23219	MAT 1:6	ꞌBa Isaí, kui xi kuán naꞌenre rey David. ꞌBa David, kui xi kuán naꞌenre Salomón ꞌba nare kui xi kuán chjunre Urías tsakaiñu.
23224	MAT 1:11	ꞌBa Josías, kui xi kuán naꞌenre Jeconías ko ntsꞌe, kui xi tjindu nixtjin nga xuta Israel kichani nangi Babilonia nga tjinduꞌñu.
23225	MAT 1:12	ꞌBa jaskan nga je xuta Israel je kichani nga tjinduꞌñu nangi Babilonia, Jeconías kuán naꞌenre Salatiel. ꞌBa Salatiel, kui xi kuán naꞌenre Zorobabel.
23230	MAT 1:17	ꞌBa ꞌbatsaꞌen teñujun kaꞌa xuta chinga jaꞌa jendibani Abraham kaꞌnda David. ꞌBa jaskan ꞌba nde teñujun kaꞌa xuta chinga jaꞌa jendibani David kaꞌnda nga kichani nga tjinduꞌñu xuta Israel nangi Babilonia. ꞌBa jaskan nga je kichani nga tjinduꞌñu xuta Israel nangi Babilonia, ꞌba nde ngiteñujun kaꞌa xuta chinga jaꞌa ngani kaꞌnda nga kitsin Cristo.
23231	MAT 1:18	ꞌBi= kuán nga kitsin Jesucristo: María xi kuán nare Jesús xi tijñangire kjua Kuse nga kuixanko. Tunga kionga kje tjindukojín xinkjin, María kisꞌeyaꞌmore kiꞌndi, kiꞌndi xi kitsjare Isennixtjintsjere Naꞌenchana.
23232	MAT 1:19	ꞌBa Kuse xi xiꞌinre ku̱an, jngu xuta xi tsje tijña inimare. Ngatꞌa bi mejénre sikꞌaxki chjunre, tusa kuamejénre nga tafi sikꞌejña ngani.
23233	MAT 1:20	ꞌBa kionga je ꞌbitsaꞌen kitsikjaꞌetsjen Kuse, jngu ankjere Naꞌenchana kuatsejenre ngaya nijñare ꞌba kitsure: —Kuse xi ntjere David, bi kuin nga kuenikue María chjunri. Ngatꞌa kiꞌndi xi kui tjiyaꞌmore, kui xi kitsjare Isennixtjintsjere Naꞌenchana.
23236	MAT 1:23	Chjun xungu sꞌe̱yaꞌmore jngu kiꞌndi, jngu kiꞌndi xiꞌin sꞌe̱re, ꞌba Emanuel kꞌuin kiꞌndiu. Jaꞌen xi tsunire: Naꞌenchana tijña ngajinna.
23237	MAT 1:24	ꞌBa kionga je jaꞌare Kuse nga kitsaꞌe chinire, ꞌba kitsaꞌen jo kitsure ankjere Naꞌenchana ꞌba tsikꞌejñako chjunre.
23239	MAT 2:1	Jesús kitsin Belén, naxinanda chi xi tijña ngajinre nangi Judea, nixtjin nga rey Herodes tjinre xa. ꞌBa kui nixtjinbiu jaꞌe naxinanda Jerusalén nchja chjine xi kutꞌaya ngatꞌare niñu xi jendibani ngitutsꞌian.
23240	MAT 2:2	ꞌBa tsiningiya: —¿Ñá=ñu tijña reyre xuta judío xi je kitsin? Ngatꞌa kaꞌnda nangini̱ ña tju tsuꞌbiu, kjiꞌyee̱ niñure ꞌba kjuaꞌenichji_ri̱ kiꞌndiu.
23241	MAT 2:3	ꞌBa kionga rey Herodes kjintꞌe kibi, ꞌñu kuafore ko ngatsiꞌi xuta naxinanda Jerusalén ngayeje.
23242	MAT 2:4	ꞌBa ꞌbatsaꞌen rey Herodes kinchjare ngatsiꞌi xi ngakure naꞌmi ko nchja chjine tseꞌe kjuatexumo, ꞌba tsiningiyare ñá tsin Cristo.
