3	GEN 1:3	Se Kaem balam, “Nikim aratukko,” mam. Se nikim aratam.
5	GEN 1:5	Se nikim mu nup beteram “woremkalal” mam, ale tiromorom mu nup beteram “tirom” mam. Se sor awuru iluwam nama nikim pagam ale baingam mu day l.
6	GEN 1:6	Se Kaem balam, “Yu paga ilagala arukko,” mam, “bo kualala, se bo aliti, se kusumuri mu kuwim yam bo anirukko.”
8	GEN 1:8	Se kuwim yam kusumuri mu nup beteram “taiti” mam. Se sor awuru iluwam nama nikim pagam ale baingam mu day 2.
9	GEN 1:9	Se Kaem balam, “Yu taiti bowa ningi aliti aniso imi nama kuwim suanta bolala aruk, se sor marakuk ale ali ko aratukko.” Se balam mu uwutata aratam.
10	GEN 1:10	Se sor marakam ale ali aratam mu Kaem nup beteram “ali” mam, se yu nama kuwim suanta bolala aram mu nup beteram “gagi” mam. Ale Kaem mel aratam mu arigam yawarakala.
11	GEN 1:11	Se Kaem balam, “Ali lilim la awote sirsir duap duap, mayang duap duap, se tam duap duap nunguning kapa se sor irokko mu aratamonko,” mam. Se balam mu uwutata aratam.
15	GEN 1:15	Ale nononga nikinang ali lilim la tumonko.” Se balam mu uwutata aratam.
20	GEN 1:20	Se Kaem balam, “Yu gagi ningi mu melmasak duap duap aratamon ale yu gagi karogo terong maukko. Se yalek inangnang suen la aratamon ale bengemon geragamonko.”
22	GEN 1:22	Se marak nungaru se balam, “Gagi ningi ko mel duap duap gue pagamon ale gagi terong maukko. Se ali awote inangnang suen biya tala pagamonko.”
24	GEN 1:24	Se Kaem balam, “Ali ko mel duap duap aratamonko, wonong ko mel lila mu ta se giarum ko mel diwang dugu karo geragasan mu aratu namamonko.” Se butata aratam.
26	GEN 1:26	Se Kaem balam, “Ana nangata nanga nanimi nadera te kariimet nunga nungurnakko. Nuna yu gagi ko mel suen la se, anapeya luman karogo kualala bengesan geragasan mu se, anapeya mel ali awote aolak ilu geragasan, mu suen la nunga bitarmonko.”
28	GEN 1:28	Ale marak nungaru se balam, “Nina kuriang iluwal, se gue kaparuk sor magaruk, ale sor suen biya te dagi namamon ale mel suen biya mu bitarmonko. Nina yu gagi ko mel suen la se, anapeya luman karogo kualala bengesan geragasan mu se, anapeya mel ali awote aolak ilu geragasan, mu suen la nunga bitualko.”
30	GEN 1:30	Ale melmasak suen biya marak bagasan, mel bibiya se gotektek ali awote aolak ilu geragasan mu se, inangnang mel kualala bengesan, mu tam gawa sirsir mel mu nunga inang ko nungarsam.” Se butata aratam.
48	GEN 2:17	Bare tam bo sanamiwoso, ko nunguning nasan ale ikia sinarso se ningo memek ko ikisan, umutang ko nunguning me ta noko. Ni no mu ni kuarko, nunguning.”
49	GEN 2:18	Asele Kaem Yawe balam, “Kari kota mu me terong. Ani ko bo, nu turantala, bitirik se ilak wete baga se sangukko.”
54	GEN 2:23	Se kari mu balam, “Ese! Aitak imi asele aninga angimik sokel te aratam, ale aninga angimik nunguning te aratam; buta se ani aurik ‘imet’ maikko, mu awuk, nu aninga angimik sokel te aratam,” mam.
57	GEN 3:1	Kaem Yawe melmasak giarum ningi aolak ilu geragasan mu suen biya nunga beteram, bare mot mu ko ikia kawel te suen la nunga kiaram. Se mot mu imet isuam, “Nunguningta Kaem iwita balam, nina tam suen la ningam ningi mu ko nunguning me nalko mam e?”
