic, la rmal ja Juan chi congana rwekon ri' tre buen tak tziak ja nimak rjil? Pro ixix bien ewotak chi ja winak ja necojo buen tak tziak ja nimak rjil jari' pa nimak tak jay quixin rey neq'ueje' wi'.
23537	MAT 11:9	¿Nak c'a tre tok xixbe ruq'uin chi rtz'atic, la rmal ja Juan chi arja' jun profeta xin Dios? Jari' ni katzij wi' chi profeta pro ma ruyon ta ja chaka ta profeta ocnak wi'.
23538	MAT 11:10	Queri' nbij chewe como ja Juan arja' chomarsani ja bey rxin ja Cristo ja cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios quewari': —Anin ntakel ja ntajko'm chi nnabeyaj chawach utzc'a chi arja' nerchomarsaj ja rabey. Queri' bitajnak can rmal ja Dios tre ja Cristo.
23544	MAT 11:16	¿Bar c'a nenjunsaj wawa' ja winak ja tinamit Israel? Cuq'uin ca'i' moc ac'ala' nenjunsaj wi' ja quimajon tz'anem pa tak c'aybal. Jun moc nquerak quechi' chiquij ja jun moc chic:
23545	MAT 11:17	—Ajoj kaban ja música xin quicotemal pro ja rixix mta xajoj xeban, ma xixquicot ta. In kaban chic jun xin bis in nixtac'a xixbison ta chakaja', ni majun nak ta newajo', neche'e ja rac'ala' chique ja jun chic moc.
23549	MAT 11:21	—Congana lawulo' chewe ixix ja rix aj Corazín in congana lawulo' chewe ixix chakaja' ja rix aj Betsaida. Queri' nbij chewe como congana nimak tak milagro xinban chewach pro ni ma xeq'uex ta wi' ja rena'oj. Ja nimak tak milagro xinban chewach wixta ban chiquewach ja ritzel tak winak ja raj Tiro in ja raj Sidón ojer queq'uex ta c'ari' ja quina'oj in queya' can ta c'ari' ja ritzelal, queban ta c'ari' ja nquic'utbej qui' chi nti'on chique ja ritzelal ja quibanon chipan ja quic'aslemal.
23553	MAT 11:25	C'ac'ari' ja Jesús arja' tzijon ruq'uin ja Tatixel ja c'o chila' chicaj, quewa' xbij tre ri': —Nata', atat at Rajaw caj at Rajaw rwach'ulew, congana nmaltioxij chawe como ja winak ja nquech'ob kaj pa tak canma chi congana cotak in congana quina'oj ma chiquewach ta eje'e' ak'alasan wi' nak rbanic nojel awa' ja nmajon rbanic in nojel ja nmajon rbixic pro ja rak'alasan wi', chiquewach ja winak ja quibanon takno'y chawach.
23555	MAT 11:27	In xbij chic chique: —Ni majun nak ta ja maquita jachon pa nuk'a' rmal ja Nata'. Ni majun nak ta otakyon ja kas mero rna'oj ja Ralc'walaxel pro ja rotakyon xa ruyon ja Dios ja Tatixel. In chakaja' ni majun nak ta otakyon ja kas mero rna'oj ja Tatixel pro ja rotakyon xa nuyon anin ja rin Alc'walaxel, in ja rencha'on chi nk'alasaj chiquewach, eje'e' cotak chakaja'.
23560	MAT 12:2	Ja c'a fariseo eje'e' tok xequetz'at quibij tre ja Jesús: —Pakasa' radiscípulo le', ja netajini quimajon rbanic jala' xajan nbani pa tak xula'nbal k'ij, xeche' tre.
23561	MAT 12:3	Bix chique rmal ja Jesús: —¿La ma esiq'uin ta la'an chipan ja rtzobal Dios ja xuban ja rojer rey David ja tok xuban jutij arja' majtaj rmal rk'ak'anil rupan in ja re rachbil chakaja'?
