23233	MAT 1:20	Mientras quëhúniꞌ llgabë zni, tubi ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë nu repi ianglë: ―José, llëbní David, adë rdzë́bëdiꞌil gúnël recibir María cumë ziquë tséꞌlël purquë lëꞌë shíniꞌ zéꞌdiꞌ por pudërë shtë Espíritu Santo.
23240	MAT 2:2	Gunaꞌbë diꞌdzë ra mënë ni: ―¿Ca gulë rëy shtë ra më israelitë? purquë nezë guiaꞌa guná naꞌa lu mbelëguiꞌi shtë́hiꞌ; por ni zëꞌpë naꞌa parë guëdëꞌnë naꞌa adorar lë́ꞌiꞌ.
23242	MAT 2:4	Iurní lëꞌë rëy gunaꞌbë grë ra jëfë shtë ra bëshuzi nu grë ra narluaꞌa lëy nabëquëꞌë Moisés entrë ra mënë israelitë. Gunaꞌbë diꞌdzë rëy: ―¿Ca galë Cristo?
23243	MAT 2:5	Lëꞌë rall bëquebi: ―Guëdchini Cristo Belén shp3 Judea purquë zni bëquëꞌë tubi muzë shtë Dios guahietë. Naescritë zndëꞌë:
23246	MAT 2:8	Iurní guniꞌi Herodes lu ra mago tsa raiꞌ Belén nu répill: ―Gulë tsagná ndë nu gulë tsagnaꞌbë diꞌdzë zaꞌquë zaꞌquë shcuendë meꞌdë. Iurë lëꞌë të guëdzelë të meꞌdë, iurní gulë bëꞌnë visi na purquë rac shtuaꞌa tsaguëna adorar lë́ꞌiꞌ.
23251	MAT 2:13	Despuësë de zëagzë́ ra mago, tubi ianglë shtë Dios bëluaꞌalú lu mbëcaꞌldë lu José nu repi ianglë: ―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë. Gulë gua nasesë guëꞌdchi shtë Egipto të ndë guëquëreldë të hashtë iurë lëꞌë na guëniaꞌa guëabrí të ladzë të purquë lëꞌë rëy Herodes tsatílill lëꞌë meꞌdë parë gati meꞌdë.
23253	MAT 2:15	Ngaꞌli guquëreldë raiꞌ hashtë iurë lëꞌë rëy Herodes guti. Zni guc cumplir lo quë naguniꞌi Dios por diꞌdzë nabëquëꞌë muzë shtë më guahietë. Guníꞌiꞌ: “Hashtë naciuni Egipto gunaꞌba shinia”.
23258	MAT 2:20	―Guashtë́; gudëdchi meꞌdë; gulë gua con shniꞌa meꞌdë të guëabrí të naciuni Israel stubi. Hia lëꞌë mënë naguc shtuꞌu quini lëꞌë meꞌdë, guti rall.
23261	MAT 2:23	Iurë bëdchini raiꞌ ngaꞌli, iurní guquëreldë raiꞌ guëꞌdchi Nazaret. Zndë guzac parë guc cumplir lo quë naguniꞌi ra muzë shtë Dios guahietë: “Guërulë́ më Nazareno”.
23263	MAT 3:2	guníꞌiꞌ: ―Gulë bëꞌnë nadzëꞌë mudë nabani të purquë hia lëꞌë iurë bëgaꞌa parë guënibëꞌa Dios shmënë më.
23264	MAT 3:3	Lëꞌë Juan na el quë naguniꞌi Isaías, muzë shtë Dios. Bëquë́ꞌëiꞌ shtiꞌdzë Dios manërë rëꞌ: Guini të tubi bë shtë tubi mënë narniꞌi fuertë lu tubi shlatë ruꞌbë: “Gulë bëꞌnë preparar nezë shtënë Dadë. Gulë bëꞌnë preparar laꞌni lduꞌu të ziquë nezë ldi parë iurë guëdchini Dadë. Gulë gubani tubi vidë zaꞌquë.”
23268	MAT 3:7	Perë iurë guná Juan cantidá mënë religiusë fariseo nu saduceo, bëdchini rall parë chubë nisë rall; guniꞌi Juan lu rall: ―Llëbní mbeꞌldë, ¿chull bëtsëbë lëꞌë të? ¿Pëzielú daniꞌi rlluꞌnë të parë guëcaꞌchilú të lu cashtigu dushë nanapë quë guëdchini?
23275	MAT 3:14	Primërë adë në́diꞌi Juan; répiꞌ lu Jesús: ―Runë tucara chubë nisa por lë́ꞌël perë lë́ꞌël zeꞌdë lua.
23276	MAT 3:15	Perë Jesús guniꞌi: ―Bëneꞌe sí iurneꞌ purquë zni gac të parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir grë cusë zaꞌquë naquëgnibëꞌa Dios. Iurní lëꞌë Juan gunë́
23278	MAT 3:17	Iurní bini më tubi bë, tubi voz nabëruꞌu lu gubeꞌe naguniꞌi: ―Ndëꞌë lëꞌë shinia. Nalë́ rac shtuaꞌa lë́ꞌiꞌ. Nalë́ rquitë lduaꞌa rnahia lúhiꞌ.
23281	MAT 4:3	Bëdchini naná rsiguë́; guabíꞌguëll lu më. Guníꞌill: ―Si talë de verdá nal shini Dios, gunibëꞌa guëꞌë rëꞌ parë guëaquin guetështildi gaul.
23282	MAT 4:4	Perë Jesús bëquebi: ―Sagradas Escrituras rniꞌi: “Lëdë niáꞌasëdiꞌi guetështildi guëbani nguiu sino por grë diꞌdzë narniꞌi Dios”.
23284	MAT 4:6	Iurní répill: ―Si talë gualdí rníꞌil nal shini Dios, bëruꞌldë lë́ꞌël hashtë lu guiuꞌu purquë Sagradas Escrituras rniꞌi: Dios guënibëꞌa lëꞌë ra ianglë të parë gapë raiꞌ lë́ꞌël nu guëldisë raiꞌ lë́ꞌël con guiaꞌa raiꞌ të parë ni tubi guëꞌë gunënë́diꞌi guëaꞌl.
23285	MAT 4:7	Jesús bëquebi: ―Nu zac rniꞌi Sagradas Escrituras: “Adë rtë́ꞌdëdiꞌil prëbë Dios, Shtadë të. Adë rúnëdiꞌil obligar lë́ꞌiꞌ.”
23287	MAT 4:9	guníꞌill lu Jesús: ―Na guënehia grë́tëꞌ ndëꞌë cáꞌal si talë guëzullíbil lua, gúnël adorar na.
23288	MAT 4:10	Iurní Jesús repi: ―Guabsú lua, Satanás, purquë Sagradas Escrituras rniꞌi: “Sulë Dios Shtadë të gúnël adorar. Sulë lëꞌë më guëzuꞌbë diáguël shtíꞌdziꞌ.”
23295	MAT 4:17	Dizdë iurní Jesús guzublú bëꞌnë më predicar dizaꞌquë nu guniꞌi më: ―Gulë bëꞌnë nadzëꞌë mudë nabani të purquë hia bëgaꞌa iurë parë guënibëꞌa Dios lëꞌë të.
