Wildebeest analysis examples for:   ubu-ubu-nopenge   *    February 11, 2023 at 19:50    Script wb_pprint_html.py   by Ulf Hermjakob

23214  MAT 1:1  ⸤Isirele yambomanga ou pulu pulu anda kolepa⸥ Eporayamo kinie* pe yandopa ⸤enenga ye nomi kingi aili⸥ Depisi kinie eltene Yesusi Kirasi** kalko liringili mele i sipe:
23215  MAT 1:2  Eporayamone Aisake merimu; Aisakene Jekopo merimu; Jekopone Juda kinie Judanga angenupilime kinie merimu;*
23219  MAT 1:6  Jesini ye nomi kingi Depisi merimu.* Depisini Sollomono merimu. Sollomononga anumu ou Yurayanga ambo menumu molorumu. Pe Depisini kanu ambomo konopu monjipe Yuraya topa konjipe ambomo yu lirimu.**
23224  MAT 1:11  Josayane Jekonaya kinie yunge angenupilime kinie merimu. Josaya kolopili yunge malopili molangi opa tou yamboma Isirele yamboma kinie ongo opa tekolie toko munduku Isirele yambo aisili ka siku enenga kolea aili Bepillono mengo puringi.*
23229  MAT 1:16  Jekopone Josepo merimu. Josepo Maria menu. Josepone Maria ou naa lipili Maria yu ambolango olona monjipe molorumu. Pe ambo yetolo moloringili kinie Mariane Yesusi merimu. ⸤Pulu Yemone “Ene nokopa konjimbe ye nomi te lipu mundumbu.” ou nimbe mako torumu yemo pe Yesusi aku yemo omba molorumuna⸥ yunge imbi te pea sikulie ‘Kirasimu’* niringila.
23230  MAT 1:17  Eporayamo kinie Eporayamone yandopa yandopa kalopa lipe Depisi kalopa lipe terimu yema ⸤Yesusinge⸥ anda kolepa tene po* moloringi. Pe Depisini yandopa yandopa ou Bepillono yambomane Juda yambo mare ka siku Bepillono anju naa mengo pangi anda kolepa tene pola moloringi. Bepillono ka siku mengo puringi kinie pe yandopa ye nomi Kirasimu kinie kalko liringi ye tene pola moloringi.
23231  MAT 1:18  Yesusi, Pulu Yemone “Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.” ou nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu,* yu meringi temanemo i sipe: Yunge anumu Marianga pulu lerimu yambomane “Maria Josepone lipili.” ningu koronga niringi nakolo ou Josepo pea teluna naa peangili Mini Kake Telimuni Maria yunge olona ambolango te monjinjirimumu Maria yuyu pilirimu.
23234  MAT 1:21  “Yu kango kanopa limbe. Kanu kangomone yunge yamboma ‘Enenga konopuna ulu pulu keri telemelema pepili molkolie mindili nonge.’ nimbe ene lipe taponjipe, mindili nolemelka ulkena wendo lipe, yu kinie pea molko konjingí aulkena lipe monjimbe kene yunge imbi lelko “Yesusi”* nieni.” nirimu.
23236  MAT 1:23  “Pilieyo. Ambo wenepo tene ambolango olona monjipelie kango te memba. Kanu kinie yunge imbi lelko “Imenuele” ningí.”* nirimu. I imbimunge ungu pulumu ‘Pulu Yemo** olio kinie molemo’.
23238  MAT 1:25  Nakolo yu ambolangomo ou naa mepili “Teluna naa peambili.” nirimu. Pe Mariane kango te merimu kinie* Josepo yuni yunge imbi lepa “Yesusi” nirimu.**
23240  MAT 2:2  “Juda yambomanga ye nomi kingi molomba kango meringimu* tena molemoye? Olio ena wendo olemo koleana molopolie ye te ye nomi kingi molomba meringimu lipe ora sili kombukandipi te pulu pulu wendo omba angilirimu kanopolie nirimulumuni, yu popo topo imbi ambolopo ola linjimulundu okomolo.” niringi.
23242  MAT 2:4  Kanu kinie yuni Juda yambomanga Pulu Yemo popo tonjiringi ye ailime pali kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi yema pali kinie* “Sukundu wai.” nimbelie ene walsipe pilipelie nimbendo: “Pulu Yemone “Ene nokopa konjimbe ye te lipu mundumbu.” nimbe mako torumu ye nomi Kirasimu** tena mengemondo niringiye?” nirimu.