59	GEN 3:3	Bare tam suanta kusumuri sanamiwoso mu Kaem balam ana ko nunguning me nanakko mam. Nu balam ana tam mu ko nunguning nanak agi ilu tanak, mu ana kuenakko mam.”
61	GEN 3:5	Kaem ko ikiam, nina nal mu ninga ikia sinararuk se munan ningo se munan memek mu ko ikial ale nu turantala bagaralko. Duap owore te se nigiring kaolam.”
65	GEN 3:9	Bare Kaem Yawe kari mu auram, “Ni apalak bagasam a?” mam.
66	GEN 3:10	Se kari koma balam, “Ani ni ningam ningi aolak iluwem se kimik nirung ikiem, ale ani nunguning la, se nguangerem ale yumuwasam,” mam.
67	GEN 3:11	Se Yawe isuam, “Ni awuk ko ikiem ni nunguning la bagasam? Agi ni tam nunguning ani me noko balem wore ni naem agila?” mam.
68	GEN 3:12	Se kari balam, “Imet ni keta ani aisem ewere, nu ani tam nunguning aisam se naem.”
69	GEN 3:13	Se Yawe imet isuam, “Ni anape ko munan sowore beterem?” Se imet balam, “Mot aninga kulam se naem.”
71	GEN 3:15	Ni se imet mu ilak ninga kusumuri nengemang motam suanta me ta anirukko; nika gue te, se imet ko tuagu te, mu uwutata lagaralko. Imet ko tuagu te mu nu nika sipiling ita parusuwurokko, se ni noko suwik durum usirko.”
72	GEN 3:16	Yawe aking imet iwita maonam, “Tom ni tagu ago se kuriang ilupko mu ni ikup yaman biyala toko. Bare ka kari mu ninguru ko kua lagerko; se nu nika pulawura iwita baga se ka bituokko.”
75	GEN 3:19	Nika ura kowar te inang aratuk se to noko, se ura kowar la bita laga ali ningi namarko. Ani ali gege te nika nungem; buta se ni piler ali ningi namarko.”
78	GEN 3:22	Asele balam, “Aitak kari ko ikia sinararam se ningo memek mu ko ikiam, ale ana iwitatala aratam. Buta se nu tam ko nunguning nasan ale marak pempem bagasan mu me tauk ale naukko,” mam.
81	GEN 4:1	Adam nuwus Eve ilak bagaram se tuagu aratam se kuriang Cain iluwam. Ale balam, “Yawe aninga saongam se kuriang kari iluwem,” mam.
87	GEN 4:7	Ni ningo bitar, mu ani ni ko ko amilmilarik se ni karogo amilmilerko. Bare ni memek bitar bore ko la sinar toko, mu awuk, memek mu barasam ale nika maguwurokko negawoso, se ni ko sokel ira se kaparuk se nu kierko,” mam.
88	GEN 4:8	Udagi te Cain ko uria Abel maonam, “Tair se namanak geraganakko,” mam. Se nuna ilagala namaman geragawa, Cain barasam ko uria moram se kueram.
89	GEN 4:9	Kam me maiyam se Yawe Cain isuam, “Nika uria Abel apoko ya?” mam. Se Cain balam, “Ani me ko ikisam,” mam. “Awuk, ani aga uria ko bitua kari e?”
92	GEN 4:12	Ni ningam ura ilup ale na inang asuru, bare nunguning me kaparukko. Ale keta ka kiwim nunguning bo mena, se am ngual ngual geraga se lagerko,” mam.
94	GEN 4:14	Ni ani ali imi te aga karosam, ka kema te agotala aga karosam. Se ani agiwim mena se am ngual ngual geraga se lagarikko. Se kari bo agarkuk, mu aga moruk se kuerikko.”