23297	MAT 4:19	Iurní Jesús repi: ―Gulë gudeꞌe naldë na të guna lëꞌë të pescadurë shtë ra nguiu; gueꞌdënú të mënë lua.
23306	MAT 5:3	―Dichusë ra mënë narac bëꞌa nanú nicidá gac rall limpi laꞌni lduꞌu rall, pues tsutë́ raiꞌ catë rnibëꞌa Dios.
23307	MAT 5:4	’Dichusë ra mënë naruꞌnë por duldë shtënë rall, pues Dios gunë consolar lëꞌë mënë ni.
23308	MAT 5:5	’Dichusë ra mënë naduꞌu. Pues grë ra mënë ni gunë rall recibir guë́ꞌdchiliu catë guëdëꞌë Dios caꞌa rall, guëquëreldë rall.
23309	MAT 5:6	’Dichusë na ra mënë narac shtuꞌu parë gac rall limpi delantë lu më; hia rëdchí lduꞌu rall por lëꞌë më.
23310	MAT 5:7	’Dichusë ra mënë nargaꞌa lduꞌu saꞌ rall; pues zni rgaꞌa lduꞌu më lëꞌë rall.
23311	MAT 5:8	’Dichusë ra mënë nalimpi lduꞌi; mënë ni guëná rall lu Dios.
23312	MAT 5:9	’Dichusë ra mënë nargutë́ en paz parë ra mënë; pues Dios gulë́ më ra mënë ni shini Dios.
23313	MAT 5:10	’Dichusë ra mënë narzac zi purquë quëhunë rall cumplir shtiꞌdzë Dios; pues tsutë́ rall catë rnibëꞌa më.
23314	MAT 5:11	’Dichusë na të iurë lëꞌë ra mënë rniꞌi guidzë lëꞌë të nu iurë rzunaldë mënë lëꞌë të nu iurë lëꞌë mënë guëniꞌi bishi cuntrë lëꞌë të purquë na të shmëna.
23316	MAT 5:13	’Lëꞌë të na të ziquë zedë entrë ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu rëꞌ të parë adë rshínidiꞌiruꞌu mënë. Si talë zedë guëdchíguëdiꞌi, ¿lla gunë nguiu të guëabrí sabor shtë zedë? Hia adë rlluíꞌidiꞌin sino parë quë guëzebin nu parë guëlú mënë guëquin.
23317	MAT 5:14	’Lëꞌë të na të ziquë llni parë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. Tubi ciudá nazúbëgaꞌa guëc tubi dani, adë gáquëdiꞌi guëcaꞌchiluhin. Adë rcaꞌchi ldúꞌudiꞌil lu mënë llni nanápël.
23320	MAT 5:17	’Adë rúnëdiꞌi të llgabë zelda lu guë́ꞌdchiliu parë guëdëꞌa fin lëy shtë Moisés, nilë parë guëdëꞌa fin enseñansë shtë ra muzë nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Adë zéldëdiaꞌa parë guëdë́ꞌëhia fin sino parë guëluáꞌahia pë runë cuntienë shtiꞌdzë raiꞌ.
23324	MAT 5:21	’Lëꞌë të bini të ra shtadë guëlú hiaꞌa guniꞌi raiꞌ: “Adë quínidiꞌil mënë; cualquier narguini sáhiꞌ pues napë quë gac juzgar mënë ni”.
23326	MAT 5:23	’Zni si talë lë́ꞌël rac shtúꞌul guëdë́ꞌël ofrendë lu bëcuꞌguë nu ngaꞌli rëagná ldúꞌul de quë bëldënul saꞌl,
23330	MAT 5:27	’Lëꞌë të bini të lo quë naguniꞌi mënë antsë: “Adë rquënúdiꞌil tseꞌlë mënë”.
23334	MAT 5:31	’Nu zac guniꞌi ra mënë guahietë: “Grë́tëꞌ el quë narlë́ tseꞌlë, napë quë guëdëꞌë nguiu tubi cartë shtë divurci caꞌa tséꞌliꞌ”.
23336	MAT 5:33	’Nu zac bini të de quë guniꞌi ra shtadë guëlú hiaꞌa: “Jamás adë guësáꞌnëdiꞌi të gunë të cumplir lo quë narunë jurar delantë lu Dadë Dios”.
23340	MAT 5:37	Nadë más gulë guniꞌi: “Ahaꞌ” u “Aquëdiꞌi” purquë lo quë nardchiꞌbë guëc diꞌdzë ni zeꞌdë de mëdzabë Satanás.
23341	MAT 5:38	’Lëꞌë të bini të de quë guniꞌi mënë guahietë: “Gulú slu saꞌl, el quë nagulú slul, nu gulú laiꞌ saꞌl, el quë nagulú laiꞌl”.
23346	MAT 5:43	’Nu zac bini të lo quë naguniꞌi mënë antsë: “Gac shtúꞌul amigu shtë́nël perë guëná túshël lu ra enemigu shtë́nël”.
23349	MAT 5:46	Si talë lëꞌë të nadë más rac shtuꞌu të ra narac shtuꞌu lë́ꞌël ¿pëllë premi gápël? purquë grë ra narunë cubrë impuestë rac shtuꞌu rall saꞌ rall.
23350	MAT 5:47	Si talë nadë más runë të saludar con cariñi ra mënë bëchi saꞌ të ¿pë bien canihúnël? Pues ra naná guënë́diꞌi Dios runë rall saludar saꞌ rall.
23352	MAT 6:1	’Adë rluáꞌadiꞌi të obrë zaꞌquë delantë lu ra mënë nadë más parë guëná mënë lu të purquë si talë runë të zni, Shtadë të naquëbezë gubeꞌe adë guënéꞌediꞌi më premi caꞌa të.
23356	MAT 6:5	’Iurë lëꞌë të gunë të orar, adë rúnëdiꞌi të ziquë runë ra mënë naná falsë. Rquitë lduꞌu rall gunë rall orar të guëná mënë lu rall; rzuldí rall laꞌni iáduꞌu nu rzu rall shquini shtë nezë të parë guëná ra mënë lo quë naquëhunë rall. Guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall lúniquë premi nagunë rall recibir.
23358	MAT 6:7	’Iurë gúnël orar, adë rúnëdiꞌi të oraciuni zihani vueltë ziquë runë ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Runë rall llgabë guini Dios diꞌdzë shtë rall por ruadiꞌdzë rall zihani diꞌdzë.
23365	MAT 6:14	’Si talë lëꞌë të gunë të perdunë ra mal nabëꞌnë mënë cuntrë lëꞌë të, zni zac Dadë naquëbezë gubeꞌe gunë më perdunë lëꞌë të.
23367	MAT 6:16	’Iurë lëꞌë të gunë të ayunë, adë rëáꞌnëdiꞌi të tristë cumë ziquë runë ra mënë naná falsë purquë lëꞌë rall rzu rall tristë; runë rall seri no más parë guëná ra mënë de quë quëhunë rall ayunë. Guldía rniaꞌa lu të, hia napë rall grë lo quë nagunë rall recibir ziquë premi.