23243  MAT 2:5  Enene yundu ningindu: “Kolea Judia sukundu Betellieme taonona yu menge. Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye ⸤Maikane⸥* pe aku sipe wendo ombamondo ou nimbe boku torumu akuna molemo kanumu. Yuni nimbendo:
23244  MAT 2:6  “Betellieme, kolea Juda* lemo kolea te, yu kolea Juda sukundu kolea ailimenga yu kolea manie te molo. Yunge sukundu ye nomi aili te wendo ombá, akumuni nanga Isirele yambomanga sipisipi tapu yemo molopa ene nokomba.”** nirimu kanumu.” niringi.
23253  MAT 2:15  ‘Erote kolomba kinie kelepo ulkendo pumulú.’ ningu ou Isipi anju moloringi.* Aku teringimunge Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye tene ulu te pe wendo ombá ou nirimu mele kamu wendo orumu. Akumu i sipe: “Pulu Yemone nimbendo: “Nanga kangomondo “Kolea Isipi munduku kelko wendo oi.” nirindu.” nirimu.”** nimbe kanu ye ⸤Osiane⸥ nirimu kanumu.
23256  MAT 2:18  Yuni nimbendo: “Ene kolea Rama* suku ungu te piliringi; kola teringi pilku, yambo kolemele kinie kola telemele mele kola aku siku teringi piliringi. Ambo Reselene yunge ambolangomanga kola terimu. Yu ‘Konopu pe nipili.’ ningulie teringi nakolo yunge ambolangoma naa moloringine yu kondo kolopa mindi molorumu.”** nimbe Jeremayane ou aku nirimu kanumu.
23264  MAT 3:3  Kanu yemo ⸤ou naa molopili paa koronga ou⸥ Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye* Aisayane Pulu Yemonga ungu te nimbe sipe boku torumu. Kanu ungumu i sipe: “Kolea ku leline yambo tenga kerena ungu te nimbendo: “Ailimu ombá aulkemo teko mimi tenjei. Yu ombá aulke kangama toko sumbi siei.” nikimu.”** nirimu. ⸤Aisayane Jonone paa pe temba mele ou aku sipe nimbe panjipe boku torumu.⸥
23268  MAT 3:7  Yuni ⸤Juda yambomanga ye aili⸥ Parisime kinie Sadusime kinie* aisili no lingíndu oringi kanopalie nirimumuni, ene iri topalie nimbendo: “Kolo topa yamboma tepa kenjili wambiyemonga waloma, Pulu Yemo mumindili kolomba walemonga naene “Ene talopa lelko pai.” nimu kinie ene ‘Pulu Yemone naa tepa kenjipili.’ ningu ‘No liemili.’ ningu okomeleye?
23270  MAT 3:9  “Olio anda kolepa Eporayamone kalopa lirimuma molemolomonga yambo peangama molemolo.” ningu aku siku ningu naa pilieme. Nane ene nimbu sikiru: ‘Pulu Yemone i koumando “Eporayamone kalopa lirimu yamboma au leangi.” nilkenje kouma Eporayamone kalopa lirimu yamboma molemelka.’ nikiru. Ene Eporayamone kalopa lirimu yamboma molemelemonga uluri naa telemo.*
23271  MAT 3:10  “Unju peko tomba loumu Pulu Yemone koronga unju puluna ambolopa ola lipe molemo. Unju mongo peanga naa tomba unjuma* yuni peko topalie tepena kalomba.
23278  MAT 3:17  Kanu kinie muluna ola ungu te wendo ombalie, “I nanga konopu monjilio kangomo. Yu kinie konopu sipu molio.” nirimu.*
23279  MAT 4:1  Yesusi ⸤no lirimu kinie Pulu Yemonga Minimu yu kinie omba molopalie nirimumuni,⸥ Minimu yuni ‘⸤Kurumanga nomi⸥ depelemone* yu kondi topili.’** nimbe Yesusi kolea ku leline memba purumu.
23280  MAT 4:2  Akuna Yesusi oli te koro talo mele* langi naa noli we molopa perimu kinie yu engelene kolopa molorumu.
23281  MAT 4:3  Kanu kinie ⸤kuru⸥ kondi toli ⸤Setene⸥ ombalie yundu nimbendo: “Nu Pulu Yemonga Malo* liemo i kouma ‘Pillawa kaloli au lepili.’ ni.” nirimu.
23282  MAT 4:4  Nakolo yuni pundu topa nimbendo: “Pulu Yemonga bokumuni nimbendo: ‘Langimene mindi yamboma konde mololi ulu pulumu naa silimo. Pulu Yemone ungu nilimoma pali pilku liku teko molonge kinie konde mololi ulu pulumu lingí.’ nimbe molemo.”* nirimu.