23563	MAT 12:5	In ¿la ma esiq'uin ta c'a chakaja' ja nbij ja ley chique ja sacerdote tre ja samaj nqueban chipan ja nimlaj templo xin Dios chi eje'e' rjawaxic nesamaji pa tak xula'nbal k'ij, maquexula'ni? Pro xula'nbal k'ij c'a in nesamaji pro ma xajan ta.
23565	MAT 12:7	C'o jun tzij rbin can ja Dios quewari': —Ja kas nwajo' chewe chi neban, tepokonaj quewach ja winak, jari' más chi na nc'atzini chwach ja netzujuj jule' sacrificio chinwach, ne'e. Ja wixta ch'obtajnak emwal ja nbij ja tzij ri' maquita xebij ari' chi xajan ja queban ja ndiscípulo tok ma xajan ta.
23568	MAT 12:10	C'o c'a jun achi siquirnak jun ruk'a'. Ja c'a fariseo eje'e' quimajon rcanoxic rij rwach ja Jesús nak ja nquichapbej rxin rmalc'ari' tok quewa' quibij tre ri': —¿La nuya' lugar chawe ja ley chi ne'atzursaj yawa'i' pa tak xula'nbal k'ij? xeche' tre.
23569	MAT 12:11	Bix chique rmal ja Jesús: —¿La c'o c'a jun chewe c'o ta jun rcarnelo ntzakel pa jul pa jun xula'nbal k'ij in matuyic chi nlasajto chipan ja jul?
23571	MAT 12:13	C'ac'ari' xbij tre ja yawa': —Tayuku' ja rak'a', ne' tre, in xuyuk ja ruk'a' in tzuri, junan chic chi ca'i'.
23576	MAT 12:18	—Tetz'ata' mpe' ja rajsamajel wxin ja ncha'on ri', arja' congana nwajo', janila nquicot wanma trij. Anin xtinya' tre ja rEspíritu Santo wxin in arja' xtuc'ut ja bey xin Dios chiquewach ja winak ja ma e aj Israel ta.
23581	MAT 12:23	Ja c'a winak kas c'asc'o'i quetz'at pro ni canojel in quewa' quibij ri': —¿La maxta jala' ja Cristo ja Ralc'wal can ja rojer rey David? xeche'e.
23582	MAT 12:24	Ja c'a fariseo eje'e' quic'axaj ja quibij ja winak in quewa' quibij ri': —Jala' rachi le' ja tok nerlasaj itzel tak espíritu chique ja winak xa poder xin Beelzebú nucoj ja jefe quixin ja ritzel tak espíritu, xeche'e.
23583	MAT 12:25	Pro ja c'a Jesús arja' bien rotak ja quimajon rch'obic ja fariseo in xbij chique: —Ja gobierno xa nak ta chi gobierno'il, wi xa división nuban chibil ri' jari' xa nyojtaji. In queri' tre jun tinamit chakaja' in chique jule' winak ec'o pa jun jay, wi xa división nqueban chibil tak qui' jari' xa neq'uisi.
23584	MAT 12:26	In queri' c'a tre ja Satanás chakaja', ja wi nerlasaj ja rach tak demonio jari' xa división nuban kaj tre arja' ruyon. Ja wi queri' nuban, ja gobierno rxin ¿nak moda maquita xtiq'uisi?
23585	MAT 12:27	Ja rixix nebij chwe chi xa poder xin Beelzebú ncoj ja tok nenlasaj ja demonio pro ja rediscípulo ixix nequiwasaj wa'an demonio chakaja' ¿la xc'a poder xin Beelzebú nquecoj nech'ob ixix? Ja rediscípulo ixix eje'e' c'ari' xquek'alasani chi ma katzij ta ja xebij chwe.