23370	MAT 6:19	’Adë rúnëdiꞌi të muntuni zihani cusë lu guë́ꞌdchiliu catë lëꞌë ra mbichuguë rzalú ma grë́tëꞌ ra cusë, catë rnaꞌzi tën guiꞌbë nu rllinin; nu riutë́ ngubaꞌnë parë rbaaꞌnëll ra cusë.
23373	MAT 6:22	’Si talë rdë́ꞌël sí parë guënibëꞌa Dios lë́ꞌël, na ziquë slul naná bien nu guëdubi cuerpë shtë́nël quëbezënú llni
23375	MAT 6:24	’Adë gáquëdiꞌi gunë mënë sirvë lu chupë lamë, purquë tubi lamë adë rac shtúꞌudiꞌi mënë lë́ꞌëll; stubi lamë rac shtúꞌull. Quëhúnëll rëspëti tubi lamë perë hia stubi lamë quëhúnëll desprëci. Tubsë lamë nápël. Si talë Dios na lamë shtë́nël, iurní gúnël lo quë narac shtuꞌu më; perë si talë dumí na lamë shtë́nël, iurní Dios adë nádiꞌiꞌ shlámël.
23376	MAT 6:25	’Rniaꞌa lu të iurneꞌ, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të por lo quë nagáu të u por lo quë nagú të parë guëbani të, ni por shabë të parë nagacu të. Más lasac vidë quë dau; lëꞌë shcuerpë të más lasac quë shabë të.
23378	MAT 6:27	¿Chu de lëꞌë të por tantë rquëdiꞌni ldúꞌul, guëbánil tubi dzë más?
23379	MAT 6:28	’¿Pëzielú rquëdiꞌni lduꞌu të por shabë të? Gulë guná, lla riaruꞌbë guëꞌë lachi.
23381	MAT 6:30	Chulë rluaꞌa guëꞌë lachi nedzë́, quëhunë Dios; perë glli guëbidchi guëꞌë nu tsequin lu guiꞌi. ¿Pë adë gápëdiꞌi më lëꞌë të? lëꞌë të naná rialdí lduꞌi duꞌpë.
23382	MAT 6:31	Por ni rniaꞌa lu të, adë rquëdíꞌnidiꞌi lduꞌu të nu adë rníꞌidiꞌi të: “¿Pë cha guëdáuhaꞌa?” u “¿Pë cha guëdí hiaꞌa?” u “¿Ca guëruꞌu shábaꞌa?”
23385	MAT 6:34	¿Pëzielú rquëdiꞌni ldúꞌul nedzë́ por ra cusë nazeꞌdë glli? Nanú sufsientë problemë parë nedzë́.
23386	MAT 7:1	’Adë rúnëdiꞌi të juzguë saꞌ të, purquë gunë më juzguë lëꞌë të mizmë manërë ziquë quëhunë të juzguë saꞌ të.
23388	MAT 7:3	¿Pëzielú rnal lu guiꞌlli nananú laꞌni slu saꞌl perë adë rnádiꞌil laꞌni slul nanú tubi trunquë ruꞌbë?
23389	MAT 7:4	¿Lla gúnël guëníꞌil lu saꞌl? “Bëneꞌe sí guëgúa guiꞌlli nananú slul” perë nanú tubi trunquë laꞌni slul.
23392	MAT 7:7	’Gulë gunaꞌbë lu Dios grë́tëꞌ lo quë narac shtuꞌu të. Lëꞌë më guëneꞌe mëhin. Gulë quilin të parë guëdzelë tëhin. Gulë bësëdchi ruaꞌ puertë të parë guëllaꞌlin.
23394	MAT 7:9	’¿Chu tubi de lëꞌë të si talë guënaꞌbë shínil guetështildi gáuhiꞌ; ni mudë guëdë́ꞌël tubi guëꞌë gáuhiꞌ?
23395	MAT 7:10	¿Ni mudë guëdë́ꞌël tubi mbeꞌldë iurë shínil rnáꞌbëll mbeldë gáuhiꞌ?
23398	MAT 7:13	’Gulë tsutë́ nezë ruaꞌ puertë nu nezë ca nadeꞌe purquë ruaꞌ puertë nu nezë narniti mënë, nalë́ shlaguin nu napin zihani lugar. Cantidá mënë riutë́ rall ngaꞌli.
23400	MAT 7:15	’Gulë gupë cuidadë con ra mësë falsë naná rniꞌi ruadiꞌdzë rall shtiꞌdzë Dios. Zeꞌdë rall; por fuërë rluaꞌa rall ziquë lliꞌli perë dentrë laꞌni lduꞌu rall na rall ziquë ma dushë.
23406	MAT 7:21	’Lëdë grë́diꞌi narniꞌi lua: “Dadë, Dadë”, tsutë́ rall catë rnibëꞌa Dios sino nadë más el quë narunë cumplir voluntá shtë Dadë naquëbezë gubeꞌe, ni sí quëgnibëꞌa më lë́ꞌëll.
23407	MAT 7:22	Iurë lëꞌë iurë guëgaꞌa, dzë ni cantidá mënë guëniꞌi rall lua: “Dadë, lëꞌë naꞌa biadiꞌdzë naꞌa shtíꞌdzël nu por lël gulú naꞌa mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu mënë. Bëdëꞌnë naꞌa zihani milagrë iurë guniꞌi naꞌa lël.”
23408	MAT 7:23	Perë iurní guëniaꞌa lu mënë ni: “Jamás adë guënë́diaꞌa lëꞌë të. Gulë guabsú lua purquë na të mënë mal.”
23409	MAT 7:24	’Zni na el quë narquë́ diaguë nu quëhúnëll lo quë narniaꞌa, nall cumë ziquë tubi nguiu nariasë́ nu bëzáꞌall lídchill lu cimientë shtë guëꞌë.
23416	MAT 8:2	Iurní guabiꞌguë tubi nguiu narac lluꞌu galguidzë naruꞌdzë ládiꞌ. Bëzullíbill lu më. Répill: ―Dadë, si talë rac shtúꞌul, nápël pudërë gunëáquël na; guëzunël ladia.
23417	MAT 8:3	Iurní Jesús bëdchiꞌbë më guiaꞌa më guë́quëll nu guniꞌi më: ―Rac shtuaꞌa, sunë́ ládil. Iurë lëꞌë më guniꞌi zndëꞌë, grë galguidzë ruꞌdzë bëac.
23418	MAT 8:4	Jesús repi: ―Bëquë́ diaguë, adë chu lu ruadíꞌdzëdiꞌil; nadë más guaguëꞌnë presentar lu bëshuzi nu bëdëꞌë tubi ofrendë lo quë narnibëꞌa Moisés të parë grë́tëꞌ mënë, guëdëꞌë rall cuendë de quë lë́ꞌël bëáquël nu guc límpil de galguidzë shtë́nël.
23420	MAT 8:6	Répill lu Jesús: ―Dadë, shmuza rac llúꞌull galguidzë llunguë. Nagáꞌall lidcha. Nalë́ quëhúnëll sufrir lu galguidzë.
23421	MAT 8:7	Jesús guniꞌi: ―Na tsahia parë gunëaca lë́ꞌiꞌ.
23422	MAT 8:8	Capitán bëquebi: ―Dadë, rúnëdiꞌi tucara tsal lidcha; adë chu nádiaꞌa. Nadë más gunibëꞌa nu bëdëꞌë tubsë diꞌdzë, iurní guëac shmuza.