95	GEN 4:15	Bare Yawe iwita nu maonam, “Mena. Kari bo ka moruk se kuar, mu ani koma biyala nu tuekko.” Ale nu Cain kumik te kawilis bo beteram, se kari awiriya Cain arigimon, bare kawilis mu arigimon ale me momonko.
104	GEN 4:24	Ikialko. Kari bo Cain moruk se kueruk, mu memek biyala taukko; bare kari bo aninga kau tauk mu memek am biyala nunguningkiri taukko!”
105	GEN 4:25	Udagi te Adam ko nuwus ilak bagaram se kuriang kari bo tala iluwam ale nup beteram Seth i mam. Ale balam, “Kaem ani kuriang bo, Abel, Cain moram se kueram, wore ko kuwim te aking aisam,” mam.
108	GEN 5:2	Nu kari nungam, imet nungam, ale marak nungaram. Ale nunga balam “kariimet” mam.
135	GEN 5:29	Se nu nup beteram Noah i mam, ale balam, “Yawe ali imi ko den aora biya balam se ana te ura to turutuwu lagasan. Bare kuriang imi aratam mu ana yaman ikup giwasan imi ningi wore nanga sanguk se naneman sapanakko,” mam.
141	GEN 6:3	Se Yawe balam, “Ani ali kariimet ko angimik gagoraram. Ani bo karogo me yaman kua se lagarikko. Nuna ali ko kariimet, kua namamonko. Buta se ani nunga marak bagara ko tom mu batagem se kapa ko tom 120 yia iwita.”
145	GEN 6:7	Buta se Yawe balam, “Ani kariimet ali imi te nunga nungem mu suen la nunga menawurikko, kariimet ta, se melmasak bibiya gotektek ta ali imi te aolak ilusan ale karanga geragawasan, se inangnang kualala bengesan mu suen la nunga menawurikko. Ani mel to ya ko nunga nungem!”
151	GEN 6:13	Se Kaem Noah maonam, “Ani kariimet suen la nunga menawurikko. Mu awuk, nuna te se ali kager daong karogo terong mam. Buta se ani kariimet ta se ali karogo la menawurikko,” mam.
159	GEN 6:21	Ale na inang duap duap, nenenga mu se, buruk kausik inangnang nunga, mu karogotala gi ale ilu biguwur ale galung bo ningi tugumko.”
164	GEN 7:4	Se ubou suanta buring ko mu ani balik se ali imi te tuwik biyala kaparukko, woremkalal 40 ko se tirom 40 ko, se mel suen biya nunga nungem marak bagasan mu nunga menawu saparikko.”
201	GEN 8:17	Melmasak suen la arungak kaparko: inangnang, se melmasak bibiya gotektek, se mel ali te karanga namasan, mu suen la nongorak kapar se gue pagamon ale ali lilim ira sapamonko,” mam.
206	GEN 8:22	“Tom ali imi me menaso, ale am aniso ko tom imi te mu, inang aguwa ko tom se inang gia ko tom mu anirukko; sor ipi ko tom se sor kowar, se worem tom se tuwik tom, se woremkalal se tirom ko tom mu butata anirukko,” mam.
213	GEN 9:7	Bare nina mu, nina te gue paguk ale ali sor karogo terong ma saparukko.”
217	GEN 9:11	Den nengerak kalosam mu iwita: mel marak anisan mu udagi tuwik lom biya me ta nunga maguwurokko. Aking udagi lom biya sor me maguwurokko tala.”
222	GEN 9:16	Tom ani magulep taiti nuwi ningi aratuk se arigek, mu ani nina kariimet se melmasak suen la marak bagasan mu nengerak aga den pempem la anirukko kalem mu ko angamin ares maukko.”
223	GEN 9:17	Kaem udagi tala Noah maonam, “Aninga den nina se mel suen biyala marak bagasan nengerak kalem mu magulep te la ko ikialko,” mam.
231	GEN 9:25	Ale nu kuriang umu ko den iwita balam: “Canaan mu ikup biya nunguningkiri irokko! Nu noko launuria nunga dungan kari ko bagarukko.”