23589	MAT 12:31	Rmalc'ari' tok anin nbij chewe, ja winak masqui nqueban ja il mac xa nak ta chi il maquil in chakaja' masqui nquibij jule' tzij tre ja Dios ja xa ofensa rc'amonto tre jari' c'o cuytajic trij. Pro ja wi nquibij jule' tzij tre ja rEspíritu Santo in wi: —Xa itzel ja nuban, wi neche' tre, jari' mta cuytajic trij.
23591	MAT 12:33	Ja c'a wi nebij tre jun che' chi xa itzel che' ¿nak c'a tre tok matebij tre chi xa itzel rwach chakaja'? In wi nebij tre jun che' chi utzlaj che' tebij c'a tre chakaja' chi utz ja rwach nuya'. Queri' nbij chewe como ja jun mocaj che', rumac ja rwach nuya' chewi' tok notakixi nak chi che'al.
23596	MAT 12:38	Ec'o c'a jule' maestro ja netijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés e cachbil jule' fariseo, eje'e' quibij tre ja Jesús: —Maestro, ja nkajo' ajoj chawe camic tabana' jun milagro chikawach utzc'a chi natkanimaj, xeche' tre.
23597	MAT 12:39	Pro bix chique rmal ja Jesús: —Ja winak ja nec'utun chwe chi nban jun milagro utzc'a chi ninquinimaj eje'e' xa e itzel tak winak, xa quiya'on can ja Dios. Pro ja milagro ja nquic'utuj jari' ni matinban wi' chiquewach xarwari' c'o jun ja milagro nbantaj na chiquewach, jun milagro ja cani' xuban ja rojer profeta Jonás.
23602	MAT 12:44	in quewa' nbij ri': —Ninmeloj chic jutij chipan ja wochoch ja bar inelnakto wi' nabey, ne'e. Ja c'a tok nekaj chic jutij ruq'uin ja rachi nutz'at ja ranma cani' jun jay congana talani, josk'in rpan in wekon chi utz.
23605	MAT 12:47	In bix tre ja Jesús: —Pakasa' rate' in ja re awach'alal ec'o chwa jay in ncajo' netzijon awq'uin, ne'xi.
23606	MAT 12:48	Ja c'a Jesús xbij tre: —Camic nch'ob chawach echinatak ja nute' in echinatak ja wach'alal, ne' tre.
23607	MAT 12:49	C'ac'ari' xeruc'ut ja rdiscípulo in xbij: —Eje'e' c'awa' e'ocnak nute' in e'ocnak wach'alal.
23611	MAT 13:3	In xumaj tzij cuq'uin, q'uiy rwach ja xbij chique pa c'ambal tak tzij, quewa' xbij ri': —C'o jun ajticola' be pa ticoj tijco'm pa rchenoj.
23618	MAT 13:10	Ja c'a rdiscípulo ja Jesús eje'e' xe'ekaj ruq'uin in quewa' quibij tre ri': —¿Nak tre tok xa c'ambal tak tzij nacoj tok nattzijon cuq'uin ja winak? xeche' tre.
23619	MAT 13:11	Ja c'a Jesús arja' xbij chique: —Ja rixix yatajnak chewe chi newotakij nak rbanic ja rawatal je'e tre ja gobierno xin chila' chicaj pro ja chique ja jule' chic winak le' eje'e' ma yatajnak ta chique.
23622	MAT 13:14	Ja netajini nqueban jari' nbantaj cumplir ja rbin can ja Dios cani' bitajnak can ojer rmal ja profeta Isaías quewari': —Ruq'uin ewxquin nec'waxaj na pro ni matich'obtaj wi' emwal in ruq'uin ewach netz'at na pro ni mta wi' nak ta newasaj trij, ne'e. In jun chic xbij quewari':
23623	MAT 13:15	—Queri' nbij chique ja winak le' como ja canma cowirnak in ja quixquin c'ayew chi noc chipan ja nbix chique in ja quewach xa quiyupun. Queri' nqueban como mta quigana nquetz'at ja nc'u̱t chiquewach in nixtac'a c'o ta quigana nquic'axaj ja nbix chique in nixtac'a c'o ta quigana nquech'ob pa tak canma ja nch'o̱b chiquewach in nixtac'a c'o ta quigana chakaja' nemeloj wq'uin utzc'a chi ncuy ja quil quemac, ne'e ja Dios. Queri' c'a ja bitajnak can.