23424	MAT 8:10	Iurë Jesús bini diꞌdzë ni, nalë́ guasë́ lduꞌu më. Guniꞌi më lu ra nazianaldë lëꞌë më: ―Guldía rniaꞌa lu të, guëdubi naciuni Israel nunquë bëdzaꞌguëlúdiaꞌa tubi nguiu narialdí lduꞌi shtiꞌdza ziquë nguiu rëꞌ.
23427	MAT 8:13	Iurní Jesús guníꞌiꞌ lu capitán: ―Bëagzë́ lídchil; hia shmúzël bëac tal ziquë gualdí ldúꞌul. Lëꞌë muzë ni bëáquiꞌ mizmë iurë ni.
23431	MAT 8:17	Zndë guzac parë gac cumplir lo quë nabëquëꞌë muzë shtë Dios guahietë. Guniꞌi Isaías: “Lëꞌë më biaꞌa më galguidzë shtë́naꞌa nu lëꞌë më biaꞌa më grë́tëꞌ debilidá shtë́naꞌa”.
23433	MAT 8:19	Tubi mësë shtë lëy guabíꞌguëll lu Jesús nu répill: ―Mësë, rac shtuaꞌa sënalda lë́ꞌël cualquier lugar ca tsal.
23434	MAT 8:20	Jesús bëquebi: ―Ra ma lachi napë cuevë shtë ma. Ra maꞌñi napë bëcheꞌzë llicu hiaguë perë na, adë nápëdiaꞌa catë guëcuꞌguë guëca aunquë nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu.
23435	MAT 8:21	Stubi nguiu naguanaldë lëꞌë Jesús repi lu më: ―Dadë, bëneꞌe sí, primërë tsacaꞌcha shtada, iurní gueꞌdë nalda lë́ꞌël. Gaca shmë́nël iurní.
23436	MAT 8:22	Jesús guniꞌi: ―Gudeꞌe naldë na lueguë. Nanú mënë nadë rialdídiꞌi lduꞌu shtiꞌdza parë guëcaꞌchi rall ra tëgulë.
23439	MAT 8:25	Iurní ra shini gusëꞌdë më guacuaꞌñi raiꞌ lëꞌë më nu repi raiꞌ: ―Dadë, bëlá lëꞌë naꞌa. Aquë zátiaꞌa iurneꞌ.
23440	MAT 8:26	Lëꞌë më guníꞌiꞌ lu raiꞌ: ―¿Pëzielú nalë́ rdzëbë të? ¿Pë hia adë rialdídiꞌi lduꞌu të na? Iurní guashtë́ më nu guniꞌi më guëc mbë nu guëc nisë ruꞌbë. Lueguë gurëdchí nisë.
23441	MAT 8:27	Hia ra nguiu naná zënú më, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu raiꞌ. Guasë́ lduꞌu raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: ―¿Chull më rëꞌ? Rzuꞌbë diaguë mbë nu nisë shtíꞌdziꞌ.
23443	MAT 8:29	Iurní guzublú gurushtiá rall fuertë: ―¿Pëzielú riutël con lëꞌë naꞌa, Jesús shini Dios? ¿Gu bëdchínil ndëꞌë parë guëzac zil lëꞌë naꞌa antsë guëgaꞌa tiempë?
23445	MAT 8:31	Ra mëdzabë bëꞌnë rall ruëguë lu Jesús; guniꞌi rall: ―Si talë guëgul lëꞌë naꞌa laꞌni ra nguiu rëꞌ, perë bëneꞌe permisi të guëdëuꞌ naꞌa laꞌni ra guchi.
23446	MAT 8:32	Iurní Jesús repi: ―Gulë gua. Lueguë bëruꞌu mëdzabë laꞌni ra nguiu ni. Guatë́ rall laꞌni guchi. Lueguë grë́tëꞌ ra guchi ziaꞌa guëlluꞌnë nasesë; gulaguë ra ma catë rlaguë guiuꞌu ruaꞌ nisë ruꞌbë. Guatë́ ma laꞌni nisë. Bëldaꞌu nisë ra ma; lueguë guti ra ma.
23450	MAT 9:2	Ngaꞌli bëdchininú mënë tubi narac lluꞌu galguidzë llunguë. Nagáꞌall lu daaꞌ. Iurë Jesús guná rialdí lduꞌu rall, repi më lu narac lluꞌu: ―Lë́ꞌël, adë riádiꞌi ldúꞌul. Naperdunë duldë shtë́nël.
23451	MAT 9:3	Iurní bëldá mësë narluaꞌa lëy guniꞌi rall laꞌni lduꞌu rall: “Hiumbrë rëꞌ blac diꞌdzë dzabë ruadíꞌdzëll cuntrë Dios”.
23452	MAT 9:4	Perë guc bëꞌa Jesús pë llgabë quëbezënú rall. Iurní repi më: ―¿Pëzielú runë të llgabë mal?
23453	MAT 9:5	¿Pë más sencigi guëniaꞌa lu narac lluꞌu: “Naperdunë duldë shtë́nël”, u guëniaꞌa lull: “Guashtë́ nu bëagzë́”?
23454	MAT 9:6	Parë gac bëꞌa të nahia nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu, nu parë gac bëꞌa të napa pudërë parë guna perdunë duldë shtë mënë. Iurní repi më lu narac lluꞌu: ―Guashtë́; bëtëá shtaaꞌl nu bëagzë́ lídchil.
23457	MAT 9:9	Jesús bëruꞌu më ngaꞌli. Guná më lu tubi nguiu lë Mateo. Zúbëgaꞌall lugar catë rúnëll cubrë impuestë. Iurní repi më: ―Gudeꞌe naldë na. Iurní Mateo guasuldí nu guanáldëll lëꞌë Jesús.
23459	MAT 9:11	Perë ra fariseo iurë guná rall lu ra mënë ni, gunaꞌbë diꞌdzë rall lu shini gusëꞌdë Jesús: ―¿Pëzielú mësë shtë të quëhaunull ra pecadurë nu con ra mënë narunë cubrë impuestë?
23460	MAT 9:12	Bini Jesús pë quëgniꞌi ra fariseo; iurní guniꞌi më: ―Adë rquíꞌnidiꞌi ra mënë ducturë si rac llúꞌudiꞌi rall perë mënë narac lluꞌu, sí, ni rquiꞌni rall ducturë.
23461	MAT 9:13	Gulë gua; gulë bëdëꞌë cuendë lo quë narunë cuntienë lo quë naná escritë: “Na rac shtuaꞌa de quë gac të mënë nargaꞌa lduꞌu sáhiꞌ; ni más mejurë quë gunë të ofrecer ma lua ziquë ofrendë”. Zeldë guënaꞌba ra pecadurë të guëabrí lduꞌu rall con Dios. Adë zeldë guënáꞌbëdiaꞌa mënë narniꞌi: “Nápëdiaꞌa duldë”.