23284  MAT 4:6  yundu nimbendo: “Nu Pulu Yemonga Malo liemo nu lipe taponjimbe kene pou ningu manie pui.” ⸤nirimu.⸥ “Pulu Yemonga bokumuni nimbendo: ‘Pulu Yemone yunge angellomane ‘Nu ongo nokangi.’ nimbé. Enene nu ‘Kou tene kepe na topili.’ ningu nu enenga kimene oko polko lingí.’* nimbe molemo kanumu. Aku sipe nirimu kene pilkulie aku siku tei.” nirimu.
23285  MAT 4:7  Yesusini yundu nimbendo: “Pulu Yemonga yambomando ungu te pea nimbe molemola. Akumu i sipe: ‘Pulu Yemo enenga Ailimuni “Tembo.” nilimo mele ‘Sike nilimonje molo kolo tolemonje kanamili.’ ningu enene yu manda manjiku na teangi.’* nimbe molemola kanumu.” nirimu.
23288  MAT 4:10  Kanu kinie Yesusini yundu nimbendo: “Setene,* nu anju pa! Pulu Yemonga bokumuni nimbendo: ‘Pulu Yemo enenga Ailimu manjiku popo toko imbi ambolko ola linjiku, yunge kongonoma manjiku tenjiku molangi.’** nimbe molemo kanumu.” nirimu.***
23289  MAT 4:11  Kanu kinie depelemo Yesusi yu mundupe kelepa yu purumu. Purumu kinie mulu koleana angelloma ongo Yesusi nokoringi.*
23290  MAT 4:12  Kanu kinie ⸤No Linjili⸥ Jono ka siku ka ulkena panjiringi* kinie pilipelie Yesusi kelepa kolea Gallilli disirikindu yando omba
23291  MAT 4:13  Nasarete taonona ombalie nirimumuni, pe aku taonomo mundupe kelepa Kapeniame taono, nomu Gallilli kélona lerimu, akuna pupe ‘Kinié i koleamo nanga molombo kamu koleamo lepili.’ nimbe akuna molorumu. Kapeniame ye Sepullano kinie Napatallaitolone kalko liringili yamboma ou moloringi koleana* lerimu.
23292  MAT 4:14  ⸤Kapeniame taonona pupe molorumumunge⸥ koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye Aisayane* ulu te pe wendo ombá ou nirimu mele kamu wendo orumu. Aisayane nimbendo:
23293  MAT 4:15  “Sepullanone kalopa lirimu yamboma pelemele koleamo kinie, Napatallaine kalopa lirimu yamboma pelemele koleamo kinie, nomuna pulimo aulkemo no Jodane nekendo lemo koleamo kinie, kolea Gallilli wikindu yambo lupe aisili* molemele koleamo kinie, aku koleamanga molemele yamboma ⸤paa sumbulu toline molemele⸥.
23294  MAT 4:16  Kanu yambo paa sumbulu toline molemelema pa tondolo paa aili tepa teli te kanoringi. Kololi ulu pulumu aki topa sumbulu tonjilimo koleana pelemele yambomanga koleana pa tenjikimu.” nirimu.*
23295  MAT 4:17  ⸤Kapeniame omba molorumu⸥ kanu walemonga Yesusini yamboma pulu monjipe unguma nimbe sipelie nimbendo: “Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokomba walemo* nondopa wendo ombá tekemo kene ⸤‘Pulu Yemo yuni nokomba yambomanga talapena sukundu molamili.’ ningu⸥ ulu pulu keri telemelema munduku kelko konopu alowa teai.” nirimu.**
23301  MAT 4:23  Kanu kinie Yesusi kolea Gallilli disiriki sukundu koleamanga pali andopa, yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu piliringi ulkemanga yamboma ungu mane sipe, Pulu Yemo nondopa ye nomi kingimu molopa nokomba mele* temane peangamo topa sipe, yambo kuru lupe lupe torumuma kinie kangine ulu aisili terimuma kinie tepa konde lirimu.
23304  MAT 5:1  Yesusini yambo aisili maku toko yu lombili puringime kanopalie ma pangine ola pupe molorumu kinie yu lombili andolime* yu molorumuna oringi.
23306  MAT 5:3  “Yambo konopuna koropa pulimo pilimele yamboma Pulu Yemo enenga ye nomi kingimu molopa* ene nokolemomonga ene malo.
23312  MAT 5:9  “‘Yamboma konopu teluna pupili molangi.’ nilimele yamboma Pulu Yemone ‘Ene nanga ambolangoma.’* nimbemonga ene malo.