23243	MAT 2:5	ꞌBa nchjabiu kitsure: —Ngajin Belén, naxinanda chi xi tijña ngajinre nangi Judea. Ngatꞌa xuta chinga profeta ꞌba=tsaꞌen kitsiꞌindu enre Naꞌenchana:
23244	MAT 2:6	ꞌBa ji Belén, naxinanda chi xi tijña ngajinre nangire xuta Judá, bi ichi tetsju ngisai ngajinre naxinanda yaꞌe xi tseꞌe xutaxare xuta Judá. Ngatꞌa ngajinri kꞌuetjujin jngu xutaxa, xi sikuenda xutana̱ xi tseꞌe Israel.
23245	MAT 2:7	ꞌBa ꞌbatsaꞌen Herodes kinchjatꞌaxinre nchja chjinebiu ꞌba tsiningiyare mé fa nixtjin kuatsejen niñu.
23247	MAT 2:9	ꞌBa kionga nchja chjinebiu je yasen ñojon en xi kitsure rey Herodes, kitsaꞌen ngani ndiya. ꞌBa niñu xi tsabe nangire ña tju tsuꞌbiu, xi janda tjentitjunre kaꞌnda nga tsakasenꞌñu kixire ña kjijña kiꞌndiu.
23248	MAT 2:10	ꞌBa kionga nchjabiu tsabe kui niñubiu, ꞌñu kuatsjare.
23249	MAT 2:11	ꞌBa ꞌbatsaꞌen jaꞌasꞌen niꞌyo ꞌba tsabe kiꞌndiu ko María xi nare mani. Tsikinyakunchꞌintꞌare kiꞌndiu nga kitsichjire, ꞌba kiskjexꞌa kaxare nga kitsjare kjuatjo kiꞌndiu. Kitsjare oro ko tjingusja xi ꞌñu chjire ꞌba ko ngijngu tsajmi xi nda jen xi mirra ꞌmi.
23250	MAT 2:12	ꞌBa ngatꞌa ngaya nijñare je kikꞌinyatitjunre nga bi nde kjuaꞌani ña tijña Herodes, kui kjua kjaꞌe ndiya kiskjebeni nchja chjinebiu nga kiji ngani nangire.
23251	MAT 2:13	ꞌBa kionga je kiji nchja chjinebiu, jngu ankjere Naꞌenchana kuatsejenre Kuse ngaya nijñare ꞌba kitsure: —Tisetjen ꞌba chjube kiꞌndiu ko nare ꞌba tiyukue nangi Egipto. ꞌBa kio teni kaꞌnda nga an xin nganira̱ nga kjuendibai, ngatꞌa Herodes kuangisjai kiꞌndiu, tuxi sikꞌenni.
23252	MAT 2:14	ꞌBa ꞌbatsaꞌen Kuse tsisetjen, kiskjebe kiꞌndiu ko nare, ꞌba ngajñu ꞌetjuko nga kiji nangi Egipto.
23253	MAT 2:15	ꞌBa kio tsikꞌejña kaꞌnda nga kꞌen Herodes. ꞌBa kuán tuxi kꞌuetjusunni enre Naꞌenchana xi kitsu nga kitsikinchja xuta chinga profeta: “Nangi Egipto kinchjani_ra̱ Kiꞌndina̱.”
23254	MAT 2:16	Kionga Herodes tsabe nga nchja chjinebiu ꞌejñure, ꞌñu kuastire ꞌba kitsja kjuaꞌñu nga kjuinikꞌen ngatsiꞌi kiꞌndi xiꞌin xi tjin Belén ko xi tjin ngandai naxinando. Kitsikꞌen ngatsiꞌi xi tjinre kaꞌnda jó nu, ngatꞌa ꞌexki nixtjin xi kitsu nchja chjinebiu nga tsabe niñu.