23462	MAT 9:14	Iurní ra nazianaldë lëꞌë Juan Bautista, guabiꞌguë rall lu Jesús nu gunaꞌbë diꞌdzë rall: ―¿Pëzielú lëꞌë naꞌa nu ra fariseo rdëꞌnë naꞌa ayunë zihani vueltë perë ra shmë́nël adë rúnëdiꞌi rall ayunë?
23463	MAT 9:15	Jesús guniꞌi: ―Nahia ziquë lliguë shtë saꞌa. ¿Ni mudë gunë të obligar ra invitadë shtë saꞌa, gacu rall lari nagasë ziquë mënë narunë velar guëc tëgulë mientras quëbezënú lliguë lëꞌë rall? Aquëdiꞌi. Perë guëdchini dzë nu guëdchini tiempë lëꞌë lliguë tsabsú ngaꞌli; iurní sí, gunë rall ayunë.
23464	MAT 9:16	’Ni tubi adë chu rúnëdiꞌi rumiendë lu tubi lari gushë con lari nardëá purquë si talë guëguëuꞌl lari nardëá lu lari gushë, más nasesë rcheꞌzë lari cubi lëꞌë lari gushë. Iurní más fier rluaꞌa lari.
23466	MAT 9:18	Mientras Jesús quëadíꞌdziꞌ ra cusë rëꞌ, tubi narnibëꞌa mënë bëdchini; bëzullíbill lu më nu guníꞌill: ―Shtsaꞌpa niáꞌasë gualú guti, perë si talë guídël lidcha; si talë guëdchiꞌbë guiáꞌal guëc shinia, guëbániꞌ stubi.
23469	MAT 9:21	Rúnëll llgabë: “Si talë guënaꞌzia shabë më, guëaca”.
23470	MAT 9:22	Jesús bëdchigrë́ lu më nezë tëchi më; guná më lu naꞌa nu repi më: ―Adë riádiꞌi ldúꞌul, Nanë. Hia lë́ꞌël bëáquël purquë gualdí ldúꞌul na. Mizmë iurní bëáquëll.
23472	MAT 9:24	Iurní repi Jesús: ―Gulë bëruꞌu ndëꞌë purquë lëꞌë lliguënaꞌa rëꞌ adë gútidiꞌiꞌ sino nagáꞌsiꞌ. Perë ra mënë bëllidchinú rall lëꞌë më.
23475	MAT 9:27	Jesús bëruꞌu lugar ni; chupë ciegu guanaldë rall lëꞌë më; guniꞌi rall fuertë: ―Bëgaꞌa ldúꞌul lëꞌë naꞌa, llëbní David.
23476	MAT 9:28	Iurë Jesús guatë́ laꞌni hiuꞌu, bëdchini ra ciegu lu më; repi më lu rall: ―¿Gu rialdí lduꞌu të de quë zac gunëaca lëꞌë të? Lëꞌë rall bëquebi rall: ―Rialdí lduꞌu naꞌa, Dadë.
23477	MAT 9:29	Iurní Jesús bëshá guiaꞌa slu rall nu repi më: ―Gaquin según fe nanapë të.
23481	MAT 9:33	Lueguë Jesús gulú hiaꞌldë lëꞌë mëdzabë ni; hia lëꞌë guꞌpë guzublú biadíꞌdzëll. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë. Guniꞌi rall: ―Nunquë laꞌdi gunádiꞌiaꞌa guëdubi mënë shtë Israel saꞌ ra cusë ziquë quëhunë më.
23482	MAT 9:34	Perë guniꞌi ra fariseo: ―Nguiu rëꞌ rgu hiáꞌldëll ra mëdzabë por pudërë shtë mëdzabë narnibëꞌa más.
23485	MAT 9:37	Iurní repi më lu ra shini gusëꞌdë më: ―Guldía rniaꞌa, nanú zihani cusechë perë duꞌpsë na rall parë gunë rall dchiꞌni perë rniaꞌa lu të,
23491	MAT 10:5	Jesús gunibëꞌa guëzá chiꞌbë chupë nguiu ni; guniꞌinú më lëꞌë raiꞌ lla guziaꞌa raiꞌ. Repi më lu raiꞌ: ―Adë tsádiꞌi të regiuni catë quëreldë ra nadë nádiꞌi më israelitë. Nu adë tsutë́diꞌi të guëꞌdchi Samaria.
23495	MAT 10:9	’Adë guáꞌadiꞌi të orë, ni bëdchichi, ni dumí mituꞌnë.
23497	MAT 10:11	’Iurë lëꞌë të guëdchini të tubi guëꞌdchi u tubi ranchi, gulë quili ngaꞌli tubi mënë naná runë tucarë guëquë́ diaguë shtiꞌdza. Hia ngaꞌli guëaꞌnë të lídchill hashtë iurë lëꞌë të guëbiꞌ të.
23502	MAT 10:16	’Gulë guná, na guësheꞌlda lëꞌë të cumë ziquë ra lliꞌli ladi ra ma dushë, perë gulë gac nasini cumë ziquë serpientë, nu gulë gac naduꞌu ziquë palumë.
23507	MAT 10:21	’Ra nguiu gunë rall traicionar ra bëchi saꞌ rall të parë gati saꞌll. Ra shtadë ra mënë gunë rall traicionar shini rall. Shini rall guëásëll guëc shtadë rall hashtë quini rall shtadë rall.
23510	MAT 10:24	’Ni tubi narsëꞌdë lu shmë́siꞌ, lasáquëdiꞌill más quë mësë shtë́nëll. Ni tubi muzë lasáquëdiꞌi más quë shlámiꞌ.
23512	MAT 10:26	’Por ni rniaꞌa lu të, adë rdzë́bëdiꞌi të ra mënë. Pues ni tubi cusë nanagaꞌchi adë guëáꞌnëdiꞌin sin adë guërúꞌudiꞌin lu llni. Nu grë cusë nagaꞌchi, napë quë guëdëꞌë mënë cuendë de ni.
23515	MAT 10:29	’Rduꞌ ra maꞌñi, chupë ma por tubi centavë, perë ni tubi de lëꞌë ra ma adë rátidiꞌi sino quë lëꞌë Dadë Dios adë guëdëꞌë më sí; Dios rdëꞌë më cuendë.
23518	MAT 10:32	’Grë́tëꞌ el quë naguëquebi favurë de na delantë lu ra mënë, na guëquebia favurë de lë́ꞌëll delantë lu Shtada naquëbezë gubeꞌe.
23520	MAT 10:34	’Adë rúnëdiꞌi të shgabë të de quë zeldënúa paz lu guë́ꞌdchiliu rëꞌ. Pues adë zeldënúdiaꞌa parë cuedchí lduꞌu mënë con saꞌll lu guë́ꞌdchiliu sino parë gac dividir mënë por shtiꞌdza.
23523	MAT 10:37	’El quë narac shtuꞌu shtádiꞌ u shníꞌaiꞌ más quë rac shtúꞌull na, adë rlluíꞌidiꞌi gáquiꞌ shmëna. El quë narac shtuꞌu llgáꞌniꞌ u shtsápiꞌ más quë rac shtúꞌull na, adë rllúiꞌidiꞌi gáquëll shmëna.
23526	MAT 10:40	’El quë narunë recibir cualquier tubi de lëꞌë të, mënë ni también rúnëll recibir na. El quë narunë recibir na, mënë ni rúnëll recibir el quë nabësheꞌldë na.