23315  MAT 5:12  ⸤Yambomane ene aku siku mele telemelemonga⸥ ene mulu koleana pungí kinie kanuna Pulu Yemone ene mele kalopa konjimbe kene konopu paa aili teko siku konopu peanga pepili molayo.* Yambomane kinié ene mindili silimele mele aku siku ene na molangi koro ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siliku andoringi yamboma** we yambomane ene kepe mindili siringila kanumu.” ⸤nirimu.⸥
23317  MAT 5:14  “Ene ma koleana yambomanga pa tenjilime molemele.* Kolea aili ma pangine ola lembamo manda lopi na tenge.
23318  MAT 5:15  Yambomane tepe llame kandokolie mingine suku na panjilimele. ‘Melema kanangi, ulke sukundu pa tepili.’ ningu polo tenga ola nosilimele.*
23319  MAT 5:16  Aku sipe mele ‘Olione ulu peangama telemolo mele yambomane kanokolie olionga Lapa, mulu koleana molemomo, kapi niengi.’ ningu* enenga pa telemomone yamboma kanangi, pa tenjengi.” ⸤nirimu.⸥
23320  MAT 5:17  “Nane ‘Pulu Yemonga ungu manema ⸤Mosisini⸥ bokuna torumu unguma kinie Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane bokuna toringi unguma kinie* ‘manie pupili.’ nimbé okomo.’ ningu na piliengi! Nane ‘Kanu unguma kamu manie pupili.’ nimbú naa okoro. ‘Aku ungumanga ungu pulu pelemoma kamu wendo opili.’ nimbú okoro.
23321  MAT 5:18  Nane enendo paa sike nikiru: Mulu matolo ou pora na nipili Pulu Yemonga ungu manemanga ungu wallo kolte kepe paa we manie na pumbe. Ungu manemanga pali ungu aili kangamanga pali kongonoma ou wendo ombá.*
23322  MAT 5:19  Akumunge, yambo tene kanu ungu manemanga ungu mane kanga te kepe pulue topa,* yambo lupema mane sipelie “Pulue tangi.” nimbé yambomo Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana** yunge imbi paa manie molomba. Nakolo yambo tene kanu ungu manema pilipe lipe tenge panjipe molopa, yambo lupema mane simbe yambomo Pulu Yemo ye nomi kingi molopa nokolemo koleana yunge imbi paa olandopa molomba.
23323  MAT 5:20  Nane ene nimbu sikiru: Parisime kinie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma mane silimele yema kinie* enene ulu sumbi nilime telemele ulumanga olandopa ene we yambomane na tengi liemo, Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yambo nokolemo talapena sukundu ene paa na puku molonge. ⸤Kanu yemane ungu manema pilkulie telemele mele lupe. Pulu Yemone kanopa ulu sumbi nilime nimbe kanolemo mele lupe.⸥” ⸤nirimu.⸥**
23324  MAT 5:21  “Koro ou ⸤Mosisini⸥ anda kolepalimendo ungu mane te sirimumu ene pilimele. Kanu ungu manemo i sipe: “Ene yamboma toko na konjengi.* Yambo topa konjimbe yambomo mongo limbe, ⸤kote pilimele yambomane⸥ yu kote tenjikulie mongo liku singí.”** nirimu kanumu.
23329  MAT 5:26  Nane nundu paa sike nimbu sikirumu: Nu ka ulkena wendo onindu pundu paa pali tokolie mindi wendo onimu. We manda wendo na oni.” ⸤nirimu.⸥*
23330  MAT 5:27  “⸤Ou Mosisini⸥ ungu mane te sirimumu ene pilimele. Kanu ungu manemo i sipe: ‘Ambo ye pulime ye lupema kinie wa ulu kerinele na teko, ye ambo lilime ambo lupema kinie wa ulu kerinele na teangi.’* nirimu kanumu.
23333  MAT 5:30  Nunge kitolone ulu pulu keri te tenu liemo aku kitolo kari lelko ele teani. Nunge kitolo angilipili nu tepe koleana liku mundungí kinie kapola na temba kene kangimunge melte wendo liku ele tekolie molko konjini kinie papu.” ⸤nirimu.⸥*
23334  MAT 5:31  “⸤Ou Mosisini⸥ ungu mane te sipelie nimbendo: “Ye tene yunge ambomondo ‘Kamu pupili.’ nimbe makorombando ambomo “Kamu pui.” nimbé mele pepá te topa ambomo sipelie yundu “Kamu pui.” nimbe aku tepili.” nirimu kanumu.*
23335  MAT 5:32  Nakolo nane kinié ene nimbu sikiru: Ye puli ambo te ye te kinie wa ulu kerinele na tepili yunge yemone yu makoropa “Kamu pui.” nimu liemo ‘Wa ulu kerinele teli ambomo molopili.’ nimbe aku telemo. “Pui.” nimbe makorolemo ambomo pe ye tene yu limo kinie kanu yemo kepe wa ulu kerinele telemola.”* ⸤nirimu.⸥
23336  MAT 5:33  “Koro ou ⸤Mosisini⸥ anda kolepalimendo ungu mane te pea sirimumu ene pilimele. Kanu ungu manemo i sipe: ‘ “Paa sike tembo.” ningu, ningu panjiku mi lenge ungumu pulue na tangi. Ailimundu “Paa sike tembo.” ningu, ningu panjiku mi lenge mele paa sike aku siku teangi.’* nirimu kanumu.