233	GEN 9:27	Aninga angamang mu Kaem baluk se Japheth ko gue paguk ulalaruk, ale nuna Shem ko gue te mu nongorak nongorak bagamonko; se Canaan noko ura dungan kari bagarukko,” mam.
244	GEN 10:9	Yawe motam te mu nu bulamara kari tamatama bo iwita bagakaso. Owore te se, nuna tom sikina kari bo ko balsan, “Nu Nimrod iwita, Yawe motam te bulamara kari tamatama,” ma balsan.
270	GEN 11:3	Nuna nunumi manorman, “Ario, ana ali gege monak ale kainak se brick ko arukko.” Nuna kawam biya te kaola ko manga mena. Bare nuna brick te kawam kalomonko mu nungurman. Ale nunga mel bo, ko kiri aora biya, brick te palungurmon se numi ilukuawurukko, mu karogotala.
271	GEN 11:4	Asele balman, “Aitak ana nangata nanga wonong biya kalonak, ale ningi kawam bo aromemek se kalel biya, taiti gomang kautaukoyam kalonakko. Se kariimet arigimon ale anananga nanip patawumonko. Mena mu, kariimet sang taimon nanga parusuwumon se kirker namanak bore ko.”
274	GEN 11:7	Buta se ana nama kapanak, nunga den ngualawunak, se udagi nunumi nuguring me ikimonko,” mam.
302	GEN 12:3	Awiriya munan ningo kete bitiruk, mu ani munan ningo kote bitirikko; bare awiriya nika bita maguwurok, mu ani nu bita maguwurikko; se ni te kariimet suen la ali imi te mu daiga bagara ningo arigimonko,” mam.
306	GEN 12:7	Se Yawe Abram kote aratam ale maonam, “Ali ewerta ani nika nimasari ka taleng girigir ago ningarikko,” mam. Se Abram kuwim Yawe nukote aratam mu te manga te altar kaolam ale Yawe nup patawuram.
312	GEN 12:13	Buta se ni iwita nunga manaruko, ni aninga agoras ma baluko. Se nuna ni te ani ninguru aga sinar tamonko, me aga momonko,” mam.
314	GEN 12:15	Se Pharaoh ko kari bibiya Sarai ago arigiman ale Pharaoh manorman, “Imet imi imet yawara pa!” maman. Ale namaman taman ale ilak Pharaoh ko kawam te namaman.
318	GEN 12:19	Ni awuk se nika koras ma balem se ani nu aga imet ko taem? Buta se ka niwus iwo to ale ilak tagi talko!”
328	GEN 13:9	Ni arikko, ali ulal biya aniso. Se nanimi betenak ale awar awar baganakko. Ni ali sengam ko mu gemang tui, mu ani ali ngas ko mu te namarikko. Agi ni ngas ko mu gemang tui, mu ani sengam ko namarikko.”
336	GEN 13:17	Ario, ni bares ale ali ani kisisam imi te dugu karo gerage ale ko maiya ko ulal arikko. Ani ali imi lilim la ni kisisam.”
350	GEN 14:13	Bare kari bo kager ko naguram ale Hebrew kari Abram kote namaram ale maonam, “Nuna Lot agotala taman ale ilak namaman,” mam. Tom mu te Abram mu Mamre ko tam bibiya wore duap ningi bagakaso. Mamre mu digo Amor ko kari bo, se ko uriamitak ilagala, Eschol se Aner. Kari ilagala suan imi Abram ilak tiran gar ningo, nunumi nongomang suanta bagakasan.
354	GEN 14:17	Abram Kedorlaomer se ko king ilagala suan arungak numi kuting iluwam mu, kager te nunga menawuram ale peleram taikaso. Se Sodom ko king Abram amilmil tuokko sor wolong Shaveh mu te nama aratam ale arigam. Sor wolong Shaveh mu tom sikina balsan “King ko sor wolong” masan.
357	GEN 14:20	Kaem Kalel Biya nu nup biya! Nu ka saongam se ka kager kari memek nunga menawurem.” Se Abram mel suen biya giam mu pakakumuram ale motam 10 ko kaparam, ale motam gira suanta mu Melchizedek tuam.