23531	MAT 11:3	parë guagnaꞌbë diꞌdzë rall lu më: ―¿Gu lë́ꞌël nal Cristo, el quë napë quë guëdchini por partë shtë Dadë Dios, u napë quë guëlezë naꞌa stubi naguëdchini?
23532	MAT 11:4	Jesús repi: ―Gulë tsaguëchi lu Juan lo quë naguná të nu lo quë nabini të.
23535	MAT 11:7	Iurë lëꞌë shmënë Juan zëagzë́, iurní Jesús guzublú quëadiꞌdzë më shcuendë Juan. Repi më lu ra mënë: ―¿Pë guagná të lu shlatë; tubi ziquë guiꞌlli narniꞌbi mbë?
23536	MAT 11:8	Aquëdiꞌi. ¿Pë guagná të lu tubi nguiu nanacu lari chulë? Aquëdiꞌi. Lëꞌë të nanë́ të de quë grë ra naracu con lari nalasac zihani dumí, quëreldë rall lidchi rëy.
23537	MAT 11:9	Por fin ¿pë guagná të lu tubi muzë shtë Dios? Perë sí, de verdá guná të tubi muzë shtë më mayurë quë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë.
23540	MAT 11:12	’Dizdë Juan Bautista hashtë iurneꞌ, ra mënë mal rac shtuꞌu rall guëzalú rall dizaꞌquë shtë Dios parë adë tsutë́diꞌi mënë catë rnibëꞌa Dios. Ra narac shtuꞌu tsutë́ nezë zaꞌquë, runë rall llëruꞌbë fuersë parë tsutë́ rall.
23544	MAT 11:16	’Guadiꞌdza tubi comparaciuni lla na mënë tiempë neꞌ. Lëꞌë rall na rall ziquë llguëꞌnë nacaguitë. Zúbëgaꞌa rall lu llguëaꞌ nu rniꞌi rall fuertë lu saꞌ rall:
23545	MAT 11:17	“Bëdiꞌldi naꞌa musiquë lëgrë perë adë bëguíꞌidiꞌi të. Bëdiꞌldi naꞌa cantë tristë perë adë bíꞌnidiꞌi të.”
23549	MAT 11:21	―Prubi de lëꞌë të mënë shtë guëꞌdchi Corazín. Prubi de lëꞌë të mënë shtë guëꞌdchi Betsaida; purquë si talë mënë shtë Tiro nu Sidón nianá rall grë ra milagrë naguná të, pues hia niac cambi mudë nanabani rall; niabrí lduꞌu rall con Dios. Niazubë rall lu dë nu niacu rall lari nagasë ziquë señi de quë bëꞌnë nadzëꞌë mudë nanabani rall.
23553	MAT 11:25	Tiempë ni Jesús biadiꞌdzënúhiꞌ Shtádiꞌ: ―Dadë, dushquíllil, rnibë́ꞌal gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu. Quëhuna alabar lë́ꞌël, Dadë; bëluáꞌal shtíꞌdzël lu mënë humildë, rac bëꞌa rallin. Perë nacahi shtíꞌdzël bë́ꞌnël parë ra mënë narniꞌi na rall më ruꞌbë, ra mënë narianaldë tëchi llgabë nguiu.
23555	MAT 11:27	’Lëꞌë Shtada bëneꞌe grë́tëꞌ cusë rëꞌ parë na; ni tubi chu runguë bëꞌa chu nahia de verdá, sulamëntë Shtada runguë bë́ꞌaiꞌ. Ni tubi chu runguë bëꞌa chu na Shtada de verdá, sulamëntë na runguë bë́ꞌahia chu náhiꞌ. Nahia shini më; gunguë bëꞌa mënë Shtada sulamëntë si rac shtuaꞌa guëluáꞌahia nguiu ni Shtada.
23560	MAT 12:2	Iurë lëꞌë ra fariseo guná rall lo quë nabëꞌnë raiꞌ, repi rall lu Jesús: ―Guná, ra shini gusë́ꞌdël quëhunë rall lo quë naprovidë según lëy. Caniashi rall duꞌu dzë narziꞌi lduꞌu mënë.
23561	MAT 12:3	Jesús repi: ―¿Pë adë bíꞌldidiꞌi të histuri lo quë nabëꞌnë David guahietë con ra narianaldë të́chiꞌ? Bëldiaꞌnë David nu guatë́hiꞌ lidchi Dios.
23565	MAT 12:7	Lëꞌë të, ¿pë adë riasë́diꞌi të lo quë narniꞌi Sagradas Escrituras? “Na rac shtuaꞌa guëgaꞌa lduꞌu të saꞌ të más quë ra ma narneꞌe të lu bëcuꞌguë ziquë ofrendë”. Si talë riasë́ të diꞌdzë ni, adë gúnëdiꞌi të condenar ra nanápëdiꞌi faltë.
23568	MAT 12:10	Ngaꞌli zugaꞌa tubi nguiu nagubidchi tubi guiáꞌaiꞌ. Perë ra fariseo rac shtuꞌu rall guëdzelë rall manërë parë gunë rall acusar lëꞌë Jesús. Iurní gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Jesús: ―Según lëy ¿gu nanú permisi gunëac mënë narac lluꞌu grë ra dzë narziꞌi lduꞌu mënë?
23569	MAT 12:11	Repi Jesús: ―¿Chu de lëꞌë të si talë guënítil tubi lliꞌli, si talë ldaguë ma laꞌni guërzú dzë descansë, pë adë tsaldúdiꞌi të ma?
23571	MAT 12:13	Iurní repi më lu nguiu nagubidchi guiáꞌaiꞌ: ―Bëldí guiáꞌal. Lëꞌë nguiu bëldí guiáꞌaiꞌ. Lueguë bëac guiáꞌaiꞌ; bëaꞌnë guiáꞌaiꞌ ziquë na stubi guiáꞌaiꞌ.
23581	MAT 12:23	Grë́tëꞌ ra mënë narëtaꞌ ngaꞌli, guasë́ lduꞌu rall nu bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi rall: ―¿Pë lë́ꞌëdiꞌi llëbní David ndëꞌë, el quë nacabézaꞌa?
23582	MAT 12:24	Perë ra fariseo bini rall lo quë naguniꞌi mënë; guniꞌi rall: ―Perë hiumbrë rëꞌ rgull mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú, jëfë shtë ra mëdzabë.
23583	MAT 12:25	Perë guc bëꞌa Jesús lo quë narunë rall shgabë rall. Iurní repi më: ―Si talë grë mënë shtë gubiernë rdildi cuntrë mizmë saꞌ rall, tsalú gubiernë. Igual gac con tubi guëꞌdchi nu si talë tubi famili rdildi entrë lëꞌë rall, guëdchini tiempë tsalú famili ni.
23585	MAT 12:27	Si talë rguhia mëdzabë por pudërë shtë Beelzebú, ¿chu runë compañi ra mënë saꞌ të nargú mëdzabë laꞌni lduꞌu mënë? Mizmë nguiu ni gunë rall juzguë lëꞌë të.