23338  MAT 5:35  Ma koleamo kepe imbi lelko mi na leangila. Akumu Pulu Yemo yunge kimbu mundulimo polomo kanumu. Jerusalleme kepe imbi naa la leangi. Akumu Ye Nomi Kingi Paa Ailimunge* kolea ailimu kanumu.
23340  MAT 5:37  Ulu te sike teni liemo sumbi siku “Tembo.” nieni. Naa teni liemo “Naa tembo.” nieni. Ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo ⸤kuru⸥ muni* ambolemo yambomane mindi ungu sulu teko niliku puku mi lemele.” ⸤nirimu.⸥**
23341  MAT 5:38  “⸤Ou Mosisini⸥ ungu mane te sirimumu ene pilimele. Kanu ungu manemo i sipe: “Yambo tene yambo tenga mongomo topa akumbe kinie yunge mongomo toko akunjengila. Yambo tene yambo tenga ungú topa langomba kinie yunge ungú toko langonjengila.”* nirimu kanumu.
23346  MAT 5:43  “⸤Ou Mosisini⸥ ungu mane te sirimumu ene pilimele. Kanu ungu manemo i sipe: “Opa lkerayemo konopu monjiku,* opa toumu kanoko keri kanani.”** nirimu kanumu.
23348  MAT 5:45  Enenga ‘Lapa mulu koleana molemomonga ambolangoma* molamili.’ ningu aku siku teangi. Yuni yambo keri peangama molemelena ‘Ena topili.’ nilimo. Yambo ulu sumbi nilime telemele yamboma kepe yambo ulu sumbi nilime na telemele yamboma kepe enenga pea pali ‘Lo topili.’ nilimola.
23349  MAT 5:46  “Ene konopu monjilimele yamboma mindi konopu monjilimele kinie Pulu Yemone kanopa peanga kanombaye? ⸤Romo gapomano⸥ kou takisi limele yambo ⸤kerime⸥ kepe* anju yando akula telemele kene ⸤ene kanoko keri kanolemele yamboma pea konopu monjingí kinie peanga⸥.
23351  MAT 5:48  Akumunge ⸤Mosisini sirimu ungu manema we pilku na teko,⸥ enenga Lapa mulu koleana molemo ye paa sumbi nilimu molemo mele ene aku siku yambo sumbi nilime molangi.”* ⸤nirimu.⸥
23352  MAT 6:1  ⸤Yesusini ungu mare nimbe molopalie ungu mare pea nimbendo:⸥* “‘Yambomane ‘Olio yambo paa peangama. Uluma paa tepo konjilimolo.’ ningu kanangi.’ ningu yamboma kanoko molangi enenga ulu peangama paa na teangi. Aku siku tenge kinie yambomane ene kapi ningí. Kanu kapi ningí unguma enenga mele kalolimu lingímunge enenga mulu koleana molemo Lapamone ene mele na kalomba.**
23353  MAT 6:2  “⸤Enenga mulu koleana molemo Lapamone aku siku tenge yamboma mele na kalomba⸥ kene enene yambo koropa pulime kondo kolko ‘Lipu taponjemili.’ ningu kou mone te singíndu ‘Temolo mele yambomane kanangi.’ ningu, ru ningu melte naa siengi. Topele mapele toli yemane* ‘Na yambomane kapi niengi.’ ningu yamboma maku toko Pulu Yemonga ungumu pilili ulkemanga kinie aulkemanga kinie we yambo aisilini mongone kanangi yambo koropama liku taponjilimele. Aku yemane telemele mele enene aku siku na teangi. Nane enendo paa sike nimbu sikiru: Aku telemelemonga ene yambomane kapi nilimele unguma enenga mele kalolimu koronga limele.**
23356  MAT 6:5  “Ene Pulu Yemo kinie ungu ningindu topele mapele toli yemane* Pulu Yemo kinie ungu nilimele mele aku siku naa teayo. Kanu topele mapele toli yemane ‘Na ye paa peangamo molio mele yambo aisilini mongone kanoko na kapi niengi.’ ningu yamboma maku toko Pulu Yemonga ungu pilili ulkemanga kinie aulkemanga kinie yamboma kanoko molangi konopu siku angilku Pulu Yemo kinie ungu nilimele. Nane enendo paa sike nimbu sikiru: Aku siku telemelemonga ene enenga mele kalolimu koronga limele kanumu.**
23358  MAT 6:7  “‘Na Pulu Yemo kinie ungu niembo.’ ningulie Isirele talapemonga ulsu molemele yambomane* enenga kuruma molo pulu ye kolo tolime kinie ungu ningindu we ungu aisili nilimele mele aku siku naa teangi. Kanu yambomane ‘Na ungu aisili nimbú kinie pilimbe.’ ningu aku siku nilimele kanumu.**
23361  MAT 6:10  Nu ye nomi kingimu molko yamboma nokoni walemo* wendo opili. Nunge ungumu mulu koleana pilku liku telemele mele aku siku ya ma koleana pilku liku teangi.