23632	MAT 13:24	In c'o chic jun ja c'ambal tzij xbij chique quewari': —Ja gobierno xin chila' chicaj queri' rbanic cani' xuban jun achi xutic jule' utzlaj ija'tz xin trigo pa rchenoj.
23635	MAT 13:27	Ja c'a rajsamajela' eje'e' xebe ruq'uin ja quipatrón ja ticowi ja utzlaj ija'tz, xequibij tre: —Kajaw ¿la ma utzlaj ija'tz ta c'a ja xatic chipan ja rachenoj? ¿Nak moda tok c'o jule' itzel tijco'm chicojol camic? xeche' tre.
23636	MAT 13:28	In bix chique: —Jari' c'o jun nc'ulel ticowi, xeche'xi. Ja c'a rajsamajela' eje'e' quibij chic jutij tre: —¿La matawajo' c'a nokbe camic nekaboko'? xeche' tre.
23637	MAT 13:29	In bix chic jutij chique: —Jari' ma can ta, ma tebok ta, matzij tuc'amto ja trigo tok xtebok.
23638	MAT 13:30	Mejor ch'enchila', tiq'uiy na chi ca'i' como ja tok xterila' ja tiempo xin cosecha anin nbij na chique ja xquesamaj chipan ja tiempo xin cosecha: —Temolo' ruchi' nabey ja ritzel tijco'm in texima' rpan pa tak manoja utzc'a chi nporoxi. Pro ja trigo temolo' ruchi' chakaja' in tec'olo', ninche' na chique. Queri' ja c'ambal tzij xbij chique.
23639	MAT 13:31	In c'o chi c'a jun ja c'ambal tzij xbij chique quewari': —Ja gobierno xin chila' chicaj queri' rbanic cani' jun ti chirwach mostaza c'amarel rmal jun achi, xutic pa rchenoj.
23641	MAT 13:33	In c'o chic jun ja c'ambal tzij xbij chique quewari': —Ja gobierno xin chila' chicaj queri' rbanic cani' nuban jule' levadura ja nsapoji caxlanway rmal in c'o jun ixok xuc'am, xuya' chipan jule' k'or, oxi' pajbal harina ocnak. Ja c'a tok q'uiswani ja levadura mta ja maquita xekaj wi' tre ja k'or, congana samaj chipan. Queri' ja c'ambal tzij xbij chique.
23643	MAT 13:35	Queri' xuban utzc'a chi tri' bantaj wi' cumplir ja bitajnak can ojer rmal ja profeta quewari': —Ja tok xquintzijoni, c'ambal tak tzij ncoj. Ja rawatalto je'e ja tok maja'n titz'ucarto ja rwach'ulew anin nk'alasaj na. Queri' ja bitajnak can.
23644	MAT 13:36	C'ac'ari' ja Jesús xeruban can despedir ja winak, be, xoc pa jay. Ja c'a rdiscípulo eje'e' xe'ekaj ruq'uin in quibij tre: —Tach'obo' chikawach nak rc'amonto ja c'ambal tzij ja xabij tre ja ritzel tijco'm ja tic chicojol ja trigo, xeche' tre.
23645	MAT 13:37	Ja c'a Jesús quewa' xbij chique ri': —Ja nticowi ja utzlaj ija'tz jari' anin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin ja winak.
23659	MAT 13:51	C'ac'ari' xbij chic chique: —¿La nch'obtaj emwal nojel ja xinbij chewe? ne' chique. —Nch'obtaji Kajaw, xeche' tre.