23587	MAT 12:29	’¿Llallë gac tsutë́ tubi ngubaꞌnë lidchi tubi nguiu fuertë të parë guëdchisull pë shtënë mënë? Primërë napë quë guëlíꞌbill nguiu ni, iurní sí, zac guëdchisull pë shtënë mënë ni.
23588	MAT 12:30	’El quë nanë́diꞌi guëniꞌi favurë de na, nall cuntrë de na. El quë nadë rtëádiꞌi mënë lua, na ziquë tubi narsëlluꞌnë mënë lua.
23589	MAT 12:31	’Rniaꞌa lu të de quë zac perdunë grë duldë shtë ra nguiu nu grë́tëꞌ didzabë narniꞌi rall, gunë më perdunë, perë si talë guniꞌi mënë diꞌdzë mal cuntrë Espíritu Santo, ni sí, jamás adë nídiꞌi perdunë.
23591	MAT 12:33	’Si talë hiaguë nahin cusë zaꞌquë, zni rneꞌein nashi zaꞌquë. Si talë hiaguë nahin mal, pues nashi mal rneꞌein. Shnashi hiaguë rluaꞌa pë hiaguin.
23592	MAT 12:34	Lëꞌë të llëbní mbeꞌldë, ¿llallë gac guëniꞌi të cusë zaꞌquë? hia quë lëꞌë të mizmë lëꞌë të na të mal. Pues ruadiꞌdzë të zihani diꞌdzë dzabë nazeꞌdë laꞌni lduꞌu të.
23596	MAT 12:38	Iurní guniꞌi ra fariseo nu ra narluaꞌa lëy lu Jesús: ―Mësë, rac shtuꞌu naꞌa guëná naꞌa tubi señi, tubi milagrë ruꞌbë gúnël.
23597	MAT 12:39	Jesús bëquebi: ―Mënë mal nalë́ rac shtuꞌu rall guëná rall tubi sëñi nu milagrë ruꞌbë, perë hia jamás adë chu guënéꞌeruꞌu más sëñi, sulë sëñi ziquë naguc con Jonás.
23601	MAT 12:43	’Iurë bëruꞌu mëdzabë laꞌni lduꞌu nguiu, rzëll catë nídiꞌi nisë. Rguílill catë cuézëll perë adë rdzélëdiꞌill lugar. Iurní rníꞌill:
23602	MAT 12:44	“Guëabría lduꞌu mënë catë bëruaꞌa”. Bëdzélëll nguiu ziquë tubi hiuꞌu bien arregladë nu limpi.
23605	MAT 12:47	Bëdchini tubi nabëdchininú rsunë lu Jesús. Guníꞌill: ―Lëꞌë shníꞌal nu ra bë́chil zugaꞌa raiꞌ tëchi fuërë; rac shtuꞌu raiꞌ guadiꞌdzënú raiꞌ lë́ꞌël.]
23606	MAT 12:48	Perë lëꞌë më repi lu naguanú rsunë: ―¿Chull na shníꞌahia? ¿Chull na bëcha?
23607	MAT 12:49	Iurní bëꞌnë më sëñi con guiaꞌa më; guniꞌi më shcuendë ra shini gusëꞌdë më: ―Ndë lëꞌë shníꞌahia nu ndëꞌë na bëcha
23611	MAT 13:3	Cagluaꞌa më zihani cusë por comparaciuni. Guniꞌi më: ―Tubi nguiu guagtë́ꞌtsëll bëꞌdchi.
23618	MAT 13:10	Iurní ra shini gusëꞌdë më guabiꞌguë raiꞌ lu Jesús. Gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ: ―¿Pëzielú ruadíꞌdzël lu ra mënë por comparaciuni?
23619	MAT 13:11	Lëꞌë më bëquebi: ―Dios bësheꞌldë llni guëc të parë riasë́ të manërë narnibëꞌa Dios ziquë rëy, perë adë bëshéꞌldëdiꞌi Dios llni guëc rall parë gac bëꞌa rall manërë narnibëꞌa më.
23624	MAT 13:16	’Dichusë të purquë riasë́ të lo quë narná të nu rdëꞌë të cuendë shtiꞌdza.
23626	MAT 13:18	’Gulë bëquë́ diaguë iurneꞌ lo quë narunë cuntienë comparaciuni shtë naquëgtëꞌtsë bëꞌdchi.
23632	MAT 13:24	Jesús guniꞌi stubi comparaciuni: ―Lugar catë rnibëꞌa Dios na ziquë tubi nguiu nabëcabní bëꞌdchi zaꞌquë lu guiuꞌu shtë́niꞌ.
23635	MAT 13:27	Iurní muzë shtë lamë repi rall: “Dadë, bëꞌdchi nabëcabnil lu lachi ¿pë bëꞌdchi zaꞌquin? ¿Callë bëruꞌu guiꞌlli mal gualdani ladi trigu?”
23636	MAT 13:28	Lëꞌë nashtënë guiuꞌu guniꞌi: “Aquë, tubi enemigu bëcabní bëꞌdchi guiꞌlli”. Iurní ra muzë gunaꞌbë diꞌdzë rall: “¿Gu rac shtúꞌul guiá naꞌa të guëdashi naꞌa grë́tëꞌ ra guiꞌlli mal?”
23637	MAT 13:29	Perë lëꞌë lamë guniꞌi: “Aquëdiꞌi purquë si talë gashi të guiꞌlli mal, nu zac trigu gashi të.
23638	MAT 13:30	Mejurë ziaruꞌbin juntë hashtë tiempë shtë cusechë. Iurní guënibë́ꞌahia ra muzë të parë guëtëá rall guiꞌlli mal primërë nu guëliꞌbin, gac manullin të parë tsequin. Hia despuësë guëdëá trigu të parë tsutsáꞌuhin.”
23639	MAT 13:31	Jesús guniꞌi stubi comparaciuni: ―Lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi bëꞌdchi mituꞌnë. Tubi nguiu guacabní bëꞌdchi lu shguiúꞌull.
23641	MAT 13:33	Guniꞌi më stubi comparaciuni: ―Lugar catë rnibëꞌa Dios na ziquë tubi ldë levadurë nabëdchiꞌbë naꞌa con tsunë medidë harinë. Bëshepi levadurë hashtë bëdëꞌëin fuersë grë nacubë.
23644	MAT 13:36	Iurní bëtëꞌtsë Jesús mënë. Guatë́ më tubi hiuꞌu. Iurní ra shini gusëꞌdë më guabiꞌguë raiꞌ lu më nu repi raiꞌ: ―Biadiꞌdzë lu naꞌa pë runë cuntienë comparaciuni shtë guiꞌlli mal.
23645	MAT 13:37	Iurní Jesús repi: ―El quë narcabní bëꞌdchi zaꞌquë, quëhúniꞌ representar nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu.
23652	MAT 13:44	’Lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi tesurë nabëcaꞌchi mënë lu tubi guiuꞌu lachi, perë tubi nguiu bëdzelë tesurë ni. Iurní bëquitë ldúꞌull. Bëcáꞌchill tesurë ni laꞌni guiuꞌu stubi. Bëtuuꞌll grë́tëꞌ shtë́nëll parë síꞌill guiuꞌu catë nanú tesurë.
23653	MAT 13:45	’También lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi narziꞌi perla fini. Ziatílill perla namás lasac.