23363  MAT 6:12  Yambomane olio teko kenjíngi kinie siye kolopo ulu te na temulu mele aku sikula olione nu tepo kenjímulu uluma siye kolko olio ulu te na teyo.*
23364  MAT 6:13  Olio ‘Ulu tene kondi topili.’ naa ningu ulu kerimenga pali ulu pulumu pelemo ⸤kuru⸥ muni* ‘olio na ambolopili.’ ningu yunge kíne wendo liyo. (Nu koleama kinie melemanga pali ye nomi kingimu molko, tondolo olandopamo nu kinie pepa, nu imbi paa olandopa molopa nu kinie pa tondolo tepa tepili alieli molko mindi pulino kene aku sipe tepili.)”** ningu aku siku Pulu Yemo kinie niengi.
23366  MAT 6:15  Nakolo yambomane ene teko kenjingí uluma ‘We manie naa pupili.’ ningu siye naa kolongi liemo enenga ⸤mulu koleana molemo⸥ Lapamone enenga ulu pulu kerime ‘Manie naa pupili.’ nimbe siye naa kolombala.” ⸤nirimu.⸥*
23367  MAT 6:16  “Ene langi naa nongo mi toko we molonge ulu pulumu tengendo topele mapele toli yemane* ‘Na nono nimbu molambo.’ nilimele mele aku siku naa niengi. Kanu yemane ‘Na langi naa nombondo mi topo molio mele yambomane kanangi.’ ningu ene kumbikere teko enenga kumbikerema teko kenjiku molemele. Nane enendo paa sike nimbu sikiru: Kanu yemane aku telemelemonga yambomane ene kapi nilimele unguma enenga mele kalolimu koronga limele.**
23375  MAT 6:24  “Yambo tene ye aili talonga kongono lipe tere lepa manda naa tenjimbe. Ye aili te konopu keri panjipe, te konopu monjimbe. Molo aku naa temu liemo ye aili tenga ungu nimbéma paa konopu sipe pilipe lipe kongono nimbéma tondolo mundupe tenjipe, te konopu keri panjipe yunge ungu nimbéma ta nimbé. Yambomane Pulu Yemonga kongonomo kinie Kou Monemonga kongonomo kinie liku tere lelko manda na tenjingí.*
23380  MAT 6:29  nakolo pillawa sindime molemele mele olandopa, ⸤ye nomi kingi⸥ Sollomono* kongono aisili tepalie wale paa peangama pakopa au nirimu mele maniendopa.
23384  MAT 6:33  ⸤Ene langi nongemanga kinie mulu wambale pakongemanga kinie konopu naa liku munduku,⸥ Pulu Yemo ye nomi kingi molopa yamboma nokolemo* uluma kinie yu kanopa kake telemo kanolemo uluma kinie melema kinie ‘Kumbi lepo teambo.’ konopu lelko molangi. Aku tenge kinie yuni we melema kepe ene simbe.