23660	MAT 13:52	In xbij chic jutij chique: —Como nch'obtaj emwal rmalc'ari' nbij chewe chi canojel ja maestro ja nquitijoj qui' tre ja gobierno xin chila' chicaj eje'e' e junan ruq'uin jun rajaw jay ja c'oli nojel ruq'uin ja nc'atzini, c'o c'ac'a, c'o ma c'ac'a ta chakaja' in arja' nlasajto xa nak ta nc'atzin tre chi ca'i'. Queri' ja xbij chique.
23662	MAT 13:54	in be chipan ja rtinamit arja'. Ja c'a tok xekaji xoc chipan ja jay xin molbal ri'il in xumaj quitijoxic ja winak. Ja c'a winak congana c'asc'o'i quic'axaj ja tijonem ja xuya' chique in quewa' quibij chibil tak qui' ri': —¿Bar c'a penak wala' ja rocnak tre jala' jun achi le'? congana taka'an rna'oj in congana nimak tak milagro nuban chakaja'.
23663	MAT 13:55	Pro ¿la ma arja' ta c'ala' ja rc'ajol ja josol che'? In ja rute' ¿la ma arja' ta c'a ja rbina'an María? In ja rch'alal ¿la ma eje'e' ta c'a ja Jacobo, José, Simón in Judas?
23664	MAT 13:56	In canojel ja rana' ¿la ma ec'o ta c'a chikacojol chakaja'? ¿Bar c'a penak wi' nojel ja ntajini nuban?
23665	MAT 13:57	Queri' quibij, ni majun quigana ruq'uin, xa pokon nquena'. Ja c'a Jesús arja' xbij chique: —Ni majun profeta xin Dios ja maquita lok' nna'i xarwari' ma lok' ta nna'i cumal ja rach aj tinamit in nixtac'a cumal ta ja rec'o pa rochoch chakaja', ne' chique.
23668	MAT 14:2	Ja c'a Herodes arja' xbij chique ja rajsamajela' ja rec'o ruq'uin: —Ja rachi ja maxco' ntajini nuban arja' Juan Bautista c'astajnakto chiquicojol camnaki' chewi' c'a tok ocnak tre ja nimak tak poder ja ntajini nsamaj ruq'uin camic, ne' chique.
23669	MAT 14:3	Queri' xbij como bien rotak chi arja' camsan rxin ja Juan Bautista tokori' tok xutak rchapic, baq'ui in coj pa che'. Queri' xuban tre rumac ja bix tre rmal ja Juan Bautista chi: —Ma rubey ta abanon chi ac'amon ja rawixnam, ne'xi. Como ja Herodes arja' rc'amon ja rixnam rbina'an Herodías, rxjayil jun rch'alal rbina'an Felipe.
23673	MAT 14:7	Rmalc'ari' tok quewa' xbij tre ja xtan ri': —Tac'utuj chwe xa nak ta nawajo', can nya' chawe, ne' tre, in xuban jurar chi ni nuya' wi' tre.
23674	MAT 14:8	Pro ja xtan bix tre rmal ja rute' nak ja xtic'utuj tre ja Herodes in quewa' ja xc'utuj tre ri': —Ja rwi' ja Juan Bautista taya'a' chwe pa jun plato, ne' tre.
23681	MAT 14:15	Ja c'a tok kaj k'ij ja rdiscípulo ja Jesús eje'e' xebe ruq'uin in quibij tre: —Ja lugar ja rokc'o wi' ri' congana talani in xuban hora, mejor ja naban, que'ataka'el ja winak pa tak aldea chi nequilok'o' ja nquetij, xeche' tre.