23655	MAT 13:47	’Nu zac lugar catë rnibëꞌa Dios, na ziquë tubi guëꞌshu nabëtiaꞌa mënë lu nisë të guënaꞌzi guëꞌshu grë́tëꞌ clasë mbeldë.
23659	MAT 13:51	Iurní Jesús gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Gu riasë́ të grë́tëꞌ cusë rëꞌ? Lëꞌë raiꞌ bëquebi raiꞌ: ―Aha, Dadë. Riasë́ naꞌa.
23660	MAT 13:52	Iurní repi më: ―Tubi mësë shtë lëy naná bësëꞌdë shcuendë lugar catë rnibëꞌa Dios, iurë rluáꞌall stubi saꞌll, nall ziquë tubi lamë shtë hiuꞌu. Rac rgu lamë cusë cubi nu rac rgull ra cusë guahietë. Zni lëꞌë mësë rac rluáꞌall enseñansë cubi nu enseñansë antigu.
23662	MAT 13:54	Bëabrí më guëꞌdchi shtënë më. Ngaꞌli guzublú quëgluaꞌa më laꞌni iáduꞌu shtë rall. Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu ra mënë nu guniꞌi rall: ―¿Callë guagsëꞌdë nguiu rëꞌ? ¿Chull bëdëꞌë tantë llni? ¿Llallë rúnëll milagrë ruꞌbë?
23664	MAT 13:56	Nu ra zánëll también quëreldënú rall lëꞌë hiaꞌa. ¿Callë nezë guagsë́ꞌdëll grë́tëꞌ cusë rëꞌ?
23665	MAT 13:57	Adë bëgáꞌadiꞌi guzac mënë shtë guëꞌdchi; bë́ꞌnëdiꞌi rall cuendë de lëꞌë më. Jesús repi: ―Adë rúnëdiꞌi mënë rëspëti tubi muzë shtë Dios ladzë muzë, nilë́ por shfamílill. Stubi lugar sí, runë ra mënë rëspëti lëꞌë muzë shtë Dios.
23668	MAT 14:2	Iurní répill lu ra narunë sirvë lull: ―Jesús na Juan Bautista naguashtë́ ladi ra tëgulë; por ni nápëll pudërë; rúnëll milagrë ruꞌbë.
23670	MAT 14:4	Zihani vueltë Juan guniꞌi lu Herodes: ―Adë nádiꞌi bien cuáꞌal tseꞌlë bë́chil ziquë tséꞌlël.
23674	MAT 14:8	Iurní lëꞌë lliguënaꞌa guagniꞌi lu shníꞌaiꞌ niaꞌa pë guënáꞌbëll lu Herodes. Shníꞌall bëquili guëniꞌi shtsáꞌpëll të guënáꞌbëll lu Herodes: ―Neꞌ guënéꞌel guëc Juan Bautista tsu laꞌni tubi platë.
23681	MAT 14:15	Iurë riuꞌ gueꞌlë, iurní ra shini gusëꞌdë Jesús bëdchini raiꞌ lu më nu repi raiꞌ: ―Hia guadzeꞌ. Ni tubi adë chu quëréldëdiꞌi lugar ndëꞌë. Guchi lu ra mënë të guzëá rall; tsa rall lu ra guëꞌdchi naquë́ guëlladchi. Tsasiꞌi rall nagáu rall.
23682	MAT 14:16	Jesús repi: ―Rquíꞌnidiꞌi guzëá rall; gulë bëdëꞌë nagáu rall.
23683	MAT 14:17	Lëꞌë raiꞌ repi raiꞌ: ―Adë chu nápëdiꞌi nagáu raiꞌ, niétiquë gaꞌi guetështildi con chupë mbeldë.
23684	MAT 14:18	Jesús guniꞌi: ―Gulë gudeꞌenuhin ndëꞌë.
23692	MAT 14:26	Iurë shini gusëꞌdë më guná raiꞌ rzë më lu nisë, bëdzëbë raiꞌ. Gurushtiá raiꞌ fuertë: ―Aquë tu fantasmë zeꞌdë.
23693	MAT 14:27	Perë lueguë guniꞌi Jesús lu raiꞌ: ―Gulë gapë valurë. Na ndëꞌë. Adë rdzë́bëdiꞌi të.
23694	MAT 14:28	Iurní lëꞌë Pedro repi lu Jesús: ―Dadë si talë lë́ꞌël niꞌi, gunibëꞌa të nu na sëa lu nisë parë guelda catë zul.
23695	MAT 14:29	Jesús repi: ―Gudeꞌe pë. Iurní lëꞌë Pedro bietë laꞌni barcu. Guzublú rzëhiꞌ lu nisë parë tsáhiꞌ catë zugaꞌa më
23696	MAT 14:30	perë iurë bëdëꞌë Pedro cuendë por tantë fuersë nanapë mbë, bëdzë́bëiꞌ nu rë́ꞌaziꞌ laꞌni nisë. Iurní guníꞌiꞌ fuertë: ―Bëlá na, Dadë.
23697	MAT 14:31	Mizmë iurní gunaꞌzi Jesús guiaꞌa Pedro nu repi më: ―¿Pë duꞌpsë fe nápël? ¿Pëzielú adë rialdídiꞌi ldúꞌul na?
23699	MAT 14:33	Grë ra nazúbëgaꞌa laꞌni barcu, bëzullibi raiꞌ lu Jesús nu repi raiꞌ: ―Verdá nal Shini Dios.
23704	MAT 15:2	―¿Pëzielú shini gusë́ꞌdël adë rúnëdiꞌi rall cumplir custumbrë shtë ra shtadë guëlú hiaꞌa? sino rau rall guetështildi sin quë riétidiꞌi guiaꞌa rall.
23705	MAT 15:3	Perë Jesús gunaꞌbë diꞌdzë: ―¿Pëzielú lëꞌë të también adë rzuꞌbë diáguëdiꞌi të mandamientë shtë Dios? Mejurë zianaldë të custumbrë shtë të
23706	MAT 15:4	purquë Dios guniꞌi: “Gulë gapë rëspëti lu shtádël nu lu shníꞌal”. Nu guniꞌi Dios: “El quë nargué guëc shtádëll u guëc shníꞌall, napë quë zu rátill”.
23707	MAT 15:5	Perë lëꞌë të rniꞌi të stubi cusë. Rniꞌi të: “Si talë guëniꞌi nguiu lu shtádëll u lu shníꞌall: Gáquëdiꞌi guna compañi lëꞌë të purquë grë lo quë naniacaꞌa të de na, nahin ofrendë parë Dios”.
23712	MAT 15:10	Iurní gunaꞌbë më ra mënë nu repi më: ―Gulë bëquë́ diaguë nu gulë tsasë́ lo quë narniaꞌa.
23714	MAT 15:12	Iurní ra shini gusëꞌdë më gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu Jesús: ―¿Pë adë nanël de quë ra fariseo bëldënú rall lë́ꞌël por diꞌdzë rëꞌ?
23715	MAT 15:13	Perë Jesús repi: ―Cualquier plantë nabëcabnídiꞌi Shtada, më naquëbezë gubeꞌe, guieꞌshi ni con grë shluꞌchin.