23386  MAT 7:1  ⸤Yesusini ungu mare nimbe molopalie ungu mare pea nimbendo:⸥* “Enene anju yamboma ⸤telemele uluma⸥ apurungí kinie aku sipe ⸤Pulu Yemone⸥ ene telemele mele yando apurumbela.** Enene anju yambomane telemele mele apuruku kanokolie “Teko kenjikimili. Tekemele mele Pulu Yemone kanopa keri kanopili.” ningí mele ⸤Pulu Yemone⸥ aku sipe ene apurumbe. Aku temba kene ‘⸤Pulu Yemone⸥ olio ulu telemoloma naa apurupili.’ ningu enene yamboma telemele uluma naa apurengila.***
23390  MAT 7:5  Topele mapele toli yambomo,* nuni nunge mongona lemo unju ailimu ou wendo likulie pe kanoko konjiku angenanga mongona lemo nurupulumu manda wendo linjini.” ⸤nirimu.⸥**
23393  MAT 7:8  Mawa tenge melema sike simbe lingí, koronge melema sike kanoko lingí, “Sukundu wamili.” ningí kinie sike nambune tonjimbe. Aku temba kene aku teai.*
23397  MAT 7:12  Akumunge, ‘Yambomane nu kinie teangi.’ konopu leno mele nuni anju yamboma aku siku teani. ‘Aku teangi.’ nikinu ulumuni Mosisini Pulu Yemonga ungu mane sirimu bokuna torumumanga pulumu kinie, Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilku yamboma ningu siringi yemane bokuna toringi ungumanga pulumu kinie,* lipe tere lepa nilimo kene aku siku anju yando yamboma kinie teko konjengi.”** ⸤nirimu.⸥
23398  MAT 7:13  “Ene pala kerepulu kangamonga paa pangi.* Kolea kerine pulimo kerepulumu paa ailimu, akuna pulimo aulkemo paa anju yando pupe paa pará lemo akuna yambo aisili mindili naa siku we we teko pulimele.
23399  MAT 7:14  Nakolo alieli konde molopa konjipe mindi puli koleana* pulimo kerepulumu paa kanga, yunge aulkemo paa tengepea teli kangamo lemona yamboma akuna pungindu mindili silimelemonga yambo telu telu ningu mindi aku aulkemo kanokolie pulimele.** Aku telemele kene ene kanu kerepulu kangamonga pangi.” ⸤nirimu.⸥
23400  MAT 7:15  “Pulu Yemone ungu umbu tonjilime na pilku we kolo toko yando ningu singí yema onge kene kanoko konjiku molayo. Kongi sipisipi paa taka lelko molemele mele aku siku kanu yamboma ongo molonge nakolo owa takara* paa engelene kolkolie ‘Melte topo namili.’ ningu andoko molemele mele aku siku kanu yambomane ‘Ene mindili nangi. Ene tepo kenjemili.’ ningu molemele.**
23401  MAT 7:16  Kanu kolo toli yamboma ongo ulu tengema kanokolie, ‘Ene sike kolo tolime.’ ningu kanonge. ‘Amu namili.’ ningu takeme manda olko toko nolemelkaye? Molo ‘Me te namili.’ ningu silipu manda akuku nolemelkaye? Paa molo. ‘Amu lupe takeme lupela, me lupe silipu lupela.’ ningu kanolemele. ⸤Aku siku mele Pulu Yemone sike ungu umbu tonjilime pilku yamboma sike ningu silimele mele lupe, Pulu Yemone ungu umbu na tonjilime yamboma kolo toko ningu silimele mele lupela ningu kanonge.⸥ Unjuma mongo tolemo kinie kanokolie ‘Ime nomolo lemo. Ime naa nomolo lemo.’ ningu kanoko imbi silimele kanumu.*
23403  MAT 7:18  Unju peangamone mongo keri te manda naa tomba; unju kerimuni mongo peanga te manda naa tombala.*
23404  MAT 7:19  Unju mongo peangama naa tomba unjuma pali peko tokolie tepena kalemele.*
23406  MAT 7:21  “‘Yambomane nando ‘Ailimu.’ nilimele yamboma pali Pulu Yemone nokolemo mulu koleana* suku pungí.’ ningu na pilieyo. Tara mulu koleana molemomonga unguma pilku liku tenge yamboma mindi akuna pungí.
23407  MAT 7:22  Yamboma apurumbe wale kanumu wendo ombá kinie yambo aisilini nando ningindu: “Ailimu, nane nunge imbi lepo* nunge unguma nimbu sirindu kanumu; nunge imbi lepo yambomanga konopuna kuru moloringime “Ongo ulsu pai.” nirindu kanumu; nunge imbi lepo ulu tondolo aisili terindu kanumu.” ningí.
23408  MAT 7:23  Nakolo aku siku ningí kinie nane enendo nimbundu: “Na enenga imbime paa na pilipu ene kanopo imbi naa silio.* Ene Pulu Yemonga ungumu na pilku liku teringi kene nanga kumbikerena naa ongo anju pai.” nimbú.
23414  MAT 7:29  Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku ene mane siringi yemane* we mane siringi mele Yesusini aku sipe mane naa sirimu. Namba lerimu yemane pipili naa kolko tondolo munduku mane siringi mele aku sipe mane sirimuna pilkulie ene mini wale munduringi.