23682	MAT 14:16	—Mta rjawaxic chique chi nebe, ixix nixyo' chique ja nquetij, xeche'x rmal ja Jesús.
23683	MAT 14:17	—Pro mta nak ta kac'amonto xarwari' jo'o' rkan caxlanway in e ca'i' cakan ch'u', xeche' tre.
23684	MAT 14:18	—Que'ec'ama'to, xeche'x chic rmal ja Jesús.
23685	MAT 14:19	C'ac'ari' xbij chique ja winak: —C'o buen tak k'ayis le' tetz'ulbej, ne' chique. C'ac'ari' xuc'am ja jo'o' rkan caxlanway e rachbil ja ca'i' cakan ch'u', ca'y chicaj in xmaltioxij tre ja Dios. Xuwech' ja caxlanway, xujach chique ja rdiscípulo in eje'e' queya' chic chique ja winak.
23688	MAT 14:22	C'ac'ari' ja Jesús xbij chique ja rdiscípulo: —Puersa nixoquel chipan ja lancha, nixbe chajuparaj ya', nixnabeyaj chinwach, ne' chique, in xeruban can despedir ja winak.
23692	MAT 14:26	Ja c'a rdiscípulo tok quetz'at chi rmajon binem parwi' ya' congana quixbej qui' rmal in congana capuj quec'u'x: —C'o taka'an jun xbinel, xeche'e, in quemaj rakic quechi' rmal ja xbeben ri'il.
23693	MAT 14:27	Ja c'a Jesús xbij chique: —Ma ticapuj ta ec'u'x, xwa'n anin, ma texbej ta ewi', ne' chique.
23694	MAT 14:28	Ja c'a Pedro arja' xbij tre: —Wajaw, ja wi katzij chi atat, tabij chwe chi ninbin parwi' ya' chi ninbe awq'uin, ne' tre.
23695	MAT 14:29	—Catajo' c'a, ne'xi rmal ja Jesús. C'ac'ari' ja Pedro xelto chipan ja lancha in xumaj binem parwi' ja ya', be ruq'uin ja Jesús.
23696	MAT 14:30	Pro ja tok xutz'at ja ik' chi congana nuban arja' congana xbej ri' rmal, xumaj kajem xe' ya' in xumaj rakic ruchi': —Wajaw, kato'o' ki', ne' tre.
23697	MAT 14:31	Ja c'a Jesús chanim xuyuk pon ruk'a', xuyic ja Pedro in quewa' xbij tre ri': —Achi, xa ma nim ta ja yukulbal ac'u'x wq'uin ¿nak tre tok xuban ca'i' ac'u'x? ne' tre.
23699	MAT 14:33	Ja c'a rec'o chipan ja lancha eje'e' quemaj rya'ic ruk'ij, quewa' quibij tre ri': —Ni katzij wi' chi atat ja rat Ralc'wal Dios, xeche' tre.
23702	MAT 14:36	in quewa' quibij tre ri': —Tabana' jun utzil chake, taya'a' jutz'it lugar chique ja yawa'i' chi nquechapoc jutz'it ja ratziak, mana xa jutz'it ruchi' ja nquechapoc, xeche' tre. In queri' queban, canojel ja xechapowi ja rtziak xetzuri.
23704	MAT 15:2	—¿Nak c'a tre tok ja radiscípulo atat matiquinimaj ja costumbre quixin ja kati't kamama'? como eje'e' tok newa'i matiquinimaj ja cani' nrajo' ja costumbre tre ja ch'ajoj k'abaj, xeche' tre.
23705	MAT 15:3	Ja c'a Jesús arja' xbij chique: —Pro ja c'a rixix chakaja' ma eniman ta ja mandamiento xin Dios como c'o jule' costumbre necoj chibil tak ewi' ja xa nuyoj ja mandamiento.
23706	MAT 15:4	Queri' nbij chewe como ja Dios c'o jun mandamiento rya'on chewe, quewa' nbij ri': —Lok' que'ana'a' ja ratata' ate', ne'e. In jun chic mandamiento rya'on chewe quewa' nbij ri': —Ja wi c'o jun xa itzel ntzijon tre ja rtata' owi rute' jari' puersa ncamsaxi, ne'e.