358	GEN 14:21	Bare Sodom ko king Bera mu Abram maonam, “Mel suen biya ni kager te giem mu nika. Bare aga kariimet nunga bataguru giem mu nunga bita aisuko,” mam.
361	GEN 14:24	Ani mel bo agata angimik ko me giekko. Mel aninga kari maingkala naman borta la ani giem. Se aga saonga ilagala suan, Aner, se Eschol se Mamre, mu asele nunga mel saki am gimonko.”
362	GEN 15:1	Udagi te Yawe kausa bo ningi Abram iwita maonam, “Abram, ni me nguangerko. Ani nika karem; ani mel ningo nunguningkiri kisekko,” mam.
364	GEN 15:3	Ni kuriang bo ani me aisem, se aninga ura kari ani agiwim tauk ale aninga melmasak suen la nu giokko.”
365	GEN 15:4	Bare Yawe Abram maonam, “Nika ura kari sumu ni kiwim te ka melmasak me giokko. Kuriang kari bo ni keta ka gue nunguningkiri umutang ni kiwim taukko.”
366	GEN 15:5	Ale Yawe Abram tam ilak watingi aratam ale maonam, “Kualala taiti gomang te loager ale baras suen la mu kau saparko terong agi mu arikko.” Ale mam, “Nika gue te mu baras umu uwutata sor magamonko,” mam.
368	GEN 15:7	Ale maonam, “Ani Yawe, anigita ali ewere kisek se nika arukko kerak Chaldea ko wonong Ur beterem ale kerak tairem,” mam.
369	GEN 15:8	Bare Abram mam, “O Yawe, aninga Biya, ani awuk ta ko ikiek nunguningta ali imi aninga ali ko maikko?”
370	GEN 15:9	Se Yawe den koma maonam, “Bulmakau pagar gotek bo, se goat pagar bo, se sipsip anumang bo, nunga yia ilagala suan mu se, biton gotek se arum gotek nunga gi ale karogo tairko,” mam.
377	GEN 15:16	Nika gue te ka kariimet mu sor iwareng te baga laga nunga taleng girigir aratamon, bare tairate me pelemon taimonko. Mu awuk, Amor kariimet nunga ali te dagiwasan mu nunga memek mu ko sokel te ikup arigimonko mu ko tom te me tai aragoso. Tom mu te tai aratuk mu nuna pelemon taimonko.”
382	GEN 15:21	Canaan, Girgash, se Jebus kariimet alo nunga ali mu bataguru taik ale ningarikko,” mam.
384	GEN 16:2	Se Sarai Abram maonam, “Yawe ani atagu kaolam se ani kuriang bo me iluwem. Ni namar aninga ura dungan imet wore ilak anir se nu kuriang bo iluwok agi mu aninga.” Se Abram Sarai kuring iluwam.
387	GEN 16:5	Se Sarai Abram maonam, “Ni ikup ani giwasam imi ko kotam! Aninga ura dungan imet ni kiting te beterem, se nu aitak tuagu ago, se ani mel yam ko aga beteso. Yawe kota ni analak nanga tuterukko!”
388	GEN 16:6	Se Abram den koma balam, “Ikiko! Hagar mu nika ura dungan imet. Mu ni nu bitarsam. Nika gemang te ni nu kumik te aguwaya bitarko mu uwutata bitarko.” Se Sarai Hagar bita maguwukaso ale yaman ikup ninguru tuikaso. Se nu nunga beteram ale namakaso.
390	GEN 16:8	ale isuam, “Hagar, Sarai ko ura dungan imet, ni aparete wore tairem, ale apalak namarko?” Se Hagar mam, “Aninga imet biya Sarai ko nguangerem ale naguwasam.”
391	GEN 16:9	Se Yawe ko engel maonam, “Ni piler kote namar ale nu la iki karo tuiko.”
392	GEN 16:10	Akingtala maonam, “Ani nika tagu te kuriang gue nungek se gue paguk ninguru sor magaruk, se kariimet bo kaurokko me terong.”