23256	MAT 2:18	Kjinuꞌyare nangi Ramá jndare jngu chjun, xi tikjiꞌndaya ꞌba ꞌñu titsine. Raquel= xi tikjiꞌndatꞌa kiꞌndi nistire, ꞌba bi nde mejénnire nga kjuinije kakun, ngatꞌa je jesun kiꞌndi nistire.
23257	MAT 2:19	ꞌBa kionga je kꞌen Herodes, jngu ankjere Naꞌenchana kuatsejenre Kuse ngaya nijñare nangi Egipto ꞌba kitsure:
23261	MAT 2:23	ꞌBa ꞌbatsaꞌen kikꞌejña naxinanda xi Nazaret ꞌmi. ꞌBa kuán tuxi kꞌuetjusunni enre Naꞌenchana xi kinchja nchja chinga profeta, nga Jesús xi kꞌuin xuta tseꞌe Nazaret.
23263	MAT 3:2	ꞌBa kitsu: —Tikꞌantjaiyo kjuafaꞌetsjennu ꞌba ndiba ngañu ngixkun Naꞌenchana, ngatꞌa je tjimatiña nixtjin kionga kui kuatexuma.
23264	MAT 3:3	Ngatꞌare Juan kinchja xuta chinga profeta Isaías nga ꞌbitsaꞌen kitsiꞌindu: Tjinuꞌyare jndare jngu xuta xi ꞌñu nchja ngaꞌnde tꞌaxin: “Tꞌenda_ru ꞌba kixi chjuꞌi_ru ndiyare Naꞌenchana.”
23265	MAT 3:4	ꞌBa Juan yaja najñu xi kuandakoni ntsjare chakameyu ꞌba ko jngu tjiuxinjnde tikjakonire. ꞌBa naxkajndi ko ntsjenre tjiuchusera xi tjin ngijña kjine.
23266	MAT 3:5	ꞌBa ꞌetju xutare naxinanda Jerusalén ko ngatsiꞌi xuta xi tjin nangi Judea ꞌba ko ngatsiꞌi xuta xi tjin ngandai ndaje Jordán nga jaꞌekasen ñojonre Juan.
23268	MAT 3:7	Tunga kionga Juan tsabe nga ne nkjin xuta fariseo ko nchja saduceo inyafaꞌe nga mejénre nga satenda, kitsure: —Jun ntjere tjiuye, ¿ꞌyá= xi ꞌba kitsunu nga kuiyu ngatꞌare kjuastire Naꞌenchana xi je tijña tiña?
23269	MAT 3:8	Tusa ngatꞌare xi siꞌon takutsijion nga je kjinikꞌantjaiyo kjuafaꞌetsjennu ꞌba nga je jaꞌe ngañu ngixkun Naꞌenchana.
23270	MAT 3:9	Bi yojonu ꞌbejñujin_ru nga kuixiun: “Ña= xi ntjere Abraham.” Ngatꞌa ꞌba xinkixi_nuu̱ nga kaꞌnda kui ndiojobi Naꞌenchana ku̱anre saꞌen ntjere Abraham.
23271	MAT 3:10	Je tijñanda hachare Naꞌenchana nga kuate jamare yo. Meni ngayéje ya xi bi nda tu tsja, stisun ꞌba xanikjaꞌajin ndiꞌu.
23272	MAT 3:11	An ko nanda batenda_nuu̱ tuxi xianire nga je kjinikꞌantjaiyo kjuafaꞌetsjennu ꞌba nga je jendiba ngañu ngixkun Naꞌenchana. Tunga xi ndiba jaskanre an, kui= xi ngisa tjinre kjuaꞌñu, kaꞌnda an bi bakinna̱ kuaꞌatuntsjaa̱ jndere. Kui ko Isennixtjintsjere Naꞌenchana ꞌba ko ndiꞌi kuatendaninu.