23415  MAT 8:1  Yesusi ma pangine maniendo ombá orumu kinie* yambo aisili liku maku toko yu lombili oringi.
23418  MAT 8:4  Kanu kinie Yesusini yundu altopa nimbendo: “Nuni ya ulu tekeromo yambo telurindu kepe paa naa niyo. Sumbi siku puku Pulu Yemo popo tonjili yemo* nunge kangimu liku ora siku, ‘Na altopo kangi peanga lepili molkoro kene.’ ningu Mosisini “Tei.” nimbe panjirimu mele pilku liku tenindu “Pulu Yemo popo toko kalko si.” nirimu mélemo liku Pulu Yemo popo tonjili yemondo “Kalonji.” ningu yu sieni. Pe yambomane nu kanokolie ‘Yu sike kangi peanga lepili molemo.’ ningu piliengi kene nikiru mele isili ou tepui.” nirimu. ⸤“Aku siku teni kinie yambomane nu kanoko keri naa kanonge, nu altoko we yamboma molemelena manda teluna puku moloni.” nirimu.⸥
23425  MAT 8:11  Nane enendo paa sike nimbu sikirumu: Ena mundi olemo koleamanga kinie ena pulimo koleamanga kinie yambo aisili wendo ongo Pulu Yemo ye nomi kingimu molopa nokolemo* mulu koleana sukundu Eporayamo kinie Aisake kinie Jekopo kinie pea ongo langi nongo molonge.**
23426  MAT 8:12  Nakolo Pulu Yemone ‘yunge yamboma’ nimbe mako torumu ⸤Isirele⸥ yamboma yu nokopa molemo koleana puku molemelka yamboma yuni topa makoropa sumbulu toline mundumbe. Kanuna paa mindili nongolie kola teko pereko molonge.” nirimu.*
23427  MAT 8:13  Aku nimbelie yuni ami ye wane anderete nokorumu yemondo nimbendo: “Nane nu ‘manda tenjimbe’ konopu lenu mele* tenjindu kene pui.” nirimu. Kanu kinie yuni aku sipe nirimu enamonga kendemande yemo yu kuru topa kelepa konde pupe molorumu.
23431  MAT 8:17  Aku sipe terimumunge koronga ou Pulu Yemone ungu umbu tonjirimuma pilipe yamboma nimbe sirimu ye* Aisayane ulu te pe wendo ombá ou nirimu mele kamu wendo orumu. Aisayane nimbendo: “Yuni yuyu olio kuru torumuma makoropa, olio aniembo lerimulu kuruma lipe ulsu mundurumu.” nirimu.**
23432  MAT 8:18  ⸤Walse⸥* Yesusi ⸤nomu Gallilli kélona molopili⸥ yambo aisili liku maku toko yu liku makaye teko moloringi kanopalie nirimumuni, ⸤lombili andolimendo⸥ “Nomuna nekendo pamili wai.” nirimu.
23433  MAT 8:19  ⸤Nakolo ou naa pupe we angilipili⸥ Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilipe mane sirimu ye te* yu angilirimuna omba yundu nimbendo: “Ungu Mane Silimu, nu puni koleamanga pali nu lombili ombó.” nirimu.
23435  MAT 8:21  Kanu kinie yu lombili andorumu ye tene* yundu nimbendo: “Ailimu, nu kamu lombili wambo mangali ou pupu nanga lapamo ⸤kinie pea molambo. Pe yu kolomba kinie⸥ ono tepolie nu lombili ombó.” nirimu.
23451  MAT 9:3  Aku nirimu kinie pilkulie Pulu Yemonga ungu manemanga puluma pilku mane siringi ye marene* eneno konopuni pilkulie, ‘I yemone Pulu Yemo marake tekemo.’ ningu piliringi.
23454  MAT 9:6  Nakolo ‘ ‘Manie Omba Mana Ye Au Lerimu Yemo* tondolo pelemomone ya ma koleana yambomanga ulu pulu kerime “Manie pupili, siye kolkoro.” manda nimbé.’ ningu piliengi!’ nimbu aku sipu nindu.” nirimu. Aku nimbelie kimbu ki kolopa pora sili yemondo nimbendo: “Nu ola angilku nunge kunungumu liku mengo ulkendo pui.” nirimu.
23458  MAT 9:10  Pe Yesusi Mateyunge ulkena langi nomba molorumu kinie kou takisi lili yema kinie, ⸤Juda ye ailimene⸥ “ulu pulu kerime teli ye” ⸤niringi⸥ wema kinie aisili ongo Yesusi kinie yu lombili andoli yema kinie* ene pea manie molko langi noringi.
23459  MAT 9:11  ⸤Ene aku siku teluna langi nongo moloringine⸥ Parisi yemane kanokolie yu lombili andolimendo walsiku pilkulie ningindu: “Enenga ungu mane sili yemo kou takisi lili yema kinie ulu pulu kerime teli ye wema kinie ene kinie yu nambemuna langi pea nokomeleye?” niringi.*