394	GEN 16:12	Bare nika kuriang mu kumik lila mena, donkey diwang iwita bagarukko; nu kariimet ngual ngual nongorak kaerukko, se kariimet mu betela nu ilak dun kopa ilumonko. Nu ko gue suan arungu ningo me bagarukko,” mam.
395	GEN 16:13	Se Hagar Yawe ko iwita balam, “Aitak ani Kakirip motam te pempem lagasam mu amotam te arigem. Buta se ani nup betesam, El Roi, mu awuk, nu Kaem, ani nu motam te lagasam.”
400	GEN 17:2	Se ani ni kerak den kalem mu ko iki se balik se ka taleng girigir suen biya aratamonko.”
406	GEN 17:8	Se Canaan ali lilim la imi, aitak ni kari iwareng iwita te bagasam, mu ni se nika gue luan maiya taiwoso mu ningarikko, se ali mu eng am nenenga arukko. Ale ani nenenga Kaem bagarikko.”
412	GEN 17:14	Bare kari bo agi kuriang kari bo munan imi kumik te me beteral, mu nenenga ningi me bagarukko. Mu awuk, nu aninga den nengerak kalem umu me karo tuam. Buta se kaoral se tagi taukko.”
414	GEN 17:16	Ani marak tuek se nu ka kuriang kari ilu kisokko. Ani marak tuek se nu kariimet motam suen biya nunga nunam gira bagarukko. Ale nu te king arika aratamonko.”
415	GEN 17:17	Se Abraham bugura kulukam ale moke ali ningi kaparam, se gusi laga gomang ningi la mam, “Agi kari aora bo ko yia tom 100 mu kuriang gue bo bitirukko terong e? Se aga imet aora Sarah mu ko yia tom 90, mu nu kuriang iluwokko terong e?”
416	GEN 17:18	Uwuta balam ale Kaem maonam, “Aguwa mu Ishmael la marak tui se aninga agiwim taukko,” mam.
417	GEN 17:19	Bare Kaem “Mena,” mam. “Nika niwus Sarah kuriang kari ilu kisok se ni nup bitar Isaac meko,” mam. “Ani den ni kerak kalem mu koma suanta nu se ko gue te mu nongorak pempem anirukko.
419	GEN 17:21	Bare aninga den ni kerak kalem mu koma suanta tala Isaac kote anirukko. Tom iwitatala yia namake ko taiwoso mu te, Sarah kuriang mu ilu kisokko.”
428	GEN 18:3	Ale bo gira sanamaram mu maonam, “Aga Biya,” mam, “ani ningo nuam ko agarkal agi mu ani nenenga ura kari aga kawam me kiaralko, ani ninga sangikko.
430	GEN 18:5	Nina aninga kawam te taiman, se ani na sang ningarik se nal sokel tal, ale asele barasal aolak iluwalko.” Se nuna balman, “Mu terong. Balsam butata bitarko,” maman.
431	GEN 18:6	Se Abraham ko kawam sel ningi biririka namaram ale Sarah maonam, “Tairate plaua ningo nunguningkiri singir ilagala suan gi ale gurugu ale bread ko kaiko,” mam.
434	GEN 18:9	Nuna na no kutuwuman ale Abraham isarman, “Nika niwus Sarah apoko ya?” maman. Se Abraham balam, “Uwa, kawam sel ningi bagoso,” mam.
435	GEN 18:10	Asele Yawe iwita Abraham maonam, “Nunguningta, tom iwitatala yia nangama ko taiwoso mu te, Sarah nika niwus kuriang kari iluwok ilak bagaruk se ani tairik arigekko,” mam. Se Sarah nuna nubiring ko, kawam sel kuringi baga se den umu ikiwakaso.
437	GEN 18:12	Se Sarah gusi se gomang ningi la balam, “Ani angimik garuk nunguningkiri, se aninga kari biya mu betela garuk nunguningkiri. Se kuriang gi patawura ko amilmil mu awuk ta nangate pelerukko?”