23273	MAT 3:12	Kui jo=ni xuta xi tsitsje trigo. Kitjunre ntsja tsajmi xi basen ntjokoni, tuxi kꞌuejñatꞌaxinni trigo ꞌba kꞌuejñatꞌaxin xtjere. ꞌBa ꞌbatsaꞌen kuinyatjo trigo niꞌyare ña minyatjo, ꞌba kuaka xtjere ngajin ndiꞌi xi bi ꞌboya —kitsu Juan.
23275	MAT 3:14	Tunga Juan bi kitsikjain nga titjunre ꞌba kitsure: —An= xi ji kuatendanaa̱ tsakaiñu. ¿Jótsaꞌen nga an tendibachunnaa̱ nga kuatendara̱?
23278	MAT 3:17	ꞌBa kjinuꞌyare jngu jnda ngankꞌa xi kitsu: —Kui=bi xi Kiꞌndina̱ xi ꞌñu tsimijia̱n, xi ꞌñu tsja mana̱ ngatꞌare.
23280	MAT 4:2	ꞌBa kio tsikꞌejña kjindia yachan nixtjin ꞌba yachan nistjen, ꞌba jaskan kuabojore.
23281	MAT 4:3	ꞌBa ꞌbatsaꞌen chanayiu jaꞌekutꞌayako ꞌba kitsure: —Tsa kjuakixi nga Kiꞌndire Naꞌenchana kuáin, ꞌba sji nga ndiojobi ngatjama niñuxtila.
23282	MAT 4:4	Tunga Jesús kitsure: —ꞌBa=tsaꞌen kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana: “Bi tu niñuxtila xi kꞌuendukunnire xuta, tusa ngayéje enre Naꞌenchana.”
23283	MAT 4:5	ꞌBa ꞌbatsaꞌen chanayiu kiko Jesús naxinanda tsje Jerusalén ꞌba kitsikasensun ngaꞌndere ningu ña ngisa nkꞌa.
23286	MAT 4:8	ꞌBa ꞌbatsaꞌen chanayiu kiko ngani ngijñacha xi ꞌñu nkꞌa. Kio yakure ngayéje naxinanda xi tjin ngasunꞌndio ꞌba kjuaje xi tjinre nga jngu jngu naxinando.
23291	MAT 4:13	ꞌBa Nazaret ꞌetjuni nga kikꞌejña Capernaum, naxinanda xi tijñandai ndachikun ña tsikꞌendu xuta xi ntjere Zabulón ko xi ntjere Neftalí.
23293	MAT 4:15	Nangire xuta xi ntjere Zabulón, ko nangire xuta xi ntjere Neftalí, nangi xi tiñare ngandai ndachikun, xi tijña xingunda ndaje Jordán, nangi Galilea, ña ꞌba nde tjindu xuta xi bi tseꞌe Israel.
23294	MAT 4:16	Xi tjindu ña jñu, kui= xi je tsabe jngu ndiꞌi je. Xi tjindungi nkꞌianre kjuabeya, kui= xi je kuatsejenre jngu ndiꞌi.
23295	MAT 4:17	ꞌBa tsakaꞌanire kui nixtjinbiu Jesús kitsikjaꞌaxtiuya enre Naꞌenchana. ꞌBa kitsu nga jako xuta: —Tikꞌantjaiyo kjuafaꞌetsjennu ꞌba ndiba ngañu ngixkun Naꞌenchana, ngatꞌa je tjimatiña nixtjin kionga Kui kuatexuma.
23300	MAT 4:22	ꞌBa ndekuini chubabiu nchjabiu ꞌejña barku ko naꞌenre ꞌba kitjenngifani Jesús.
23301	MAT 4:23	ꞌBa Jesús tsakꞌajme ngayéje naxinanda xi tjin nangi Galilea. Yakuya ngaya niꞌya sinagoga xi tjin kio, ꞌba kitsikjaꞌaxtiuya en ndare Naꞌenchana nga Naꞌenchana xi batexuma, ꞌba kitsinda ngayéje chiꞌin xi kunre xuta ko ña kjinere.