23707	MAT 15:5	Pro ja rixix xa ma lok' ta ne'ena' como quewa' ja tijonem neya' ri': —Ja wi nabij tre atata' owi ate': —Camic maquincowini natnuto' tre ja c'o rjawaxic chawe como nbin chic tre ja Dios chi rxin chic arja' ja c'o wq'uin, wi natche' tre,
23710	MAT 15:8	—Jawa' winak ri' xa chi quechi' c'o wi' tok nqueya' nuk'ij, ja canma c'a c'a nat c'o wi' chwe.
23712	MAT 15:10	Ja c'a Jesús arja' xumaj chic tzij cuq'uin ja winak, quewa' xbij chique ri': —Tec'waxaj ja xtinbij chewe ri', kas ta xtich'obtaj emwal.
23714	MAT 15:12	Ja c'a rdiscípulo eje'e' xetiloc ruq'uin in quibij tre: —¿La awotak chi ja fariseo junwi' quic'axaj ja xabij le'? xa pokon nquena' rmal, xeche' tre.
23715	MAT 15:13	In bix chique rmal ja Jesús: —Ja tijonem, xa nak ta chi tijonemal, ja Nata' ja c'o chila' chicaj wi ma arja' ta ticyon rxin jari' tijonem xa nyoji cani' nba̱n tre k'ayis xa nboki.
23717	MAT 15:15	Ja c'a Pedro xbij tre: —Tach'obo' chikawach ja c'ambal tzij xabij, ne' tre.
23718	MAT 15:16	In bix chique rmal ja Jesús: —Taka'an matich'obtaj emwal ixix chakaja'.
23719	MAT 15:17	¿La matich'obtaj c'a emwal chi ja noc pan achi' jari' nkaj chi apan in nelel chic jutij?
23724	MAT 15:22	Ja c'a tok xekaji chaka jalal tok c'o jun ixok xekaj ruq'uin. Ja rixok cananea ne'xi, in tri' c'o wi' chipan ja lugar ja xekaj wi' ja Jesús. Arja' xurak ruchi' trij ja Jesús in quewa' xbij tre ri': —Wajaw, atat ja rat Ralc'wal can ja rojer rey David, tapokonaj jutz'it nwach, c'o jun wal ocnak jun itzel espíritu tre in congana lawulo' nba̱n tre rmal, ne' tre.
23725	MAT 15:23	Pro ja Jesús ni majun nak ta xbij tre. Xepi c'a ja rdiscípulo in quewa' quibij tre ri': —Tabana' jun utzil, tabij tre ja rixok chi nmeloji, congana nurak ruchi' chakij, xeche' tre.
23726	MAT 15:24	In bix chique rmal ja Jesús: —Ja Dios xa ruyon cuq'uin ja tinamit Israel inrtakonto wi', eje'e' e cani' tak carnelo etzaknak, xeche'x rmal.
23727	MAT 15:25	Pro peti ja rixok, xuque' chwach in xbij tre: —Wajaw, quinato'o', ne' tre.
23728	MAT 15:26	Ja c'a Jesús quewa' xbij tre ja nc'ambajbej rxin: —Ma rubey ta xtic'am ta queway ja ralc'walaxela' in xtiq'uiakel ta chiquewach tak tz'i', ne' tre.
23729	MAT 15:27	Ja c'a rixok xbij chic jutij tre: —Wajaw, ni katzij wi' ja nabij pro ja tak tz'i' eje'e' nya̱' lugar chique cumal ja cajaw chi nquetij ja rc'utal tak way ja ntzakel xe' mesa, ne' tre.
23730	MAT 15:28	In bix chic jutij tre rmal ja Jesús: —Ixok, congana taka'an nim ja yukulbal ac'u'x wq'uin. Camic ntzuri ja rawal ja cani' xac'utuj chwe, ne'xi rmal, in ni jari' hora tzuri ja ral.