23304	MAT 5:1	Kionga Jesús tsabe nga tjimañajan nkjin xuta, tsijin jngu ngijñacha ꞌba kio tsekꞌejña tuxi kuakuyanire. ꞌBa kuañajantꞌare xutare.
23306	MAT 5:3	—Ndaxure xuta xi xꞌan mare yojore, ngatꞌa ña batexuma Naꞌenchana kui= tseꞌe ku̱an.
23309	MAT 5:6	’Ndaxure xuta xi ꞌñu mejénre nga kixi ku̱an ngixkun Naꞌenchana joni tsa bojore ꞌba xindare, ngatꞌa kui= xi ku̱aski.
23311	MAT 5:8	’Ndaxure xuta xi tsje tijña inimare, ngatꞌa kui= xi skue Naꞌenchana.
23312	MAT 5:9	’Ndaxure xuta xi baseko nga sꞌe̱re kjuaxiu ña tjin kjuachan, ngatꞌa kui= xi kiꞌndire Naꞌenchana kꞌuinre.
23313	MAT 5:10	’Ndaxure xuta xi tsjengicha tu kjuare nga kixi tjin xi inyatsaꞌen, ngatꞌa ña batexuma Naꞌenchana kui= tseꞌe ku̱an.
23315	MAT 5:12	Tusa tsja ngatjasꞌenu ꞌba ꞌñu titsja_ru yojonu, ngatꞌa ne je chji xi xuntsjo ngankꞌaa. Ngatꞌa ꞌba=nde kuataꞌen nchja chinga profeta xi tjun kisꞌe nga ku̱anre jun.
23317	MAT 5:14	’Jun jo=ni ndiꞌire ngasunꞌndio. Jngu naxinanda xi tijñasun jngu tjengi, bi ma sꞌejñaꞌmo.
23318	MAT 5:15	ꞌBa kionga baka ndiꞌi xuta, bi ngi kaxa ꞌbejñangi. Tusa ꞌbejñankꞌa, tuxi tsitsejennire ndiꞌu xuta xi tjindu ngaya niꞌyo.
23319	MAT 5:16	ꞌBa jun, ꞌba tsaꞌen ngatatsitsejen ndiꞌinu ngixkun xuta, tuxi skueni mé= xi nda teñoꞌon ꞌba sichjire Naꞌennu xi tijña ngankꞌaa.
23320	MAT 5:17	’Bi nikjaꞌetsjion tsa an jaꞌekꞌejñatꞌaxia̱n kjuatexumo ko xi yakuya nchja chinga profeta. Bi jaꞌekꞌejñatꞌaxia̱n, tusa jaꞌetsikꞌetjusaa̱n.
23321	MAT 5:18	Ngatꞌa ꞌba xinkixi_nuu̱. Yejerañu tjin ngisa ngankꞌaa ko tꞌanangiu nijnguú letra ꞌba nijnguú punto xi kuaꞌindutꞌa kjuatexumo xjaꞌaxinre kaꞌnda nga ku̱ajngu yeje.
23322	MAT 5:19	ꞌBa mani, tsa tjin xi bi sikꞌetjusun ninga tu jngu kjuatexumachi xi kuaꞌindutꞌa kjuatexumo ꞌba tsa ꞌba tsaꞌen kuakuyare xuta xi yakꞌa ngayeje, kui= xi ꞌba nde ngisa ichi ku̱an ña batexuma Naꞌenchana. Tunga tsa tjin xi saꞌen jo tsu kjuatexumo ꞌba tsa ꞌba tsaꞌen kuakuyare xuta xi yakꞌa ngayeje, kui= xi ꞌba nde je ku̱an ña batexuma Naꞌenchana.
23323	MAT 5:20	Ngatꞌa ꞌba texin_nuu̱. Tjinnere nga ngisa nda sikꞌetjusun ngiso mé= xi Naꞌenchana mejénre nga ko mare chjine kjuatexuma ko xuta fariseo. Tsa bi ꞌba siꞌon, niñajanni kjuitjasꞌion ña batexuma Naꞌenchana.