23734	MAT 15:32	C'ac'ari' ja Jesús xersiq'uij pon ja rdiscípulo, quewa' xbij chique ri': —Congana npokonaj quewach ja winak, tuban oxi' k'ij queq'ueje' wq'uin in mchita nak chi ta nquetij. Mta ngana nenutakel ja maquita xquewa'el, matzij xa quetujkar pa bey rmal wa'al, ne' chique.
23735	MAT 15:33	Ja c'a rdiscípulo eje'e' quibij tre: —Jawa' lugar ja rokc'o wi' ri' congana talani ¿bar c'a nekac'ama' wi' ja xtiquetij ja winak le'? como congana e q'uiy, xeche' tre.
23736	MAT 15:34	—¿Jaru' rkan ja caxlanway c'ol ewq'uin? xeche'x rmal ja Jesús. —Wuku' rkan rachbil jun ca'i' cakan ch'u' chakaja', xeche' tre.
23742	MAT 16:1	Ec'o c'a jule' fariseo e cachbil jule' saduceo, eje'e' xe'ekaj ruq'uin ja Jesús. C'oli quic'axaj tre pro xa nquic'ambajbej rxin, quewa' quibij tre ri': —Tabana' jun milagro ja nc'utu chikawach chi Dios yoyon chawe ja poder ja c'o pan ak'a', xeche' tre.
23743	MAT 16:2	In bix chique rmal: —C'oli neban je'e tok noc ak'a' quewa' nebij ri': —Camic buena ja tiempo penak, ja caj nc'utuwi, congana quiak, nixche'e.
23744	MAT 16:3	In c'o je'e ja pa tak sakaric quewa' nebij ri': —Ja tre jun k'ij ri' ma buena ta ja tiempo penak, ja caj nc'utuwi, congana quiak in congana mukuli, nixche'e. Caca' epalaj, ixix bien nch'obtaj emwal nak rc'amonto ja netz'at je'e chicaj pro ja ntajini nuban ja Dios chewach chipan ja tiempo ja rokc'o wi' ri' jari' ni matich'obtaj wi' emwal nak rc'amonto.
23747	MAT 16:6	Ja c'a Jesús xbij chique: —Kas bien tech'obo', kas tebana' cuenta ewi' chwach ja levadura quixin ja fariseo e cachbil ja saduceo, ne' chique.
23748	MAT 16:7	Ja c'a rdiscípulo eje'e' quemaj tzij chibil tak qui', quewa' nquibij ri': —Queri' nbij chake rumac ja mta way kac'ampi ta, xeche'e.
23749	MAT 16:8	Pro ja Jesús arja' rotak ja quimajon rbixic in quewa' xbij chique ri': —Achi'i', taka'an ma nim ta ja yukulbal ec'u'x wq'uin. ¿Nak tre tok nebij: —Taka'an mta way kac'ampi ta, kas nixche'e?
23750	MAT 16:9	¿Maja'n ek tich'obtaj emwal? ¿La maturkaj c'a chewe ja xinban tre ja jo'o' rkan caxlanway xenutzuk jo'o' mil achi'i' tre? ¿In la maturkaj c'a chewe chakaja' jaru' chacach totaji?
23751	MAT 16:10	¿La maturkaj c'a chewe ja xinban chic tre ja wuku' rkan caxlanway xenutzuk quiji' mil achi'i' tre? ¿In la maturkaj c'a chewe chakaja' jaru' chacach totaji?
23752	MAT 16:11	¿Nak c'a tre tok matich'obtaj emwal ja xinbij chewe chi neban cuenta ewi' chwach ja levadura quixin ja fariseo e cachbil ja saduceo? Ma rmal ta wa'an caxlanway xemestaj can ja tok xinbij queri' chewe, ne' chique.
23754	MAT 16:13	Ja c'a Jesús tok xe'ekaj chinakaj ja tinamit Cesarea ja c'o pa rcuenta Filipo arja' xc'axaj chique ja rdiscípulo: —Anin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin ja winak ¿nak inocnak wi' ja nquibij chwe ja winak? ne' chique.